Croatiae auctores Latini: quaere quodcumque de vocabulis

X. Qualiter de insulis redeuntes Spalatum intrauerunt

Erat autem inter Salonitanos, qui ad proximas insulas seccesserant, uir quidam, Seuerus nomine, cuius domus fuerat iuxta colunas palatii supra mare. Hic quia pre ceteris maiori auctoritate pollebat, magnus Seuerus appellabatur. Iste cepit adhortari conciues suos, ut ad patriam redirent. Sed quia non erat tutum inter ruinas urbis antique habitacula ponere, consulebat eis, ut in edificio Dioclitiani se interim reciperent, ubi securius comorantes aliquam saltem particulam sui territorii incolere sine magno timore ualerent, donec rebus prosperius succedentibus Salonam reedificandi possibile foret. Et tandem placuit hoc consilium nobilibus et popularibus uniuersis et tale pactum inter se statuerunt, ut ditiores sibi domos propriis sumptibus edificarent, ceteri uero, quibus res non erat sufficiens pro domibus construendis, haberent turres circumpositas pro habitaculis suis, reliquum uulgus habitaret in fornicibus et in criptis.

Memoriale Pauli de Paulo patritii iadrensis (1371—1408). > 1388.

de nocte circa horam sccundam, apparuerunt in Iadra signa mirabilia in coelo, videlicet apparuit quidam splendor magnus, quasi columna nubis, igne accensa, cum magna et numerosa caducitate stellarum, dupliciter longo cursu consueti moris et haec signa duraverunt per spatium unius horae et ultra, ita quod omnes custodes civitatis qui hoc viderunt, exclamabant prae timore maximo et certi nautae cum barchetis fugiebant in terram .

Memoriale Pauli de Paulo patritii iadrensis (1371—1408). > 1398.

, quae est in platea haeredum domini Iacobi de Cesanis militis, procedendo usque logiam magnam Iadrae et usque ad secundam columnam ipsius logiae et latitudo ipsius chochae erat vargorum meorum 13 et arbor eius desuper coopertoria circundat palmis 12. Chabia autem eius per crucem erat palmorum 12 1/2, ad quodque latus ita, quod 14 homines stantes in ea praeliando defendant ipsam;

Anconitana Illiricaque laus et Anconitanorum Raguseorumque foedus ex Kyriaco Picenicolleo Anconitano

Vidisti praeterea nostrae huiusce praeclare civitatis ornamenta alia quam plura, sed inter potiora antiqua atque nobilia undique ex cocto latere moenia, maritimum fronte litus, tresque ripales et aereas arces; portas deinde regias, turres innumeras et praecelsas, nec non sacra superis speciosa ornatissimaque delubra; alta quoque magistratum praetoria, civiumque palatia et conspicuas aedes; marmoreos itaque arcus et gestarum rerum trophea; scaenas, columnas, statuarumque fragmenta; bases et epigrammata; quin et harenarum ingentia vetustissimaque numidicae architecturae loca pereminentia urbis amphiteatra, magnum inditium splendoris primaevae tam praeclarae civitatis familiae et verendissimae antiquitatis.

In Civitate Iaderae, ad Aedem Donati, ad pedem vetustae Columnae.

Dalmatia

uenimus Salonas insignem Dalmatiae Ciuitatem. In qua primum nobilissima uidimus moenia, sed undique iam solo antiquitate collapsa. Vidimusque amphitheatrum in medio ciuitatis ingens, atque mirabiles aquaeductus egregiae architecturae conspicuos, statuasque arte decoras, et immanes columnas undique per agros dirutas, atque conuulsas immensis ruinis; quas inter Epigrammata haec Graeca, Latinaque conspectantur.

Secunda pars operis incipit, quae est de ornatu et amplitudine aedifitiorum. > De ecclesiis Ragusii et primo de templo S. Mariae. Cap. IIII

pulchritudinem et ornatum brevibus verbis complectar, longitudinem aut latitudinem omnino preteriens. Parietes lapidibus non terreis, sed, ut communi nomine utar, vivis diligenti cura mensuratis et multo studio perpolitis aedificati sunt, exterius habentes columnulas circum unde facilis est gressus et deambulatio circa templum. Transcendit autem locus iste in modum deambulatorii medium altitudinis murorum, cum multis diversorum animalium simulachris muris insertis, cohopertura ipsius plumbea. Tres habet iannuas, unam magnam et principalem, qua ut plurimum ingrediuntur et exeunt matronae et praesertim iuvenes et sponsae et continuo processiones, alteram ab uno latere ea paulo minorem, qua solent in maiori parte ingredi et egradi viri, cuiusvis conditionis existant; altera ab alio latere statuta est secunda paulo minor, per quam intrant et exeunt plerumque dominus archiepiscopus et quidam canonici, ac antiquae matronae quae apud eam ianuam intro divina audiunt officia. Navem habet et latera, quae columnis magnis et grossis a navi ecclesiae dividuntur. In lateribus sedet

Secunda pars operis incipit, quae est de ornatu et amplitudine aedifitiorum. > De ecclesiis Ragusii et primo de templo S. Mariae. Cap. IIII

sexus foemineus. Navis autem divisa est in locum qui antiquitus dicebatur Sancta Sanctorum et nunc chorus et locum populo et universitati secularium concessum, ut ibi stantes et orantes divinis vocibus intendant. Hic est sedes domino rectori urbis deputata et quaedam subsellia pro caeteris masculis. In choro vero sunt loca canonicis et sacerdotibus assignata, in quibus tamen interdum aliqui seculares praesertim nobiles divina audiunt. In summitate est altare maius choopertum pulchro ciborio super quatuor columnis ornatumque est ditissima pala seu anchona argentea. Iuxta hoc extat catedra lapidea quaedam, ubi dominus archiepiscopus vel missam audiens vel eam celebraturus audit, sedet et moratur. Ab alio altaris latere est quaedam bancha lignea lapide circundata, ubi sedet sacerdos cum diacono et subdiacono. Extra seu infra chorum scilicet in loco populi est quoddam pulpitum amplum super columnis miro artifitio formatum, sub quo est quoddam altare parvum lapideum quidem ubi cantantur epistolae et Evangelia, ac populo festa nuntiantur et indicuntur ieiunia. Estque fons baptismalis. Solum enim

Secunda pars operis incipit, quae est de ornatu et amplitudine aedifitiorum. > De ecclesiis Ragusii et primo de templo S. Mariae. Cap. IIII

sunt, universa est architectis pulcherrimis et altis ornata. Nam navis architecti magni et alti usque ad velamen ecclesiae videntur. Sed super alarum columnis aedificati cernuntur architechti, super quorum altero structa

Secunda pars operis incipit, quae est de ornatu et amplitudine aedifitiorum. > Descriptio templi Sancti Blasii. Cap. V

post Dei clementiam sit gloriosus episcopus et martir Sanctus Blasius, in eius honore et nominis titulo de bonis errarii communitatis apud eorum logiam (quoniam nullus in urbe locus aptior, aut pulchrior habebatur) ornatissime fabricatum fuit quoddam templum amplum, quam potuit fieri eo loci, lapidibus non lateribus valde limatis, et debita mensura coniunctis, choopertum plumbo soleatum lapidibus vivis quadris diversicoloribus, distinctum in navem et alas cum columnis grossis et altis, super quibus architecti videntur, cum deambulatorio extrinsecus columnulis decorato et multis lapideis animalium imaginibus, quae foris circum circa muris sunt insertae. Navis in chorum sacerdotum, ubi est altare maius cum anchona argentea pulcherrima et ciborio, distinguitur et locum inferiorem pro populo, ubi sedes habentur lapideae tabulis choopertae domini rectoris et caeterorum virorum, quoniam mulieres, quando accedunt, in aliis morantur. Finestre vitreae omnes. Simulacrum Christi crucifixi argento fabricatum aspicitur et ut unico verbo dicam, ammove multitudinem altarium, magnitudinem aedifitii et capelas, seu capelam reliquiarum et videas hanc ecclesiam Sancti

Secunda pars operis incipit, quae est de ornatu et amplitudine aedifitiorum. > De aedificiis communibus secularibus, et primo de palatio. Cap. VI

renovatis et abundantius reformatis, statuit regimen Ragusinum palatium id magnificentior structura reaedificari expensis non parcendo, ac maiorem partem prioris castri, quam ignea flamma non consumpserat, usque ad solum planum prosterni prothomagistro quodam magistro Onofrio Jordani de Lacava regionis Neapolitanae. Muri fiunt lapidibus vivis egregie laboratis, et sculptis ornatissimi, cum architectis magnis fundatis super columnis altis et grossis, quae ex Curcula per mare vectae fuerunt. Sunt illarum columnarum capita seu summitates magno studio sculpta. Sunt quinque columnę grossae integrae, duae autem alterae medietates, una uni turri affixa, altera alteri; in prima sculptus est Aesculapius artis medicinae reparator, id persuadente singulari pöeta et litterrarum doctissimo Nicolao de Laziria nobili cremonensi viro procul dubio magni ponderis, et inter doctos dignis eius meritis approbato, qui, ut suae patriae dissensionibus paululum cederet, cancelariatus Ragusii onus gerere, et pati disposuit, ac nunc patitur. Hic enim cum scivisset, et suis litterarum studiis didicisset, Aesculapium Epidauri

Secunda pars operis incipit, quae est de ornatu et amplitudine aedifitiorum. > De aedificiis communibus secularibus, et primo de palatio. Cap. VI

quod nunc Ragusium dicitur, oriundum fuisse, summo studio ellaboravit, ut insculperetur illius symulacrum, cui epitaphium metricum muro infixum edidit. In quadam columna introytus palatii sculptum videtur primum aequum iuditium Salomonis. In quodam angulo ianuae principalis habetur rectoris iniurias audientis similitudo. In introitu Minoris consilii, de quo postea fiet sermo, est quaedam iustitiae sculptura tenens breve, ubi sic

Secunda pars operis incipit, quae est de ornatu et amplitudine aedifitiorum. > De aedificiis communibus secularibus, et primo de palatio. Cap. VI

multa alia in ipso erunt, quae describere non valui, quia dum scripsi, actu fiebant, et solum quidam architecti super columnis fundati cernebantur, sed quae fienda fuerant, a prothomagistro collegi. Huic palatio adheret domus quaedam communis, quam

Secunda pars operis incipit, quae est de ornatu et amplitudine aedifitiorum. > Quibus auctoribus et magistris fuit conducta aqua fontalis. Cap. VIIII

et mensurati sunt, diversa affixa videntur super quibusdam columnis parvis animalium simulacra. Scaturit aqua

Incipit tertia pars de politia Ragusina. > De principatibus temporalibus utilibus. Cap. XVII.

solicitudine rem oportunam indicarent. Simili modo, cum palatium magnifice et sumptuose cum columnis altis et grossis ornatis diversarum imaginum sculptura Senatus consulto fuisset aedificandum, elligerunt quosdam nobiles, qui illis omnibus operibus palatii praessent, et illos dixerunt offitiales operum vel aedifitii palatii. Finito palatio hic similiter principatus desinet. Cum etiam scribendum est quodvis novum decretum, aut alicuius magni ponderis dictitantur litterae, quae foras mittendae existant, adsunt quidam nobiles cum scribanis, seu cancellariis animadvertentes, ut singula recte scribantur ex ordine a Senatu tradito; ea re finita completur offitium. Cum armantur triremes, instituitur classis princeps, et unius cuiusque triremis supercomitus, qui cum reversi fuerint, nullam in classe amplius habent potestatem. Cum suspitione pestis salariandi extiterint nobiles remansuri ad custodiam civitatis, quibusdam detur auctoritas illos quoquo prętio eis viso salariandi, illis autem salariatis desinit talis principatus. Hoc pacto diversis multimode occurrentibus statuuntur in Rhacusio plurimi principatus

Incipit ultima pars de laudabilibus consuetudinibus Ragusinis. > De laudabili processionum divinarum observatione, quae ex more servantur per dominum rectorem et Senatum Ragusinum. Cap. II.

et honore ipsius eorum protectoris perpulchre, sanctae et pie servatur. Cum enim civitas ipsa sit tota, ut dictum est mercaturae dedita, nonnulli vel eorum infortunio aut sua, ut ita loquar, mercandi ignorantia debitis gravati urbem coguntur deserere, alioquin carceribus recluderentur. Quo igitur cum creditoribus pacisci valeant illi gravati, et civitatem ac familiam, et amicos visitare, triduo ante festum die scilicet ultimo Januarii summe mane arbor quedam altissima habens longitudinem et circuitum unius mali navis maximae in medio plateae in quadam columna grossa quadra erigitur, et fortissime clauditur, quae quidem columna charrus, et Orlandus dicitur, quoniam in illa est Orlandi forma sculpta ensem manutenentis in signum iustitiae, quae ibi exercetur. Nam ad illam ligantur, et fistigantur aliquando scelesti homines, quibus etiam interdum barba comburitur. In ea item est signata mensura brachii communis, quo mensurantur telae, rassiae, et res aliae, quae circum illam ab advenis morlachis, et aliquibus mulieribus venduntur. Illa autem cum tubis a nautis erecta, in cuius summitate ponetur

IACOBI BONI RACVSAEI CHRISTI SVB FIGVRA HERCVLIS PRAELVDIVM LEONI X PONT. MAX. DICATVM LIBER SECVNDVS: THALIA

Arboribusque ferae similes similesque columnis

IACOBI BONI RACVSAEI CHRISTI SVB FIGVRA HERCVLIS PRAELVDIVM LEONI X PONT. MAX. DICATVM LIBER SECVNDVS: THALIA

Sublimesque alto tollunt adamante columnae

Coriolani Cepionis Dalmatae Petri Mocenici imperatoris gestorum liber primus.

celebrata fuit, nunc deserta ac inhabitata est. Extant tamen templi et amphitheatri uestigia albi marmoris, columnarum quoque ac signorum maximus numerus, colossus

Coriolani Cepionis Petri Mocenici imperatoris gestorum liber secundus

amnis, subiectos campos, qui lati sunt, irrigans. Extant adhuc multa uestigia aedificiorum, praecipue iuxta ripam fluminis. Hic uidimus, praeter ruinas templorum et amphitheatri, porticum quadratam, cuius maxima pars praeter tectum integra erat: columnis ac signis et omni statuario opere ornatissima, quam intuens ingemui,

Coriolani Cepionis Petri Mocenici imperatoris gestorum liber secundus

urbes magnitudine et auctoritate praestabant; nunc euersae multa uestigia extant, praecipue monumenta mortuorum in uiuo saxo cauata, quae columnis et aliis signis ex eodem saxo incisis atque insculptis ornata sunt. Nostri discurrentes paucos homines, qui custodiae causa in uicis remanserant, capiunt: nam caeteri, metu perterriti, ad inuia saxa et rupes montium se receperant. Hordei autem atque

MARII PHILEL. AD CLARISSIMVM ILLVSTISSIMVMQ. SENATVM RAGVSAEVM RAGVSAEIS DE ORIGINE ATQ. REBUS GESTIS VRBIS RAGVSAEAE.

Marte triumphator rediit: fixitque columnis

MARII PHILEL. AD CLARISSIMVM ILLVSTISSIMVMQ. SENATVM RAGVSAEVM RAGVSAEIS DE ORIGINE ATQ. REBUS GESTIS VRBIS RAGVSAEAE.

Limine marmoreis sublimia tecta columnis.

ELEGIAE IN ITALIA SCRIPTAE > 7. DE MORTE ANDREOLAE, NICOLAI V. PONTIFICIS ROMANI ET PHILIPPI CARDINALIS BONONIENSIS MATRIS

Salve magna parens, sublimem enixa columnam,

ELEGIAE IN PANNONIA SCRIPTAE > 21. ABIENS VALERE IUBET SANCTOS REGES, WARADINI

Cuius splendida marmorum columnis,

DE INSTITVTIONE BENE VIVENDI PER EXEMPLA SANCTORVM / LIBER I > Caput IX / DE VITA SOLITARIA

Neque tamen, ut mihi uidetur, minus stupendę uitę speciem prębuit Simon, Susotionis filius. Hic annum tantum cum fratribus in monasterio Antiochię conuersatus ad eremum abiit, annos tres in spelunca clausus permansit. Sed hoc ei commune cum multis. Illud autem proprium et peculiare, quod deinde super columnas dicitur habitasse, quarum altissimam cubitorum triginta fuisse ferunt; in una cum perstitisse annos quatuor, in alia duodecim, in alia rursum duodecim, in alia iterum quatuor et in illa postremo, quę procerissima erat, usque ad obitum uitę, sedecim. Eas pro pulpitis habuisse satis probabiliter uideri potest, quando quidem multi ex gentibus rei nouitate exciti ad uidendum illum confluebant et ab idolis ad Christum prędicationibus ipsius conuertebantur. Vtcunque tamen sit, procul dubio durum atque difficile, et quod nemo uel ante eum fecerit uel postea imitatus sit.

LIBER II > Caput XI / DE FIDE CHRISTI CONTRA HERETICOS

Basilius etiam episcopus uere columna ignis (ut cuidam uisum fuit) calore ęstuans charitatis, non est ueritus Valentem imperatorem increpitare, quod ecclesiam quandam, quę Christianorum iuris erat, tradidisset Arrianis. Sublatis iurgiis eo deducta est res, ut fidei periculum facerent. Clauserunt ecclesię fores, decernentes, ut, ad quorum precationem per se patefierent, illis eius possessio cederet. Arriani dies treis perpetuis supplicationibus in cassum orarunt. Basilius uero, postquam precatus est, leui bacillo portas tetigit dicens:

LIBER IV > Caput VII / DE CASTITATE SERVANDA EXEMPLA VIRORVM

Iacobum apostolum, qui frater Domini nuncupatus est, intantum castitate sanctitateque pręstitisse ferunt, ut etiam Iudeis incredulis admirationi esset. Soli Sancta sanctorum intrare permittebant. Plerique deinde ob illius necem Hierosolymam euersam putauerunt. Hunc Paulus et Cepham et Ioannem, ueluti reliquorum pręsides, columnas uocat et ab iisdem sibi dexteras datas societatis gloriatur.

LIBER V > Caput I / DE NEMINE TEMERE IUDICANDO

Effren eremita columnam ignis ad cęlum usque porrectam uiderat audieratque talem esse Magnum Basilium episcopum. Et hac uisione illectus Cęsaream uenerat, ut tantę ęstimationis hominem oculis quoque consyderaret. Sed cum solenni Epiphanię die pontificali pompa in magno clericorum coetu fulgentem conspexisset, ipsum elatę superbię columnam esse censuit, non ignitę charitatis. Postquam uero ab illo accitus eiusmodi cogitationis errorem sibi obiici audiuit, cognouit Deum esse in homine, qui aliorum arcana illi reuelaret et ostentis, quam magnus apud se esset, testaretur. Prostrauit ergo se et peccatum confitens ueniam petiit atque ita iam deinde, ut erat, de ipso deffinire coepit: quanto scilicet exteriori apparatu elatior uideretur, tanto interius humiliorem esse.

LIBER V > Caput VIII / DE PERSEVERANTIA BENE AGENDI

Hęc est ergo columna Iachin et columna Booz, id est, firmitatis et fortitudinis, quę epistylia liliorum malogranatorumque sustentant. Quia firmi ac fortis est summam conseruare uirtutum quam semel amplexus fuerit. Hęc est talaris tunica siue poderis Aaron, a capite usque ad pedes demissa. Hęc est hostię cauda, quam Deo offerri Lex iubet.

LIBER VI > Caput XVI / DE REVELATIONIBVS CAELESTIS BEATITVDINIS

Gregorio, pontifici maximo (qui unus ex columnis est Ecclesię Christi) dum missale sacrificium offerret et iuxta ritum ad plebem conuersus »Pax Domini sit semper uobiscum« diceret, angelica uox cunctis audientibus respondit: »Et cum spiritu tuo!« Exinde mos inoleuit, ut pontifici ea uerba repetenti nihil a clero respondeatur, ut scilicet dignum se exibeat, cui angeli respondeant, non homines. Pręstare enim cęteris uitę sanctitate debet, qui pręstat officii dignitate. Beatitudinis uero Gregori hoc quoque testimonium additur, quod Petrus, eius discipulus, pluries capite ipsius Spiritum sanctum in figura columbę consedisse uiderit. Cumque id prodidisset: »Ne credite — inquit — nisi me nunc mori conspexeritis.« Hac tanti ueri assertione usus est, ut inuidiam nonnullorum reprimeret, qui scripta pontificis lacessentes delenda ignique tradenda censebant. Sciebat autem moriturum se, ut primum secretum illud uulgasset. Ipso igitur Petro, sicut prędixerat, moriente expauefacti aduersarii illum, quem paulo ante petulanter mordere non dubitarant, uenerari coeperunt sanctumque ac beatum dicere. Itaque Gregorii beatitudinem, et qui sciebat, moriendo probauit, et qui liuebant, admirari compulsi sunt.

Panegyris ad Iohannem Antonium Dandolum

Biblioteca Colombina, Sevilla, Abecedarium B (columna 1200, nota 25): O ego si tali condenda in carmina cantu ire queam qualem · 10808 ·

hominum Saluator ad uerbera. nudusque uelut latro aliquis ad lapideam columnam deligatur. Aderant ibi carnifices ad pulsandos homines exercitatissimi. circumsistunt columnam. expediunt flagra. preparant sese (horret animus cetera persequi) attollunt sacrilegas manus. ingeminant percutiunt. uerberant diu. acriterque totis uiribus: cedebatur

Carminum liber II > Ad Vrbanum presulem

Pulchra minusque iuuant auratis tecta columnis

Oratio de laudibus eloquentiae > Oratio Tranquilli Parthenii Andronici Dalmatae, de laudibus eloquentiae, in Gymnasio Lipsensi habita.

interdum etiam ulteriores petuntur regiones, ut maximis laboribus mortalium una aedicula paulo post ruitura extruatur. Vbi sunt columnae L. Crassi?

Tranquilli Andronici Dalmatae dialogus Sylla, > Interlocutores Caesar, Sylla, Pompeius, Minos.

regnorum ad spes priuatas conuerterent: mox dilaberentur illae feruentissimę cogitationes, et omnis uesana principatus inuadendi cupiditas extingueretur, ut tandem nequaquam dubium esset humiles in agris aediculas et holerum in ocio tranquillissimo cibum longe praestare tessellatis pauimentis et incrustatis marmore parietibus aureisque tectis, quae sexcentis columnis innituntur, uniuersę, inquam, pompę ac strepitibus armorum et supręmę dignitatis: porro tenuioris uictus iucunditati neque Persarum apparatus neque mensae Syracusanę, nullę opes, nullę delitię, nulla regum bracteata foelicitas comparari potest. Etenim qui regnorum administrationem suscepere, ac gentibus, populis, nationibus pręesse statuerunt, non arbitrentur se ad desidiam natos et uoluptates, quo uitae curricula

versus Ast et erant prope Ast, dicebatur quod descenderent societates Triultii et Ruberti de la Marcia: Dominus de la Tremugla erat adhuc Lugduni: Dux Mediolani erat non remote ab Alexandria cum Helvetiis et suis: Prosper de Columna cum C. lanceis et mile Peditibus erat in Cremona et cum eo Comes Alexander Sfortia cum D. Equis Mediolanensibus et non exiverunt omnes 26 quoniam Vicerex noluit retrocedere et revocaverat omnes suos undequaque existentes.

Intellexit Serenitas Vestra qualles motus et tumultus fecerit fama retrocessus Illustrissimi Domini Vice Regis et exercitus sui ex quo aliqui faventes partibus Gallorum, arreptis armis, volebant subvenire arci Mediolani, et jam undequaque exciebantur partes Gallorum, et nisi subito ipse Illustrissimus Dominus Vicerex mutasset consilium et deliberasset permanere in defensione Ducatus Mediolani, et venissent nova a Caesare quibus declarabat se et Regem Anglie, nolle servare indutias factas inter Regem Arragonum et Franciae, item nova a Pontifice quod volebat facere omnia pro defensione status Mediolani et jam Helvetii etiam descendebant, profecto jam actum esset de statu Mediolani et forte de majori parte Italiae, quam Galli cum Venetis diviserunt ad invicem, sed, Deo ita volente, res fuerunt sedate: Dux Mediolani progrediebatur contra illas copias Gallorum que descenderunt in Italiam, et sunt solum Italice et pauce, tamen intraverunt Alexandriam, quo Dux mittebat aliquas lanceas Hispanas et suas ad recuperandam eam et ipse sequebatur cum reliquo exercitu Hispano, et cui eadem vel sequenti die xviiij. presentis debebant conjungi Helvetii, etiam veniebant gentes Pontificie quas Vicerex expectabat Placentie et promiserat omnes gentes suas: post Ducem versus Alexandriam, miserat autem mile Pedites in Cremonam et cum eis Illustrissimum D. Prosperum de Columna pro presidio

Liber primus.

a mari decem et nouem millibus passuum distans. Ciuitates illustres Lyssum et Acrolyssum, et Epidamnum, quod Corcyraei condidere, hoc tempore Dyrrhachium appellatum, propter inauspicatum nomen, et Apollonia ciuitas optimis instituta legibus: in cuius finibus locus est celeber, quem Nympheum uocitant, teste Strabone: ubi petra est ignem uomens, et metallum semper excrescens: cui fontes subsunt, qui aquas tepidas scatent, atque ut Possidonius refert, terra est bitumine referta, quae uineis pediculosis remedium praebet. Sunt praeterea eiusdem populi multi, quorum Cauchones in pluribus locis habitantes, uirorum suorum excellentia semper per se tenuerunt imperia: a ciuitate uero Apollonia non longe excurrit Egnatia uia Orientem uersus, per singula millia passuum lapideis columnis distincta, atque per stadia mille sexcenta et octoginta protensa. Haec est illa Macedonia (ut Plinij uerbis utar) quae quondam terrarum imperio potita est. Haec Asiam, Armeniam, Illyrium, Albaniam, Cappadociam, Syriam, Aegyptum, Taurum, Caucasum transgressa. haec in Bactris, Medis, Persis dominata, toto Oriente possesso. haec etiam Indiae uictrix, per uestigia Liberi patris atque Herculis uagata. Ad hanc tam inclytam et magnificam, tamque mirabilem regionem, et Principum semper magnanimorum parentem et altricem, animum aduertens tyrannus, eius fines inuadens, assidue infestare coepit, ratus se eam quam facillime posse opprimere, et sub iuga sua celerrime submittere. sed eum profecto multum opinio fefellit, resque longe aliter euenit. nam diu cum Epirotica gente laborauit. Annum ferme tricesimum cum ea in oppugnationibus et assiduis bellis consumpsit: quam neque ui, neque ferro perdomare aut superare potuit. Occurrerunt enim ei Reguli omnes, et Principes prouinciae, qui solida inter se firmaque amicitia, atque perpetua fide obstricti atque deuincti simul erant. Cursitarunt in eum uiri fortissimi et constantissimi, acerrime ei resistentes: ex quo Barbarus remdifficiliorem, et supra quam arbitratus fuerat, nactus, minus tute, et non sine maxima suorum caede prouinciam intrare,

Ode Ode … odarum] in classem Ligae Christianae, praesertim eius partem papalem, quae incolas Laphodae insulae grauiter praedata est ante pugnam apud Preuezam a. 1538. (cf. Ann. Ragn. ad a. 1538); uersus glyconeus cum pherecrateo (cf. Catull. 34 et 61) Ode … odarum] post sermonum librum in fol. 128. scripta, in duobus columnis per paginam XVII. libri II. odarum

post sermonum librum in fol. 128. scripta, in duobus columnis per paginam

IACOBI BONI RACVSAEI / HIERARCHIAE PRIMAE CHORVS / PRIMVS, SERAPHIN / DEO PATRI DICATVS, PASTOR

Signa columnarum uenturi praescia fati.

IACOBI BONI RACVSAEI / HIERARCHIAE PRIMAE CHORVS / PRIMVS, SERAPHIN / DEO PATRI DICATVS, PASTOR

Cornigerum Mosem, flagrantemque igne columnam

Iacobi Boni Rac. Donum Sextum Pastoralis / Tibiae Iesu Christo dei filio dedicatum. (Intellectus).

Alligat haerenti duplicata fune columnae.

LIBER II Titulus: Prologus libri secundi > 2. Parasceue 2 Parasceue: Aelii Lampridii Ceruini poetae laureati Liber secundus. Parasceue

Stillare et madidam plagis crepitare columnam,

Palladii Fusci Patavini DE SITU ORAE ILLYRICI > Liber primus

1 pagina 452, columna prima, versus 3,4. et 30, Dirinonem,

Palladii Fusci Patavini DE SITU ORAE ILLYRICI > Liber primus

Drinium, vel Drinum loco Drilonis ponunt, sed eundem cum fluvio Boliana confundentes, unum et idem esse asserunt; quos secutus est Palladius pagina 455, columna II, versu 25. Boliana namque amnis (Livio libro 44. Barbana) ex lacu Labeatide (nunc Scodrensi, vulgo de Scuttari) effluens

Palladii Fusci Patavini DE SITU ORAE ILLYRICI > Liber primus

7 pagina 454, columna prima Tragurium cum portu olim Civium Romanorum oppidum de quo Plinius scribit Veteranos a Divo Claudio missos; sed ut Strabo asserit

Palladii Fusci Patavini DE SITU ORAE ILLYRICI > Liber secundus

11 ibidem columna II versus 5. Distantiam Issae a Solta, (antiquis Solenta) esse maiorem

Liber VIII > Lib. VIII

Atria marmoreę circumdant lata columnę,

M. MARVLI DIALOGVS DE HERCVLE A CHRISTICOLIS SVPERATO CONLOCVTORES THEOLOGVS ET POETA

(Columnę)

M. MARVLI DIALOGVS DE HERCVLE A CHRISTICOLIS SVPERATO CONLOCVTORES THEOLOGVS ET POETA

Ad Gades duas columnas posuit direptisque rupibus Oceanum in mediam terram ad usum induxit hominum nauigantiumque maximum emolumentum.

M. MARVLI DIALOGVS DE HERCVLE A CHRISTICOLIS SVPERATO CONLOCVTORES THEOLOGVS ET POETA

(Columnę Herculis)

M. MARVLI DIALOGVS DE HERCVLE A CHRISTICOLIS SVPERATO CONLOCVTORES THEOLOGVS ET POETA

Quid pręterea Hercules? Ad Gades duas columnas erexit perfossoque monte Oceanum in terras admisit, hominum uolens consulere commercio et nauigantium utilitati. Ponit et uir Christianus duas columnas in ecclesia, utriusque Scripturę fidem; Vetus Testamentum Noui figuram fuisse non dubitat. Alterum itaque ab altero secernens fluenta inducit sanę doctrinę et terras, hoc est, hominum mentes ignorantię siccitate aridas aquis scientię salutaris inrigat obscura declarans, dubia dissoluens, manifesta confirmans. Per hoc mare nauigantes ad portum perueniunt salutis sempiternę. Quid adhuc Hercules? (Chrysauri filii) Tres in Hispania Chrysauri regis filios pręlio uictos interfecit. Quę, rogo, laus est homines interficere et aliena occupare? Scelus est hoc profecto, non uirtus, et uitio fama quęsita, non probitatis officio comparata. Nostri igitur ab hac impietate alieni — de Christi, non de mundi amatoribus loquor — calcant auaritiam, rapinas execrantur, furtum damnant atque hac ratione tres Chrysauri natos interimunt. Chrysaurus enim auri tenet

LIBER. SECUNDUS. SPEI. > De levitate ad vitia relabentivm Caput XXVII

Euangelio, nunc cadens in ignem, nunc in aquam, sed simus templi sancti columna Iachin, quę interpretatur

LIBER SEXTUS. CHARITATIS. > Mala dvarvm tribvvm. Caput VIII

ęneas-que columnas templi. primarios urbis ciues Dei-que sacerdotes interfecit. et impletum est quod in psalmo prędictum fuerat:

LIBER SEXTUS. CHARITATIS. > De praedicantivm meritis. Caput XV

Quoties uero audacter et intrepide in uitia inuehimini, columnę estis firmę fulcientes ueritatem.

LIBER SEXTUS. CHARITATIS. > De praedicantivm meritis. Caput XV

columnas, quarum stabilimentum a Domino est, qui in psalmo de Ecclesia loquens ait:

LIBER SEXTUS. CHARITATIS. > De praedicantivm meritis. Caput XV

Ego confirmaui columnas eius.

LIBER SEPTIMUS. CHARITATIS. > De obedientivm pręmio. Caput XI

eos | in columna nubis loquebatur ad eos.

DE HVMILITATE ET GLORIA CHRISTI M. MARVLI OPVS > LIBER SECVNDVS PROPHETICVS

columna est et firmamentum ueritatis.

I. M. Maruli ad Dominicum Papalem in epigrammata priscorum commentarius

arcus columnasque erigi, sepulturas magnifice construi elogiisque exornari mos erat, ne simul cum uita defunctis gloria rerum gestarum interiret, sed posteris etiam nota foret. Scias tamen id illis proculdubio fuisse gloriosum qui non glorię, sed uirtuti studebant, hoc est quibus curę erat probos, modestos, constantes, pudicos, simplices, iustos, ex omni parte perfectos consumatosque esse magis quam uideri. Non est enim magni animi et ad ęterna tendentis gloriam ab hominibus, sed a Deo quęrere, non statuis, non signis, non titulis delectari, quę fragilia quidem et caduca sunt, sed cęlestia tantum, quorum nullus finis est, concupiscere.

III. EXTERNA > 73. A 82/2, ubi prope pro SVPRA; cf. CIL IX 5894 ANCONAE SVPRA PORTVM

Ossa Romam translata et in foro sub columna posita, solusque omnium intra urbem et in foro sepultus est.

IV. SALONIS

ostendens qualia etiam illa fuerint quę uel uetustate uel inimicorum iniuria defecere. (Templum S. Domnii, archiepiscopi Salonensis) Stat adhuc templum Ioui quondam sacrum, nunc Domnio martyri dedicatum, magnę turris instar, rotunda specie angulatum, cuius murus (ut uides) quadrato lapide rethiculataque structura constat. Octo columnis ingentibus intus fulcitur, quibus alię insident minores, quorum quattuor e marmore porphyrite cum aliis ad testudinem usque tecti eriguntur. Exterius circa se magnarum duarum et uiginti columnarum peristylium habet, et id quidem Sinadico marmore nobile. Porro ante templi limina uestibulum ipsum atriumque patet spaciosum, columnis grandibus, et ipsis e marmore Phrygio dolatis, circumseptum, quibus arcus impositi fulciuntur, ita ut nusquam Romę tot, tantas talesque columnas uno in loco compositas reperies. E regione templi sacellum est, eodem tempore parique structurę genere elaboratum. Pręter ista erant et alia tria templa, reliquo ędificio (ut apparet) uetustiora atque ideo magis dirruta. In his tessellarum pictura, qua exornata fuerant, alicubi adhuc uisitur. Extant et chryptoporticus plurimę, ita ut non minus miremur subterranea ędificia quam quę in aperto spectantur.

REPERTORIVM > IOANNIS I:

AD GALATAS : Qui operatus est Petro in apostolatum circumcisionis, operatus est et mihi inter gentes. Iacobus et Cephas et Ioannes, qui uidebantur columnę esse, dextras dederunt mihi et Barnabę societatis

REPERTORIVM > EX PARTE SECVNDA COMMENTARIORVM

Petrus et Ioannes columnę

REPERTORIVM > EX PARTE SECVNDA COMMENTARIORVM

Columnę Ecclesię

REPERTORIVM > BIBLIA

Columna in porticu templi dicta Iachin, id est firmitas

REPERTORIVM > PRIMA COMMENTARIORVM HIERONYMI

Ciuitas munita columna ferrea. Murus ęneus

REPERTORIVM > BIBLIA

Dominus pręcessit populum per diem in columna nubis, et per noctem in columna ignis

REPERTORIVM > BIBLIA

Apparuit Dominus in columna nubis

REPERTORIVM > PAVLVS AD ROMANOS

VII. Vidi angelum fortem descendentem de cęlo, amictum nube, et iris in capite eius; et facies eius erat ut sol, et pedes eius tanquam columna ignis

REPERTORIVM > LAERTIVS

Idem Pythagoras dixit se ad inferos descendisse atque uidisse Hesiodi animam columnę ęreę astrictam ac stridentem, Homeri uero ex arbore pendentem et a serpentibus obsessam pro his quę de diis dixere

REPERTORIVM > MARCVS ANTONIVS SABELLICVS

Solida ex auro columna in Lacinię Iunonis

REPERTORIVM > EX SECVNDA COMMENTARIORVM HIERONYMI

Fons. Scabellum pedum eius, corpus Domini est. In columna nubis loquebatur ad eos, nobis in uelamento carnis assumptę

REPERTORIVM > PAVLVS AD CORINTHIOS II

Ecclesia Dei uiui, columna et firmamentum ueritatis

REPERTORIVM > EX PRIMA COMMENTARIORVM HIERONYMI

Columna et firmamentum ueritatis

REPERTORIVM > EX SECVNDA COMMENTARIORVM

Porta. Hostium. Talami. Fenestrę. Palmę. Gazophilatia. Columnę

REPERTORIVM > EX SECVNDA COMMENTARIORVM

Excidit columnas septem

REPERTORIVM > BIBLIA

Vestibulum et porta templi ad quam gradibus ascendebatur, et columnę singulę ad latera eius

REPERTORIVM > BIBLIA

milibus uirorum; ligatus autem occurrens Philisteis fractis uinculis percussit mille ex eis maxilla asini. De Gaza euasit uulsis foribus ciuitatis. Iterum ligatus rupit funes neruiceos. Tertio funes qui nunquam fuerant in usu alicuius operis. Quarto extraxit clauum de terra cui fuerat alligatus per VII capillos. Postremo, quia nazareus erat, raso capite captus est. Hinc ergo alligatus columnis quibus innitebatur domus, his concussis atque auulsis et se ipsum et

REPERTORIVM > BIBLIA

Columna ęrea in porticu templi dicta Booz, id est Fortitudo

REPERTORIVM > PAVLVS AD ROMANOS

Qui uicerit, faciam illum columnam in templo Dei mei, et foris non egredietur amplius; et scribam super eum nomen Dei mei et nomen ciuitatis Dei mei, nouę Hierusalem

REPERTORIVM > LAERTIVS

Pythagoram descendisse ad inferos atque Hesiodi animam columnę ęreę uinculis adstrictam stridentemque uidisse, Homeri autem ex arbore pendentem et a serpentibus possessam, pro his quę de diis dixere 82.

REPERTORIVM > MARCVS ANTONIVS SABELLICVS

Columnę Herculis 32, Sicani, Siculi, Scylla, Carybdis 33.

REPERTORIVM > ORIGENES

Doctores columnę 44.

REPERTORIVM > BIBLIA

Columnę VII sacramenta, VII ecclesię 127.

REPERTORIVM > LAERTIVS

Diogenis sepulturę erexerunt columnam et desuper canem sculpserunt

REPERTORIVM > MARCVS ANTONIVS SABELLICVS

Columna Cęssari statuitur 300.

REPERTORIVM > MARCVS ANTONIVS SABELLICVS

centum columnarum opus 444.

REPERTORIVM > BIBLIA

In frontibus templi duę columnę: constantia in aduersis, modestia in prosperis

REPERTORIVM > BIBLIA

Columnam ignis ducem habuerunt ignotę uię et nubem ab ęstu solis umbraculum

REPERTORIVM > POLIBIVS

Columna in templo Lycii Iouis, in qua epigramma contra regem impium et hominem periurum

REPERTORIVM > BIBLIA

Multa dicuntur de sapientia. Vani sunt autem omne homines in quibus non subest scientia Dei. Sanctis autem tuis maxima erat lux: columnam ignis ducem habuerunt ignotę uię

REPERTORIVM > BIBLIA

Modestia in prosperis est altera columna in latere templi

EXODVS

Ex eo primogenita Deo sanctificata. Dominus populum Moyse duce per uiam deserti secus Mare rubrum circumduxit. Profecti de Sochot castrametati sunt in Ethan. Pręcessit eos Deus in columna nubis per diem, per noctem in columna ignis. Reuersi castra fixerunt e regione Phiairoth inter Magdalum et mare contra Belsephon. Pharaone persequente per medium mare diuisis aquis iter fecerunt, Aegyptios eodem ingressos operuit mare. Populus timuit Dominum. Moyses gratias egit Deo; eidem laudes dixerunt Maria prophetissa, soror Aaronis, mulieresque cęterę cum tympanis et choris. De Mari rubro uenerunt in desertum Sur. Ibi defectu aquę laboratum est. Venerunt in Marath. Hic erat quidem aqua, sed amara. Sitientes murmurauerunt. Moyses misso ligno amaritudinem aquę uertit in dulcorem. Profecti in Helim consedere iuxta aquas. Venerunt in desertum Syn inter Helim et Synai. Illic esurientes musitarunt. Vesperi coturnix castra operuit. Mane collegerunt manna per circuitum castrorum ad mensuram gonor. Reseruatum usque mane, quod Moyses, ne facerent, pręceperat, uermibus scaturiuit. Die sexto singuli duplam mensuram collegere.

EXODVS

Hoc audito populus fleuit. Ingrediente Moyse tabernaculum columna nubis descendebat et ad ostium stabat. Loquebatur Dominus Moysi facie ad faciem. Iosue non recedebat de tabernaculo. Moyses petiit ostendi sibi faciem Domini, qui respondit:

DEVTERONOMIVM

Prędicit de uictoria Iosue duce consequenda terraque possidenda. In tabernaculo ei et ipsi Iosue in columna nubis apparens Dominus futura reuelauit. Cantauit Moyses canticum:

IVDICVM > SANSON

autem in carcerem coniiciunt. Deinde eductum ignominię causa inter duas columnas, quibus conuiuantium domus fulciebatur, constituunt. At ille dextra leuaque appręhensis columnis ipsam concussit donum seque met et tria fere milia Palestinorum oppressit ruina, ita ut multo plures moriens interfecerit quam olim uiuens. Sui sepelierunt eum inter Saraa et Esthaol, in sepultura patris eius Manuę. Iudicauit Israhel annis XX.

REGVM > SALOMON

uniuersis. Aedificauit ergo illud annis VII rex Salomon. Regiam uero sibi ędificauit annis XIII. Condidit et domum Saltus Libani. Struxit et domum uxori suę, pharaonis filię. Artificem regis Hiram accersiuit de Tyro, qui ex ęre duas fudit columnas cum epistiliis. Has posuit in porticu templi. Columnam

REGES IVDA > SEDECHIAS

operariis terrę potestatem manendi, qui uellent. Vasa templi ęnea, argentea, aurea et columnas ęneas tulit secum in Babylonem. Sacerdotes autem et ędituos et omnes optimates, quos reperit, destinauit ad regem in Reblata. Regis iussu interfecti sunt. Itaque translatus est Iuda de terra sua ad alienos, quibus seruierunt. Sedechias regnauit annos XI. Successit Godolias.

Vita diui Hieronymi pręsbiteri a Marco Marulo ędita: adiectis miraculis quę de illo Cyrillus Nazarethi episcopus commemorat in summamque redactis breuiorem.

augusto, flantibus ethesijs, cum sancto Vincentio pręsbitero et adolescente fratre et alijs monachis, qui nunc Hierosolymę commorantur, nauim in Romano portu conscendi, maxima me sanctorum frequentia prosequente ueni Regium, in Syllaceo littore paululum steti, ubi ueteres didici fabulas, et pręcipitem fallacis Vlissis cursum et Syrenarum cantica et insatiabilem Carybdis uoraginem. Cumque mihi accolę illius loci multa narrarent darentque consilium, ut non ad Prothei columnas sed ad Diones portum nauigarem: illum fugientium et turbatorum, hunc securi hominis esse cursum - malui per Maleas et Cycladas Cyprum pergere. Vbi susceptus a uenerabili episcopo Epiphanio ueni Antiochiam. Fruitus sum communione Pontificis confessorisque Paulini, et deductus ab eo media hyeme intraui Hierosolymam. Vidi miracula multa, et quę prius ad me fama pertulerat, oculorum iudicio comprobaui. Inde contendi ęgyptum, lustraui monasteria Nytrię et inter sanctorum choros aspides latitare perspexi.

Vita Marci Maruli Spalatensis per Franciscum Natalem, conciuem suum, composita

moenibus, antiquissimis templis, innumeris uariis praeciosissimisque columnis, subterraneis testudinibus,

DIVINA ELECTIO AC TEMPESTIVA CREATIO SERENISSIMI PRINCIPIS VENETI LEONARDI LAURETANI CUM PRONOSTICO SUI INVICTISSIMI PRINCIPATUS > SERENISSIMO PRINCIPI VENETO LEONARDO LAURETANO THOMAS NIGER DELMATA ARCHIPRESBYTER ET VICARIUS SPALATENSIS SALUTEM.

Atria marmoreis clarus cui mira columnis

Ad Clarissimum, et Nobilissimum Dominum Hieronymum Ferrariensem, divinae fere stirpis Sacratae Prolem, et Decus, Pontificii, Caesareique juris moderatorem, Prothonotarium Apostolicum, atque Auditorem Reverendissimi Cardinalis Neapolitani Oliverii Caraphae, Protectoris Praedicatorum Ordinis, Pompilii Carmen, quo sibi dicavit opus.

Pyramidumque apices, altisque imposta columnis

Joannis Barbulae Pompilii Sicensis Dalmatae Theologi Ordinis Praedicatorum Solimaidos Liber I > Magistri Joannis Policarpi Severitani Sibenicensis Dalmatae Predicatorii Solimaidos. Liber I

tecto divino, immane columnis

XENOPHONTIS ANABASEOS CYRI LIBER QUINTUS INCIPIT: COELII MICHAELIS GRADII TRADUCTIO

stadia a sacello Jovis, quod extat Olympiae. Quo loco saltus montesque multarum arborum pleni constant ad suesque et capellas et oves et equos alendos idonei adeo, ut ad festum commeantum iumenta perquam belle pasci possint. Porro circa ipsum fanum lucus arboribus domesticis consitus est. Ferunt hae, quaecunque edenda, et suo quaeque tempore legenda. Id delubri per exiguum magno, quod est Ephesi, haud dissimile, statua quoque Cupressina, quae quidem Ephesi stat, aureae par esse videtur. Tum columnam prope fanum erexit in sculptis huiuscemodi litteris. Sacer locus Dianae, qui hunc tenet quotannis decimam partem ad rem divinam faciendam deponito. De eo, quod reliquum foret, exornato templum. Si quis hac efficere contempserit, Deae curae futurum. Cerasunte navibus alii, alii terestri itinere profecti, quum in finibus Mossynoecorum essent, mittunt ad eos Timesitheum Trapezuntium eorum et hospitem et amicum percontatum, per agros ne amicorum an per hostiles ituri sint. Ii respondent nihil interesse, differreque. Nam regioni confidebant. Tum Timesitheus proponit Graecos ipsis hostes futuros. Mox ad foedus ineundum illos convocare placuit. Missus Timesitheus duxit principes. Postquam venerunt cum Graecorum ductoribus componunt. Ac Xenophon Timesitheo interprete locutus est pedestribus copiis in Graeciam se transire velle navigiorum adductos inopia, ac ab eorum hostibus prohibitos, Mossynaecos itaque, si voluerint Graecos in societatem asciscere, posse, quibus unquam sint affecti iniuriis, ulcisci, in posterumque hostes sub eorum ditione fore, sin oblatam sui dimiserint occasionem, considerent, unde rursum tot socias comparandas vires censeant. Ad haec respondit Mossynoecorum princeps et haec conficere, et societatem inire se velle. Xenophon: Agedum, si vestri socii futuri simus, inquit, opera quibus in rebus nostra sit utendum, et vos quale nobis praesidium transeundi daturi. Tum illi ad irruendum in agros communium hostium, atque ad mittendum naves virosque Graecis socios et locorum duces idoneos se fore fatentur. Deinde data fide accaeptaque recedunt. Postridie

XENOPHONTIS ANABASEOS CYRI LIBER SEPTIMUS INCIPIT. COELII MICHAELIS GRADII TRADUCTIO.

dierum solutum. Negante Heraclide praedam amplius vaenire potuisse, Xenophon magno dolore percitus fuit. Heraclidem repraehendit haud prout decet, Seuthis rebus studentem. Nam si verteret animum ad Seuthis curam, cum integro stipendio ad eum haberet recaeptum. Sumeret foenore, ni ratio parandae pecuniae daretur alia. Vestimenta sua vaenium mitteret. Hanc carpentis vocem Heraclides accensus moerore, simulque pavore perculsus, ne Seuthis ab amicitia decideret, imbibit altius animo. Quantum in se fuit, ex eo tempore non destitit in crimen Xenophontem vocare, deferreque ad Seuthem. Nec milites eius incusandi licentia abstinere propterea, quod stipendio fraudarentur. At Seuthes succensere, quod enixe posceret id ipsum. Antea memorare, quum primum oram maritimam attigerit, se Bisanthem Ganiumque et novum murum illi daturum. Postea nihil horum profiteri, nihil reminisci. Ex quo delationibus ac irae locum penes se reliquit. Heraclides vel hoc crimini dare detrahendo. Seuthis aures occupare dictitans haud fore tutum moenia committere viro copias habenti. At Xenophon, quid facto sit opus, consultare. Militando pergerent ultra, facerent longiorem expeditionem, hortari. Contra caeteris principibus introductis ad Seuthem malus animus Heraclidem intentum habere Xenophontis ad honorem impediendum, minuendumque. Principes in conspectu Seuthis stantes fateri iubet non secus eos ac Xenophontem posse ductare copias. Eos ad id profitendum impellere mercedis integre brevi capiendae pollicitationibus, iniecta quoque spe simul militandi bimestrisque persolvendi stipendii. Timasion non equidem si quinquemestre daretur, ait, sine Xenophonte militarem. Phryniscus ac Cleanor astipulantur Timasioni. Seuthes Heraclidi dedit vitio, ut qui Xenophontem et adhortationibus et precibus minus alliceret, vocaretque. Quocirca solum placuit acciri. Qui quum Heraclidis animum depravatum ac conatus scelestos, quibus deferre ad reliquos studebat nomen suum, cognosceret, accedit. Omnibus principibus ac praefectis in societatem ascitis, eorumque persuasis et confirmatis animis in expeditionem proficiscitur. Eo, qui per Melinophagos Thraces fert, dextra relicto loco ad Salmydissum pedem inferunt. Quo multae cursum tenentes in pontum naves applicant. Ac ibi franguntur illisae. Multaque decidunt. Locus enim limosus ac exiguae capax aquae in longam spacium protenditur maris. Thraces eius loci accolae columnis pro terminis ultro citroque positis quaeque fracta atque cadentia redigunt in suam potestatem. Verum enimvero priusquam termini constituti forent, complures mutuis vulneribus accaeptis, dum quisque praedam vendicare conabatur, ibi occubuisse tradunt. Equidem eo loco magna cubilium, magna capsularum, magna copia librorum extat, ac rerum omnium, quas fabris lignariis confectas adducunt nautae. Quibus finibus populatione devastatis nostri recedunt. Seque rursus, ubi Seuthes cum suis versabatur copiis, recipiunt. Is iam maiores quam Graeci consecutus erat vires ex Odryssiis ad eum longe ampliori confluente numero profitentium simul militando eius iussa libenter velle exequi. Castrametantur autem in campo, qui ultra Selymbriam est, circiter stadia

AD ILLVSTRISSIMVM, ET MAGNIFICVM DOMINVM, STANISLAVM COMITEM DE GORCA, PALATINVM POSNANIENSEM ET COMITEM Iacobi Gorscii, in Tranquillum Andronicum Praefatio Paraenetica.

sunt semper habiti. Iis enim omnes privati, et vitam, et fortunas, quas tuentur debent: cum in eorum praesidio, cura, vigiliis, commoda, ornamenta, facultates, atque fortunae illorum, et consistunt et vigeant. Quo nomine, tibi, et prosapiae vestrae Gorcanae Illustrissime Comes, omnes huius inclyti Regni cives multum debent: domus vestra amplissima, regni huius semper vel praecipua columna fuit; cui huius regni totum aedificium incumberet, ac egregie ab ea sustentaretur. Non refero Illustrissime Comes merita maiorum tuorum in hoc regnum: non maxima bella ab eis confecta: non legationes Reipublicae salutares obitas: vicinorum impetus a regno repressos; haec enim rerum praeclare ab eis gestarum, et ornamentorum in hoc regnum profectorum commemoratio, et commentarios longiores, et orationis flumen, non meam in dicendo ariditatem exposcit: splendor virtutum, ac rerum gestarum familiae vestrae, perstringit mentis meae oculos; nec patitur me in penetralia laudis suae ingredi: gravius hoc onus esse video, quam ut humeris meis impositum perferam. Et propterea totam eam vel maiorum Illustrissimae Magnificentiae vestrae, meritorum in hoc regnum commemorationem praetermitto. Praestare enim viri magni de rebus amplissimis et virtute insigni tacere; quam non pro dignitate carum dicere, semper senserunt atque monuerunt.

Ne ruat in preceps, una columna tenes.

Damiani Benessę liber quintus De morte Christi

domus stabat peregrinis nixa columnis,

Damiani Benessę De morte Christi liber sextus

Porticus auratos niueas incincta columnas

De morte Christi liber septimus Damiani Benessę

De morte Christi liber septimus Damiani Benessę

DESCRIPTIO SINUS ET URBIS ASCRIVIENSIS.1) Urbs Ascriviensis = id est Ascrivium recte Acruvium, sive Catharus

erigitur dextra suffulta columnis

DESCRIPTIO SINUS ET URBIS ASCRIVIENSIS.1) Urbs Ascriviensis = id est Ascrivium recte Acruvium, sive Catharus

Inde hic in medio plateae stat celsa columna

DESCRIPTIO SINUS ET URBIS ASCRIVIENSIS.1) Urbs Ascriviensis = id est Ascrivium recte Acruvium, sive Catharus

47) Columna Publica, etiam et hasta et carrus dicta.

DESCRIPTIO SINUS ET URBIS ASCRIVIENSIS.1) Urbs Ascriviensis = id est Ascrivium recte Acruvium, sive Catharus

Nititur hoc geminis scalis, geminisque columnis

DESCRIPTIO SINUS ET URBIS ASCRIVIENSIS.1) Urbs Ascriviensis = id est Ascrivium recte Acruvium, sive Catharus

Quo mox insurgunt ternae hinc atque inde columnae,

AD PAVLVM

Porticibus uastis centumque innixa columnis.

26. ad illustrissimum principem Venetiarum Augustinum Barbadicum pro Dominico Manlipetro, classis eiusdem prouisore, elegia

Plurima Synnadicis quoniam decorata columnis

30. de aegritudine eiusdem

Instituam Libycis solemnia templa columnis

31. ad augustissimum dominii Veneti decemuiratum de laudibus Ioannis Antonii Danduli, Spalatinae urbis prouisoris dignissimi

O decus, o Venetae firma columna togae.

40. ad eundem Franciscum Raynerium

Reges Mygdonias eruant columnas

59. ad beatam Virginem pro remotione pestis panegyricus

Plena; peregrinis statuet tibi templa columnis

69. epitaphium eiusdem

columna gentis,

79. Ad sanctissimum dominum d. Paulum tertium, totius Christianae rei publicae diuino nutu pontificem maximum, quod oppidum Chlissae conseruando plurimae sacrosanctae fidei nationes saluabuntur elegia

Columna:

79. Ad sanctissimum dominum d. Paulum tertium, totius Christianae rei publicae diuino nutu pontificem maximum, quod oppidum Chlissae conseruando plurimae sacrosanctae fidei nationes saluabuntur elegia

Affer opem, tua sic capitolia sancta columna

EIUSDEM ELEGIARUM / LIBER SECUNDUS > IN CAROLI CAESARIS PANNONICAM EXPEDITIONEM

Venit ab Herculeis Hispania prima columnis

EIUSDEM ELEGIARUM / LIBER SECUNDUS > IN OPUS F. DOMINICI BUCCHII AENCOMION

Ignea de summo lapsa columna polo;

Liber quartus > IN FOEDUS ICTUM INTER PRINCIPES CHRISTIANOS, SYLVA. In foedus ictum inter Principes Christianos. Sylua secunda

Et celer Herculeas aufugit ad usque columnas.

Iter Buda Hadrianopolim

Domus in ipsa nulla est insignia, nulla ferme lapidea. Omnes humiles et humo tenus tectae et ligneae. Et si quae sunt nobiliore structura, ex formato quidem latere factae sunt, sed incocto, et cuppis tantum coctilibus operatae. Templis dumtaxat ornata est turcicis, et eminentibus eorum columnis cocleis, quae in campanilium nostrorum morem evectae eminentius, praebent speciem urbibus non indecorem. Ex quibus sacerdotes eorum horas diei et orandi tempora clamoribus denunciant validissimis tam die quam nocte. Nec aliis in aedificiis molestiorem curam ponunt, quam templorum, balneorum, pontium et publicorum hospitiorum, quae Kervan Zarai vocant, quasi caravanarum palatia, contenti in reliquum ab coeli tantum injuriis tutos esse. Templa et balnea, et pontes diligenter et aeternitati ex quadrato lapide quadrata construunt, eaque rotundis et plumbatis cubis cooperiunt forma a Graecis et a Romanis accepta. Nec frontem templorum, hoc est, sanctuaria orienti sed meridiei opponunt, cocleas Africo, quae est plaga inter meridiem et occasum, easque ibidem XIII. numeravimus.

Quamvis multo rarius nostra tempestate huiusmodi sanctitatis exempla propter incredulitatem hominum elucescant, tamen Deus benedictus prospiciens humano generi non vult suam Ecclesiam his luminibus orbatam esse nec penitus aberrare a vero summergique naviculam Petri. Sustentatur autem ne ruat paucis spectatissimis columnis quae fide ardenti vitaque incorrupta ceteris omnibus praevalent atque ut sol illustrans omnia praelucent.

Marmor.

Marmora fert regum sublimibus apta columnis

FLAVII IACOBI EBORENSIS MORALIUM CARMINUM LIBER SECUNDUS, > *

Nec manet illa domus, Phrygiis quae fulta columnis

FLAVII IACOBI EBORENSIS HENDECASYLLABI. > De Portico Rhacusano episcopo.

Ecquae porticus ista, quae columnis

FLAVII IACOBI EBORENSIS TUMULI. > DE ILLUSTRIBUS FAMILIIS, QUAE HODIE RHACUSAE EXTANT ANNO. M.D.VC. Cal. Ian. AD AMPLISSIMUM. SENATUM RHACUSANUM

Stat rerum series Phrygiis insculpta columnis,

ABBA.

: quod posterius quidem tantum donarium divis dicatum: prius vero rem sacram, execrandam, devotam aut detestandam significet. Sed Chrysostomus pro eodem accipit, quem et nos sequemur, simpliciter de hac voce agentes. Monet alioqui multa Budaeus de hoc nomine utiliter, in secunda parte Annotationum super Pandect. et in Commentario Graecae linguae. Hieronymus quidem monet, hanc vocem aut rem ratione originis propriam Hebraeis esse, eosque eam pro extrema execratione aut detestatione habere. Sed nos moti etiam ipsa vocis etymologia, potius eam a Graeca significatione et communi omnium gentium more deducemus. Primum venit haec vox a superponendo, aut suspendendo, quod olim apud gentiles donaria templi in eminentiori aliquo loco de parietibus aut columnis suspendebantur, ut et hodie in Papatu fieri videmus. Fuit vero in omnibus gentib. recepta, illa sententia opinione, quod quicquid semel Deo dicatum ac consecratum esset, id amplius in humanos usus adhiberi nullo modo deberet aut liceret, sed esse quam longissime a reb. usibusque nostris seu prophanis removendum ac separandum, et ad sua phana aut loca sacra ac velut ad deos ipsos abigendum, sive communi separatione, sive etiam per mortem ipsam. Inde metaphora quaedam ducta est, ut qui summa quadam proscriptione olim damnabantur, etiam Anathemata dicerentur; quod perinde essent a communi vita et consortio

C

COLUMNAE munus est, primum ut sustineat totum incumbens onus, aut aedificium. Deinde, ut sit quiddam invictum, et contra omnes iniurias aut impetus firmum et consistens. Hinc igitur fit, ut per metaphoram significet alias veros doctores, quia quasi sustinent Ecclesiam et religionem, suo quodam modo ac loco. ut Galat. 2, Petrus et Iohannes dicuntur visi esse columnae Ecclesiae: id est, quasi ferentes aut sustinentes Ecclesiam, quibus sublatis rueret Ecclesia, nisi Dominus alios synceros et praestantes doctores in eorum locum substitueret. Sic credo et Apoc. 3. accipiendam hanc vocem esse: Si quis vicerit, faciam eum columnam in templo Dei mei. Alias quiddam magis invictum et pertinacissime pugnans indicat: et tum veros doctores, tum et totam Ecclesiam signat. Sic Ier. 1. dicit Deus: Ecce ego dedi te hodie in civitatem munitam, in columnam ferream, et murum aeneum, contra omnem terram,

C

et oppugnabunt te, et non praevalebunt contra te, quoniam ego sum tecum, ut te liberem, dicit Dominus. Ob hanc eandem proprietatem aut conditionem, quam Deus pingit hisce verbis Ieremiae, etiam tota Ecclesia Dei vocatur 1. Tim. 5. columna et firmamentum veritatis: quia perpetuo pugnet pro veritate, eam sustinendo, uti Deo eam regente ac tuente in victa permaneat. Columnarum caeli et terrae fit aliquando in Sacris literis mentio, ut Iob 9. 26. Psalm. 75. Significat autem ea vox, per metaphoram, tantarum molium stabilitatem ac firmitatem: sumpta a communi humanorum aedificiorum more, quae necesse est aliquibus fundamentis aut columnis inniti. Columnas terrae concuti, videtur significare terrae motum, et per metaphoram etiam ipsorum regnorum ac gentium perturbationem, quas Deus excitatis aliquibus heroibus, victis fractisque turbatoribus, et constitutis legibus ac politiis, in tranquillitatem reducit. Supra in voce CAELI diximus, montes vocari columna; caeli, quia videantur caelum summo vertice attingere: sicut etiam poetae fingunt, montem aut heroem Atlanta humeris caelum sustinere. Cum igitur tales montes terraemotu contremiscunt, columnae caeli tremere aut nutare dicuntur.

C

CONCUTERE, vehementer commovere aut conturbare significat, proprie quidem de rebus corporalibus: sicut Terent. in Eunucho, Qui templa caeli summo sonitu concutit. Sic saepe Deus dicitur concutere fundamenta et columnas terrae, item montes. Iob 9. Qui commovet terram loco suo, et columnas eius concutit. Sic et Esa. 14 et 24. Per metaphoram de animi perturbatione, cum affectibus, praesertim terrore, de suo loco aut statu deiicitur. ut Ezech. 20. Pavore concussi steterunt. et Iob 7. Per visiones horrore concutior. In foro autem, seu iure, hoc vocabulum definimus, quod sit cum aliquis terrore accusationum et forensium vexationum incusso, aliquid alicui extorquet, aut etiam accusat, aut ab accusatione desistit, extorquendae pecuniae gratia. Baptista Luc. 3 hoc verbo utitur, ad milites quaerentes regulam piae vitae, inquiens: Neminem concutite, neque calumniemini: indicans, aliud esse calumniam, aliud concussionem. hanc incusso tantum litium et vexationum terrore aliquid extorquere: illam prosequendo litem, insontem fraudibus et forensibus technis opprimere. Iurisperiti Concussionem hisce verbis definiunt: Concussio, interprete Alberico, est, cum Officialis a subditis aliquid per metum extorquet, aut non facit iustitiam nisi pecunia extorta: vel etiam aliquid ultra debitum salarium extorquet: vel cum quis accusat, aut ab accusatione desistit, ob pecuniam acceptam. Concuti virtutes caelorum, Matt. 24. Vide in voce Virtus.

C

. 94. Populum tuum Domine conterunt. Aliquando etiam longiori quadam metaphora dicitur de confractione aut prostratione spiritus et cordis aliquorum. Cor enim aut animus securus videtur quasi quaedam abor stare ac vigere in mundo. Sed lex divina veluti malleus quidam confringens petras, conterit ac comminuit eum, ut veluti concisa arboraut columna icta fulmine humi iaceat. Sic minatur Dominus Levit. 26. Conteram superbiam duriciei vestrae. Ier. 23, contritum est cor meum in medio mei. Hinc venit ista significatio contritionis, quae in Ecclesia est usitata de priore parte Poenitentiae, cum mens hominis agnitione peccati et irae Dei potenter ac divinitus conteritur et conterretur: quae saepe in Sacris literis hac ipsa voce aut verbo describitur. Exempla aliquot, ut res eo magis illustretur, adscribam.

D

masa aut Masas vertere liquefieri: quod tamen eandem vim Hebraismorum servat. Dissoluta est terra, et habitatores eius, ego vero columnas eius confirmavi:

E

venit, hoc observetur primum: ideo conversionem hominum vocationem vocari, non tantum quia Deus eos per se suumque verbum quasi clamore vocat: sed etiam, quia sicut herus ex turba famulorum certos aliquos ad aliqua singularia munia evocat (sicut ille inquit: Sosia adesdum, paucis te volo) sic Deus quoque tum totum populum suum vocat ad cultum suum, iuxta illud, Ex Aegypto vocavi filium meum: tum etiam singulos homines ad certas singularesque functiones. sicut Actorum 13 habetur: Separate mihi Barnabam et Paulum ad opus, ad quod vocavi eos. Quoniam autem non tantum vocatur populus Dei ad cultum Dei, sed etiam vocatur ex reliqua turba, aut confusione generis humani: ideo dicitur Ecclesia, quasi dicas evocata divinitus ex reliqua impiorum colluvie ad cultum celebrationemque Dei, et aeternam felicitatem. Porro sicut Ecclesia ab evocando deducitur, ita Paulus eius proprium multum inculcat, estque in definitione omnino inserendum. Sed de Ecclesiae etymo hactenus. Vide et infra verbum VOCO. Usi sunt nonnunquam et LXX nomine Ecclesiae, pro voce Coetus. Varius est autem huius vocis usus, aut etiam rei ipsius distinctio. Nam alias vocatur Ecclesia totus Dei populus, cui etiam ideo adiungitur Universalis aut Catholica: alias singuli coetus Christianorum vocantur Ecclesiae, quibus non raro addi solet vox particularis Ecclesiae, aut etiam circumscriptio a nomine loci sumpta: ut, Ecclesia quae est in Babylone salutat vos. Distinguitur etiam Ecclesia, quod alia sit tantum vere piorum ac electorum, quam Paulus Ephes. 5 dicit esse sine ruga et macula, columnam ac stabilimentum veritatis: qui coetus magis creditur, quam corporeis oculis cernitur. Alias Ecclesia dicitur coetus a Deo per verbum vocatus, hominum veram doctrinam profitentium, et confitentium, et recte Sacramentis utentium, qui cerni quoque potest, et in quo sunt multi vere pii: aliqui tamen etiam hypocritae, sed exterius in doctrina et usu Sacramentorum consentientes. Denique nonnunquam Ecclesia videtur significare tantum ministros Verbi ac Sacramentorum, et aliquos seniores ac intelligentiores: sicuti Chrysostomus interpretatur dictum Christi Matth. 18, Dic Ecclesiae: Si Ecclesiam non audierit,

E

estis Ecclesiarum Dei. 1. Timoth. 3, Ecclesia Dei. Interdum vero a loco: ut, Ecclesia quae in Babylone est, 1 Petri 5. Septem Ecclesiis quae sunt in Asia, Apoc. 1. Scribe angelo ecclesiae Ephesinae, ecclesiae Pergamensis, ecclesiae Thyatirensis: Apoc. 2. Ecclesiae quae Sardis, ecclesiae Philadelphiensis, Apoc. 3. Ecclesiae Dei quae Corinthi est, 2. Cor. 2. Ecclesiis Galatiae, Gal. 1. In Laodicensium ecclesia recitetur, Coloss. 4. Ecclesiae Thessalonicensium, 1. Thess. 1. Ecclesiae quae domi tuae est, ad Philemonem. Ecclesia per totam Iudaeam, Act. 9. ¶ Extant etiam in scriptis Apostolorum plures appellationes Ecclesiae, quales sunt: Credentes, Act. 2. Multitudo credentium, Act. 4. et 5. Multitudo discipulorum, Act. 6. Discipuli, Act. 6. Numerus discipulorum multiplicabatur, Act. 9. Accipientes eum discipuli. Et rursus: Saulus tentabat se adiungere discipulis, et omnes timebant eum, non credentes quod esset discipulus. Christiani, Act. 11: Docerent turbam multam, et discipuli cognominarentur primum Antiochiae Christiani. [1. Pet. 5.] Si affligitur aliquis, ut Christianus. Grex Christi: Act. 20, Attendite vobis et cuncto gregi. Item, Non parcentes gregi. 1. Pet. 5, Pascite qui in vobis est gregem Dei. Domus spiritualis, sacerdotium sanctum, genus electum, regale sacerdotium, gens sancta, populus qui in lucem accessit, populus Dei, advenae et peregrini, oves conversae ad pastorem animarum: 1. Pet. 2. Clerus: 1. Pet. 5. videtur enim ea vox hoc loco totam Ecclesiam significare. inquit enim: Neque ceu dominium exercentes adversus cleros, sed sic ut sitis exemplaria gregis. Sortiti fidem preciosam: 2. Pet. 1. Nati ex Deo: 1 Iohan. 3. 4. 5. Filii Dei: 1. Iohan. 5: Rom. 8. 9. Filii Dei viventis: Gal. 4. Filii promissionis et liberae: Gal. 4. Filii Abrahae: Rom. 4. Filii Dei et lucis: 1. Thess. 5. Reges et sacerdotes Dei: Apoc. 1. et 5 Sanctificati: Act. 20, Hebr. 10. Et Iudas: His qui in Deo patre sanctificati sunt, quique in IESU Christo servati sunt vocatis. Sancti: 2. Pet. 1. Sancti homines: Apoc. 19, Iustificationes sanctorum. Rom. 8, Postulat pro sanctis. 1 Corinth. 7, Sancti de hoc mundo iudicabunt. 2. Corinth. 1, Una cum omnibus sanctis qui sunt in tota Achaia. Ephes. 3, Mihi omnium sanctorum minimo. Ephes. 5, Sicut decet sanctos. 2. Thess. 1. Cum venerit, ut glorificetur in sanctis. Dilecti, vocati et electi: 2. Petr. 1. Dilectis iuxta praefinitionem Dei. Rom. 1: Omnibus qui estis Romae, dilectis Dei, vocatis sanctis. Roman. 8: Quis tentabit crimina adversus electos Dei? Rom. 9: Eam quae dilecta non erat, vocabo dilectam. 1. Corinth. 1. Sanctificatis per Christum IESUM, vocatis sanctis. Hebr. 9. Qui vocati sunt. Apoc. 19. Beati qui ad coenam nuptiarum agni vocati sunt. Coloss. 3: Induite vos sicut electi. 2. Timoth. 1. Suffero propter electos. Apoc. 1 et 17. Rex regum, et qui cum illo sunt vocati et electi, et fideles. Cohaeredes gratiae: 1. Pet. 3. Haeredes Dei, et cohaeredes Christi: Rom. 8, Gal. 4. Fideles: 1. Corinth. 7. 2. Corinth. 6. 1. Timoth. 5. 6. Iusti: 1. Petri 4. 1.Timoth 1. 1. Iohan. 2. Templum Dei et Spiritus sancti: 1. Corinth. 3. 6. 2. Corinth. 6. Ephes. 2. Crescite in templum sanctum Domino, in quo et vos coaedificamini in tabernaculum Dei. Domus Dei: 1. Pet. 4. Iudicium a domo Domini incipit. 1. Timoth 3. Quomodo oporteat te versari in domo Dei, quae est Ecclesia Dei viventis, columna et stabilimentum veritatis. Corpus Christi: Ephes. 1, Dedit ipsum caput Ecclesiae, quae est corpus eius. Ephes. 4, Christus est caput Ecclesiae, et ipse dat salutem corpori. Coloss. 1. Pro corpore ipsius, quod est Ecclesia. Hierusalem. Gal. 4. Quae sursum est Hierusalem, libera est. Hebr. 12. Accessistis ad montem Syon, et ad civitatem Dei Hierusalem caelestem, et ad innumerabilium angelorum coetum,

N

. 26 dicitur de Deo, Ipse extendit Aquilonem super inani, et terram suspendit super nihilo: id est, mirabiliter eam libravit in medio aeris, nullis ei subiectis columnis aut basibus. Ex quo loco terrae globositas et habitabilitas circumquaque probari potest, quod non insideat alicui quasi firmissimarum petrarum basi. Hic Nihil meram negationem significat. Redigi, poni aut deduci in nihilum, saepius in Psalmis repetitur. significat autem, extreme debilitari et attenuari, aut etiam prorsus absumi ac perdi. Idola impiorum crebro Scriptura vocat vanitatem et mendacium, nonnunquam etiam Nihil: ut Amos 6, Qui laetantur in re nihili. et Isai. 41, ad idola in quit: Vos estis minus nihilo, et opus vestrum minus nihilo. Sic Isaiae 59, Confiditis in nihilo, et loquimini mendacium. Dianae templum pro nihilo habebitur: Actorum 19. id est, contemnetur. Convenit hoc cum eo quod dixi, aliquando significare rem non magni precii esse, vel contemnendam: hoc est quoddam privativum nihil, ubi non ipsa res plane nihil est sed tantum est privata sua dignitate aut praestantia, vel preciositate. Nihil esse, ponitur interdum pro nulla culpa. Matth. 5, qui iuraverit per templum aut altare, nihil est: id est, non peccat, aut etiam non obligatur, nihil eximium vel in bonam vel in malam partem facit. Nihil tibi et illi, Matth. 27. Nihil tibi et iusto illi: id est, ne laeseris illum innocentem illo modo. ubi et hoc notetur, quod videtur ei interdicere omne commercium, cum tantum laesionem prohibeat. Tale est illud ad Labanum dictam. Ne loquaris a bono ad malum cum Iacobo. Sine me nihil potestis facere, Io. 15: scilicet veri bonique operis, et spiritualiter. Et mox

N

, quod usitatius nubem quam nebulam significat. Petrus igitur ibi nubes agitatas vocat falsos doctores, ob inconstantiam forte, quod temere in doctrina, eiusque confessione fluctuent, sicut nubes a ventis agitatae. Posses dicere, ideo etiam eos vocari hoc nomine, quia sicut nubes circumagitatae, non perinde certam ac plenam pluviam effundunt: ita nec illi solide agrum aut vineam Domini verbo rigant, speciem alioqui eximiam prae se ferentes, et magnum quid de se pollicentes, sicut tales nubes. Ob eandem forte causam, eos etiam fontes arentes ibidem appellat Iudas in Epistola sua paulo clarius loquitur, inquiens: Isti sunt nubes aqua carentes, a ventis agitatae aut circumactae Prover. 25 comparatur nubes aqua carens cum hominibus, liberalitatem ac beneficentiam verbis pollicentibus, et re nihil praestantibus: in quo sunt istis bullis aut ampullis Pseudoapostolorum similes. Arcus in nubibus aliquoties repetitur Gen. 9. id est, iris quae in nubibus apparere solet, et curuitate sua arcum imitatur. Dicit autem Deus, se positurum arcum suum in nubibus: non quod tunc primum creaverit illud meteoron: sed quod tunc primum coepit esse Sacramentum aut testimonium divinae voluntatis ac promissionis, de non perdendo amplius per diluvium mortalium genere. Praecedebat Dominus Israelitas interdiu in columna nubis, et noctu in columna ignis: Exod. 13 et saepissime alias: inculcaturque, quod non sint profecti, nisi movente se illa columna. ideo vero interdiu fuit columna nubis, et noctu columna ignis, ut cerni posset: quia nec flamma interdiu ob lucem solis, nec nubes noctu, praesertim depressi valde, procul cerni potest. Quid porro significa vera exponit aliqua ex parte Paulus 1. Corint. 10. Simile beneficium pollicetur Isaias

N

. 4, piis in novo Testamento, sed per metaphoram ad spiritualia bona voces transferens. Intelligit autem tum noticiam veritatis, tum et protectionem aut umbraculum ab aestu, ut mox ibi exponitur. Exod. 14 dicitur columna nubis antecedent Israelitas, retro eos abiisse, et constitisse inter Aegyptos et Israelitas, ne sese invicem accederent. Vocatur etiam ibidem tenebrae, et simul dicitur noctem illuminasse, ut propria quaedam aut singularis species eius columnae ea nocte fuerit. Conciliat vero verba loci eius Chaldaeus interpres, et rabi Abraham Sephradi, quod a latere Israelitarum fuerit lucida et fulgens, et a [?: ] Aegyptiorum tenebrosa et obscura, ut non potuerint videre aut aggredi Israelitas. Quod porro descenderat Deus in nube densa, et simul ignita super montem [?: ] na, et alioqui saepe in nube apparuerit, ut cum [?: Mo- ] et Israelitis ageret, loquereturque, habetur Exod. 19, et saepe alias. Ligat aquas in nubibus, nec rumpuntur [?: ] eis, Iob 26 inter mirabilia opera recensetur, quod [?: ] ta pondera aquarum in tam fragili vase contineantur. Alibi nubes vocantur lagenae aquarum. Nubes roris Isaiae 18, Sicut calor serenus post pluviam, et sicut nubes rorida in calore messis: ponitur pro re grata et [?: co- ] da. Nubes stillare iustitiam aut iustum: Isa. 45, Rorate caeli desuper, et nubes stillent iustitiam: id est, meo beneficio doctrina simul et iustitia per Messiam [?: venie-- ] adeo copiose, ut terra hac caelesti pluvia rigata, et velati operta proferat salutem et iustitiam: id est, homines recte edocti et renovati, consequantur iustitiam et salutem et praestent novam obedientiam, haec simul crescent. Sicut nubes volant, Isaiae 60. Qui sunt isti, [?: qui- ] nubes volant, et sicut columbae ad fenestras suas: Comparat Apostolos nubibus tum ob rigationem salutaria doctrinae, quae alioqui crebro pluviae comparari [?: so- ] tum quia cito ac omnia vera doctrina complent: idque facit veluti collatione ad se aliosque prophetas, [?: qui- ] tantum angulo astricti alligatique erant, et veluti varium locum rigabant. Ecce quasi nubes ascendet, et quasi tempestas currus eius, Hierem. 4. Eadem forma orationis est etiam Ezech. 38 de Gog et Magog, quod sicut nubes terram operiet suis copiis. Comparatur autem in priore loco adventus et exercitus Chaldaeorum vento, nubi et tempestati, ob subitaneam ac [?: insperata- ] leritatem: deinde et ob copiam, terrorem, et [?: per- ] Sicut enim nubes et procellae subito irruunt, [?: omn- ] cupant, terribiles apparent, omnia vastant: sic et ille exercitus. Eodem modo et per metaphoram nubes [?: ] piam significat: Hebr. 12. Cum igitur tanta nubes [?: ] nos circumstet: id est, copia sicut nubes, aut potius [?: -bula ] , nobis undique circumfunditur, omnia replent [?: ] tegens. Opposuisti tibi nubem, ne transeant [?: ] Thren. 3, est hypotyposis aut pictura quaedam [?: ] obiecta, qua pertinax ira Dei depingitur, quae cum semel exardescit, non mox saevire desinit, nec se precibus statim placari permittit: sicut prohibetur [?: Hierem- ] orare pro populo. Dies nubis et caliginis: Ezech. 34. Congregabo oves meas de omnibus locis, quo dispersae sunt in die nubis et caliginis. Solent tali tempore dispergi oves, nisi habeant diligentes pastores. Sed hic metaphora ovium et temporis dispersionis et collectionis

P

PAGINA, aut Pagella, vel etiam Tabella, reperitur Ierem. 36: quod cum coram rege essent lectae tres aut quatuor pagellae in volumine Ieremiae, concerpserit et exusserit illud rex. Putant ergo ibi poni pagellas quasi potentialiter pro tanta quantitate textus, quanta contineri queat in tribus aut quatuor pagellis: quia in volumine, ut fuerunt illa Hebraea, tantum una perpetuo cohaerens membrana tereti ligno superinvoluta, non sunt paginae. Posses tamen deletas tabellas metaphorice accipere, de columnis, quae in tali volumine esse solent, ut lectio sit facilior, nec sit infinita linearum longitudo.

P

PROVICISCOR, inde Profectiones. Saepe in posterioribus tribus libris Mosis fit mentio profectionum populi Israelitici: ubi ea vox significat progressiones illius populi in deserto, seu itinera ab aliis locis ad alia, ubi aliquandiu commorati sunt, Deo eos ducente per columnam ignis aut nubis: quae fuerunt 40: Numer. 33. Lapis profectionis. 1. Reg. 6. id est, importatus, advecticius, externus.

S

STELLAE ob numerositatem saepe Israelitarum multitudinem declarant, Genesis 15. 22 et 26. Sic Deuteron. 1. inquit Moyses, Hodie estis sicut stellae caeli plurimi. 1. Paralip. 27, Dixerat Iehova, quod multiplicaret Israelem veluti stellas caeli. Stellae luminis: pro, stellae lucidae, aut lucentes. Cum laudarent pariter stellae luminis, et iubilarent omnes filii Dei: Iob 38. Stellae et luna dicuntur praeesse nocti, Psalmo 136. et Ierem. 31, quia potissimûm noctu cernuntur, et tunc earum est usus ratione lucis et progressus, qui tempus noctis indicat. Exitus stellarum, vespertinum tempus significat Nehem. 4, Faciamus opus ab ascensu aurorae usque ad exitum stellarum. id est, usque dum incipiant apparere stellae. Stellae per metaphoram doctores significant, eo quod lucent in Ecclesia, et praelucent aliis sicut stellae in firmamento. Unde et Casus stellarum, lapsum ac ruinam doctorum denotat: Dan. 8. Crevitque usque ad exercitum caeli, et deiecit in terram de exercitu et de stellis, et concedavit eas. id est, aliquos doctores et alia illustria membra Ecclesiae. Apoc. 6. Hac quoque ratione significationis, nisi quod in maiori quadam emphasi, et [?: sublimior- ] [?: ] du, Num. 24 Christus nominatur Stella: Orietur [?: S- ] la ex Iacob, Vocatur vero ob plures causas Meschiae stella: quia videlicet erat futurus illustris et gloriosus in hoc spirituali caelo, aut regno Dei: quia erat illuminaturus Israelem intus spiritu, et ab extra doctrina, et denique quia erat veram felicitatem illis in tenebris de umbra mortis sedentib. allaturus. De quo genere metaphorarum lucis ac solis, alibi dictum est. Stellae dicuntur pugnasse cum Sissera: Iudicum 5. id est, Deum ipsum caelitus proturbasse, et perdidisse eius exerciti, Sic Ioel. 2 et 3. stellae caeli dicuntur retraxisse splendorem suum: quam credo esse illam usitatam amplificationem calamitatum, et descriptionem tristissimi temporis, de qua supra in voce Solis dixi. Similis locus est etiam Isaiae 13. Matth. 2 narratur stella Christi [?: pr- ] sisse Magos, donec pervenerint ad domum in qua erat Christus: quam necesse est fuisse quandam novam et praeternaturalem facem in aere infimo, alioqui, si vel naturalis fuisset, vel in regione aetherea, non potuisset praemonstrare viam ac locum. Quidam sentiunt [?: ] angelum in specie stellae apparentem, ut et Chrysostomus putat. Verisimile est, tale quid fuisse, sicut cum olim noctu praecessit Israelitas columna ignis. Stellae caeli Matth. 24. Vide Virtus.

APPENDIX. > EUCHERII EPISCOPI LUGDUNENSIS IN LIBRUM FORMULARUM SPIRITALIS INTELLIGENTIAE PRAEFATIO, AD VERANIUM. > De Hierusalem, vel adversis eius. IX.

. Sacrificate sacrificium iustitiae. Holocaustum, totus fide accensus. In Ps. Holocausta medullata offeram tibi. Hostia, Christus, vel anima dicata Deo. In Apost. Oblationem et hostiam Deo. Myrrha, mortalitatis indicium. In Ps. Myrrha et gutta et casia a vestimentis tuis. Unguentum, diffusa nominis Christi gratia. In Solomone: Unguentum diffusum nomen tuum. Sancta sanctorum, interiora quaeque mysteria Domini, vel regna caelorum. In epist. ad Hebr. Non. n. in manufactis sanctis Iesus introivit exemplaria verorum, sed in ipsum caelum, ut appareat nunc vultui Dei pro nobis. Sabbatum requies spiritalis. In Gen. Et requievit Dominus ab omnib. operib. suis. Quadragesima, figura praesentis vitae ac laboris. In Evang. Et cum ieiunasset quadraginta diebus, et quadraginta noctib. Pascha, praenunciatio Dominici transitus. In Evang. Ante diem autem festum Paschae sciens Iesus quia venit eius hora, ut transeat ex hoc mundo ad patrem. Quinquagesima, manifestatio futurae beatitudinis, vel remissionis. In Levit. Numerabitis ergo septem hebdomadas plenas usque ad alteram diem, et infra. i. quinquaginta dies. Iubilaeus, venturae quietis significatio. In Levit. Annus remissionis signum sanctum erit vobis. Civitas Dei, Ecclesia, vel anima. In Ps. In civitate Dei nostri. Cives, fideles. In Apost. Sed estis cives sanctorum, et domestici Dei. Muri, munimenta scripturae divinae, vel Prophetae, vel Sancti. In Ps. Aedificentur muri Hierusalem. Item in aliam partem: In Deo meo transgrediar murum. Turres, Apostoli, vel perfecti quique In Ps. Et abundantia in turrib. tuis. Portae, scripturae sanctae, vel iustitiae, vel Apostoli, aut angeli. In Ps. Et elevamini portae aeternales. Item in aliam partem: Quia lata porta et spaciosa via quae ducit ad mortem. Plateae, altitudo dilatata sanctorum. In Apoc. Et plateae civitatis aurum mundum tanquam vitrum perlucidum. Fundamentum, Christus, vel fides: In Apost. Fundamentum. n. aliud nemo potest ponere, quam id quod positum est, Christus Iesus. Maceria, lex, vel angelorum custodia. In cantico Esaiae: Et maceria circundedi, et calamos affixi, et plantavi vineam. Domus, anima, in qua Christus habitat: vel Ecclesia. In Ps. In domum Domini ibimus. Coenaculum, altitudo meritorum, vel scientiae. In Evang. Et ipse vobis ostendet coenaculum magnum. Ostium, adapertio fidei. In Apost. Ostium. n. mihi apertum est magnum et evidens. Columna, firmamentum, vel stabilitas spiritalis. In Apost. Iacobus et Ioannes et Cephas, qui videbantur columnae esse. Paries, interdum structura bonorum operum. In Cantico canticorum: Ecce hic retro post parietem nostrum prospiciens per fenestras. Fenestrae, visus et auditus, vel caeteri sensus, ut supra: Prospiciens per fenestras. Item in malam partem: Mors introivit per fenestras. Gradus, spiritalis assensus. In Ps. titulo: Canticum graduum. Pavimentum, humiliatio, vel afflictio animae, sive in terrena declinatio. In Ps. Adhaesit pavimento anima mea. Psalterium, opera bona. In Ps. Psalterium iucundum cum cithara. Cithara, pectus [?: de--tum ] , in quo tanquam nervi sunt virtutes: hoc est, spiritalia bona. In

APPENDIX. > De expositione diversarum rerum. III.

putant. Epistylia, in Reg. quae super capitella confinarum ponuntur: Graecum est. Mechonoth, in Reg. fulturae, suas bases appellamus. Topazion, lapis preciosus, in [?: ] (sicut aliqui affirmant) omnium lapidum colores refulgent. Corbana, gazophylacium. Corbona autem interpretatur oblatio. Chasma, in Luca, hiatus: Graecum et. Erisybe, in Propheta, aerugo: id est, rubigo messium: Graecum est. Zizania, lolium. Sicera, succus ex [?: dastylis ] et omnis praeter vinum liquor, qui ad bibendum aut e pomis, aut quolibet genere conficitur, sicera nun capitur. Nardum pisticum, nardum fidele: id est, sine impostura: Graecum est. Nardum spicatum ab eo quod species ipsa nardi in modum spicae sit, quae infusa conscitur. Alabastrum, genus marmoris preciosi, ex quo Evangelici illius unguenti vasculum erat. Stadium, in Evangelio, spacii certa dimensio. Octo stadia, mille passus efficiunt Haec nomina quae subsequuntur, in Exodo, vel in Reg. lib. his reperiuntur locis, quae arcae vel tabernaculi aut templi Domini relationem continens. Quorum nominum vocabula, ad haec quae obscuriora sunt, in translatione veteri habentur. Haec vero quae lucidiora apparent, novae translationis textu continentur. Vetus ergo translatio habet, Sperateres: [?: no- ] , ferulas. Calamiscos, calamos. Troiscos, vel cariscos, quasi in nucis modum deformatos. Anconiscos, incastraturas. Aspidiscas, uncinos. Fimbrias, catenas. Scitalas, vectes. Lapidibus acrotomis, dedolatis. Degrapidem, caelaturam. Petalis, laminis. Perimetrum, lineam. Spiras, capitella columnarum, vel (sicut puto) facturam earum. Elam, porticum: sed melius interpretatur Ante fores, sive vestibulum. Ergo Elam Hebraicum est Caetera quae superius sunt, Graeca sunt maxime. Item in Ezech. extrema parte, in visione civitatis, in veteri translatione habet Pasto foria, in nova Gaxophylacia: i. cellulas parvas. Thee, talamos. Aileu, frontem. Aelaucooth, vestibulum. Polyandron, multitudines. Spitamis, palmus. Gissus, definitio. Maraa, sacrificium. In Regum: Cinotasia, simulachra, quae Graece

VOCUM ET PHRASIUM, QUAE IN HOC OPERE AB AUTHORE EXPONUNTUR, INDEX.

In quo prior numerus columnam Paginae, posterior versum indicat.

VOCUM ET PHRASIUM, QUAE IN HOC OPERE AB AUTHORE EXPONUNTUR, INDEX.

Columna

VOCUM ET PHRASIUM, QUAE IN HOC OPERE AB AUTHORE EXPONUNTUR, INDEX.

columnas terrae concuti

VOCUM ET PHRASIUM, QUAE IN HOC OPERE AB AUTHORE EXPONUNTUR, INDEX.

columnae caeli

LOCORUM SACRAE SCRIPTURAE VETERIS ATQUE NOVI TESTAMENTI, QUORUM PAULO UBERIOR EXPLICATIO IN HOC OPERE HABETUR, INDEX.

19 Et versa est uxor Loth in columnam salis 1065. 28. 29

LOCORUM SACRAE SCRIPTURAE VETERIS ATQUE NOVI TESTAMENTI, QUORUM PAULO UBERIOR EXPLICATIO IN HOC OPERE HABETUR, INDEX.

Dissoluta est terra, et habitatores eius, ego verô columnas eius confirmavi 245. 38

VERBORUM ET RERUM IN HOC LIBRO PRAECIPUE NOTABILIUM INDEX.

doctores, quare columnae dicantur 144. 18

Vos vero Principes illustrissimi, date operam, ut in Ecclesia Dei, quae est columna et firmamentum veritatis, non gladii aut factiones, non fraudes ac pravae machinationes (quae homicidialis illius spiritus et Antichristi propriae artes sunt) dominentur. sed verbi Dei lux valeat, omniaque regat ac decernat. Deus enim vos constituit ut sitis honori bono operi, et terrori malo, idque in religione, non secundum hominum placita, libitumque: sed secundum unicam oraculorum Dei lucernam, nobis a summo illo rerum omnium Creatore propositam, ut eam solam in hac obscura tenebrarum et miseriarum valle religiosissime sequamur.

DE RATIONE COGNOSCENDI SACRAS LITERAS, TRACTATUS I. > DE ECCLESIA.

Usitatum enim est in omnibus linguis, ut generales loquutiones aliquando tantum in aliquas partes aut species illius totius de quo sermo fit, respieiant. Huc referatur, quod alia sit ratio Ecclesiae militantis, et alia triumphantis: et tamen non raro aliqua dicuntur de hac militante, et multum adhuc sordum habente turba, quae proprie in altera vita perfectae Ecclesiae convenient. Huc referantur omnia dicta quae pronunciant praesentem Ecclesiam esse mundatam, esse sine rugis ac macula, esse columnam veritatis, et quod errare non possit,

DE TROPIS ET SCHEMATIBUS SACRARUM LITERARUM, TRACTATUS IV. > CUR ET QUAM MULTIPLICITER VOCABULORUM SIGNIFICATA VARIENTUR.

9 Alias secundum solam quandam externam speciem. Sic, Accedit regio, Act. 27. Ut, Provehimur portu, terraeque urbesque recedunt: sic, Finis et columnae terrae, lingent pulverem pedum tuorum: id est, se incurvabunt coram te, ut videantur lingere. Sic forte Gen. 3, Comedes terram: Linguis micatore trisulcis. Sic descriptiones caeli tristis aut laeti in sacris et tragoediis fiunt: quia tale miseris tristi tempore videtur, et laetum laetis. Sic exponunt, quod montes concurrerint navigantibus Miniis in Argo: quia navigantibus inter angustias promontoriorum, anteriora, ad quae accedunt, videntur a se invicem digredi, et posteriora loca denuo videntur congredi. Sic Pilatus vocat Iesum in inscriptione regem Iudaeorum: non secundum rei veritatem, suo iudicio, sed secundum accusationem et hominum sermones. Verum Deus ipsam rei veritatem sic testatam esse voluit. Iam saturati estis, iam ditati estis, absque nobis regnastis, 1. Corint. 4. Respicit Corinthiorum stultas persuasiones de seipsis, et simul est ironia.

DE TROPIS ET SCHEMATIBUS SACRARUM LITERARUM, TRACTATUS IV. > REGULAE, DE INTEGRARUM SENTENTIARUM LINGUAE SACRAE RATIONE et NATURA. > DE VARIIS PROPHETIARUM FORMIS.

Alias contra idem adventus pingitur gloriosus, potens ac terribilis. Malach. 3. Veniet repente ad templum suum Dominus, quem vos quaeritis, et angelus foederis, quem vos desideratis. Ecce venit, dicit Dominus exercituum. Et quis potest sustinere diem adventus eius? et quis stare poterit, cum ille apparuerit? Est enim veluti ignis exco quens, et veluti lixivium lavantium. Sic Ioel 2, Sed et super servos et ancillas meas in diebus illis effundam de spiritu meo. Et dabo prodigia in caelo et in terra, sanguinem et ignem et columnas

DE TROPIS ET SCHEMATIBUS SACRARUM LITERARUM, TRACTATUS IV. > REGULAE, DE INTEGRARUM SENTENTIARUM LINGUAE SACRAE RATIONE et NATURA. > DE TROPIS ET SCHEMATIBUS S. SERMO SECUNDUM SPECIEM AUT HOMINUM OPINIONEM, NON SECUNDUM REI EXISTENTIAM.

quae Deo non conveniunt. Item, cum fines caelorum nominantur et columnae terrae. Sed de eo genere, cuius exempla superius ostendi.

DE TROPIS ET SCHEMATIBUS SACRARUM LITERARUM, TRACTATUS IV. > REGULAE, DE INTEGRARUM SENTENTIARUM LINGUAE SACRAE RATIONE et NATURA. > DE VARIIS REPETITIONIBUS.

Non tamen apponit hic eas dictiones, quas in principio posuerat, nempe, Ego Paulus vinctus: et, Pro vobis Ethnicis. Itaque quanquam in sequenti repetitione plerunque integram orationem repetat: illud tamen relictum in principio fragmentum, non est omnino ociosum: sed plurimum ad huius principalis secundo demum absolutae orationis intellectum facit. Atque hanc digressionem observare debemus, quia omnes versores ideo male hunc locum verterunt, quod non animadverterunt, quae verba connectenda sint, et ubi sit digressio. Galat. 2, Ab iis vero qui videbantur esse aliquid (digreditur) quales aliquando fuerint, nihil mea interest: personam hominis Deus non accipit. Refingit totam orationem: Mihi enim illi qui videbantur, nihil addiderunt. Sequitur et aliud exemplum ibidem statim: Sed contra videntes, quod mihi commissum sit Evangelium praeputii, sicuti Petro circumcisionis (digreditur) Qui enim fuit efficax in Petro ad Apostolatum circumcisionis, efficax fuit et in me inter gentes (repetit) Et cum cognovissent gratiam datam mihi, Iacobus, Cephas et Ioannes, qui videbantur columnae esse, dextras dederunt mihi et Barnabae societatis, ut nos inter gentes, ipsi vero in circumcisionem,

NORMA SEU REGULA CAELESTIS VERITATIS, TRACTATUS VII. > NORMA CONCILII TRIDENTINI, QUAM IN IUDICANDIS CONTROVERsiis sequuntur. NICOLAI CUSANI, POSTQUAM FACTUS EST CARDINAlis, sententia de authoritate Ecclesiae et concilii, supra et contra Scripturam.

In his enim firmitas est, ut solida petra, ac veritatis columna: non ut per Scripturarum authoritatem ad Ecclesiam pergat, et eam, si cum Scriptura non concordat, iuxta priscorum aut suum intellectum in operis exercitio impune spernere possit, et Scripturae inhaerere.

NORMA SEU REGULA CAELESTIS VERITATIS, TRACTATUS VII. > NORMA CONCILII TRIDENTINI, QUAM IN IUDICANDIS CONTROVERsiis sequuntur. NICOLAI CUSANI, POSTQUAM FACTUS EST CARDINAlis, sententia de authoritate Ecclesiae et concilii, supra et contra Scripturam.

Forte cogitatis, in his dictis meis hoc dubium remanere, ex quo reprehensionis vestrae sumimus argumentum. Puta dicitis: De Ecclesiae potestate nemo Catholicus ambigit: sed quod illa veritatis columna sit, quae cathedrae Petri ac Romanae sedi adhaeret, nondum probatum est sufficienter. Iam hoc (nota, quis sit supra verbum Dei) per Scripturas ab illa Ecclesia approbatas, Augustinus in allegato loco et alibi, Hieronymus ad Damas. 24. quaest. 1. Haec est fides per Ambrosium, Athanasium, ac alios laudatos doctores et Ecclesias, a principio hoc ex ore Christi prolatum, Tu es Petrus, et super hanc petram: verum esse asseruit, docuit et praedicavit: et promissio Christi, quod inferi adversus ipsam nunquam praevalebunt. (nota) ad eam Ecclesiam, quae ad ipsam sedem tanquam primam unita est, pertineat, hactenus veraciter tenuit, licet non omnes in ea sede successive praesidentes in sanctitate prima perstiterint. Non tamen hoc cathedrae obfuit, neque obest, ut idem Augustinus in praeallegata Epistola scribit. Veritas enim cathedrae per Christum alligata est, quando dixit, Supra cathedram Moysi sederunt Scribae et Pharisaei, quae dicunt facite: non personis, quia ait, Quae faciunt, facere nolite: credendum est, hanc sedem sacratissimam, quo ad locum etiam inexterminabilem. Et tamen, si caput Roma deficeret, ibi veritas Ecclesiae remanebit, ubi erit principatus et Petri sedes, modo praedicto. Et quia credita est potestas sacerdotio praeposito populo, Sacramenta ad finem salutis, prout convenientius iudicaverit, ministrare,

RERUM ET VERBORUM PRAECIPUE MEMORABILIUM INDEX.

Ecclesia an supra Scripturam 407. 408. Christi corpus 188. cur arca seu torcular dicta 104. 105. Dei vivum templum 362. quae ńam modo sic, modo aliter expressum verbum Dei possit interpretari 417. sponsa Christi 418. sub quibus nominibus saepe notetur 29. veritatis columna 417

In laudem Spalati

Hic tria templa iacent magnis miranda columnis

Antonii Rosanei Corcyrae Melenae Opus

Tamen Summus Pontifex Pius V. opera Marci Antonii Columnae nutantes Venetos confirmavit, et ad confoederationem suam una cum Hispaniarum Rege Philippo II contra Turcas optimis conditionibus vix post Idus Maii protraxit

In magna navali victoria

Columnae

MARINI GHETALDI PROMOTVS ARCHIMEDES SEU.DE VARIIS CORPORVM GENERIBVS Grauitate, et magnitudine comparatis. > THEOREMA IX. PROPOS. XVII.

Intelligatur plumbum, quoniam leuius est auro, grauitatem habere 1, et in linea plumbi, in prima columna nominati sub titulo auri, quaeratur auri grauitas, ea erit 1 15/23.

MARINI GHETALDI PROMOTVS ARCHIMEDES SEU.DE VARIIS CORPORVM GENERIBVS Grauitate, et magnitudine comparatis. > THEOREMA IX. PROPOS. XVII.

In dimetiendis sphaerarum diametris utimur pede Romano antiquo, cuius mensuram in margine apposuimus, eaque respondet ad Romani palmi, quo hodie utimur, mensuram ut 4, ad 3, huiusmodi pedem diuidimus in duodecim partes aequales, seu uncias, quas inuenies in prima Columna sub titulo magnitudinis.

MARINI GHETALDI PROMOTVS ARCHIMEDES SEU.DE VARIIS CORPORVM GENERIBVS Grauitate, et magnitudine comparatis. > THEOREMA IX. PROPOS. XVII.

Numeri in prima columna sub titulo grauitatis denotant sphaerarum grauitates, reliqui vero in reliquis columnis denotant diametrorum magnitudines; itaque in linea 10,

MARINI GHETALDI PROMOTVS ARCHIMEDES SEU.DE VARIIS CORPORVM GENERIBVS Grauitate, et magnitudine comparatis. > THEOREMA X. PROPOS. XIX. > Item.

ipsius columna in qua omnes numeri sunt unitates, respondentes singulis Denominatoribus qualitatum auri, a deno minatore partium 24, usque ad denominatorem qualitatis partis o, quamuis proprie loquendo nulla sit qualitas auri partis nullius, quia tunc non esset aurum, sed mistum ex argento et aere.

MARINI GHETALDI PROMOTVS ARCHIMEDES SEU.DE VARIIS CORPORVM GENERIBVS Grauitate, et magnitudine comparatis. > THEOREMA X. PROPOS. XIX. > Item.

Hos denominatores auri omnes inuenies in prima columna sub titulo qualitatis.

MARINI GHETALDI PROMOTVS ARCHIMEDES SEU.DE VARIIS CORPORVM GENERIBVS Grauitate, et magnitudine comparatis. > THEOREMA X. PROPOS. XIX. > Item.

In columna vero sub titulo misti placuit etiam describere denominatores misti ex argento et aere, ut unico intuitu appareat quot partes auri puri, et quot partes misti ex argento et aere contineantur in singulis qualitatibus.

Ad Nobiles Viros Tragurienses P. Joannis Pridoęuii Scardoniensis de Tragurii praeclarae Dalmatiae urbis laudibus carmen.

firma columna domus?

ELEGIA.

Limina marmoreis quondam venerata columnis

Epos heroicum Modi et styli Sarbiaci.

Aequum tibi ex solido auro poni statuas, et columnas.

EUTHYMIAE SIVE DE TRANQUILLITATE ANIMI Liber Primus

Robora decisas Sipylo pressere columnas:

EVTHYMIAE Liber Quartus.

Quos Antoninae spectans monumenta columnae

IESSEIDOS LIBER II. > 14.

Phosphorus, excidit MARIAM referente columna.

IESSEIDOS LIBER IV. > 8.

Desuper in gyro stantes onerante columnas.

IESSEIDOS LIBER V. > 32.

Componente basim. Stantis pretiosa columnae

IESSEIDOS LIBER VIII. > 40.

In reliquum: lateres nudos cinxere columnae,

LIBER XI. IESSEIDOS > 28.

Effigiem, notam flagris imitata columnam:

LIBER XI. IESSEIDOS > 31.

Marmor in aede fuit, facies vix alta columnae

LIBER XII. IESSEIDOS > 30.

Gaudet Iber) teretem divinus praeco columnam

THIENEIDOS LIBER SECUNDUS.

Regia Plutonis: candenti pone columnae

THIENEIDOS LIBER SEXTUS.

Vera, sibi grandem doleat cecidisse columnam.

34. Generoso Domino Petro Prasinski de Prasno Verba illegibilia supra epistolam: Hic(?) restant sequentia . In l. marg. eadem manus annotavit aliquid quod haud legi potest.

Stabilis Patriae, Petre, columna tuae.

IDEA XVII. Petrus Keglevich Illyrus.

Si vincit Bellona illi Mavorsque columnam

IDEA XXIV. Stephanus Scepusiensis Ungarus.

Atria marmoreis Cessit suffulta columnis.

Bancbanus Pannon. > Stephanus Pattattics Illyrus.

Frons ubi marmoreas splendore imitata columnas?

Eugenii a Sabaudia... epinicium > LIBER SECVNDVS. Auspicia, praesagiaque.

Auro luxuriant postes, aurata columnis

Eugenii a Sabaudia... epinicium > LIBER SECVNDVS. Auspicia, praesagiaque.

13 Gades, nunc Gribiltera, oppidum ad columnas Herculis contra Africam.

CARMEN AD V. C. IACOBUM CANDIDUM

Vestibulum circum parvis insigne columnis,

CARMEN AD V. C. IACOBUM CANDIDUM

Huius ad aereas pars altera vincta columnas,

CARMEN AD V. C. IACOBUM CANDIDUM

A celsis plateae ferretur ad ima columnis.

P. ROGERII JOSEPHI BOSCOVICHII S. J. INTER ARCADES NUMENII ANIGRAEI ECLOGA recitata in publico Arcadum consessu primo ludorum Olympicorum die quo die Mich. Joseph Moreius generalis Arcadiae custos illustrium poetarum Arcadum effigies formandas jaculorum ludo substituerat

Centum igitur solidis pingam suffulta columnis

BIBLIOTHECA RAGUSINA IN QUA RAGUSINI SCRIPTORES EORUMQUE GESTA ET SCRIPTA RECENSENTUR > AELIUS CERVINUS

VIII. Exinde igitur laureati poetae nomen reportavit. Luculentum huius rei testimonium habemus ex collectione illa poematum, cuius inscriptio Templum, quae edita in laudem Hieronymae Columnae Aragonensis Octavius Sammarcus collegit atque anno MDLXVIII typis Patavinis mandanda curavit eidemque Hieronymae dedicavit. Enim vero inter varia doctissimorum hominum carmina heroicum poematium legitur Aelii Cervini poetae laureati. Qua etiam honoris nota ipse se cum pluries alias, tum in epigrammate marmori insculpto in aede vectigali Ragusii, quod suo loco exscribemus, ubi initialibus litteris nomen suum apposuit:

CXXIX. AD DELIAM

Tu tamen Orlando atque illa mage dura columna,

CXXXII. AD VINCENTIUM PETROVIUM ELEGIA

Brundusium portu insignem geminisque columnis,

SEQUENTES ELUCUBRATIONES POETICAE EIUSDEM P. IGNATII GIORGI EXTEMPORANEAE SUNT, QUAS CURRENTI CALAMO PRO RHETORICES AUDITORIBUS, CUM IN SOCIETATE IESU ESSET, EXARABAT. > CLV. PARAPHRASIS VI. IN EPIGRAMMA MARTIALIS AD CANDIDUM: Κοινα φίλων etc.

Candida fulcra micant, nitidoque elephante columnae

Dialogus I. De authore musices, sive cantus

inventae a se artis servantissimus custos duas columnas erigi curavit, marmoream unam, latericiam alteram, utramque musicae principiis ideo insignitam, ut si marmorea igne absumeretur, latericia maneret. Vicissim, si latericia aqua dissiparetur, marmorea superstes servaretur. Inundantibus ergo super terram aquis diluvii destructa ac dissipata est columna latericia, ac sola marmorea cum impressis musicae principiis integra inventa est per

Dialogus II De lineis, notis et clavibus.

Si ad veterum monumenta, unde priori sermone digressi sumus, nobis denuo redire liceat, inveniemus sane in columna

LIBER SECUNDUS

Late per templi laquearia perque columnas

LIBER SECUNDUS

Suspensa aut subter solidis innixa columnis,

LIBER TERTIUS

Sic obeat media stantem regione columnam,

LIBER QUARTUS

Finge in Aquis arcte connexas esse columnas

LIBER QUARTUS

Inter se liquidae supera in regione columnae.

LIBER QUARTUS

Suspensae moles, quantum aeque crassa columna

LIBER QUARTUS

Alte in producto vitro suspensa columna:

LIBER QUARTUS

Turbineas subtus demitti e nube Columnas

LIBER QUARTUS

Prosiliunt porro flammantes inde columnae;

BERNARDI ZAMAGNE E SOCIETATE JESU ECHO. Liber Primus.

Aut virgae aut multo rutilantes igne columnae?

Historia Hispaniae

Victori Amadeo attributa fuit insula Siciliae cum titulo regis, et jus succedendi in Hispania in defectu linearum; Angli acceperunt insulam Minorcam, commodissimam pro commercio, dein promontorium Gibraltariense, seu columnas Herculis, quod in ipsa Hispania versus Africam situm est, et hinc clavis maris Mediterranei merito dici potest, ob fretum angustum quod inter Africam et Gibraltar est; sic ergo diminuta Hispania vehementer est; Phylippusque contentus non fuit.

Statistica Historia Magnae Brittanniae. > Historia Magnae Brittaniae resumitur

Effectus huius mutationis fuit quod anno '711. Anna foedus iniverit cum Ludovico 14. contra Hispanos et domum Austriacam; qua aliantia factum est ut pax anno '713. confieri debuerit, et Ludovicus effectuaverit coeptum suum; ipsi quoque Angli praeter Columnas Herculis, insulam Minorcam, Terram novam, et sinum Hudsonis acceperunt a Hispanis portusque Dunquercensis demoliri statutum est; et Ludovicus recognovit Annam legitimam reginam, et ipsum ordinem successionis protestanticum recognovit Hispania et Gallia.

1 Pars statisticae practica. > Statistica Practica Angliae > § 4 De ceteris juribus regiis et praerogativis.

Aedes publicae Londini sunt: antiqua regia (Vitehall), quae juxta Tamesim sita est; in hac reges antiquitus residebant; 1698. conflagravit hoc pallatium; in hoc palatio rex audientiam solemnem praebet legatis exteris, et libellos a statibus ad se directos excipit rex; in hac aede capite plexus est rex Carolus. 2--o) est regia Sancti Jacobi, quae S. James dicitur, haec in Vestminster hall sita est et est residentia moderna regia, ab Anna regina fundatum; adest ecclesia aulica splendidissima S. Jacobi. 3--o est Sommersets huse (hause). 4--o est aedes parlamenti, sola major 170 pedes habet, latitudo 148 pedum, et quidem citra ullam columnam; in hac sala conventus solemnes habentur; in hac aede etiam Bibliotheca conservatur. 5--o est Domus praetoria, amplissima. 6--o Turris Londinensis Tower (Tauer); nomine huius turris venit collectio plurium aedium quae moenibus cincta sunt, in quorum medio eminet turris alba; hic fuit antiquissima sedes regum, sed modo armamentarium, domus monetaria, archivum regni, et clenodia regni conservantur, nec non omnes ii incarcerant, qui contra statum delinquunt; 60 tormentis munita sunt moenia, gubernator illius est magni momenti homo. 7--o Basilica mercatorum (Börse), in qua aedes mercatores conveniunt negotiorum suorum gratia; hanc 1566. Thomas Gressham fundavit, sed conflagravit jam et restaurata est per mercatores; inferius sunt 200 officinae mercatorum et copiosae camerae.

1771. disertationem de columna milliari edidit ad Essekum reperta

LIBER PRIMUS

Agrippae ad molem atque immanibus alta columnis

LIBER PRIMUS

Aere graves vasta surgentem mole columnae

LIBER PRIMUS

Orbem diva terit cursu, quem vasta columna

LIBER SECUNDUS

Auratasque trabes locat immanesque columnas

LIBER SEXTUS

Altaque marmoreis meditatur templa columnis.

LIBER SEXTUS

Culmina marmoreisque alte suffulta columnis

I.

Liber quintus (sextus) totus versatur circa lucem et colores, totam Newtoni theoriam evolvens, opportunissimam ad explicandum, cur Luna in eclipsibus sit saepe rubra. Porro ibidem habetur quaedam ipsius veluti apotheosis cum invocatione et hymno, in quo omnia ejus philosophica comperta continentur. Habetur autem circa ejus finem illud, ad quod hic alluditur: Dona tibi, tibi thura parat studiosa juventus altaque marmoreis meditatur templa columnis.

I.

27 Planetarum motus visi e Sole sunt admodum regulares, qui e Terra spectantibus apparent perturbatissimi. In primis illorum motus e Sole visi fiunt semper in orientem, et fiunt non in circulo, sed in ea ovali linea, quam geometrae ellipsim vocant, et quae est una e tribus sectionibus conicis, quae nimirum provenit, ubi conus vel etiam cylindrus oblique secatur. Si columna vel aeque crassa vel aequaliter attenuata secetur oblique, provenit haec figura; et si obliquitas sit exigua, obvenit etiam exigua productio secundum alterum axem et contractio secundum alterum. Ac hujusmodi sunt orbitae planetarum circa Solem, qui positus est non quidem in centro, sed in altero ex iis binis punctis singularum orbitarum, quae puncta dicuntur foci, et quae in ellipsibus admodum parum compressis parum distant a centro. Et haec est prima e tribus celeberrimis legibus motuum planetarum a Keplero deprehensis. Porro ita exigua est haec orbitarum compressio, ut axis major in Mercurio, in quo ea est maxima, minorem vix superet quinquagesima sui parte, in Marte quatuor millesimis, in reliquis autem multo minus.

Ε. Ο. Τ. Θ. FRUCTUUM AUTUMNALIUM PARS I. METRA LATINA > § I. LYRICA. > 10. A. R. P. Iacobo Spatzierer, νῦν ἐν ἁγίοις, Onomasticon, Kalendis Maii.1

1 U B je natpis: Ode X. P. Iacobo Spatzierer. — 2 Rimsku cestu, kojom šale pismo u Požegu (»ad fluxus Oribae citos« i »agros usque Inicernios«), Katančić je u Dissertatio de columna milliaria, str. 78, utvrdio od Budima do Osijeka ovako: Aquinco (Buda vet.) — Camponam (Tettiny) — Matricam (supra Ertsin) — Vetus Salinas (Adony) — Intercisam (Pentele) — Anamatiam (Földvär) — Lussunium (Kömlöd) — Aliscam (Szekszärd) — Ad Statuas (Bätaszek) — Lugionem (Szektsö) — Antiana (Baranyvar) — Mursellam (Laskafalu) — Mursam (Eszek). — 3 F: Pannoniae, B: Pannonici. — 4 F: clara, B: grata. — 5 F: montes, B: colles. — 6 F: heic, B: hic. — 7 F: inclutae, B: inclytae. — 8 F: bellam, B: pulcram. — 9 Stihovi 50—51 u B su najprije glasili: Sirmi laeua scyphum et montis Olorii, | Sic accede lares, quos Pater incolit. Poslije su ta dva stiha promijenena onako, kako su štampana u fructus auct. — 10 F: clientibus, B: clientulis.

Monitum.

1 Iza ovih latinskih stihova je u Fructus auct. na str. 76. »Conspectus operis«, na str. 77 »Errata praecipua« i latinski oglas, da »bibliopola Capitularis« Jakob Horner ima na prodaju, osim Fructus auct., također ranija Katančićeva djela: Dissertatio de columna milliaria (Eszeki 1782) i In veterem Croatorum patriam indagatio philologica (Zagrabiae. 1790).

Additamenta. > Vitae trium episcoporum. > Vita resque gestae Nema paginacije. reverendissimi, excellentissimi et illustrissimi domini Georgii Braniugh episcopi Zagrabiensis, abbatis beatae virginis Mariae de Topuszka, comitatus Berzenze supremi ac perpetui comitis, sacratissimae caesareae regiaeque Majestatis actualis intimi consiliarii, et banalis officii locumtenentis, et tabulae ejusdem praesidis.

Cum autem Emericus Eszterhazius ad Veszprimiensem episcopatum a Carolo VI. translatus fuisset et officio cancellarii insigniretur, episcopatus iste poscebat episcopum. Et quamvis Eszterhazius singulariter Braniughio addictus non fuisse crederetur, ipse tamen serio cogitans de idoneo successore, unum ex omnibus canonicis Braniughium aptum censens, magnam admirationem causavit omnibus in capitulo, dum vota ejusdem pro Braniughio esse intellexissent. Et licet mentem suam aperte Eszterhazius aperuisset, capitulum tamen Braniughium in suo ad Carolum supplici plane nec proposuit, verum Paulum Cheskovich praepositum majorem, Nicolaum Gotthal lectorem, Franciscum Novachich cantorem, Thomam Kovachcvich custodem, Georgium Reess praepositum Chasmensem, Nicolaum Bedekovich cathedralem, Michaelem Verbanich Dubicensem et electum episcopum Scardonensem, ac tandem Gregorium Subarich Camarcensem, prouti haec ex protocollo cancellariae aulico Hungaricae Viennensis habeo. Eszterhazio hanc candidationem aegre ferente et contra Georgium Reess et Bedekovich tanquam nomine capituli exmissos Viennam litteris, quas legi, ad cantorem Novachich scriptis conquerente, et graviter quidem, quod sciret ex pura passione quorumdam Braniughium exmissum, aliam fecerunt candidationem et exmissis columnis 4 posterioribus 4 addiderunt episcopum Pettinensem

Additamenta. > Vitae trium episcoporum. > Vita resque gestae Nema paginacije. reverendissimi, excellentissimi et illustrissimi domini Georgii Braniugh episcopi Zagrabiensis, abbatis beatae virginis Mariae de Topuszka, comitatus Berzenze supremi ac perpetui comitis, sacratissimae caesareae regiaeque Majestatis actualis intimi consiliarii, et banalis officii locumtenentis, et tabulae ejusdem praesidis.

Capitulum non solum, quod proponere Braniughium pro episcopatu noluerit, suum ab eo aversum indicavit animum, sed etiam per litteras ad principem Eugenium a Sabaudia datis studuit, ne is episcopatum consequeretur. Scripsit has ad Eugenium principem litteras Stanislaus Pepelko canonicus Zagrabiensis, (quas gratia episcopi vidi) in quibus rogabat per omnia principem, ut impediret, ne Braniughius episcopatum consequeretur, tanquam dotibus episcopo dignis destitutus. Litteras istas favens Braniughio Eugenius in originali, ut accepit, misit Braniughio; qui tamen erga Stanislaum Pepelko, hominem inquietem et naturali quadam passione a Braniughio aversum et eundem viis omnibus persequentem, benevolem exhibuit animum, adimplens illud: diligite inimicos vestros et benefacite his, qui oderunt vos. Ipsum primum omnium fecit archidiaconum Chasmensem, prima sui promotione ipsi domus portae superiori vicinas ad dextram manum contulit, postea Kemlekatum et Goricensatum dedit. Beneficiis tamen nunquam placare hominem potuit. Ut autem eundem reduceret, aversum tantisper ab eo animum simulabat post violentias a Pepelko factas; sed cum nec his proficeret, rursus Dubicensem ac postremo cathedralem archidiaconum ipsum creavit. Erat Pepelko musicus, cantor egregius plane, lingvarum diversarum vir et revera doctrinae non vulgaris, sed animi inquietissimi et turbulenti et passionibus pleni, praecipue irae impotentis, et tenacissimus suorum, propterea non magni judicii. Ob suprascriptas dotes capituli columna saepius esse potuisset, immo fors et esse debuisset, sed ut ipsum audivi Braniughium, ob has passiones illum ut episcopus creare columnam non poterat, quem ut Braniug lubentissime creasset; timebat enim provide, ne occasionem per officia nactus noceat potius, quam prosit ecclesiae. Uti in pluribus defectu judicii observatus fuit; nocuisse ecclesiae, signanter autem in bonis Szlanye hujus canonici incuria ab ecclesia avulsis, aliis etiam, quae referre omitto, ex ipso tamen episcopo auditis.

Annus Domini 1749. > (Initium discordiarum. in Croatia intuitu regulandorum confiniorum.)

per se vendenda crederent, semet in aeternum providisse praedictae regni columnae credebant, officiisque politicis nunc primum per se ponendum lumen et honorem jactabant. Profecto Adamus Naisich, cum ad me eatenus informandum venisset, tanquam existenti ad latus episcopi, anterioraque jactasset cum exaggeratione elevandae politicorum potentiae, egove istud nunquam eventurum reposuissem, me ut minus intelligentem damnabat et arcana non penetrantem. Hoc omnino futurum ad invidiam universarum aliarum rerumpublicarum totiusque Hungariae, nec difficultare Kleffeldium. Fateor hucusque, ex praejudiciis haustis, opinione valebat apud me Naisichius, credidique regni basim illum esse, sed a mox relato sermone debilitatem ejus perspectam habui. 2. Ut in subsidium exolvendorum officialium per Majestatem Suam 34000

Annus domini 1750. > (Patachich Adamus conatur interessentiae aliorum satisfacere.)

aggravia quae metuebant, incerta. Et si eam visum non fuerit conservare, postea resignare semper poterunt, ubi et resignationis suae qualem talem rationem dare valebunt, nunc autem vix esset alia, quam interessentiae et vindictae. Adductae per contrapartem erant rationes illae, quae per regni ablegatos Viennae objiciebantur. Sed ut supra solutae. Quare his utrinque perpensis ab omnibus conclamatum voce una, ut in Dubiczae possessione maneamus eamque nullatenus resignemus. Non sine stomacho et admiratione trium columnarum et ad regni congregationem dominus lector cum cathedrali deputati sunt. Canonico Kerchelich sumptus occasione ablegationis facti resanciti non sunt, non ex alio quam quod emolumenta Dubicensia non obtinuerit. Videbit haec Deus. Sua episcopalis excellentia Viennam pro festo sancti Josephi homonymo archiducis Austriae abiit. Item dominus Kleffeld colonellus et regulationis totius artifex aliique.

Annus domini 1754. > (Geometrae in generalatu.)

et sine cujuspiam regnicolaris praesentia pro lubitu confiniorum cum officialium interventu laborabantur. His a potiori ubique contradicebatur, per quorum ibant territoria. Capitulares autem homines ex Toplicza sese opposuerunt suumque terrenum tutati sunt, neque ullatenus praefatos geographos admiserunt ad capitulare terrenum. Sed tamen in vicino et limitaneo generalatus terreno eos quae vellent agere impediebant. Protestabantur illi, hi non admittebant. Ita autem praefati geographi operabantur. 1. Indubitatum confinii terrenum posuere. 2. Controversum. 3. A confiniariis praetensum, quod tamen non possiderent, sed a regnicolaribus possideretur, atque hoc ad obviam cujuscumque demonstrationem. Hinc nullius in comitatu Crisiensi ad limites bona habentis terrenum, quod non subintrassent et per columnas impositas magis dubium reddidissent, praecipue ex terreno praetenso, excepto solo domino capitulari Toplicza, ubi terreni praetensi ratio fieri non potuit, quia nullatenus fuere admissi. 4. Ubi terrae vel quid aliud commixtum esset, id specialiter in mappa continebatur, quoniam generalis Petazzi ea fuerat intentio, ut ducta linea et pagis alicubi cambiatis, alicubi cessis ab utraque partium (juribus singulorum in salvo relictis, si quando confinia vel removerentur vel cessarent), pax et quies intra generalatum et regnum fiat, cum haec plerumque ex tuitione limitum turbaretur, uti et sub eodem bis acciderat, semel ad pagum Oszek, semel ad montem Claudium cum vulneratione etiam hominum.

Annus domini 1754. > (Raffaii praepotentiae.)

Topliczae dominum Ballog febribus fuisse correptum ex indefessis laboribus. Fatendum enim, nos operis fuisse sine hoc magistro incapaces. Quare Varasdinum ad curandam valetudinem concessit, ubi diuturno morbo et ad extrema gravatus sub Octobris initium aulae indultu Posonium rediit, ibidem tota fere hyeme infirmus. Diurnum illi solutum est, praeterea nihil, quia cum domino Raffay non convenisset. Vir sane insignis et qui, cum timore admissus, cum amore rediit. Priora testantur, providum fuisse ac majorem patriae habuisse zelum, atque quatvor illas columnas, utpote qui cavenda demonstravit praejudicia et pericula aperuit, quamvis redargutus, quod opus Busanii (cujus ideae illae fuere) vellicare et disputare praesumpserit.

MORALIA > 12. Ad Corvinum, de gemma, in qua amor columnae alligatus nequidquam cupiens papilionem apprehendere Ad Corvinum, de gemma, in qua amor columnae alligatus nequidquam cupit papilionem apprehendere Krša

12. Ad Corvinum, de gemma, in qua amor columnae alligatus nequidquam cupiens papilionem apprehendere

MORALIA > 12. Ad Corvinum, de gemma, in qua amor columnae alligatus nequidquam cupiens papilionem apprehendere Ad Corvinum, de gemma, in qua amor columnae alligatus nequidquam cupit papilionem apprehendere Krša

Ad Corvinum, de gemma, in qua amor columnae alligatus nequidquam cupit papilionem apprehendere

MORALIA > 12. Ad Corvinum, de gemma, in qua amor columnae alligatus nequidquam cupiens papilionem apprehendere Ad Corvinum, de gemma, in qua amor columnae alligatus nequidquam cupit papilionem apprehendere Krša

Maeret Amor durae devinctus membra columnae,

MORALIA > 12. Ad Corvinum, de gemma, in qua amor columnae alligatus nequidquam cupiens papilionem apprehendere Ad Corvinum, de gemma, in qua amor columnae alligatus nequidquam cupit papilionem apprehendere Krša

Papilio levis hic mentem, corpusque columna,

SATYRICA > 1216. [1210.] (vide n.o 1260) Krša In columnam inflexibilem.

In columnam inflexibilem.

SATYRICA > 1216. [1210.] (vide n.o 1260) Krša In columnam inflexibilem.

Frangi, ais, at flecti non unquam posse columnam;

SATYRICA > 1216. [1210.] (vide n.o 1260) Krša In columnam inflexibilem.

Miror at, humano constas qui corde, columna,

SATYRICA > 1266. [1260.] (sub 1210) Krša; & 1261. & 1262. Radelja;In idem argumentum. Krša

Inflecti potius, Quinte, columna solet.

SATYRICA > 1267. [1261.] In idem argumentum.

Flectere marmoream frustra vis, Aule, columnam,

HOMERI ILIADOS LIBER SEXTUS.

Et thalamum, et celsis circum atria fulta columnis

HOMERI ILIADOS LIBER UNDECIMUS.

Tendebat contra Tydiden, ille columnam

HOMERI ILIADOS LIBER SEXTUSDECIMUS.

Et cari, ac tumulum statuent, tumuloque columnam

HOMERI ILIADOS LIBER SEXTUSDECIMUS.

Ac tumulum ingentem statuent, tumuloque columnam

LIBER DECIMUS SEPTIMUS

Sed, velut immotae stant vasta mole columnae

7. Systema Vectigalis Hungarici Anni 1788. > §.62. In quibus Tariffa Animalium Vectigalis huius a priori differat.

omnis Maialium classificatio sublata sit, sed Portorium mediae Classis pro omnibus indiscriminatim dependatur. 3o Quod Transitus Portorium, a quo in prioribus Tariffis, ut iam vidimus praescissum fuit, in hoc Vectigali stabiliatur, hocque nomine rubrica haec quartam columnam acceperit. Transitus Portorium tunc Locum habet, dum Animalia Hungarica per aliquam Haereditario-Germanicam Provinciam ad exteram Regionem de pelluntur, estque adeo elevatum, utsi Quaestor Hungarus animal cornutum 1ae Classis immediate ad

PHILOSOPHIAE / LIBER PRIMUS.

Conum, aut pyramidem, rhombum, teretemve columnam,

LIBER SECUNDUS.

Ingentesque locet solido super aere columnas,

LIBER QUARTUS

Pondus idem liquida semper constare columna;

LIBER QUARTUS

Hanc porro in multas animo dispesce columnam

LIBER QUARTUS

Quare, cujusvis summa in regione columnae

LIBER QUARTUS

Mutuà respectant totae ratione columnae.

LIBER QUARTUS

Par quoque pondus habeat, librantur quippe, columnae,

LIBER QUARTUS

Longior ad terrae medium distensa columna,

LIBER QUARTUS

Vidisti tendentem undae quamcumque columnam

LIBER QUARTUS

Pondere, libraque aliam efformante columnam

LIBER QUARTUS

Ut transmigret, et ipsa vetet Natura columnas

LIBER QUINTUS

Marmoreisque nitent laquearia fulta columnis,

LIBER QUINTUS

Inclusum vitri recta impedente columna.

LIBER QUINTUS

Consurgens liquidi argenti suspensa columna

LIBER QUINTUS

Ex improviso radii, rectoque columnas

LIBER QUINTUS

Praecipitant guttae, varias formae columnas

LIBER SEXTUS

Illa columna foret, curvataque vertice celso,

LIBER SEPTIMUS

, sed et latas imitata columnas

LIBER SEPTIMUS

Cum ruit in terram ventis evulsa columna,

LIBER SEPTIMUS

A rubo ad volam. Species stat longa columnae

LIBER SEPTIMUS

Tunc igitur species confit non celsa columnae,

LIBER SEPTIMUS

Qui viridis fulget parvae in regione columnae,

LIBER OCTAVUS.

Ut si forte ingens sit humo attollenda columna,

LIBER OCTAVUS.

Conjecta ipse animo longe, quantisque columnis

LIBER NONUS

Fragminibusque columnarum, et truncis simulacris,

LIBER DECIMUS

Typhonumque genus, versantesque alta columnas

LIBER DECIMUS

Fit, videatur uti saepe et succensa columna

AD CATHARINAM RAGNINAM MARINI BONDAE FILIAM PATR. RHAC.

Eductaeque, gerant quae vites, mole columnae

AD LECTOREM DE HESIODO EIVSQVE THEOGONIA.

pleraque, ut quod sentio fatear, quae de eius morte narrantur et a Plutarcho et a Pausania, fabulosa censeo. Quo vero post mortem ubique esset in honore, et ingens interpretum copia, qui eius scripta illustrarunt, inter quos et Zeno est Philosophus, et signa ac monumenta in multis Graeciae urbibus eiusdem nomini erecta, satis luculenter demonstrant. Horum unum a se visum in Iovis Olympii templo Pausanias memorat in Eliacis, alterum in Thespiorum foro, tertium in Helicone sedentis habitu citharamque inter genua continentis efformatum. In publico praeterea Byzantino gymnasio seu Zeuxippo eius ex aere statua visebatur. Quibus honoris non incertis significationibus sat eius fama tuta est contra Cleomenis Anassandriadae, et Pythagorae iniuriosa dicta: quorum alter illum vilissimum servorum vocat, alter eiusdem animam vidisse testabatur ad aeream columnam apud inferos vinctam miserandos eiulatus effundere, quod multa impie atque falso de diis vivus conscripserit.

HESIODI ASCRAEI DEORVM GENERATIO. > HESIODI ASCRAEI DEORVM GENERATIO

sic ait: Est angustus et undique rotundus, et, ut fertur, adeo excelsus, ut eius summa iuga nequeant cerni: numquam enim iis desunt nubes neque aestate neque hyeme. Hunc columnam caeli esse dicunt incolae.

HESIODI ASCRAEI DEORVM GENERATIO. > HESIODI ASCRAEI DEORVM GENERATIO

Ad mediam fixit religatum membra columnam,

HESIODI ASCRAEI DEORVM GENERATIO. > HESIODI ASCRAEI DEORVM GENERATIO

Argento e solido caeli ad convexa columnis. Quod vero in inferis collocatur, ex eo opinor est, quia, ut idem docet Pausanias, lethalis erat haec aqua et hominibus et omnibus aliis animalibus. Fortasse et opinio invaluerat, si quis cuiuspiam sceleris accusaretur coactusque esset innocens illam aquam degustare, id

HESIODI ASCRAEI DEORVM GENERATIO. > HESIODI ASCRAEI DEORVM GENERATIO

Argento e solido caeli ad convexa columnis.

HOMERI ODYSSEAE LIBER PRIMUS.

Antra vafer, longas immania saxa columnas

Liber sextus

Ancillis stipata atque altae innixa columnae.

HOMERI ODYSSEAE LIBER OCTAVUS.

In medio posuit sellam, qua se alta columna

HOMERI ODYSSEAE LIBER OCTAVUS.

In medio posuit subnixum terga columna.

HOMERI ODYSSEAE LIBER DUODECIMUS

Aggesto supra tumulo, positaque columna,

LIBER DECIMUS SEPTIMUS

Suspenditque ferens ad longam hastile columnam,

HOMeRI ODYSSEAE LIBER DECIMUS NONUS.

Fraxineaeque trabes, murique, altaeque columnae

HOMERI ODYSSEAE LIBER VICESIMUS SECUNDUS.

Claudite. ibi celsa pendentem e mole columnae

HOMERI ODYSSEAE LIBER VICESIMUS SECUNDUS.

Sic vinctum e celsa suspendunt mole columnae,

HOMERI ODYSSEAE LIBER VICESIMUS SECUNDUS.

Dixit, et ex alta pendentia vincla columna,

Liber vicesimus tertius

Contra Ithacum. longa subnixus at ille columna

Liber vicesimus tertius

Lataque, ceu solida stat rupe excisa columna.

LIBER I. > De Puncta, seu peninsula Rathanaea, Illyrice Ràt, Et de Sabioncello, Illyrice Peljezas. XI

resecare patres, altasque columnas,

JUNII DE RESTIIS SATYRARUM LIBER > SATYRA VI. COENA

Excipient Lybicis non te suffulta columnis

JUNII DE RESTIIS SATYRARUM LIBER > SATYRA XVI. DESCENSUS AD INFEROS POETA, ET AMICUS

Porticus est ingens sublimibus alta columnis;

JUNII DE RESTIIS SATYRARUM LIBER > SATYRA XVII. ACADEMIA

Declamat, statuasque et rumpit voce columnas,

JUNII DE RESTIIS SATYRARUM LIBER > SATYRA XXV. FORMICAE

Invitis fiunt Diis, invitisque columnis

CARMINA VARIA > II. AD MICHAELEM ANTONII DE SORGO PATRICIUM RAGUSINUM ODE

Herculeis Carolum columnis?

SCELTA DEI SONETTI. > Di Giacomo Vittorelli

Aspicies Romae, Thermas, simulacra, columnas;

DIOCLIAS JOSEPHI CIOBARNICH CARMEN POLYMETRUM LIBRI TRES. > LIBER PRIMUS.

Vosque columnarum moles, vos templa saluto.

DIOCLIAS JOSEPHI CIOBARNICH CARMEN POLYMETRUM LIBRI TRES. > LIBER PRIMUS.

Ergo hic marmoreis olim sublata columnis

DIOCLIAS JOSEPHI CIOBARNICH CARMEN POLYMETRUM LIBRI TRES. > LIBER SECUNDUS.

.; grandi quo mole columna

DIOCLIAS JOSEPHI CIOBARNICH CARMEN POLYMETRUM LIBRI TRES. > LIBER SECUNDUS.

Conspice et has quae stant Lybico de monte columnae

DIOCLIAS JOSEPHI CIOBARNICH CARMEN POLYMETRUM LIBRI TRES. > LIBER SECUNDUS.

Supra columnam stantia, et arduos

DIOCLIAS JOSEPHI CIOBARNICH CARMEN POLYMETRUM LIBRI TRES. > LIBER SECUNDUS.

Quos circum spectas arcus, pulchrasque columnas,

DIOCLIAS JOSEPHI CIOBARNICH CARMEN POLYMETRUM LIBRI TRES. > LIBER SECUNDUS.

Hinc inde undenae, vasta cum mole, columnae

DIOCLIAS JOSEPHI CIOBARNICH CARMEN POLYMETRUM LIBRI TRES. > LIBER SECUNDUS.

Dicta probat Juvenis: sed sustentare columnae

DIOCLIAS JOSEPHI CIOBARNICH CARMEN POLYMETRUM LIBRI TRES. > LIBER SECUNDUS.

Atria consurgunt lybicis sublata columnis.

DIOCLIAS JOSEPHI CIOBARNICH CARMEN POLYMETRUM LIBRI TRES. > LIBER SECUNDUS.

Hac parte adspicitur! Denae jam quinque columnae

DIOCLIAS JOSEPHI CIOBARNICH CARMEN POLYMETRUM LIBRI TRES. > LIBER SECUNDUS.

Sex cum ter denis Lybico de monte columnae

DIOCLIAS JOSEPHI CIOBARNICH CARMEN POLYMETRUM LIBRI TRES. > LIBER SECUNDUS.

Hasce columnarum moles. Stant octo ferentes

DIOCLIAS JOSEPHI CIOBARNICH CARMEN POLYMETRUM LIBRI TRES. > LIBER TERTIUS

Est coelum patria aeternis fundata columnis

DIOCLIAS JOSEPHI CIOBARNICH CARMEN POLYMETRUM LIBRI TRES. > LIBER TERTIUS

Aequanturque solo versis monumenta columnis ;

DIOCLIAS JOSEPHI CIOBARNICH CARMEN POLYMETRUM LIBRI TRES. > LIBER TERTIUS

Hac illac simulacra jacent sublata columnis

Adnotationes > 11.

Forum. In hoc foro surgebant duo columnae granditate et marmore nobilissimae et gestabant statuas aeneas Diocletiani, et Maximiani Herculii, sed omnia eversa et asportata. Hoc forum, quod maxima ex parte existit adhuc, decorat cum suis columnis Propylaeum, quod est pulcherrimum tum ob ornatus, tum ob armoniam (!) partium omnium. Quatuor (!) columnae cum novem ex omni latere sunt ex ordine Corinthio et marmore Lybico. Tres habet portas, quarum media, nobilissima. Ante Propylaeum erant duo Sphinges Aegyptiacae. Altera superest

Adnotationes > 11.

super Obeliscum Campi Martii, eversa fuit et prorsus destructa. Volunt nonnulli hoc Propylaeum cum columnis asportatum fuisse a ruinis Thebarum, vel Mempheos celeberrimarum Aegypti civitatum.

Adnotationes > 15.

Atria cum columnis granditate et pulchritudine spectabili, cubicula interna, triclinia et cetera loca, quae domicilium aestivum et hiemale Diocletiani constituebant, prorsus eversa et rudera asportata. Porta tantum superest quae e Vestibulo ad Atrium ducebat, affabre exculpta.

Adnotationes > 16.

Hinc et inde ab atrio erant duae aulae, quarum altera inserviret ludis scaenicis et concentibus, altera caeremoniis (!) regiis. Istae Aulae extendebantur in longitudinem 85 pedes, et in latitudinem pedes 59. Fornices earum sustentabant 19 columnae, quae a

Adnotationes > 22.

Cubiculum Imperatoria tribus constabat partibus, quae semicirculi formam referebant. Ad partem cubiculi quae lectum servabat, porticu quadam ingredi licebat, quae porticus duabus columnis et tribus arcubus formabatur. Arcus vero habebant velamina purpurea quae Cubiculum omne a cryptoporticu externa dividerent, ubi vigilarent excubitores.

Adnotationes > 24.

Praecipuus Palatii Prospectus meridiem versus mare prospectat. Hic prospectus suam pulchritudinem potest adhuc offerre, cum muri conserventur. Turris maxima, orientem versus, extollitur paene integra, quae occidentem versus exsurgebat, et juxta quosdam cineres Diocletiani conservabat, eversa prorsus ac diruta est. Haec facies in 74 pedes extollebatur, dum illa quae Septentrionem spectat, in pedes 55. Hinc solum internum videtur per loca subterranea grandi opere elaborata, quae conspiciuntur adhuc, ad eandem altitudinem fuisse deductum. Hic prospectus habebat olim 50 columnas, quarum adhuc etiam conservat 42. Monstrat Cryptoporticum pedes 25 latam quae totum circuiret Palatium, ut diximus.

Adnotationes > 27.

Templum hoc quod alii Jovi, alii Dianae sacrum dicunt, nunc in Cathedralem Virgini Mariae in coelum Assumptae dicatam, mutatum maxima ex parte, conservatur. Externa porticus cum 36 columnis, quae fere omnes conservantur, totum Templum cingebat.

Adnotationes > 27.

Proportio Templi magna admodum. Altitudo interior habet pedes 85. Forma externa praebet octagonum, quodlibet latus externum habet pedes 35, internum 25. Hine densitas comprehendit pedes 10. Forma interna circularis, habet diametrum pedum 42. Octo columnae ordinis Corinthii, ex pulcherrimo marmore Libyco, adhaerent cuilibet lateri, et habent pedes 24 altitudinis, et sustinent alias octo columnas quatuor ejusdem marmoris, quatuor porphidi. Istae habent pedes 12, et sunt ex ordine composito. Ornatus coronarum, quae conspiciuntur inter hosce ordines columnarum, sunt elegantissimi. In Templo erant octo loculi, quatuor circulares et quatuor quadrati. Architectura portae et porticus externae est nobillima. Fulcimen internum constat formis circularibus instar squamarum dispositis. Pars media aperta accipiebat lucem. Licet forma interna fuerit multis in partibus mutata, potest tamen nobilitas pristina facillime dignosci.

LIBER III.

Aenea tecta, fores, muros, ex aere columnas.

LIBER VII.

Undique marmoreis Paros et celebrata columnis;

LIBER X.

Centum marmoreis surgunt innixa columnis.