1. Ad Quintum de Lycoride, famula formosa.
Pauper, inops, patrio deducta huc rure Lycoris,
Quinte, tuam subiit pulchra ministra domum.
Fallor? An huc vilis quae venit, Quinte, ministra;
Pulchra quod est, fiet jam domini domina;
Teque reget ductans et capta mente sequentem
Usque suum quovis flectet ad arbitrium?
Quaere aliam, jussusque pati quae possit heriles,
Jurgiaque et saevas pertimuisse minas.
Formosae nulli suerunt servire puellae;
Quo veniunt, semper sceptra superba gerunt.
2. Ad Antonium, nimis multa discentem.
Quod tibi opus, tibi disce; aliis discenda relinque,
Esse opus, Antoni, quae sibi quisque putat.
Discere qui cupide vult omnia, denique nescit
Id, sibi quod fuerat scire opus eximie;
Et dici prudens alienae dum studet artis,
Turpiter ignarus dicitur ille suae.
3. Ad Ponticum, stulte optantem divitias.
Pontice, divitiae, si recte utare, bonae sunt;
Sin contra, quis non autumet esse malas?
Recte utar, dicis; rem dicis, Pontice, magnam,
Multo et, quam reris, pol mage difficilem.
Unde, malum, tanta est fiducia; posse nocere
Nil tibi, quod nocuit, quod nocet innumeris?
Quid mi ergo suades, inquis? Nil, Pontice: tu ne ut
Spernas, stulti omnes quod sibi discupiunt.
4. Ad Avitum, dum alios curat, sui oblitum.
Das patriae, domui das tempus, das et amicis;
Das nullum interea tempus, Avite, tibi.
Nec, tibi quid prosit, quaeris, quidve obsit; in aevum
Vita sit aeternum, morsne parata tibi.
Quid juvet, heu, servasse alios, si te male perdas?
Vive aliis; primum vive sed ipse tibi.
5. Ad senem annos occultantem.
Foeda tegi nulla potis est ratione senectus,
Atque, tegi cum vult, foeda fit illa magis.
Corporis est vitium; studeat ni fallere, tantum;
Corporis atque animi, fallere si studeat.
6. Ad Corvinum inopes laedentem
Vi fretus vexas inopem, Corvine; referre
Nec metuis dignam ne queat ille vicem.
Nemo adeo est parvus, magnum quin laedere possit,
Seu re, seu verbo, cum gravis ira furit.
Ulcisci qui se non vult, iramque coërcet,
Hunc amat, huic poenas exigit ipse deus.
7. Ad Phyllin puellam aequo blandiorem.
Rustica sit, nolo; nolo, sit blanda puella;
Nec sylvis, nec mi fornice digna placet.
Verum hirtas malo, quam turpes: foemina turpis,
Phylli, mihi est, ultro quae petit ipsa viros.
Quod tibi dissimiles faciunt, quod, Phylli, caveto,
Ne facias, dici rustica dum metuis.
8. Ad Quintum, se illius dictis nequaquam moveri.
Nil moveor dictis, res est ubi pulchra, protervis;
Pulchra ubi res non est, laude nihil moveor.
Ipse mihi de me credo mihi conscius uni,
Nec studeo dici, Quinte, sed esse probus.
Dic quaecumque placet; vacuas tua verba per auras
Irrita in aërios cuncta volant Zephyros.
9. [ = Sat. 943] In Varum risorem.
Vare, levis dicti levis est et gloria; risu
Ullus non minor est fructus et ingenii.
Futile fit quidquid ridetur? Fit (mihi crede)
Qui risum captat, futilis ille magis;
Audit scurra etenim: vitae non ille severae
Utilis, in solo mirus et ille joco.
10. Ad Glauciam, invidia flagrantem.
Glaucia, dum rides populum, dum spernis inepte,
Factus es, heu, spreto fabula jam populo,
Teque doles passim rideri et denique sentis,
Junxit ubi vires, quam gravis est populus.
Sentis, nec quid agas, jam scis: succendere pronum est,
Sedare haud pronum scilicet invidiam;
Flagrat ubi, et, laxis qua se se immittit habenis,
Cuncta vorat, nigrum vertit et in cinerem.
Hanc licuit monito flammam vitare: moneri
Nunc quid opus, flamma qui perit in media?
11. Ad Lycorin, de Doryla nec mirando, nec contemnendo.
Vertit Amor rerum species, odium quoque vertit:
Hinc magni Dorylas fit tibi, mi nihili.
Ambos, credo, error ludit malus: heu, procul ambo
aeque diversis partibus abripimur.
Est quiddam medium; modo sit meus aequa, Lycori,
Nec magni fiet, nec nihili Dorylas.
12. Ad Corvinum, de gemma, in qua amor columnae alligatus nequidquam cupiens papilionem
apprehendere 1
Maeret Amor durae devinctus membra columnae,
Quaeque miser patitur ferrea vincla gemit.
Papilio volitat juxta, quem prendere gestit,
Nec potis est; retinet firma catena manus.
Papilio levis hic mentem, corpusque columna,
Fac, referat, referet te tibi vinctus Amor;
Utiliter gemmam poteris, Corvine, tueri,
Servitio et finem ponere velle tuo.
13. Ad Cinnam, cujusmodi adolescentem probet.
Qui placeat juvenis mi prima aetate, requiris?
Dicam: prosit enim, si facile audieris.
Is placet, haud nimium gestit qui cuique placere,
Et fieri, quoquo venerit, eximius,
Quem pudor ingenuus commendat, qui sapit, omnes,
Nec vult confestim, noscere, quam sapiat,
Qui tacitus plerumque sedet, qui discere mavult,
Doctoris fungi quam temere officio.
Qui (longo sermone sequar ne singula) nulla
Non est re prorsum, Cinna, tibi absimilis.
14. Ad Tullam, de amore diuturno.
Si quis amor veniet, vis, omne is duret in aevum?
Ne quid agas, cujus postmodo poeniteat,
Nil facias, tibi causae unquam quod deinde pudori
Sit, nimius cum se, Tulla, remittet amor.
Hoc male neglectum, primo quas credere possis
aeternas, leviter solvit amicitias.
15. Ad Quintum, amicum inconstantem.
Non ego, Quinte, mihi si quis contingat amicus,
Possum perpetuas ferre in amore vices:
Quisquis amat constanter, amo; qui vertitur, aura
Ut levis, instabilem, quo lubet, ire sino;
Nec sequor, atque insto fugienti: hunc ferre laborem
Tarda aetas, durum vel juveni, renuit.
16. Ad Lycorin. Foeminam non modo a probro, sed etiam a suspicione probri abesse oportere.
Expertem probri non est satis esse, Lycori;
Suspecta est probri foemina si qua, mala est.
Est bona, quam, si quis culparit, fama tuetur,
Vitaque laudatis moribus acta tegit.
Haec ego dicebam; sprevisti vera monentem.
Nunc fieri populo fabula falsa doles.
17. De temperantia et continentia.
Nec sentit stimulos vesani Flaccus amoris;
Sentit, nec stimulis Gellius obsequitur.
Hunc laudo; ille omni pugna caret, hic sibi palmam
Bellator pugna quaerit at in media.
Hanc virtus homini fert laudem; fert magis illam
Natura, ut duris quercubus ac silici.
18. Ad Phyllin. Amori obstandum, antequam mentem subeat.
Coepit Amor mentem quoties tibi, Phylli, repente
Ebria fis: vidi saepe micare oculos,
Vidi ardere {gonas} flammato sanguine, verti
Ipsum et mutatis moribus ingenium,
Totum errare animum, praecludi pectus amico
Monstrantum, recti quae via, consilio.
Pugna, ne capiat; pugna, dum sobria sana
Mente vales, una est haec tibi, Phylli, salus.
19. Ad Tullam. De patientia.
Multa quidem miseram vexant mala; sed grave nullum
Est magis hoc, nescis quod tua ferre mala.
Fac, mentem obfirmet patientia: Tulla, malorum
Plusquam pars aberit jam tibi dimidia.
20. De amatore et amico.
Foedus amicitiae fatuo quam praestat amori!
Desit amor, perstat foedus amicitiae.
Praefer amatorem quantum vis, Gellia, amico:
Ille fugit, seros hic manet ad cineres.
21. Ad Levinum, de amore innocuo.
"Vince animum, compesce malos, Levine, calores;
Ni facis, in praeceps te tuus ardor aget".
Clamavi et clamo. Rides et dicis, amore
Istud succendi pectus ab innocuo.
Innocuum cupio; magis at solet ille nocere,
Quo magis, heu, caecis creditur innocuus.
22. Ad Ponticum, in via virtutis nunquam consistendum.
I porro ad metam pulchrae virtutis; eodem
Non est mortalem, Pontice, stare loco.
Aut juga perpetuo conniti ad summa necesse est,
Aut imum volvi praecipitem in barathrum.
Nil medium est: virtus vel crescit, vel minor usque
Fit, male dum foedum desinat in vitium.
23. De simulacro mortis regi oblato.
Aspice: Mors geminas aequato examine lances
Sustinet; hinc rastros, hinc tua sceptra locat.
Rerum, inter se se quae tam [differre] videntur,
Hac nihil est majus, nil minus in trutina,
Quam tu, rex, adhibe; nec te mirabere, spernes
Nec prae te sortem pauperis agricolae.
24. De vera et falsa nobilitate.
Nobilitas quiddam est pulchrum et memorabile, seram
Clarat ubi patrum gloria progeniem.
Nobilitas at, quae nil possit praeter iniquas,
Duxerit unde ortum, dicere divitias,
Proh, superi, quid habet magni? Quid continet usquam,
Praecipuo ut se se poscat honore coli?
Cur tumet, a proavis cui res est magna relicta,
Fraude sed, aut saevis parta latrociniis?
Nempe auri fulgor perstringit lumina, nec qua
Quisque habeat, quantum, quaerimus, ast habeat.
Hinc stulti sobolem Thersita patre creatam
Inter magnanimos ponimus aeacidas.
25. Ad Lycorin, qualem eam esse velit.
Rustica sis, nolo; nolo, sis blanda, Lycori;
Est quiddam haec inter, quod teneas, medium,
Officii quo plena queas, at casta probari,
Nulli et non aeque grata placere viro;
Inter utrumque ito. Scyllam et vitare Charybdim
Hic opus est: frustra fugeris alterutram.
26. Ad Postumum, divitias optantem.
Esse cupis dives, sanus magis esse labora;
Obsunt vesano, Postume, divitiae.
Nitens divitiis miserum se denique perdit,
Conficit atque suo quae struit exitio.
Quaeque sibi dixit falso bona, re docet ipsa,
Tandem prave uso
2 magna fuisse mala.
27. Ad Cinnam, veterem amicum.
Nec mustum antefero maturo, Cinna, Lyaeo,
Nec veteri hesternam sanus amicitiam.
Tucca placet, quod erit fidus, ni fallor, amicus,
Tuque places, longo tempore quod fueris.
Hoc certum est; dubia tantum spe nititur illud,
Quae nempe in ventos irrita saepe volat,
Quam frustra miseri nisu sectamur inani,
Praensamusque diu, nec tamen arripimus.
28. De dando.
Si magno es censu, da, res quod poscit amici;
Si parvo es censu, quod tua res patitur.
29. Ad Varum, de malis vitae humanae.
Vare, hominum vitam culpas, quod plena malorum est,
Et praebet rerum plurima, quae doleas.
Cur non te potius culpas, qui tot bona vitae
Sponte tua inspersa perdis amaritie?
Qui curam struis ipse tibi, pectusque fatigas
Usque tuum indomitis ipse cupidinibus?
Fac, animum infraenet ratio, flectatque; malorum
Jam vitae multo maxima pars fugiet,
Jam bona se affundent multa omni ex parte, levisque,
Quam culpas, fiet vita tibi et facilis.
Jam dices: non res, sed mens facit una beatos;
Vitam omnem perdit stultitia una hominum.
30. Ad Avitum. De vigilia.
Quam potis es, vigila: quod somno demis inerti,
Id vitae apponis tempus, Avite, tuae.
31. De senectute.
Quidquid id est, juvenum quo mens tumet, ira, cupido,
Gliscentes trepido in pectore laetitiae,
Discordes veluti fluctus, posuere. Senectus
Scilicet hoc tantum mi tulit alma boni.
Salve, o pars vitae longe optima! Non freta sanus
Fervida ego placidis portubus antefero.
32. Ad Quintum hominem iracundum.
Irasci facilis, tibi nunquam irasceris ipsi,
Quod munus foede negligis usque tuum.
Parce aliis; saevi te contra; discute somnum,
Rumpe moras et te strenuus increpita.
Ira tibi fiet virtutis, Quinte, satelles;
Ira tibi ad laudem jam tibi calcar erit.
33. Civitates pessumdari copia, atque egestate.
Copia rerum urbes, urbes male perdit egestas,
Actaea clamat magnus ab urbe Plato.
Vox hac fatidicis non ulla est dedita Delphis
Unquam Phoebaeo verior e tripode,
Quam stulti rident cives, urbique, sibique
Utramque hanc certant addere perniciem.
Gliscit opum assidue certamen: quisque beatus
Vult fieri, et, vitam quod beat, arripere.
Hic rapit, huic rapitur: miserum male perdit egestas
Vulgus, pessum aeque copia dat proceres.
34. Ad Ponticum, amoris vim accusantem.
Posse nihil contra Idalium te dicis amorem;
Dic potius, dic, te, Pontice, velle nihil.
Cur nequeas, possunt quod millia multa bonorum?
Quos amor haud ullo flectit ab officio,
Quorum fraena regit ratio, nec lora remittit
Unquam vesanis victa cupidinibus.
Infelix! Non te vires, sed, viribus uti,
Cujus opus proprium est, mens bona destituit.
35. Ad Gelliam, de fugienda aeque libidine ac avaritia.
Quae juvenum turba stipata est semper amantum,
Vendit, vel donat, Gellia, se mulier.
Spes juvenum incestas fovet utraque, praebet amori
Utraque se pravo morigeram et facilem.
Quae magis, ignoro: foeda utraque, sive libido,
Sive illam potius perdat avarities.
Quare ne placeas, moneo, tibi, munera spernens,
aeque alium vites, Gellia, ni scopulum.
36. De malo amore omni cura vitando.
Quam potes, Idalii stimulos averte furoris;
Nescis, quam multos perdidit iste furor?
Flamma levis primo caecas illapsa medullas,
Dein aestu effraenis volvitur indomito.
Victa jacet ratio, victum jus, fasque, triumphat
Ille puer nostro laetus ab exitio,
Ille malus Veneris puer et sibi plaudit
Victor et incestas subjicit usque faces.
Nec mora, dum, quidquid pulchri, dum quidquid honesti
Est super, extremos verterit in cineres.
37. Ad Aulum adolescentem, de muliebri consuetudine.
Aule, malum non est, res est modo plena pericli,
Usque colis juvenis quod muliebre genus.
Esse malum nec te dico, nec dicere fas est,
Sed neque mi videor dicere posse bonum.
Non bonus est, nimium sibi qui confidit et audet
Id, fieri multos perspicit unde malos;
Non bonus est, cura qui non sibi providus omni
Prospicit, esse diu possit ut, Aule, bonus.
38. De multiplici artium studio
Artem scit nullam, qui multas scire laborat;
Unam etiam prorsus discere difficile.
"Ars est longa, brevis vita haec, quam ducimus", unis
Non scripsit medicis maximus Hippocrates.
39. Ad Tullum de libidine coercenda.
Fraenum duc, rapiat si te vesana libido,
Prome alacer vires, cum furit illa, tuas.
Deficiunt, inquis, vires; at posce supremi,
Ultro quod spondet, numinis auxilium.
Haec ni, Tulle, facis, jam non tibi dira libido,
Tute tibi sed fers improbus exitium.
40. De animo.
Ipsum se se animus sentit, vivitque, vigetque,
Atque agilis nutu flectitur usque suo,
aeternumque acres curas extendit in aevum,
Spe calet, alterno saepe metu quatitur,
Parvus et immensum peragrat terras, mare, coelum,
Cuncta suo late pervolat ingenio;
Semotum et longe sua per vestigia verum
Invenit et caecis protrahit e latebris.
Materiem haec brutam qui rentur posse, pol aequant
Brutam vecordi pectore materiem.
41. Ad Postumum. De fine hominis.
Conditus e nihilo es; scis curnam, Postume? Summum
Ut numen tota mente, animoque colas.
Hoc nisi fit, prorsum vita, mi Postume, in omni
Fit nihil; incassum vita, laborque cadunt.
Nec quidquam superest, imo ni fletus in Orco,
Frustra quod fueris conditus e nihilo.
42. Ad Postumum, curari quae negligenda, negligi quae curanda sunt.
Quae raptim fugiunt, curamus, Postume; in omni
Quae mansura aevo sunt bona, negligimus.
Felices juvat esse, viam dum carpimus, at sors,
Excipiet quae nos postmodo, pro nihilo est:
Nimirum stulti solo rerum omnia sensu
Metimur, brutae non secus ac pecudes.
Quod praesens non est, prorsum nihil esse videtur,
Nec subit, heu, praesens jam fore perpetuo.
43. De incontinentia.
Idalio quisquis non ponit jura furori,
Laxaque dat foedis froena cupidinibus,
Naturam culpat frustra; se culpet ineptus,
Naturae quod iners turpiter obsequitur.
Hoc, aris passim colitur quae casta juventus,
Clamant Virginei millia multa chori.
Clamant; quaeque sibi blanditur, voce refutant,
Concordi atque vetant hiscere nequitiam.
44. De sera juvenum sapientia.
Verba senum spernunt juvenes, ridentque protervi,
Concitus Idalio dum furit igne sinus.
Ardor ut insanus posuit, culpamque fatentur,
Verba senum et dicunt vera fuisse nimis.
Dicunt, sed frustra: nil prosunt, mos ubi pravus
Convaluit longo tempore, verba senum.
45. Ad Glauciam, frustra olim monitum.
Scita senum rident juvenes, laudant sua scita,
Dein magno docti flent sua scita malo.
Remque suam, atque suae plorant dispendia famae,
Ipsi et se se horrent ac sua flagitia.
Haec tibi praedixi quondam, monuique futura;
Risisti monitus, Glaucia stulte, meos.
Nunc misero haud risum, sed moestas, queis mage dignus,
Illo pro risu, Glaucia, do lacrymas.
46. De stirpe omnibus communi.
Hic tacet obscuros, claros crepat ille parentes:
Omnibus est aeque terra sed una parens.
47. [ 275] Ad Tullam, quo pacto omnibus probari possit.
Tulla, rogas, quanam possis cara omnibus esse?
Eximie nemo si tibi carus erit.
48. Ad Varum, de hujus saeculi moribus.
Vare, probas teneris addicta haec saecla puellis,
Unde virum immanis flectitur ille rigor.
Non odia exercent urbes vesana domosque,
Saeva nec alterno sanguine tela madent.
Id fateor, saeclum nec laudo molle, ferinus
Nequitia nam dum flectitur ille rigor,
Heu, sine quo nil fit magnum, pulchrumque, virilis
Nequitia pariter frangitur ille rigor.
Opto aliud remedi; vitium, quod tollat, amice,
Virtutem foede nec simul interimat.
49. Ad amicum.
Durum est ingenue, quod peccas, dicere velle;
Durius est multo dicere velle nihil.
Durius hercle mihi est multo id mage. Praestat amico
Displicuisse etenim, quam nocuisse tibi.
50. De Amore litterariam palaestram ingresso.
Musarum domus haec et doctae Palladis: expers
Mentis ab hac longe sede facessat Amor.
Esse vel hic si vult, fiat doctusque bonusque,
Et sibi se praestet, quam pote, dissimilem.
Quid loquor? Improbulus maneat si tempore longo,
Musasque et doctam Pallada pellet Amor.
51. De divitiis et felicitate.
Si dites faciat populos rex, nil reor esse,
Idem felices ni faciat populos,
Felicem nec res quemquam facit, ipse suis at
Quisque animi felix dicitur esse bonis.
Haec bona si desint, omnis miseros misere omnes
aerumna et reges opprimet et populos.
52. Ad Ponticum, de iis regibus, quorum omnis cura in aerario augendo consumitur.
Aere, argento, auro qui rex ditaverit urbem,
Creditur is genti consulere eximie:
Ne peccent cives, foedis ne regna laborent,
Flagitiis, prorsum, Pontice, negligitur.
Usque pedes veluti si quis cura obliget omni,
Stultus {difracto} nil faciat capiti.
Quid prosunt nummi, corruptis moribus, eheu,
Omnis quando omni crimine vita perit?
53. Ad Flaccum, quid de hominibus existimandum.
Fallitur hercle, bonos omnes si quis putat esse;
Fallitur aeque, omnes si putat esse malos.
Est medium in vita quiddam: nolo mihi simplex
Sis nimium, nolo sis mihi, Flacce, vafer.
Esse puta haud paucos, queis tuto fidere possis;
Multos, queis magna est fidere stultitia.
54. Ad Pollam amorem tegi non posse, tolli posse.
Polla, tegis frustra, quo foede insanis, amorem;
Proditur et flammis fulgurat usque suis.
Tolle malum, cerni tunc solum desinet ille,
In gelido cum jam pectore nullus erit.
55. De optimo regimine.
Sic, pater ut natos, populum rege. Nullo erit ut rex
In media indigeas urbe satellitio.
56. Ad Postumum, de promisso nequaquam servando.
Qui promissa tibi memorat tua, Quintus et urget,
Promisisse nefas quod fuit, ut facias,
Hoc agit, ut culpae culpam addas improbus et qui
Peccasti, ut pecces, Postume, nunc iterum.
Quod male promissum est qui non facit, ille feretur
Servasse officium, non violasse fidem.
57. De Amore et Amicitia.
Quam gelida es! Lento quam torpes pectore! Quondam
Visae parvus, Amor dixit Amicitiae.
Quam levis es! Fluxo quam nutas pectore! Amori
Subridens parvo dixit Amicitia.
58. Ad Gelliam.
Cedere Amicitiam parvo ajunt, Gellia, Amori.
Quid tum? Parvus Amor transvolat, illa manet.
59. Ad Quintum amico nec roganti opitulandum.
Largus opem fer, Quinte, ultro; quicumque rogari
Vult, is vult meriti perdere dimidium.
60. Aliud.
Quo servas nummos? Dixit sua damna sodalis;
Audisti, nec fers, quod potes, auxilium?
Scilicet expectas, dum poscat? Comparet, eheu,
Vis, magno, gratis quod dare debueras.
61. Ad Gallam duris assuescendum.
Quod nil, Galla, pati duri vis, hoc, mihi crede,
Hoc uno fiunt omnia dura tibi.
Sic omnem vitare auram qui suevit, is omnis
Flatu aurae insuetus laeditur a tenui.
62. Ad Postumum. Conando nihil non effici.
Posse puta quidvis, quantum vis, Postume; nil non
Ille potis facere est, quod pote quisquis agit.
63. Ad Postumum. De laetitia.
Quam tu laetitiam dicis, me nomine vero
Vera jubet ratio dicere stultitiam,
Spinosas quae corde studet dum vellere curas,
Haud vellit, penitus figit at usque magis.
Quippe sibi indulgens animus dum gaudia captat,
Froenaque dat fatuis laxa cupidinibus,
Immemor ipse sui paullum mulcetur, inani
Suaviter et rerum ducitur a specie,
Dein redit ad se se, nec, quod sperabat, adempta
Sentit, at aucta malae semina moestitiae,
Atque iterum aegrescit curis et mente recepta
Ipse suas ploret, Postume, laetitias.
64. Monitum salutare adolescenti.
Esse aliquid gestis Romana denique in urbe?
Veram, quam nescis, Quinte, capesse viam.
Nil opus est nosci multis, cursare nec usque
Huc illuc, jussit quo levis ambitio.
Doctrinam assiduo praestat quaesisse labore,
Frugiferaeque animo condere vim sophiae.
Huic fide, ad meritos haec te producet honores;
Haec famae ac rebus consulet una tuis.
65. De se ab externa specie interdum decepto.
Grata mihi est quovis, vel foedo, in corpore virtus;
Verum eadem in pulchro est corpore grata magis.
Forma, color, vultus lepidi quiddam esse videntur,
Unde ipsis virtus conspicua est oculis,
Unde suos prodit radios, mentemque bonorum
Permulcens dulci vindicat illecebra.
Hoc miserum at laedit: virtutem, nulla ubi virtus,
Interdum his credo noscere ab indiciis,
Et mihi dum videor verae virtutis amator,
Virtutis falsis ludor imaginibus,
Dumque capi virtute reor, non me capit illa;
Forma, color, vultus et lepidi capiunt.
66. Ad Polam, de adversa fama vitanda.
Ut reor, es; verum non est satis esse pudicam,
Quod non es, vulgo si videare tamen.
Non res una etenim, mens et tibi conscia probri,
Foemineum perdit fama sed ipsa decus.
Turpis et est, patitur quae turpis, Polla, videri
Sit licet eximia Penelopaea fide.
67. De libertate.
Libera mens partem, quo vult, se flectit in omnem,
Tacta malis, nusquam rapta sed illecebris.
Frustra pinnigeri vires culpantur amoris,
Atque faces, certa et spicula missa manu.
Imputet ipsa sibi ratio, quod munere divum
Quas nacta est, vires exeruisse negat,
Quod vinci mavult, quam vincere, quod sibi turpe
Nescio quid fingit libera servitium.
68. De rege improbo.
Qui late populis victor dat jura subactis,
Ipse suis servit sed male flagitiis,
Hic vulgo felix, miser est mihi, vilior omni,
Omni et perditior, clamo ego, mancipio,
Cui dominus non colla premit, sed pectore saevis
Armatus stimulis insidet in medio.
69. De senili amore.
Quintus amat Pollam senior. Miraris? Amari
Credis enim, dempto corpore, posse nihil.
Quid, si quem capiat virtus, moresque bonorum,
Quidquid et haud sensu tangitur, ast animo.
Is, mirum est, senior quemquam; si captus amore
Carum habeat, cuiquam carus et esse velit?
Incestus nullo est non turpis tempore; nullo
(Crede mihi) est turpis tempore castus amor.
70. Ad Petrum. De feris in urbem advectis.
Petre, ferae media, viden', ut versantur in urbe,
Nec cuiquam saevo dente, vel unque nocent?
Vincla tenent avidas caedis; sitis illa cruoris
Conatu gliscens frangitur in medio.
Sic utinam, dura legum constricta catena
Noxia nulli urbes incolat improbitas!
71. De viri ac foeminae societate.
Nil vir, cuncta timet mulier; conjungitur apte
Extremum extremo, prodeat ut medium;
Ne timor hanc, illum ne contra audacia perdat,
Alter sed morbum demat ut alterius;
Quoque carent ambo seorsum sibi nempe relicti,
Hunc habeant pariter junctus uterque modum.
72. Ad Varum. De vita beata.
Otia vel liceat non sperni lenta sequentem,
Vel rerum haud laedi fluctibus in mediis,
Alterutro vivam laetus, portuve receptus,
Innocuo aut pandens carbasa plena mari.
Frustra haec optavi, frustra opto, Vare, quietum
Dedecus, ast agilem saeva pericla premunt.
73. Laudem labore comparari.
Optas laude frui, durum fugis, Eune, laborem:
Vis metam in primis tangere carceribus.
74. In hominem cupiditate abstractum.
Auferor in praeceps, dicis; dic, Postume, ferri
In praeceps lento pectore me patior.
Urget frustra etenim mentem vesana libido,
Mens dederit victas ni tamen ipsa manus.
Consensus nocet, haud sensus: qui corruit ultro,
Ipse sui culpam sustinet exitii.
75. Ad hominem cupiditate incitatum.
Quo ruis in praeceps furiata mente? Libido
Quo rapit atque Dei, atque tui haud memorem?
Quin vires contra contendis? Quin tibi coeli,
Quae nihil haud potis est vincere, poscis opem?
Posce, adhibe vires; jamjam prope naufraga puppis
Sirenum horrendos effugiet scopulos.
76. Quid in vita magni fieri debeat.
Quam dulcis fuerit, quam dives, claraque vita,
Nil refert, nil quam manserit illa diu.
Hoc refert, bona quam fuerit, quam functa sit omni,
Grata adeo ut fieret, gnaviter officio.
Haec solida est vitae laus una, atque unica; vani,
Laudamus quoties caetera, desipimus.
77. Ad Lycinum de jactura rei familiaris.
Perdita res animum luctu si complet amaro,
Ut tua res, sic tu perditus es, Lycini.
Sin minus; amissa re tantum, tuta petisti
Incolumis facto littora naufragio.
78. De hominis conditione.
Unde venis? Quonam tendis? Quae vita futura est,
Cum venies illuc, tempus in omne tibi?
E nihilo egressus, pergis per tempora, in aevum
Venturus cursu praepete perpetuum.
Illic nempe coles, miser usque, vel usque beatus,
Quam tibi nunc ultro construis ipse, domum.
Haec mihi saepe itero; mulcet spes, at metus acer
Mentem animi penitam (proh superi!) horrificat.
79. Ad Cinnam, libidini obsistendum.
Quod per prona trahit correptum dira libido,
Id non turpe tibi est, Cinna, sed est miserum.
Quod tristi obsequeris monstro per prona trahenti,
Id miserum est etiam, sed mage turpe tibi.
Sta contra, contende animis, pugnamque capesse:
Turpe nihil fuerit, nil fuerit miserum.
80. Ad Aulum, de animi constantia.
Nempe jaces, cum sors adversa est, fractus et idem
Exultas sortem nactus, amice, aliam;
Mancipium infelix fortunae, quae trahit usque,
Vertit et arbitrio te levis usque suo.
Stare loco decet, Aule, virum; quascumque subit res,
Mente sua nullas velle subire vices.
81. De vita humana.
Si sapias, pulchris defixo pectora curis,
Ventus uti lapsu praepete vita fugit,
Ni sapias, curis vacuo tibi lenta trahuntur
Tempore et est anno longior una dies.
Heu miseri! Queis vel vitam servare negatum est,
Sentitur tantum vita vel insipiens.
82. Libidini obsistendum, etiamsi vires ceperit.
Indomitas cępit vires vesana libido;
Ne victas, clamo, da tamen, Aule, manus.
Fac, ratio evigilet, fac, arma capessat, amicus
Alta quae coeli praebet ab arce deus.
Illa licet saevis quantumvis effera flammis
Exultet, vires non habet indomitas.
83. Libidini obstandum, antequam vires capiat.
Miraris, quod te gliscens vesana libido
In praeceps toties abripit, Antigene.
Mirer ego contra, postquam illam es gliscere passus,
In praeceps ni te quolibet abripiat.
Igni obsta primo cautus, restinguere flammam
Durum opus est, vires coepit ut indomitas.
84. Ad Levinum, laudantem praeposteram patriae suae lenitatem.
Hoc patriam laudare audes, Levine, quod illa
Haud plectit, si quis dogmata prava serat?
Quid, si quis, vitae noceant quae, dira venena
Misceat? Idne etiam negligitis facinus?
Corporis an vobis res magnaque dignaque cura,
Res nihili mentis creditur esse salus?
85. Qualem amicum sibi expetat.
Qui me collaudent, multos nanciscor ubique,
Et pronum est cuivis dicere quod placeat.
Qui mihi me ostendat peccantem et culpet aperte,
Vix unum in multis millibus invenio.
Hunc ego amo ante alios; quanto et minus ille placere
Mi curat, tanto mi placet ille magis.
86. Ad Levinum inanem esse doctrinam sine moribus.
Multa legis, melior nec fis, Levine, medullas
Urit adhuc geminis dirus amor facibus.
Ira furens tumido fervet sub pectore, gliscit
Nullis laeta satis plausibus ambitio.
Quo vigiles abeunt curae? Quo tanta supellex
Doctrinae, frustra quam tibi, stulte, paras?
Ni purgent animum, quae discimus, otia praestat
Laeta sequi et nullo scire labore nihil.
87. De reprehensore blando.
Distat adulanti paullum reprehensor ineptus,
Carpit ubi verbis crimina blandiloquis.
Ille probat noxas, hic sublevat: omne, venuste
Quod carpas, vitium creditur esse leve.
Corrector facile quod fert, nihil esse videtur,
Esse aliquid tandem, cum furit, ira docet.
88. Ad Varum. De senectute.
Vare, senem spernis; cur sperni digna videtur
Sera aetas? Metam quod prope contigerit?
Cur pigeat vitae ad calcem venisse? Laboris
Anne grave est longi non procul esse modum?
Quam miser est cursus, qui curritur, adspice; dices:
Cui minus hinc superest, hunc miserum esse minus.
89. Praestare civitatem bonam esse, quam divitem.
Ut bona sit divesque eadem gens, Postume, nisu
Molimur frustra multa supervacuo.
Alterutrum possit, fieri non possit utrumque,
Actaea clamat magnus ab urbe Plato.
Ut bona sit, praestat; pestem virtutis, opimas,
Dii, tutela hominum, perdite divitias.
90. Ad Tullam amori obsistentem.
Te malus urget amor; stas contra, Tulla, protervo
Nec pares, forti mente sed imperitas.
Perge pari virtute, fugam dabit ille; ferere
Victrix indomitum tu domuisse deum.
91. Ad Accam. De formae instabilitate.
Obvius adspexi Pholoen, Aeglenque sorores;
Neutra erat a longo tempore visa mihi.
Agnovi foedam; contento lumine quamvis
Spectarem, pulchram noscere non potui;
Pulchram olim, veteris jam nec vestigia formae
Ulla inerant, possem ut dicere: pulchra fuit.
Ingemui, stabili quod displicet esse tenore,
Quod placet, heu, celeri vertier, Acca, vice.
Haec tibi me Phoebus jussit narrare, leporem
Ob formae interdum quod nimis, Acca, tumes.
92. Ad Aulum, a vero desciscentem.
Quod semel est verum, verum non desinit, Aule,
Esse unquam, incertas non subit, Aule, vices.
Vertuntur mores hominum, rerumque, videtur
Longe alius, versis moribus, esse color.
Utque oculus videt arquati flava omnia, stulti
Mens vitio sic res inficit usque suo:
Ipse sibi foede varians
3 , variare putat res,
Atque, prius verum quod fuit, esse negat.
Aule, tuos mores componat denique virtus:
Quod verum est, verum jam tibi semper erit.
93. De libertate fabella.
Pendentem lino e tenui conspexit alaudam
Nequidquam filum rumpere velle puer.
Et secum admirans: proh, dixit, quam leve vinclum
Fert infelici quam grave servitium!
Quidquid id est, parvum quantumvis, atque pusillum,
Ingens, libertas si perit inde, malum est.
94. Ad Varronem, de adversa fortuna interdum utili.
Fles, quod pulsatae perierunt grandine vites,
Enecti morbo quod periere greges.
Fles, nequeas, Varro, sed dicere prosit, an obsit
Ista, ciet lacrymas quae tibi, pauperies.
aequa malam injecit; quid si, verso ordine, iniqua,
Stulte, malam aspellat fors tibi nequitiam?
95. Ad Lupum, de amoris nomine amicitiae, eodemque nequitiae attributo.
Nomine rem foede geminam confundimus uno,
Virtutem et stulti jungimus, heu, vitio.
Suavis amicitiae foedus fert nomen amoris,
Nomen idem turpis fert, Lupe, nequitia.
Hinc laudatur amor toties, culpatur et idem,
Et vitae pestis fertur et esse salus.
Vox eadem fallit: res ab re dissidet hercle,
Quam coelum a terra dissidet astriferum.
96. Ad Gallam, nihil libidinosum leve esse.
Nil licet obscoenum, quamvis parvum, atque pusillum,
Quodque solet vulgus, Galla, putare nihil.
Urit ubi miserum pectus vesana libido,
Tacta saepe manu confit adulterium;
Confit saepe oculo penitus latet, ut tamen omnes
Fallat, non minus est, heu, grave flagitium.
97. Ad Avitum. De somno.
Qui somno indulget nimio, sibi tempora vitae
Contrahit, inque arctum cogit, Avite, suae.
Nam quid agit somno stratus, quod dicere vitam
Possis, vinxit ubi membra animumque sopor?
Quid stulto sapiens, quid fortis distat inerti?
Quid causae est, quisquam cur velit esse aliquid?
Cur se illi anteferat, nullo qui natus in aevo est,
Et nihilum aeterno conditur in nihilo?
98. De adolescente obscoenam tabulam contemplante.
Tres videt Idaeo pictas in vertice divas,
Miratur doctum Quintus et artificem.
Ille quidem prima calidus, fervensque juventa,
Pulsatusque feris corda cupidinibus;
Quid dicam? Optabo, quod possum scilicet unum,
Miratur solum semper ut artificem.
99. Victus frugalis.
Intermisce epulis jejunia, ne gravet esca
Foede animum, corpus ne male destituat.
100. Ad Pollam, de Aulo dexteram porrigente.
Polla, tibi dextram toties quod porrigit Aulus,
Desque tuam contra, cogit, ut ipsa manum,
In te quid possit, notum vult omnibus esse,
Sciri et, quam carus sit tibi et eximius.
Improbulo hanc de te palmam concedere noli,
Atque, manum frustra porrigat usque, sine.
Fiet amabilior, passus cum saepe repulsam
Incipiet fieri jam minus improbulus.
101. Ad Gelliam, ne tantum placere, sed etiam prodesse velit
Ut nil non placeat, quae dicis, Gellia, cunque,
Expendisque acri singula judicio,
Quamque potes, multo contingis verba lepore,
Atque studes omni spargere dicta sale.
Verum hoc et meretrix quod vafra expromere possit,
Pace tua laudis nil habet eximiae.
Vis praestans animi dici matrona? Severe
Dictum, quod prosit, Gellia, dic aliquid.
Dic aliquid, quo, te quae stipat, plurima turba
Possit non fieri laetior, at melior.
102. Ad Eunum, aliena consilia aspernantem.
Consiliis uti qui non vis ullius, Euni,
Te, reor, haud hominem credis et esse deum:
Quem tamen esse hominem nihili, solet ipsa docere
Gesta inconsulto res, male quum cecidit.
Perge miser: sapiens "Vae soli", clamat, "habebit
Nil etenim, in praeceps cum ruet, auxilii".
103. Ad Postumum, querentem se contemni.
A me, saepe doles, fieri te, Postume, parvi;
At tu da, magni, Postume, quod faciam.
Nil me divitiae, nil forma et robore praestans
Corpus, nil magni vis movet ingenii,
Degener et proavum narras quod gesta tuorum,
Atque tumes vanos turgidus ob titulos.
Una movet virtus, pretium facit una virorum;
Qui caret hac, is mi dicitur esse nihil.
104. De muliere impudica et viro timido.
Nec mulier, thalamum laesit quae infida jugalem,
Nec semel abjecto vir profugus clypeo,
Amissam reparat laudem; sed tempus in omne
Flet miser aeterno mersus in opprobrio.
Haec ego dicebam, risit lasciva Lycoris,
"Quam tua te fallunt tempora", Varus ait.
105. Ad Postumum, filio suo divitias parantem.
Pauperiem nato metuis, pergisque parare,
Olim quas perdat, Postume, divitias.
Quas perdat, quibus infelix perdatur et ipse,
Mollis et ignavo perditus otiolo,
Omni semotus cura, foedoque veterno
Mergens neglectum turpiter usque animum.
Vis nato prodesse tuo? Non magna relinque
Praesidia; ille famem, nolo, sibi ut metuat,
Nolo malum ut frigus nequeat depellere, nolo,
Tecti expers vitam sub Jove nudus agat.
Haec provisa suo patri fac debeat: amplos
Solerti census quaerat ab ingenio.
106. Ad Cinnam ex amore aegrotantem.
Idalios, qua, Cinna, potes, compesce furores,
Froena trahe insanis arcta cupidinibus,
Curas, diram animi pestem, vitaeque venenum,
Quam potes, e totis exige pectoribus;
Incipies, qui nunc aegrotas, Cinna, valere,
Purpureus veniet rursus in ore color.
Una salus haec est, res haec potis una mederi,
Instanti et miserum subtrahere exitio.
Ni facis, indomito perges tabescere morbo,
Nil succi, herbarum nil erit omne genus,
Frustra erit, ipse alto veniat si missus Olympo,
Detque sua Poeon pharmaca trita manu.
Nemo potest alius; tibi tu potes, une, saluti
Esse, volens animo ponere jura tuo.
107. Ad Varum. De ejus parsimonia.
Tot bona, quae superi tibi dant, mi Vare, fruenda,
His renuis, nimium parcus, amice, frui.
Ne quid forte olim desit, nunc plurima desunt,
Arcessis, metuis quod tibi, sponte malum.
Quae praesens fortuna feret, fac commoda carpas,
Nec, quod opus, desit seu tibi, sive tuis.
Res male ut eveniat, postremo te premet ista,
Nunc miser ipse facis quam tibi, pauperies.
108. Ad Herophilam. De Quinto amatore ac philosopho.
Et sophiam et fatuos exercet Quintus amores,
Idem et, ais, mire desipit, atque sapit.
Id pote si fieri credis, tu nil sapis ipsa,
Crede mihi ac tantum desipis, Herophila.
Jungetur glacies igni prius hercle, quietae
Jungat amor quam se sollicitus sophiae.
109. Ad lusorem victoria stulte abutentem.
Nempe iterum, atque iterum ludo instas victor eidem,
Cinna dolet, risu victus et excipitur;
Cinna tibi carus quondam, nunc vilis, ineptus,
Cepit ubi vanae pectora laudis amor,
Quam fers, amisso damnum at facis, Aule, sodali:
Quantula res quanto quaeritur heu pretio!
110. Ad Quintum. De Perilla.
Pulchra, sagax, varias artes et docta Perilla est,
Clara genus, magnis incluta divitiis.
Haec fateor, magni facio nec, Quinte, Perillam.
Vis faciam? Vere, si potes, adde: proba est.
111. De Acca, non temere amicitias jungente.
Deligit Acca sibi, quos diligat; ergo perennes,
Quae varient nunquam, jungit amicitias,
Nec queritur linqui se se, nec linquit amicos,
Commutat cives nec levis hospitibus.
Judicio expensos ratio quoscumque probavit,
Vera etenim hos semper vera probat ratio;
Qui placuere, sua digni virtute placere,
Hi (virtus aevo non perit) usque placent.
112. De Polla visa in scena, atque extra scenam.
In scena vidi Pollam, [divamque] putavi;
Vidi extra scenam, facta iterum est mulier.
Tunc lusit, species an me nunc ludit inanis?
Iisdem oculis eadem cernitur, anne alia?
Fallit, quod procul est? An quod prope? Luce juvatur
Clara spectantis visus, an obteritur?
Quidquid id est, praestat variae non credere formae,
Nec pulchri haud stabili fidere judicio.
113. Ad Hermogenem sero sapientem.
Quid sit opus, nescis in praesens; re male gesta
Scis tantum, fuerit quidnam opus, Hermogene.
Sera nocet misero sapientia, noscitur error,
Ut frustra erroris te modo poeniteat,
Eversam et plores post navim denique, viso,
Eludi potuit quo gravis unda, modo.
114. Ad Postumum, de ejus prudentia intempestiva.
Cum male res cecidit, clamas "Hoc", Postume, "et illud
Debuerat fieri, ne male res caderet".
Utile quid fuerit, nugator, parce futurum
Dicere: dic, si, nunc utile quid sit, habes.
Res ubi praeteriit, sera est sapientia; stultum,
Nil ubi mutari jam pote, consilium.
115. Ad Postumum ineptum hominem Corvini ineptias nequaquam ferentem.
Corvinus gravis est tibi, Postume, tu gravis illi,
Ille gravem sed te fert tamen assidue.
Redde vicem, carumque itidem tu ferto sodalem.
Alternis vitae hoc vivitur officiis.
Da veniam, nactus veniam; facilique, bonoque
Fac, quamquam gravis est, sis bonus et facilis.
Nemo est, quem possint minus omnes ferre, molestum
Quam si quis nullum, Postume, ferre potest.
116. Ad Franciscum Galliae regem, amplectentem Leonardum Vincium animam agentem.
Amplexu petis, heu, morientem, cui nihil isto,
Francisce, amplexu vilius esse potest.
Quod regi carus vixit, fuit utile; regi
Quod carus moritur, nil habet id pretii.
Nempe illuc properat, nulla est ubi gratia regum,
Nec regi distat sutor et agricola.
117. De Encyclopedia.
Omnem qui sophiam petit, omnem deserit, Aule,
Conatu et fractus deficit immodico.
Sic totum in solem contendens lumina frustra
Spectator lucem nil videt ob nimiam.
Partem aliquam sepone tibi; res ardua Veri est
Vel parvam penitus cernere particulam.
118. Ad Phyllin, de muliebri litteratura.
Ingenuas artes liba, Phylli optima, nec sat
Esse puta, docta quod bene pingis acu.
Jam patria deducta domo nova nupta virorum
Versari in mediis coetibus incipies.
Turpe tibi fuerit, nugas et inania fari,
Auribus et dignum promere posse nihil.
Turpe unam ob faciem laudari scilicet, uno
Et cultam dici corpore, mente rudem.
Dedecus hoc tibi, Phylli, malum tu, quam potes, arce,
Atque artes liba, quam potes, ingenuas.
119. Inscriptum tabulae.
Hic Tereus, furiisque ardens Philomela, cruenta
Et Progne et ferro vindice sectus Itys.
Muta pavet Natura et vultum aversa refugit,
Portenta horrendi ne videat sceleris.
Disce, ruit froenis quum caeca mente remissis,
Quas tandem in clades ducere possit amor!
120. Ad Aeglen, Helenae vetulae imaginem tuentem.
Cana comam, rugisque genas jam foeda, nitenti
Vidit ubi se se Tyndaris in speculo,
Quae fuerat, nec erat, flevit dispendia formae,
Cur et ait secum, bis ego rapta fui?
Aegle, hanc in tabula, quae cernis, parce tumere,
Dic et
4 : qua niteo nunc ego, forma fugit.
121. Ad Gallam et Pollam, alteram nimis male, alteram nimis bene de viris judicantem.
Nullum nosse bonum dicis te, Galla, virorum.
Credo; namque bonus te, mala, quisque fugit.
Nullum nosse malum dicis te, Polla, virorum.
Credo; namque malus te, bona, quisque fugit.
Ut quaeque est mulier, sic sunt cuicunque sodales,
Hos videt, hos tantum noscere nempe solet.
Altera pars fugiunt ac vitant, posse placere
Cui se desperant moribus absimili.
Nulla viros stulte vel tollat, vel premat omnes,
Nec totum e parti judicet alterutra.
122. Ad Alphium, ex cujusdam, ut ajebat, oraculi responso invidiam spernentem.
Invidiam sperni patior, si quam tibi virtus
Attulit, eximiis clara micans radiis;
Quae fulgore oculos nimio perstringit inertes,
Hanc patior sperni, quam lubet, invidiam.
Ipsa tua si quam tibi culpa fers, male fastu
Inflatus vanum pectus ab immodico,
Te jactans, primae poscens tibi praemia laudis
In tota vates unicus Ausonia;
Censorum turbae tot, quos incuria fudit
Monstranti maculas, asper et indocilis,
Hanc, oraclum istud quidquid responderit, Alphi,
Crede mihi, stulte spreveris invidiam.
123. De Varo et Rufo, altero omnes improbante, altero omnes probante.
Quisque, malus Varo est, Rufo bonus: an quod uterque
In cunctis mores perspicit ipse suos?
124. Ad Meniscum, de Leonilla.
Pulchra tibi est, Quinto foeda est Leonilla, Menisce;
Mi media est, partem nutat et in geminam.
Illam tu sequeris, Quintus fugit; ipse moveri,
Sive absit, seu sit proxima, nil soleo.
Hoc juvat, hoc cupio mihi foemineum genus omne
Nec placeat pacto, nec male displiceat.
125. [ = Var. 234] Ad Phyllim, cujusmodi foeminam esse oporteat.
Blanda nimis fieri metuis, fisque aspera, Phylli,
Et rusco et duris sentibus horridior.
Hirta nimis fieri metuis, fis mollior aequo,
Nec servas morem, quam decet, ingenuum.
Est quiddam medium; Phylli, est. Laudatur utrumque
Navis devitat callida quae scopulum.
Hirta odio est, blanda est contemptu: carior auro est
"Quae quorsum vergat",
5 dicere non valeas.
126. De Quinto in Pollae vultu optimum ingenium ac mores vidente.
In Pollae vultu Quintus mira omnia, praestans
Ingenium, mores et videt aureolos.
Sed videt in caro quod vultu stultus amator,
Vanam ultra speciem, res docet, esse nihil.
Ille malus certe primum ut deferbuit ardor,
Et verum coepit mens bona dispicere,
Ipse sibi dicit moestus: quae mira videbam
Nunc ubi sunt? Vidi somnia falsa vigil.
127. Ad Levinum de malo sodali.
Junge malis bona vina, boni quod jungis acescit;
Venit ubi in coetum, praevalet usque malum.
Hoc causae est, tibi cur metuam, Levine, sodalem
Qui tibi junxisti tam bonus improbulum.
Ille tibi similis non fiet (crede monenti),
Illi sed fies denique tu similis.
128. De Galla et Tulla.
Galla domo in parva colitur, coetuque frequenti
Primorum Romae cincta sedet procerum.
Tulla domo in magna vix ulli visitur unquam,
Atque velut nudo in littore sola sedet.
Non domina hercle domum Romae clarescit ob amplam,
Amplam clarescit sed domus ob dominam.
129. Ad Gallae amatorem.
Ureris et Gallam visis: pol quam mage vises,
Tam mage sollicitus visere discupies.
Non requiem ardori praesens fert illa molesto,
Pulchra sed ardorem suscitat usque novum.
Apposita stulte vis flammam extinguere flamma
Vis sanare malis vulnera vulneribus?
130. Narcissus.
Flos roseo hic faciem pictus niveoque colore
Erravit pulcher per nemora alta puer.
Scit, fastus quae passa Echo longumque rigorem,
Ah misera, in durum diriguit lapidem.
Non impune premunt ingratos facta, figurae
Ad fontem infelix artis amore suae.
Multaque flens frustra paullatim extabuit, atque
Formosa in florem membra abiere novum.
Nunc illum fulgente locas dum, Nympha, capillo,
Cui sponsi, haud proprius, corda perusit amor,
Quae fastum ac tumidae nescis fastidia mentis,
Si quis {inert} sensus, dicet: ego mi utinam
Mores, Nympha, istos in prima aetate parassem!
Illa hominis misero forma maneret adhuc.
131. Ad fratres, foede inter se jurgantes.
Heu miseri fratres, quae vos mala vexat Erynnis?
Quis furor, heu, subitas condit in ossa faces?
Cur flammis arsere oculi, torvumque minantur?
Cur saevo gliscunt jurgia cum fremitu?
Ah! Cohibete animos, patrios nec laedere manes
Hostili fratres pergite dissidio.
"Jungat amor, jungit quos sanguis": sic pater alto,
Sic genitrix clamat mortua de tumulo.
132. Ad Ponticum absenti detrahentem.
Absentem culpas; num jure? Id, Pontice, dicam,
Quem culpas, Varum si prius audiero.
Unam nempe dedi judex tibi, quae superest mi,
Servo aliam Varo, cum volet, auriculam.
Sustinet aequa duas lances Astręa: quod, unam
Si demas, nullum sit, puto, judicium.
133. Ad Quintum, de bono senectutis.
Nunc te, Quinte, regit ratio; quondam ille regebat
Mentis inops, praeceps, lumine captus amor.
Tu tamen amissam revocas, plorasque juventam,
Et maeres celeres praeteriisse dies.
Crede mihi, est tanti, ut sapias, amittere quidvis:
Nullo non pretio mens bona possit emi.
134. Ad Gelliam amore solutam.
Te tibi surripuit miseram, duraque catena
Idalius nuper, Gellia, vinxit Amor.
Et miror quanam discusso fungeris unco,
Sisque iterum juris, Gellia, facta tui.
At cave nunc pueri insidias fraudesque dolosi,
Atque novum, vix dum libera, servitium.
Cujus ab insessis nuper te invasit ocellis,
En iterum flavus, Gellia, Thyrsis adest.
135. Ad Gelliam muliebrem mollitiam causantem.
Foemineum nil posse genus pervincere duri
Dicis; dic {potuis}, Gellia, velle nihil.
Naturam falso culpas; te, Gellia, culpa,
Quae tam naturae segniter obsequeris.
Prona fertur aqua lembus tibi, sponte remittis
Languida quod lento brachia remigio.
Fac nervos ratio contendat et exerat ipsam
Se virtus; durum quidlibet efficies.
136. Ad Gelliam nequitiam amore excusantem.
Molle tibi dicis cor, Gellia, quo malus ille
Gaudeat assidue figere tela puer.
Nimirum nescis, contra tela omnia virtus
Quam duro vinci durior est calybe,
Quam firmum opponat clypeo septemplice tegmen
Maximus ille, homini spesque salusque, pater.
Hoc tibi tutamen geminum tu adscisce: sagittis
Jam petet incassum te malus ille puer.
137. Ad Phyllin nequitiam suam amore excusantem.
Quidquid, Phylli, patras, tenerum causaris amorem,
Probri omnis culpam sustinet, unus amor.
Quid ratio? Tenero quae nunquam pugnat amori,
Laxaque dat foedis froena cupidinibus,
Nullum crimen habet, nervos quod lenta remittit,
Strenua nec vires exerit ipsa suas?
Nec, si deficiant vires, urgente periclo,
Coelestem duro in tempore poscit opem?
Hanc, Phylli, est aequum culpari denique solam:
Haec nequam ni sit, nil nocet ullus amor.
138. Aquila apud divitem dominum alligata.
Alituum regina, Jovis pennata satelles,
Sueta olim tractus carpere sidereos,
Ferro vincta pedes teneor, nec jam super ulla
Spes est me tristi exsolvere servitio.
Quid tum, si facilis video hic mihi fata senectae,
Dives ubi large pabula praebet herus?
Libera in aeriis praedari montibus opto,
Vitam odi, rapto vivere ni liceat.
139. In Tullum specie docilem, re indocilem.
Multa quidem moneo, nec tu asper, Tulle, monenti es,
Dasque manus, vero et cedere laetus ais.
Quid tum? Quod monui, frustra est: mea dicta per auras
Cassa volant rapidis ludibrium Zephyris.
Nil est correptum vinci, culpamque fateri,
Culpae ni facias denique, Tulle, modum.
Odi, quae mitis patitur se cuncta doceri,
Quas didicit rerum nil facit, improbitas.
140. De Cinna et Tucca altero bonitate, altero opibus praestante.
Cinna potest paucos, multos vult usque juvare;
Vult paucos, multos Tucca juvare potest.
Velle bonum praestat multo quam posse; volentem
Quae bona sunt, tantum dicimus esse bonum.
Quae bona sunt contra tantum praestare potentem,
Jure omnes passim dicimus esse malum.
141. Ad Pollam. De forma.
Ajunt, esse tuam ob formam te, Polla, superbam;
Nec scis, quam leve sit, quam breve forma bonum?
Nil ultra est speciem vanam, cassumque colorem,
Ocyor et ventis aufugit aëriis,
Aut casu, aut morbo, tacitis aut interit annis;
I nunc ob formam, Polla, superba tuam.
142. Ad quemdam, de Phyllide anu amicos colente.
Irrides quod Phyllis anus se gaudet amari,
Et sibi conciliat, qua potis, arte animos.
Quid? Quae consenuit, tumulo se condat, oportet,
Sponte sua et vitam ponat et ante diem?
Quid? Vesanus amor postquam deferbuit, ullus
Non restat dulci sensus amicitiae?
Crede, istam praeter, quae te capit, una juventam,
Est aliquid, mulier quo placuisse potest.
Da mores, da consilium, da verba diserta,
Possum Hecubae fieri certus amator ego.
143. Ad Quintum in recte factis gloriantem.
Egregium si quid patrasti, Quinte, supremum
Scit numen, caecis haud latet in tenebris.
Nil opus est, narres tua mi benefacta: rependam
Quid tibi ego, laudis ni leve praemiolum?
Hoccine mutari tam parvo, tamque pusillo
Praemia vis, superum quae parat ille pater?
Quae tibi (ne propera fluxa haec praecerpere) large
Solventur laetis maxima in Elysiis.
144. Ad Gallam nulla sua culpa male audientem.
Esse bonam frustra dicis te, Galla, popellus
Quod te nimirum dictitat esse malam.
Quid? Famam praeter ventosam et nomen inane,
Virtutis nullum, Galla, putas pretium?
Id si forte putas, digna es quam quisque, popelli
Dicta probans, passim dictitet esse malam.
145. Ad Cinnamum uxore uti nescientem.
Uxorem culpas, culpa te, Cinname. Nunquam es
Uxori, qualem te decet esse, tuae.
Servus eras nuper; versa vice protinus esse
Coepisti vecors mente fera dominus.
Nunc mitis nimium, nunc saevus; stultus utroque
Froena nimis laxans, froena nimis retrahens.
Est quiddam medium: nolo, tu scilicet illi,
Cinname, nolo itidem, serviat illa tibi.
146. Ad Pollam stultam Euni amatricem.
Quae tua sunt, caro quae tu tibi fingis in Euno,
Deme, tuus prorsum, Polla, residet amor.
Nec sentis, vigilem te somnia vana videre?
Nec sentis, quod amas, quo furis, esse nihil?
Nunc ego te miror stulte tua visa sequentem,
Abreptam et cassis, re sine, imaginibus.
Olim tempus erit, cum te miraberis ipsam,
Quem vidi et dices, ille ubi flos juvenum est?
Ille ubi tam lepidus, tam doctus, tamque disertus,
Ille ubi, quem nulli non fatui antetuli?
147. Ad Cinnamum olim asperum, nunc blandum.
Asper eras, nulli et non saevus, Cinname; in omnes
Nunc es, quod miror, Cinname, blandiloquus.
Nec fueras odio magis olim saevus et asper,
Quam nunc es cunctis, Cinname, blandiloquus.
Quidnam igitur faciam, vis? Inquis: semper utrumque,
Quam pote, vitabis, si sapies, scopulum.
Est certe quidam mella inter et inter acetum,
Est medius, mire qui placet, ille sapor.
148. Ad Cinnam.
Cinna, manus cohibe: teneras ne attinge puellas;
Non satis Idalio vel procul igne nocent?
149. Ad Pollam. De Cinna.
Cinnam Polla pati potis es pudibunda protervum,
Te mulcet blandis cum toties manibus?
Id juveni de te liceat? Nec comprimis ausus?
Nec famae saltem consulis ipsa tuae?
Quippe aliquis, nondum satis es cui cognita, quod fit,
Turpiter id fieri te tibi velle, putat.
150. De Varo specie, quam re meliori.
Varus mel loquitur, nullam at sibi speret ab illo,
Tempus ubi auxilii venerit, ullus opem.
Odi mendaces pulchro sub cortice fructus;
Rem quaero, cassa nil moveor specie.
151. γαμοι πληθουσιν ανιας
Nube; animum tristi complebis, Gellia, cura,
Multus sollicitam te premet usque dolor.
Aequa mente potes tua nunc perferre; tuorum
aequa non poteris mente tulisse mala.
Saepe virum at miserum plorans, vel pignora, dices:
Cur soli miserae non licet esse mihi?
152. Ad Postumum, de amore diuturno, atque innoxio.
Postume, quem ratio et virtus haud junxit amorem,
Extremos raro permanet ad cineres,
Aut miserum exitio mergit, perditque supremo,
Si fors extremos manserit ad cineres.
Is tibi amor placeat, qui longa aetate manere,
Quique manens possit nil nocuisse tibi.
153. Ad Quintillam, cur ei Pollam anteponat.
Odi equidem blandas, visoque, coloque severas,
Allicit una oculos forma severa meos.
Hoc est, cur, Quintilla, tuis praeponere suerim
Illecebris Pollae triste supercilium.
Ante alias Paridi visa est Venus; esse videtur
Formosa ante alias torva Minerva mihi.
154. Ad Tullam. De Lycida.
Tulla, tibi Lycidas est visus pulchra puella,
Nunc subito Lycidas foeda videtur anus.
Dic, tam mire illum quid vertit? Num mala Circe
Mutatam rugas indidit in faciem?
Anne amor ille tuus miseram te vertere gaudet,
Et mire alternis fallit imaginibus?
Pelle hunc: incipiet non pulchra puella videri,
Non anus, at verus, nempe quod est, Lycidas.
155. Ad Aulum festivum intempestive
Festivum laudo puerum; vir displicet, Aule,
Festivus, lusu multus in omnigeno,
Qui sibi, quique aliis modo risum quaerit ineptus,
Garrulus argutos et serit usque jocos.
Ludum prima aetas, media et postrema severum,
Vitam ni libeat perdere, poscit opus.
156. Ad Eunum aliena curantem, sua negligentem.
Nullum non curas, nulli non consulis, Eune,
Rem bonus interea negligis ipse tuam.
Laudarem; vetus at dictum est: frustra sapit, ipsi
Qui prodesse sibi non potis est, sapiens.
157. Ad Pollam. De Quinto, ejus manum osculari cupiente.
Polla, manum serva; Quinti vita oscula, dextrae
Isti quae cupidus figere multa furit;
Et queritur, stulta urbanis quod moribus obstas,
Nec, quo more aliae, te patiare coli.
Nempe istas promit flammato e corde querelas
Improbus, officii nomine tectus, Amor.
Cui quae victa gerit morem, dum praebet amanti
Illa manum, hoc dicit: "Duc age, laeta sequor".
158. Ad Postumum stolide audacem.
Multa pavet sapiens, stultus nihil, omnia tuta
Esse putat; caecus, qua via nulla, ruit.
Clamo iterum atque iterum: "Serva, locus iste minatur
Lubricus heu certam, Postume, perniciem".
Omnia me terrent; terret magis omnibus hoc me,
Quod tibi non faciunt ulla pericla metum.
159. Ad Postumum. De Gellia, dexteram ab osculo retrahente.
Oscula, quae dextrae perfert impacta, protervi
Et juvenis patitur foemina pulchra manum,
Praetexit morem, plerumque at servit amori
Ipsa suo tacitae conscia nequitiae.
Id verbis negat usque suis, at mente fatetur
Plurima more isto facta puella nocens.
Ergo manum retrahit quod Gellia, Postume, laudo;
Non laudo, si quae, Postume, non retrahunt.
160. Ad Rufam interdum in dictis parum verecundam.
Ne quid non dicas lepide, tibi plurima cura est,
Laus culti mire quod placet ingenii.
Cura prior, ne quid non dicas, Rufa, pudice,
Sit, volo: foemineus mi placet usque pudor.
Hoc quaecumque caret, Venerem licet illa lepore,
Ingenio vincat Pallada, mi nihil est.
Et multo insulsas post omnes ponitur, una
Contemptuque omni dignior, atque odio.
161. Ad Pollam stulte gloriantem, se nimis bonam esse ac precibus resistere non posse.
Esse bonam nimium dicis te, Polla, roganti,
Et cuivis rerum posse negare nihil.
Parce istis, oro, verbis. Tibi detrahis ipsa,
Et famam stulte laedis inepta tuam.
Nam mala ni prorsum es, quamvis roget usque, necesse est,
Ut cuivis possis, Polla, negare aliquid.
162. Stulte ad publicam felicitatem numerum tantummodo civium augeri.
Nimirum cives quo multi evadere possint,
Contendis curis omnibus assidue.
Hac servari una clamas bellique, domique,
Hac una magnos re fieri populos.
Id tibi ego credam, multos cum feceris, idem
Arte bonos aliqua si potes efficere.
Sin minus, aucta magis numero, quid denique prosit,
Haud video, miseris urbibus improbitas.
163. Ad Tullum, de se in amicitia nihil dissimulante.
In te, displicuit si quid mihi, Tulle, monere,
Quidquid id est, soleo dicere et ingenue.
Odi in amicitia, qui pectoris intima celat,
Servat et in tacito vulnera caeca sinu.
Quod dolet, expromo, nec te convincere noxae,
Convinci erroris sed magis ipse volo.
Si verum objeci, prosum tibi; sin mage falso
Quid timui, prosum, doctus id, ipse mihi.
164. Ad Antigenem, de multiplici artium studio.
Orator, medicus, pictor simul omnia mire
Vis fieri; fies at nihil, Antigene,
Et foedam referes, insomnia Graja, Chimaeram,
Fingi quae potuit, vivere non potuit.
Esto unus: pugnat naturae, quisquis ineptus
In se vult formas jungere dissimiles.
165. Ad Quintillam, Bacchanalibus scurrantem.
Et vultum et morem scurrae, Quintilla, protervi
Induis: id Bacchi festa decere putas.
Festa malas habeant leges Bacchaea; pudicis
Inconcussa manet lex bona virginibus,
In facto, dictoque omni servare pudorem,
Quae sint, in mediis et [meminisse] jocis.
166. In hominem ab alterius vitae mentione abhorrentem.
Quid prodest misero nunquam meminisse, parantur
Sontibus inferno quae mala sub barathro?
Nempe animum exterret species horrenda, micare,
Cogit et incusso frigida corda metu.
At si non metuas, stulte hoc ruiturus in ipsum es,
Quod fugit is tantum, qui metuit, barathrum.
167. Ad Eunum, hominem flagitiosum, sibi nequaquam displicentem.
Ludis, amas cura vacuus; jucunda voluptas
Et mentem et sensus vindicat, Eune, tuos.
Heu miser es, miserum nec sentis te tamen esse,
Quod duplo est miserum scilicet esse magis.
O utinam noris qui sis, doleasque; salutis
Nulla super spes est, ni tibi displiceas.
Ut miser es, miserum ni te sentire, tuamque
Flere vicem curis ni lacer incipias!
168. Ad Gelliam, nimis anxiam in consilio capiendo.
Quidquid agis, longo moliris tempore, pendes
Semper et incertis anxia consiliis.
Vis, non vis, rumpisque moras, nectisque, nec ullum
Das unquam rebus, Gellia, principium.
Ne quid poeniteat, metuo, inquis. Non magis istud
Poenitet, in turpi vivere desidia?
Nam mera desidia est, multa et praeclara minantem
Nil facere, incassum plurima consulere.
169. Ad Glauciam.
Tu te, habeas quod multa, ego me me, Glaucia, magnum
Esse reor, multis quod nihil indigeam.
170. De vera nobilitate.
Virtus nobilitas una est, atque unica; inerti
Quidnam prosit avus Jupiter, haud video.
171. De misera hominum conditione.
Heu natum in curas hominum genus! Atra malorum
Cui seges assiduas praebet amarities,
Quae postquam venere, angit praecordia moeror,
Ne veniant, gelido mens tremit usque metu;
Sic, quae sunt et erunt, miseri mala jungimus, acri
Nostros ut morsu dilanient animos.
172. De curis 6 (fragmentum)
Qualis, dum venti convolvunt turbine fluctus,
Cymba nequit tumidum findere tuta salum,
Anxius horrescit stridentes navita ventos,
Vertere et ipse sua non valet arte ratem,
Et prora horrisonis huc illuc acta procellis,
Inscia quo tendat, marmora coeca secat,
Sic ego diversis incerto pectore curis
Distrahor et coecas cogor inire vias.
173. De fallaci hujus vitae conditione 7 (fragmentum)
Ergo deficimus; celeri sors omnia cursu
Versat et incerto labitur usque pede.
Ite, leves animi, vanis confidite rebus,
Atque ampla instabili ponite regna solo.
Cujus erunt tanto constructa Palatia cultu?
Quid juvat ingentes aedificare domos?
Non bene vos nostis miserae fallacia vitae?
Quo ruitis? Vel quo vos rapit iste furor?
Non ita odoriferis languescunt lilia in hortis,
Non rosa procumbit deficiente die etc. etc.
174. De rebus asperis. 8
Aspera ego nec digna metu, nec digna dolore
Esse reor; nam cur aut metuam, aut doleam
Instare ac fieri, quo dempto, vix licet hercle
Forti, quo nil est pulchrius, esse viro?
175. Mortis citus adventus.
Quam cito frugiferis arescunt gramina in arvis,
Cum medius siccos Phoebus adurit agros!
Quam cito purpureae languescunt munera florae,
Intempestivis cum ruit aether aquis!
Tam cito primaevo spoliamur flore juventae,
Namque venit tacito pigra senecta pede;
Tam cito ad extremam properamus funeris horam,
Et brevis immiti nos tegit urna situ.
176. Ad Fabullum, quidquid velit, se assequi praedicantem.
Quae volo cuncta, inquis, prorsum assequor. Ergo, Fabulle,
Si bona sunt, quae vis, gratulor ex animo;
Sin mala sunt, doleo tum quod vis ista, Fabulle,
Numine tam laevo quod miser assequeris.
177. Se non tam a commodo, quam ab amore in officio tangi ostendit.
Sic ego sum; quovis dilecti, Quinte, sodalis
Quantumvis parvo tangor ab officio.
Nec quid contulerit, nec quanta juverit in re,
Quaero, sed fuerit quam memor ille mei.
Hoc satis est: alius penset sua commoda, longae
Fructus amicitiae sit mihi solus amor,
Cujus, ne possit spes me irrita fallere, certum
Saepe habeo tenui pignus in indicio.
178. Ne quid nimis.
Frigida vesano tremefactus corda pavore
Haeres legiferis anxius in tabulis,
Inque tuos mores inquiris nocte dieque,
Nec potis es somni, nec memor esse dapis,
Omnia dum expendis veri momenta bonique,
A summo ne quid discrepet officio.
Curas disce, precor, nimias compescere: rebus,
Quem decet, in cunctis disce tenere modum.
Crede mihi, medium virtutis transilis, Aule;
Nec bonus es, nimium dum cupis esse bonus.
179. Ad Tullam se probam non haberi querentem.
Tulla, doles, de te multi quod multa loquuntur,
Qualis et es, nemo te putat esse probam.
Parce queri: tua tu debes tibi probra, quod ipsam
Rem tantum curas, negligis et speciem;
Et proba quandoquidem es, credis te posse probari,
Nil operae impendens ut videare quod es.
180. Cujus animi sit Battus, se didicisse ex ejus sodalibus.
Non ego te novi, novi sed, Batte, sodales,
Queis arcta vivis junctus amicitia.
Nil opus est aliud; novi et te, Batte, tuamque
Odi, atque aversor sanus amicitiam.
181. In Glauciam. Paucis contentus, satis dives. 9
Cellula parva mihi satis est, attritaque vestis,
Et tenuis facili mensa parata dape.
Cui satis haec possum dites videre, tuamque,
Glaucia, stultitiam et grande supercilium.
182. Hominis desiderium nil praeter Deum explere potest.
Nullo laeta bono satis est, quo denique parto,
Mens aliquid cernit, quod velit, ulterius.
Hoc tibi si memori defiges pectore, Tulle,
(Heu Tulle, usque favet cui bona fors, animus
At desiderio nunquam non flagrat inani!)
In solo incipies figere vota Deo.
183. [182b] Ad Tullam in officio peccare nimium dubitantem.
Tulla, rogas, quidnam pecces: peccare videris
Hoc unum interdum, quod nimium dubitas,
Anxia ne pecces, quod cuncta expendis ubique
Momenta exigui quamlibet officii.
Nusquam et non trepidas, multos et consulis, ulla
Res ubi non poscit parvula consilium.
184. [183.] De Quinto sibi uni se vivere falso profitente.
Non aliis, sibi se tantum inquit vivere Quintus.
Cui Lyda: id nequeo credere, Quinte, tibi.
Nam qui nunc nulli es non carus scilicet, esses
Invisus tali cuilibet ex merito.
185. [184.] Amici sinceri officium.
Quod te laudavi toties, me dicis amicum,
Et certe dici, Lydia, promerui.
Sed mage promerui, quod te reprendere, si quid
In vita peccas, Lydia, sustineo.
Illud mi facere est semper jucunda voluptas,
Multa hoc mi pectus complet amaritie.
Illud largiri derisor pol quoque possit,
Hoc tribuit vere cultor amicitiae.
186. [185.] Ad Postumum, ut facile ferat servitium mulieris.
Ut semel injecit froenum, te, Postume, conjux
Qua lubet, arbitrio versat, agitque suo.
Fer bene servitium saltem, facilisque volensque
Id patere, invitus quod patiere tamen.
187. [186.] De fatua Leonillae pulchritudine.
Ingenium vultu prodat, mihi si qua placere
Vult: fatuo vultu non placet ipsa Venus.
188. [187.] Monitum ad senes.
Qui senuit, nulli jucundus postulet esse,
Hoc satis est, nulli si queat esse gravis.
189. [188.] Ad Aulum nimium sibi, nihil amicis consulentem.
Ne tibi quid noceas, dum consulis, Aule, sodali,
Prospicis: hoc prudens diceris egregie.
Malim ego sed prudens dici minus, atque sodali
Ipse mei oblitus consuluisse meo.
Qui nimium cavet usque sibi consultus, amico
Improbus interdum non cavet ille satis.
190. [189.] Ad Aulum, ut alios juvet, quin tamen noceat sibi.
Qui sibi obest sapiens, frustra sapit. Aule, juvato
Sic alios, noceas ne tamen ipse sibi.
191. [190.] De Aegle per aetatem deformata
Multas post hyemes longinquo ex orbe revertens
Aeglem ut conspexit Lolius, attonito
Olim quam similis miroque ardebat amore,
Atque suam suerat saepe vocare deam,
Tabentesque genas vidit, rarumque capillum,
Incurvum senio corpus et indecori;
Haesit, vimque aevi contemplans, atque furores
Mente suos versans in memori, erubuit,
Avertitque alio vultus, primamque salutem
Vix potuit moesto dicere cum gemitu.
192. [191.] Qua statura vir, qua mulier sibi probetur.
Nec mihi vir parvus, mulier nec magna probatur;
Robore nam parvus, magna lepore caret.
193. [192.] Ad Gelliam publico carentem ob mutatam in deterius fortunam.
Fortunam ploras mutatam, Gellia, lucem
Et fugis in vidua sola puella domo.
Quid? Sperni metuis, curru modo vecta superbo,
Ire vias urbis si videare pedes?
Parce metu: non te spernet, te, Gellia, visa,
Fortunam si quis dixerit esse levem.
Atqui nil aliud sapiens pote dicere: stultus,
Gellia, quid dicat quaerere stultitia est.
194. [193.] De Phyllidis ingenio in amatoribus aucupandis, atque exagitandis.
Blanda tibi est Phyllis, quod se non credit amari;
Credet ubi, fiet jam tibi blanda minus.
Inde ubi firmato jam sat confidet amori,
Saeva erit et duris sentibus hirta magis.
Hoc habet ingenium: quos cępit blanda, severi
Implicitos vinclis torquet acerba viros.
195. [194.] Ad matrem in custodienda prole nimium sollicitam.
Narcissum quondam sevit formosa Lycoris,
Eduxit curis sedula et omnigenis.
Dein verita est, multo surgentem germine florem,
Ne sol, ne pluviae laederet imber aquae,
Abstrusitque abdens tecta in penetralia: longum
Nec tempus laetus languit
10 ille vigor.
Amissae frondes terram stravere: Lycoris
Florem, dum servat, perdidit ipsa suum.
Hanc tibi narrari fabellam credito, mater,
Prolem quae nimia sedulitate necas.
196. [195.] Qua trutina pensanda laus hominum sit.
Ne tibi nobilitas imponat, ne tibi census,
Metire ingenuis moribus, Aule, viros.
Crede mihi, hac trutina si penses, saepe erit, Aule,
Fossorem ut magnis regibus anteferas.
197. [196.] Cujusnam formae uxor sit a Quinto eligenda.
Nec pulchram haud pulcher, nec foedam ducito, Quinte,
Uxorem, forma si qua sit at media.
Foedam non poteris tu longo tempore, teque
Longo non poterit tempore pulchra pati.
198. [197.] Ad lusorem se nec in victoria, nec in jactura temperantem.
Gaudia qui victor prodit, victusque dolorem,
Aule, suum, ludo, si sapit, abstineat;
Quo res cumque cadat, victor, victusque feratur
Ne levis et famam prodigat ipse suam.
199. [198.] Cur Ponticus in magno censu pauper sit, poeta in parvo dives.
Dives ego parvo in censu, tu, Pontice, magno
In censu es pauper scilicet egregie.
Multa tibi desunt, contra mihi multa supersunt:
Tu tibi multa cupis, mi cupio ipse nihil.
200. [199.] De inani Opimii laetitia in divitiarum affluentia.
Divitias nactus fatue laetaris, Opimi,
Divitiae at multis multa tulere mala.
Utque ferant aliud nihil, istam num leve censes
Esse malum, tulerunt quam tibi laetitiam?
201. [200.] Ad Postumum, in improvisis opibus insolescentem.
Plorabas pauper: subito nunc dives inani
Exultas foede, Postume, laetitia.
Usque levi pluma levior, sursum atque deorsum
Fortunae volitas ludibrium instabili.
Fac virtus animum firmet: variantia rerum
Jam poterit mentem nulla movere loco.
202. [201.] Ad Gelliam, singula male consilio gerentem.
Quidquid agis, quamvis perparvum, perque pusillum,
Expendis longo, Gellia, consilio.
Ut quaeque est, omnem rem cura: multa geruntur
Pol melius nullo, Gellia, consilio.
203. [202.] Ad Ponticum, stulte plurima concupiscentem.
Stulte optas dives tibi rerum plurima, nec scis
Quam toti praestet, Pontice, dimidium.
204. [203.] Longus amor in pretio habendus.
Nil meruisse, Albi, veterem de te inquis amicum.
Quid? Longus meriti non habet instar amor?
205. [204.]
Rullus amicitiam vitat, cogatur amici
Ne qua olim in rebus toedia ferre malis,
Nec scit amicitiae cultores dulcis amici
In rebus capiant gaudia quanta bonis.
206. [205.] Ad Eunum, ut non pulchra tantum, sed utilia etiam carmina scribat.
Scribe aliquid prosit quod moribus, Eune: libellos
Odi, ubi nil pulchro in carmine frugis inest,
Dux ubi virtutis, vitaeque magistra poesis,
Lena velut, dictis pectora blandiloquis
Pertentat, nervosque animi succidit, ut ille
Sirenum Siculis cantus in aequoribus,
Quem sapiens Laertiades, multo vafer astu,
Vix potuit salvis puppibus effugere.
207. [206.] In eos, qui suorum tantum commodorum studio ducuntur.
Si sua quisque sibi curat modo commoda, si nil
Largitur, praesens ni referat pretium,
Si tantum proprio semper ductatur amore,
Scin', quid jam fiat vita? Latrocinium.
208. [207.] De viri senis amicitia.
Turpe seni lascivus amor, vesana libido
Ridendum flammis cum ciet indomitis.
At si quem, pulchro conspecta in corpore, virtus
Ducit ad ingenuae foedus amicitiae,
Pacatumque animi, servantem et jura decori,
Et nusquam sancti non memorem officii,
Hunc si quis ridet juvenum, scit corporis unas,
Ignorat mentis, perditus, illecebras.
209. [208.] Amicitiae laus.
Antra colat solus, montesque ac lustra ferarum,
Qui pulchrae foedus nescit amicitiae.
Nos decet alterni sanctum certamen amoris,
Quo nihil est usquam dulcius, aut melius;
Quo sine regna mihi nolim, nec me juvet ipsa
Posse deum in coetu {vescior} ambrosia.
Sic sum: jucundo fructus et commoda amico
Nulla ego praetulerim, nulla ego contulerim.
210. [209.] Felicitas ex animo
Felix quisque animo est animus quem deserit, ampla
Sit licet, haud illum res juvat ulla tamen.
211. [210.] De artis, atque ingenii ad doctrinam necessitate.
Ingenio tantum qui fidit, negligit artem;
Unum se praefert millibus innumeris.
Pro certis incerta probat, notumque relinquit,
Ignotum, nulla est qua via, tentat iter.
212. [211.] Ad Gelliam, ut formidinem inanem ex animo excutiat.
Mente viros aequas: animis ingentibus aequa,
Gellia, ne laudis pars labet ulla tuae.
Vulgares timeant umbrasque, aurasque puellae,
Tu tibi, quod ratio jusserit, una time.
Haec, mente ut tenebras expellit, sic et inanes
E toto pellat fac tibi corde metus:
Ne si mente marem videam, non corde, vocare
Te merito incipiam, Gellia, semianimem.
213. [212.] Qua ratione dignosci hominis natura possit.
Difficilem dicit Varum Corvinus; eumdem
At contra jurat Glaucia perfacilem.
Quid credam? Credo falli ambos, dicere utrumque
Talem illum, qualem senserit ipse sibi.
Vulgus ego quaero qualem se praestet in omne,
Cujus scire volo quale sit ingenium.
214. [213.] In senem verbis lascivientem.
Cana aetas quoties verbis lascivit, inersque
Ipsa rapit calidos in vitium juvenes,
Bile mihi tumidum fervet jecur, iraque menti
Continuo flammam subjicit indomitam.
Lentus enim quisnam possit perferre, patique,
Quorum aliena solet vita regit monitis,
Flagitiis monstrare vias, ultroque ruenti
Latum iter in praeceps pandere nequitiae?
215. [214.] Ad Meniscum immeritis omnia donantem
Perdere te credis, quae donas, cuncta, Menisce,
Et perdis; donas cuncta etenim immeritis.
Quod si promeritis donares, nulla profecto
Tempus in omne foret res tibi salva magis.
216. [215.] Ad Crassum, connubio vili domum dedecorantem.
Quo ruis? Ignota vilem de gente puellam,
Nec ditem, properas ducere, Crasse, tibi?
Nec celerem ingenio, nec pulchram corpore, nec quae
Esse aliquo possit grata lepore viro?
Hanc tibi connubio festinas jungere? Teque,
Atque tuam stultus dedecorare domum?
Quo ruis, infelix? Parce, o, demittere te te
In praeceps, nequeas unde referre pedem.
Heu loquor incassum! Ratio, quae praecipit, heu heu,
Despuit ac vecors omnia difflat amor.
217. [216.] Laudat invidiam ex virtute coortam.
Invidiae metuo flammam, cumque, Aule, coorta est,
Demittoque aures et misere excrucior.
Invidiam sed enim, virtus quam gignit, opimam
Esse reor laudem, non reor invidiam.
218. [217.] Ad Gaurum a Phyllide deceptum.
Imposuit mire, Phyllis, tibi, Gaure: fefellit
Mire vafra suis te, malecaute, dolis.
Disce miser, nimium argutis non credere ocellis,
Nec vultu et verbis fidere blandiloquis.
Nosce prius quid ames: praecedat lenta, viamque
Exploret ratio, pone sequatur amor.
219. [218.] Ex Graeco {aesopi}.
Assa super prunis, igni gliscente, sonorum
Stridorem expirans forte dabat cochlea.
Quam puer adspiciens ac mirans, pessima, dixit,
Cantas igne tibi dum perit usta domus?
Intempestive quod fit, nil posse probari,
(Phylli, tibi hoc dico) fabula parva docet.
220. [219.] De se senescente.
Nunc ubi mi placidi mores? Ubi mite, nec ulli
Non ultro arridens comiter ingenium?
Fallor? An aetatis vitio jam pectus acescit?
Mens et habet senio perdita dulce nihil?
Hoc est nemo mihi quod jam placet; omnibus ipse
Hoc est mutatus quod male displiceo.
221. [220.] Ad Postumum benefacta in se minime agnoscentem.
Non ego par cupio reddi mihi, Postume, gratum
Esse tibi cupio quod bene promerui.
Non mercor si quid feci bene, pro benefactis
Agnosci tantum sed benefacta volo.
222. [221.] In Marcum ingratum.
Quod bene, Marce, tibi feci, sentire putabam,
Tam sentis, sentit quam lapis, aut frutices.
Sed bene quod feci non poenitet. Una voluptas,
Quam cepi feci cum bene, Marce, sat est.
223. [222.] Ad Aulum, ut a foemina pellaci caveat.
Aule, istam alloqueris, multos quae vafra fefellit?
Nil metuis, multis queis periere, dolos?
An nescis blandi quidnam pellacia vultus,
Verba quid Hyblaeo dulcia melle magis,
Quid ducta ex alto suspiria pectore possint,
Uda quid haud veris lumina lacrimulis?
Has habet illa artes; his te, malecaute (capessas
Ni celer, Aule, fugam) vinciet illecebris.
Carpe fugam, moneo; primo at fortasse paratis
Congressu haesisti captus in insidiis.
224. [223.] Praesagia infausti conjugii.
Quam misere optasti, nubit tibi denique, Tulle,
Gellia: tu divis tete ais esse parem.
Gaude sorte tua nunc dum licet: ocyus umbra,
Ocyus et vento sors fugit ista levi,
Nec quidquam superest parvo post tempore, praeter
Deflendum longo tempore servitium.
225. [224.] De tribus curis in amatoribus.
Haec sit cura prior, ne quo capiaris amore;
Posterior captum nesciat ut mulier.
Quod si captus eris, captum si sciverit, haec sit
Tertia cura, feras ut miser omne malum.
226. [225.] De Gellia senescente.
Cultum animi spernens olim, fulgore juventae
Purpureo et roseis Gellia freta genis,
Formosa in facie venientis prima senectae
Vidit ubi haud dubiis turpia signa notis,
Me miseram, dixit, quo flos fugit ille? Remota
Quid mi, ne spernar, linquitur heu specie?
Dejecitque oculos moerens, vultumque rigavit
Nequidquam seris anxia lacrimulis.
227. [226.] Amor amoris nomine indignus.
Quid miseram incestus captas, vexasque Lycorin?
Cara est una, unam, Cinname, dicis amo.
Iste amor est? Isto saevus venator amore
Quam sequitur dici possit amare feram;
Quam sibi vult ipsi, cujus sua commoda quaerit
Extrema infestus, Cinname, pernicie.
228. [227.] Unde in amicitia voluptas.
Fructus amicitiae quinam sit, Postume, nescit,
Metitur fructu quisquis amicitiam.
Commoda non tangunt mea me tam, fidus amici
Quam, mea qui curat commoda, tangit amor.
Hinc oritur, completque animum jucunda voluptas,
Unam ego quam cunctis fructibus antefero.
229. [228.] Ad Gallam de conjuge obsequiis pelliciendo.
Quod conjux te, Galla, tuus fugit, anxia moeres,
Atque tuam defles sola relicta vicem,
Dein reducem culpas, questu nec parcis amaro,
Questu at (crede mihi) nemo coactus amat.
Quin tu illum vultu, dulci quin blanda loquela,
Omni quin tu illum pellicis obsequio?
Conjugio soli cur fidens negligis artem,
Illum rivalis qua tenet arte tua?
230. [229.] De sapientis judicio in hominum fortunis comparandis.
Multi regna tenent digni servire: tenere
Dignum hunc regna premit fors mala servitio.
Intus ut est hominem sapiens videt: inspicit in se
Qui sit, non quali quisque loco sedeat,
Et dominis famulos praefert, magnumque dynastam
Saepe inopi ridens posthabet agricolae.
231. [230.] Cur Cinna non vocandus fortis quod sibi vim intulerit.
Tulle; vocas fortem, qui se se Cinna peremit.
Fortis dura (reor) non fugit, at patitur.
232. [231.] Ad Phyllida nimium formae suae fidentem.
Inflat, Phylli, tuae nunc te fiducia formae,
Multus et in roseo qui viget ore lepos.
Nec cernis Pholoen, morbo quae lurida pallet,
Nec Meram, incana quae tremit alba coma?
Quarum olim formae primam tulit utraque laudem,
Nunc monet exemplo, quam breve forma bonum.
233. [232.] De formae mutabilitate.
Forma bonum nihili est, vento fugit ocyus omni.
Illa etiam magno Tyndaris orta Jove,
Illa deum atque hominum bello memoranda bilustri,
Heroum et tantis incluta funeribus,
Foeda situ veteres frustra quaesivit amicos,
Flevit et in vacua sola relicta domo.
234. [233.] [ = Sat. 949] Quaenam bona sint vere judicanda.
Quae tu summa vocas, Varro, bona, nec bona dico,
Sed leve fortunae ludibrium instabilis.
Nil census et opes, nil tecta ingentia miror.
Quaero aliquid fiat quo melior dominus,
Quaero aliquid, possim quo viso dicere tandem:
Hoc Varro haud alii debet, at ipse sibi.
235. [234.] De juventutis ac senectutis flagitiis.
Ignosco juveni; miror frigente senecta
Quisquam si quidquam flagitii faciat.
Alter enim prope vi trahitur; contra ruit alter
Sponte sua foedum perditus in facinus.
236. [235.] Lascivus amor cur non vocandus amor.
Velle bonum lascivus amor si nescit, amori
Lascivo cur sit, Cinname, nomen amor?
237. [236.] Lascivus amor nihil differt ab odio.
Odisti, ante alias omnes quam dicis amare;
Cui te non nescis, Cinname, velle malum.
238. [237.] De animi aequitate retinenda in varia ludi fortuna.
Non turpe est vinci, nec pulchrum vincere ludo
(Utraque res aeque futilis ac nihili est),
Turpe sed extolli quum ludo viceris, angi
Atque animo quoties, Postume, victus abis.
Veram nec ludus fert laudem, semper at aequa
Mens, eadem ludo quae manet in vario.
239. [238.] 11 De falsa simplicitate.
Haec tibi simplicitas quando est, nil posse tacere,
Insano fieri quid pote simplicius.
240. [239.] Quid deceat.
Quid decet? Hoc, nemo quod si laudaverit, ipsum
Intus perpetuae sat sibi
12 laudis habet.
241. [240.] Quid prosit.
Quid prodest? Quidquid rerum decet, Aule; decoro
Semper non fallax it comes utilitas.
242. [241.] Quid juvet.
Quid juvat? Ad parvum pol tempus plurima rerum:
Virtus, Marce, una atque unica, perpetuo.
243. [242.] De mentis instabilitate.
Usque labas, firmus nec re consistis in ulla,
Fluctuat ut medio parva carina mari.
Vis, non vis; sequeris, vitas; damnasque, probasque;
Alternasque omnes nocte dieque vices.
Turpe viro, instabili nunquam consistere mente.
Cerne, cape, arreptum perge tenere decus.
244. [243.] Contemptus divitiarum
Non mihi divitias opto: sat mi reor esse
Mentem, qua possim spernere divitias,
Atque mea, quam sum, contentus vivere sorte.
Haec dum continget mens mihi, Croesus ero.
245. [244.] Ad Eunum mortem et dedecus forti minitantem.
Nec mortem forti, nec dedecus, Eune, minare.
Mortem contemnit, dedecus haud recipit.
246. [245.] Falsum de Phyllide amatoris judicium.
Diva fuit quondam, quo primum tempore Phyllis
Visa tibi penitos ussit amore sinus.
Nunc flagrante ira, dirarum est una sororum,
Pestis missa oras foeda sub aetherias.
Quae te ni gemino mens falleret icta furore,
Foemina multarum scilicet una foret.
247. [246.] Rosa de se.
Flos rosa sum pulchrae Veneri sacer, illius olim,
Ut perhibent, fuso e sanguine progenitus.
Ora deae grato refero jucunda calore;
Quas infert curas sentibus horridulis.
248. [247.] Ad Lentulum, de filio munditias negligente.
Quod male composuit vestem, compsitque capillum,
Ingens id reris, Lentule, flagitium,
Et dulci haud dubitas convicia dicere nato,
Dedecus ut vestrae si foret ille domus.
Ne saevi: cultus nunc istos negligit, unum
Cura omni solers quod colit usque animum.
Haec si cura olim (superi prohibete) residet,
Externas quaeret pol sibi munditias.
249. [248.] Fortuna non laedit virum.
Nil fortuna virum laedit: quocumque cadat res,
Immotus firmo stat tamen ille gradu.
Fors varie circum ludit: dat, detrahit, extra
Quae sunt; prorsum intus, quod fuit, ipse manet;
Seque sua involvens penitus virtute, ruat si
Orbis, in extremo non pavet exitio.
250. [249.] Amator sapiens.
Cura mihi est Phyllis prae cunctis; nec foret, essem
Prae cunctis illi si quoque carus ego.
Aequa est quod multos praefert mihi; praeferat illis
Me si, qui meritis vincor, iniqua foret.
Nec, virtus quem fecit, amor consistere possit,
Ni teneat, virtus quem jubet, ipsa modum.
251. [250.] Haud raro displicet id, quod subito placuit.
Qui tibi tam placuit, placeat mihi, Polla, necesse est;
Hoc doleo tantum quod placuit subito,
Ac tacitus vereor, longo ne cognitus usu,
Atque tibi, atque mihi denique displiceat.
Posse id non reris fieri. Fit, Polla, profecto
Multum ubi quis placuit, sed placuit subito.
252. [251.] Mens culta in corpore culto.
Ut gemma in pulchro quae pulchre inclusa metallo est,
Sic mens in culto corpore culta placet.
253. [252.] Ad Postumum muneribus populum corrumpentem.
Laudo, non uni dives tibi, ponere gaudes
Toti etiam partem, Postume, quod populo.
Non laudo (ut puero si quis det grata venena)
Istis quod perdis muneribus populum.
Pone aliquid, possit quo sumpto vita juvari,
Urbs fieri nec jam laetior, at melior.
254. [253.] Ad Quintum omnia amicorum dicta ad trutinam expendente.
Hoc mihi cur factum, cur dictum hoc, Quinte, requiris,
Nil non exactam pendis et ad trutinam.
Quaere alium, vexes isto quem more, sodalem,
Isto quem semper sollicites odio.
Me juvet is. quicum liceat sic vivere, possim
Ut simplex rerum plurima negligere.
255. [254.] Paucis contentus.
Quod mi opus est, habeo: quod non opus, optet habere
Ille, supervacuum qui sibi quaerit opus.
256. [255.] Ad Pollam, qua arte possit tenere virum.
Arte virum quaeris, qua possis, Polla, tenere.
Polla, tuum si non duxeris esse virum,
Nec fidas nimium vinclo secura jugali,
Nec solam credas omnia posse fidem.
Sed velut externum quae vafra illexit amantem,
Illigat usque novis, quam potis, illecebris;
Sic tu aliquid semper facias, dicasve, tuus vir
Ut magis atque magis gestiat esse tuus.
257. [256.] Juvenem inter senes verecundum, non disertum esse oportere.
Quinte, verecundi frugem praeferre pudoris
Suevi ego verbosi floribus eloquii,
Praesertim cum te nullas non culta per artes
Circumstat juvenem turba verenda senum,
Vel Priamo coram quis Troilon esse disertum,
Nestore vel coram quis ferat Antilochum.
258. [257.] Facies mendax.
Istam odi faciem, qua vulgus fallitur, Aule,
Quae spondet quiddam scilicet exiguum.
Sed tantum spondet, nec praestat; nata docere,
Externa quam res discrepet a specie.
259. [258.] De Tulla ac Phyllide altera irae, altera amori parentibus.
Tulla irae, Phyllis vesano paret amori:
Harum quae peccet plus tamen, Aule, rogas.
Ambae, credo, aeque. Furit utraque concita ut oestro,
Et nescit captae mentis habere modum.
Spreta jacet ratio et pedibus calcatur utrique,
Haec pecudi similem se facit, illa ferae.
260. [259.] De Phyllidis amoribus.
Phyllis amat; rigido Phyllis memoranda pudore,
Phyllis foeminei gloria magna chori.
Phyllis amat sic, ut nec sit memor illa pudoris,
Gloria foeminei nec velit esse chori.
Siccine, Amor, vertis mentes? Sic desinit esse
Quod fuerat, quisquis sub tua jura venit?
261. [260.]
Cur qui sapiens externis non sibi sapiens sit.
Ab se se abscedens posset si cernere se se,
Ut sapit externis, quippe sibi saperet.
Sed quando potis est se nemo abscedere ab ipso,
Qui sapit externis, non sapit ipse sibi.
262. [261.]
In Flaccum honore indignis posthabitum.
Quo tu dignus eras, retulit non dignus honorem:
Non tamen idcirco est laus tua, Flacce, minor.
Nec gemmae pretium decedit scilicet, illi
Mente carens vitrum si puer antetulit.
263. [262.]
Veri ac falsi amoris indicia.
Inde seni, hinc juveni blanditur Polla: sed illae
Frigent, haec jactant fulgura blanditiae.
Hanc videat jubeo, si quis vult noscere, quantum
A vero falsus denique distat amor.
264. [263.]
De recti norma.
Norma placet: recti sed normam transilit, ipsam
Qui recti normam consulit immodice.
265. [264.]
De amore cum sapientia conjungendo.
Quidquid amas, sapienter ama, si, Galla, perennis,
Quo gaudes, maneat vis tibi semper amor.
Ni facis id, parvo post tempore, vel tibi amicus,
Illi erit aut contra tu minus ut placeas,
Inque locum stulti succedat denique amoris
Aut odium, aut pravi conscius ille pudor.
266. [265.]
Amicitiae stabiles, quas jungit virtus.
Nectit amicitias virtus. Quod sanxerit illa
Foedus, ad extremos permanet usque rogos.
Sic nisi jungaris, parvo post tempore amicus
Vel tibi, vel tu illi, Postume, vilis eris;
Venit et ut vanus causa sine, sic sine causa
In ventum et nubem vanus abibit amor.
267. [266.]
Rebus, non verbis fidendum.
Verbis deceptus toties, nil fidere verbis,
Securus quod quis dixerit, edidici.
Rem video; verbis cum res non consonat, ipsa
Si quid Suada jubet credere, nil moveor.
268. [267.]
De viro et uxore sani aut insani capitis.
Vir caput uxoris fertur. Quid si caput uxor
Sanum habeat, sano vir careat capite?
Recte si fiat, mutatis partibus, aequum est
Uxor ut incipiat jam caput esse viri.
269. [268.]
De virtutis dotibus.
Cultum odi mollem, cor molle ac mollia verba:
Rus odi, atque hirtam, Pontice, barbariem.
Nec careat nervis, nec sit nervosior aequo
Virtus. Digna viro sit solo, digna homine.
270. [269.]
De amoribus Afrae et Galli.
Afra palam exercet crebros et Gallus amores.
Non vetulae foedos; ridiculos vetulo.
271. [270.] Ad Postumum nimis diligentem in uxore custodienda.
Uxorem assidue custodis, Postume. Fida est
Quae nunc, infidam vis, reor, efficere.
272. [271.]
Recta filiorum educatio.
Non laxe nimium, genitor, non arctius aequo
Gnatum habeas: fiet, Cinname, uterque malus.
Exleges ibunt: froeno hic quod nempe carebit,
Hic froenum tandem quod ferus excutiet.
273. [272.]
Prodendum pectoris ulcus ut sanari possit.
Cur tacitus moesto defigis lumina vultu,
Elinguem vincis mutus et Harpocratem?
Quidquid id est, intus quod saevit, prode sodali;
Crede mihi, fiet jam tibi cura minor.
Corde gerit tacito qui curam, saucius optat
Fixa suo condi spicula dira sinu.
Queis quanam possit Podalirius arte mederi,
Dum latet ac medicam respuit aeger opem?
274. [273.] De carmine amatorio.
Addictus sacris odi quaecumque protervae
Lascivo tractant carmine Pierides.
Gnidus, Amor, Veneres tibi nec, qui scribis, amice,
Nec mihi conveniunt, qui tua scripta lego.
275. [274.] [ = 47] Docet Tullam, quo pacto omnibus placere possit.
Tulla, rogas, quonam possis cara omnibus esse?
Eximie nemo si tibi carus erit.
276. [275.] Qualis mulier, tales sui sodales . 13
Nullum nosse virum dicis te, Galla, pudicum.
Credo: pudicus enim te sibi quisque timet.
Audax vel prope te si venerit, esse pudicus
Nequitia victus desinet ille tua.
Pollam at, Galla, roga; dicet fortasse, pudore
Qui careat, nullum nosse, pudica, virum.
Crede mihi, ut mulier quaeque est, sic illa, sodales
Vel trahit ad se se, vel facit adsimiles.
277. [276.] Ad Pollam pulchellos tantum admirantem. 14
Virtus in pulchro laudatur corpore tantum;
In foedo sordet corpore, Polla, tibi.
Plus oculis, quam mente sapis. Spectatur imago
Futilis, ipsa quidem res male negligitur,
Res omni mansura aevo, dum praeterit curis
Ocyor ista levis quae tibi forma placet.
278. [277.] Ad Tullam. Comites pudici decent pudicam. 15
Tu nupta es; virgo est, quae tecum, vivit, Elysa.
Verba sed ambarum quum tamen accipio,
Virgo intacta soles tu, pol, mihi, Tulla, videri,
Illa tribus deinceps foemina nupta viris.
Tam tibi dissimilem noli jam ferre: pudicam
Usque adeo comitum turba pudica decet.
279. [278.] Facta virum clarant.
Facta virum clarant, mores, prudentia: natus
Unde sit, id vulgus viderit ac procerum
Pars vulgo haud melior. Non quaero quis pater illi,
Qui fugit in primo pulvere victor equus.
280. [279.] Puella, quae victa culpae palam succubuit, semper turpis. 16
Turpi succubuit quae culpae victa puella,
Cujus Roma mali est conscia flagitii,
Turpis erit, Pylii vivat si Nestoris annos,
Et longa incanae saecula Deiphobes,
Turpis erit, quamvis solemni more sacrorum
Nubat, quem foede pertulit ante, viro,
Regali vel si thalamo se se inferat illa,
Atque gerat domina sceptra superba manu.
Turpis erit, digito quam monstrat Roma, pudorem,
Et dicat, quondam prodidit illa suum.
281. [280.] Utramque sortem aeque fert. 17
Quidquid erit rerum, sortem ferto aequus utramque.
Incertum est homini quid ferat hora sequens.
Caeca rotam versat fors; fletum in gaudia, tristes
Et risum vertit, quum lubet, in lacrymas.
Nil constans, proprium nihil est; quo dicimus esse
Triste quid, aut laetum tempore, praeteriit.
282. [281.] Mulier publice impudica venia caret. 18
Casta, velim, fias: id non potes? {aelia}, saltem
Effroenis, procax ne videare, cave.
Parce viros oculis venari, parce virorum
Quemlibet injecta velle tenere manu;
Parce, magis viridi quo floret quisque juventa,
Hunc lateri comitem jungere velle tuo,
Huic ridere uni, longo hunc sermone morari,
Huic facere, huic omnes dicere delicias.
Quam pudet, ignosci possunt huic multa; pudorem
Quae posuit, venia jam caret improbitas.
283. [282.] Monet Ponticum, ne foeminarum blanditiis credat.
Dicebam: vafris ne crede, o Pontice, verbis,
Pontice, foemineas aufuge blanditias.
Dicebam; at monitus risisti saepe fideles,
Et mea per vacuum verba tulere Noti.
Nunc sentis fraudem laesus, tua vulnera sentis,
Quam sit et illa nocens et miser ipse, vides.
Et piget et flagras vesano incensus amore,
Et miser usque peris, vinclaque et effugium
Displicet, attonitusque haeres, nec ferre, nec istud
Jam potis est collo deposuisse jugum.
284. [283.] Hominis origo et finis. 19
Limo nati homines nuper, limusque futuri,
aevo quid frustra multa brevi struimus?
Cur laetis inflat pectus jucunda voluptas?
Cur premit, heu, moestis anxia corda dolor?
Vita fugit; magnum in vita quodcumque putamus,
Dum loquor, in fumum vertitur et cinerem.
285. [284.] Ille laudibus, divumque honore dignus, quem non opes, sed virtutes, ingenuaeque
artes decorant. 20
Pauperies me nuda juvat prae divite censu
Ridentem vestras, Glaucia, divitias,
Argentumque, aurumque et rura ingentia et hortos,
Marmoreasque aedes, signaque Phidiaca
Sculpta manu, pulchris et ficta aulaea figuris,
Vecordem et dominum, singula qui tumidus
Hospitibus monstrat, vel narrat; solus in ampla
Re, foeno, atque alga vilior aequorea.
Ergo istaec propter qui te cantetque, colatque,
Glaucia, quaere alium. Si quis at extiterit
Aut magno aut parvo in censu, quem multa supellex
Virtutum, atque artes ingenuae decorent,
Hunc ego cantabo, aut, deerunt si carmina, mirans,
Ut divum colimus numina sancta, colam.
286. [285.] In idem argumentum.
Hortos, atque domos quod condis, magnus haberis;
Magna sed haud magnum res facit, Aule, virum.
287. [286.] Ad amicum. De Polla.
Pollam vir spernit, quam tu miraris, amice.
Quid causae est? Multo est notior illa viro.
Unam tu faciem, laevos vir noscere mores,
Et fatuum infelix cogitur ingenium.
Crede viro, sperni formosam jure puellam
Expertus magno ne fateare malo.
288. [287.] Cito annos labi et fugere.
Aevi flos fugit, fugit matura juventus,
En fugit, heu, celeri tarda senecta pede.
Nil actum misero, vani periere labores,
Nil superest, serus ni dolor et lacrymae.
Nec serus dolor est, risu traducta profano
Si modo vita pias desinat in lacrymas.
289. [288.] Veram nobilitatem virtute constare.
O proceres, proceres, {vulgum} ne spernite: in imo
Vestrum etiam vulgo millia multa jacent.
Nec census quemdam, veterum nec sanguis avorum
Ex humili, at virtus eximit una, loco.
Haec ubi adest, magnis privatos regibus aequo,
Haec ubi abest, servis posthabeo dominos.
290. [289.] Ad Postumum, ne sibi soli consulat.
Quae sunt facta aliis, tibi, Postume, facta putato.
Facta tibi quae sunt, facta putato aliis.
Nec laedi nimium argutus tua jura querere,
Nec tacitus laedi jura aliena feres.
291. [290.] Ad Quintum, quod Bacchanalibus non interfuerit.
Orgya quod vitas juvenis, laudo: ignibus hercle
Nil opus est ignes addere, Quinte, alios.
Aetas prima calet per se sibi, sponte calenti
Qui sapit externas arceat usque faces.
Incestas, heu, Quinte, faces; laeta Orgya circum
Quas jacit et juvenum pectus adurit, amor.
292. [291.] In Quintum impudenter foeminas inspicientem.
Foemineos dicis vultus te, Quinte, videre;
Dic mage, te vultus cernere foemineos.
Qui videt, is raptim celeri perstringit ocello,
Qui cernit, cupidam figit in ore aciem.
Primum impune licet; res altera pena pericli est,
Atque dedit multos et dabit exitio.
293. [292.] Verte oculos alio, tibi si vidisse quid obsit.
Fige oculos pulchro in vultu, jam corda calescent,
Ibit et in penitos flamma recepta sinus.
Verte oculos alio: veris majora sibi mens
Finget et insanus tum quoque gliscet amor.
Sed tamen hoc praestat dirum non sponte venenum
Excipere, exitium nec sibi velle suum.
294. [293.] Amorem senes etiam quandoque tentare.
Quinte, cave; nimium gelidae ne fide senectae,
Rugas Idalius non timet ille puer;
Quin petit interdum, ne molli scilicet aevo,
Soli sed palmam debeat ille sibi.
295. [294.] 21 De epitaphio Raphaelis Mengsii pictoris et philosophi.
"Pictor, philosophus" jacet hic. Inscribere, Menxi,
Quis tantum hoc pulchro sustinuit tumulo?
"Pictor, philosophus!" Quid tum? "Pius, integer", adde.
Extremos restant haec modo post cineres.
22
296. [295.] Ne vir moveatur ad arbitrium sortis. 23
Incertum est, quid fata ferant, quam crastina surget
Nubila, vel pura luce serena dies.
Spes inhibe, atque metus rerum hoc in turbine, quum fors
Arbitrio vitam versat agitque suo.
Una virum haec firmet sententia certa: moveri
Nil usquam fatuae sortis ad arbitrium.
297. [296.] Quocumque abeas, ubique mala. 24
Urbem agris, agros mutat Levinus et urbe,
Nunc peregre, in patria nunc dolet esse domo;
Nunquam non odit praesentia, dum sibi stultus
Vitam omni expertem quaeritat esse malo;
Nec sentit, quocumque abeat, ceu piscis in unda est,
Sic hominem in mediis degere ubique malis.
298. [297.] De siccitatis causa.
Foeta imbri nubes cur siccos circuit agros,
Usquam nec pluvias roscida fundat aquas?
Scilicet haud usquam, solis coelestia dona
Queis portat, castas invenit illa preces.
299. [298.] Ad Leonillam defendentem puellam parum pudicam.
Cur casta incestam curas, Leonilla? Tuere
Sic aliam, noceas ne tamen ipsa tibi.
Ne quis communem te credat dicere causam,
Sumptaque pro patriis arma movere focis.
Parce patrocinio, mores quod dedecet istos,
Tuque tuum retine, quo caret illa, decus.
300. [299.] Aliud.
Ne tibi dissimilem lauda, Leonilla, puellam,
Ne quis dissimilem te putet esse tibi.
301. [300.] Haud frustra benefacta cadunt. 25
Omnia sunt ingrata, usquam non redditur ulla
aequa meis, inquis, gratia promeritis.
Perge tamen, factisque bonus, dictisque juvato
Quos potes; haud frustra nam benefacta cadunt.
Multa homines pensant. Nullum non pensat, ab alto
Res hominum cunctas qui videt axe, Deus.
302. [301.] Haud culpae, damni piget. 26
Aerumnam horremus, causas tamen addimus omnes
aerumnae proni quodlibet in facinus.
Proh scelus, haud culpae, damni piget; esse beatus
Quisque, malo indignus nec tamen esse cupit.
Heu miseri, quos usque prement rerum aspera multo,
Heu mage, si tales aspera nulla prement.
303. In funere extremo quisque videt, nil cuncta fuisse. 27
Vita levi est somno similis: quaecumque geruntur,
Raptim, cassa velut somnia, praetereunt.
Nec dolor est quidquam, nec quidquam grata voluptas,
Advenit et lapsu praepete quodque fugit.
Quod teneat solidi, nihil est, nil cuncta fuisse,
Ceu vigil, extremo in funere quisque videt.
304. Virtus una hominem facit beatum. 28
Virtus una, reor, potis est praestare beatum,
Aspera quae forti pectore perpetitur,
Obduratque omnes ad casus aequa, nec unquam
Se sorti, sortem subdit at ipsa sibi.
Hanc mihi ego solam; tibi tu sapientior opta
Quaevis instabilis, Postume, dona deae.
305. Vita fugit.
Vita bonum instabile est: fugit, avolat, ipsaque se se
Conficit, inque dies fit minor, atque minor.
Vivendo absumit vitam sibi quisque, citato
Ad tumulum a cunis fertur et usque pede.
Quidquid agat, gradus est, primo festinus ab ortu,
Quo ruit extremum semper ad interitum.
306. Vir bonus, etsi non relatâ, sibi tamen conscius gaudet laude merita. 29
Quid narret vulgus mendax, quid fama loquatur,
Quaerat is, ad speciem cui satis esse bono est.
Vir bonus haud placeat multis, nec laude relata
Gaudeat, ipse sibi conscius at merita.
307. Omnes morituri. 30
Tellure egressos parvo post tempore tellus
Materno reduces excipiet gremio.
Huc summi, huc imi pariter properamus: eundum
Regibus huc magnis, huc humili agricolae.
Lex eadem cunctis: "Vitae sors utraque, tristis,
Laeta, brevi extremos desinat in cineres".
Hanc miseri scimus: nec curae est omnibus unum,
Extremos unum quod fugiet cineres!
308. Paucis contentus, satis dives. 31
Parva domus, vilis mihi vestis, parcaque mensa est.
Id satis est; reges divitiis supero.
Multa illis desunt: aliquid mihi semper abundat:
Multa illi; sanus nil cupio esse mihi.
309. Tales mores, quales socii. 32
Quosnam habeas mores, non quaero, Gellia, quasnam
Scire sat est, habeas, Gellia, amicitias.
Incesti castae quanam ratione puellae,
33Incestis quanam casta placere queat.
310. In idem argumentum.
Tulla, probam possim te dicere; nil tibi factum,
Nil unquam dictum novi equidem improbule;
Improbulos quaecumque sibi sed jungit amicos,
Vel non est, cito vel desinit esse proba.
311. Amicus incestus foedat famam vel castae puellae. 34
Tu casta, incestus Cinna est; fuge, Galla: sodalis
Foedabit famam sordibus iste tuam.
Nemo illum dicet similem tibi scilicet: illi
Te similem multi dicere jam incipiunt.
312. In idem argumentum.
Incestos inter castam te vivere dicis.
Juratae id nequeam credere, Galla, tibi.
Nec vulgus credit; sed, quod res cogit, amicis
Esse tuis prorsum te putat assimilem.
Et merito; nec enim milvis gaudere columba,
Versari in mediis nec solet agna lupis.
313. Principiis obsta. 35
Pulchra tibi Pollae facies placet, Orphyte; pulchra
Defigis vultum fervidus in facie.
Mirabor, qui froena oculis laxaris, amice,
Ni laxes cupidis froena etiam manibus.
Primo siste gradu, sapiens; per lubrica labi
Pronum est, labi ultro si semel incipias.
314. Nemo nimium sibi ipsi credat debere. 36
De te, Galle, tibi nimium ne crede, videre
Nec te, quae peccas, omnia posse puta.
Fidis da monitis aures, vitaeque magister
Esto alii, cui vis, non tamen ipse tibi.
Caecus amore sui fertur, praeque omnibus unus
Desipit, ante omnes qui sibi, Galle, sapit.
315. Ad Pollam, ne ullum det amori aditum. 37
Polla, tibi nullo flagrat quum pectus amore,
Cuncta vides, acri et perspicis ingenio.
Venit amor: subito nusquam est quidquam mage caecum,
Acre illud subito deficit ingenium.
Hinc sapiens audis interdum, Polla; repente
Hinc mira interdum praedita stultitia.
316. Ille dives, qui non cupit plura iis, quae habet. 38
Quis dives? Facilis rerum cui {supperit} usus,
Qui, quod habet, fruitur, nec sibi plura cupit.
Hoc modo cui divum contingit munere, ditem
Dicatur Crassum vincere divitiis.
317. Quem superûm cura deducit, huic tuta via est. 39
Felix, quem superum deducit cura: per ignes
Tutum se adversas expedietque acies,
Arma locum deflexa dabunt, gressumque ferenti
Decedit rapidis flamma voluminibus.
Non mare, non venti, non fulmina saeva nocebunt.
Quaelibet huic quovis tempore tuta via est.
Quisquis at inceptat quidquid sine numine divum,
Infelix portu mergitur in medio.
318. Monet Franciscum Cancellerium absentem discipulum suum 40 , ut Deum sibi praesentem semper habeat.
Ille tuus custos, tuus et, Francisce, magister
Agros Romulea dum procul urbe colo,
Ne tibi, me coram quae nolles facta, licere
Forte putes, dictum hoc pectore conde memor.
Est qui cuncta videt praesens Deus, haud latet illum
Quidquam, illo fieri nil sine teste potest.
Illum, ut semper adest, si semper adesse putaris,
Perges laudata, quam teris, ire via.
319. Quis felix. 41
Multa adversa cadunt miseris mortalibus, omnes
Exercet variis fors inimica malis,
Felicem possis vel nullum dicere, solum
Vel, mala qui forti pectore perpetitur.
320. Vel malus jam, vel malus esse incipit, qui habet. 42
Hoc Deus, hoc ratio, res hoc docet ipsa, sub alto
Hoc, Levine, tibi pectore conde memor.
Ille, malum jungit sibi qui vesanus amicum,
Vel malus est, fieri vel malus incipiet.
321. Adversa aequo animo ferenda. 43
Mente bona adversam fer sortem. Lenius omne,
Quinte, malum leni redditur ingenio.
322. In idem argumentum.
Mens bona, fac, adsit, quum res mala te premit, Aule;
Sic licet aerumnae demere dimidium.
323. Scelestos poena tandem consequitur. 44
Crede mihi, stulte laetaris, tot male facta
Quod tua successus cuncta habuere bonos.
Tarda venit claudo gradiens pede poena: scelestos
Poena tamen claudo vel pede consequitur.
324. Ille fortis, qui se ipsum scit vincere. 45
Fortem vulgo ajunt, alios qui vincere; fortem
Ajo ego, se se ipsum vincere qui didicit.
325. 46
Irridet miserum vesanus; nam bene sanus,
Ipse quoque incipiat ne miser esse, timet.
326. De ira nocente. 47
Pone
48 animos, froenisque iram compesce: nocere
Vult aliis crebro sed nocet ira sibi.
327. Beatum esse, qui sua sorte contentus vivat.
Quinte, doles, tibi quod contingit parva supellex,
Macraque jejuni jugera pauca soli,
Et, quae vix possint ventos arcere nivales,
Jam prope lapsurae vilia tecta domus.
Haec tu, Quinte, doles: doleo magis ipse, quod aequa
Mente cares, tibi quod re minor est animus.
Crede mihi, satis est dives, satis ille beatus,
Cui satis est parvo sub Lare quidquid habet.
Cerne, bonus vivat quam laeta mente Nearchus,
Ad sua dum niveas pascua ducit oves [...]
1. De laudibus Ragusae patriae suae.
Sergi saxa vides, hospes, praecelsa, Ragusae
Urbem et suppositis exiguam in scopulis.
Libertas heic pulchra tamen viget usque: coluntur
Usque bonis artes civibus ingenuae,
Omnis et est Italo par cultus, magna virorum
Nec cedunt Italis ingenia ingeniis.
Copia nec rerum deest omnis. Docta carinis
Currere nam ponti gens vada velivolis
Quidquid in externis terrarum nascitur oris,
Id natum sibi cur non putet esse domi?
2. Rogerio Boscovichio Roma discedenti Cunichius.
Cur te iterum reducem conspexi, magne Rogeri,
Curve tuo vesci contigit alloquio?
Anne iterum ut raptus mi sis dolor? An mihi rursum
Obductum ut longo tempore vulnus hiet?
I tamen, i (placitum sic divis): hanc brevis horae
Pendam ego perpetuis laetitiam lacrymis.
3. Ad Benedictum Stayum, pro recuperata valetudine.
Quem tristi extinctum fato prope luximus, ut te,
Stayade, leti cernimus incolumem!
Omnibus ut dulci miscentur pectora motu,
Exultantque imi, corde micante, sinus!
Surgimus ut cupidi, ruimusque in colla sodales!
Prodimus ut plausu gaudia laetifico!
Et merito: quisquis virtutem nam colit almam,
Qui Phoebum, atque artes diligit ingenuas,
Publica res animum cui tangit, saepe juvare
Quam scripto mire, consilioque soles,
Quid ni, te salvo, sic mentem in gaudia solvat,
Laetitiae ut nullum possit habere modum?
4. Ad Benedictum Stayum, pro recuperata valetudine Rogerii Boscovichii.
Aeger perdiderat luctu Rogerius ambos,
Ambobus nunc fert laetitiam incolumis.
Cur mea nunc, tua cur nunc cessant, maxime vatum,
Quos tulit haec aetas, carmina, Stayade?
Cur non laeti una testemur gaudia, grates
Cur non certemus reddere coelitibus?
Communi et patriae servatum dicere civem,
Ingenio qui se, qui decorat patriam?
1
5. Ad Benedictum Stayum, ut quemdam in clientelam recipiat.
Si quis forte locus, si quis locus, optime Stay,
Inter amicorum millia multa vacat,
Hunc puerum trado, qui te miratur et optat
Hoc unum, fieri, si patiare, tuus.
Dignus et est fieri: sanctas colit usque Camoenas,
Atque puer scribit digna placere viris.
6. De coma Rogerii Boscovichii a se Latinis versibus expressa ex Italicis Julii Caesaris
Cordarae.
Ne coma Rotgeri, Tusco quam carmine laudat
Julius, in sola clareat Ausonia,
Sed, linguae quacumque patent regna ampla Latinae,
Cantetur gentes nota per innumeras,
Haec verti. At quisnam ingenuos aequare lepores,
Nativas Juli quis valeat veneres,
Atque jocos, genus omne ac venam dulce fluentis
Eloquii? Nemo; non ego, non alius.
Ipse
2 queat digne, credo, sua vertere solus,
Tusca cui quantum, ludere carminibus
Coepit ubi Tuscis, tantum, sermone Quiritum
Quum prisco ludit, Musa Latina favet.
7. Ad Bernardum Zamagnam.
Quae mihi dictarit versus, Bernarde, rogasti,
Musa, Thaliane, an candida Calliope?
Neutra mihi visa est, auditave: quod mihi de me
Testanti si non credis, utramque deam
Tute roga, visit nam te nunc, atque canenti
Certatim adspirans utraque diva favet.
Tempora me laetis transgressum versibus apta,
Si qua cano, ridens utraque diva fugit.
8. Ad Bernardum Zamagnam, de quadam ejus elegia in laudem canis.
Carmine, quo, Bernarde, canem super astra locasti,
Ipsum etiam pariter te super astra locas,
Atque novo insubres percellis lumine, vates
Ante alios multo clarus et igne micas.
Me juvat in dulci visus hinc figere alumno;
Partem in te laudis miror et ipse meae.
9. De Benedicto Stayo.
Vidi egomet (sacri, Phoebo monstrante, poetae
Quidquid agunt manes cernimus et superi)
Vidi umbram ingentem Neutoni, umbramque Lucreti
Stayadae obscura nocte subire domum.
Nec mora: dia viro scribenti carmina magni
Ad latus hinc atque hinc astiterunt comites,
Alter et incoeptum doctrinae luce rigavit,
Alter musaeo nectare sparsit opus.
10. 3 Ad Benedictum Stayum frustra a Lyda et Puccino rogatum ut aliquid carminis scriberet.
Necdum etiam incaluit, Stay, mens frigida! Necdum
Vincuntur blanda ferrea corda prece!
Carmen Lyda tuum poscit sibi; Lyda, jubere
Digna magis, toties carmen inane rogat!
Et rogat, heu, frustra; perstas adamantinus, ut quae
Stat rupes mediis horrida in aequoribus,
Nec quoquam cedit, quoquam nec pulsa movetur,
Spumea ne quicquam verberat unda latus.
Crede mihi: flecti praestat jam probra paramus,
Ni victus cedas, dicere multa tibi.
Diceris gelida infelix torpere senecta,
Nec clario, ut quondam, corda celere deo;
Diceris jam non vates, quem vatibus aetas
Haec merito, quot sunt, omnibus antetulit.
11. De Stayo valente.
Stayus ecce valet, sanctae, gaudete, Camoenae,
Immotum Pindi stat decus et columen.
Vos vestrum servate diu, si gloria vatum,
Si vestra est vobis gloria cara, deae.
12. Sub imagine Benedicti Stay.
Staïadae faciem cernis; vis cernere mentem?
Eximii vatis carmina dia lege.
13. Aliud. 4
Stayadae os vera nosce
5 hic in imagine: norunt
Ingenium in libris
6 nostri etiam antipodes.
14. [13.*] Seu
Stayadae os vera nosce hic in imagine: vatis
Ingenium norunt nostri etiam antipodes.
15. [14.] De Benedicto Stayo. Poeta et philosopho praestantissimo.
Newtoni sophiam, numeros aequare Lucreti
Stayadae faciles annuerunt superi.
Unus habet duplicem lauroque, oleaque coronam,
Phoebo, Cecropiae carus et ille deae.
16. [15.] Ad Thysillum, de Benedicto Stayo.
Eximium et similem priscis nullum tibi vatem
Romana inventum scribis in Arcadia?
Stayada magno quid factum? Vivit? Haberi
Pastorum coetu pergit in Arcadico?
Illum etiam priscis reris, Thysille, minorem?
Illum etiam vatem non satis eximium?
17. [16.] Ad Eunum, de Benedicto Stayo.
Cur tibi Stayadem nemo non praeferat, Eune,
Saepe rogas: paucis dicam equidem ingenue.
Quod vult Stayades, dicit; tu, quod potes, Eune,
Te versus, versum ducit at ille suum.
18. [17.] De Varo et Stayo.
Varus posse negat quemquam clarere Latino
Horum hominum, qui nunc vivimus, eloquio.
Quod verbis negat ille, docet re Stayus ipsa
Antiquo antiquis non minor eloquio.
19. [18.] De Stayo aegrotante.
Stayus aegrotat: sanctae properate Camoenae,
Ferte et opem, qui vos auxit honore, viro.
Quem juvet, hunc verter ni vatem servet Apollo,
Vatum omni mire qui sapit in numero,
Cujus ob ingenium, passim quae spreta jacebant,
Carmina opus dici futile desierunt?
20. [19.] Ad Benedictum Stayum. A Lyda et Puccino frustra rogatum, ut aliquid carminis
scriberet.
Crudelis, Lydaeque preces et carmina dia
Puccini ventos irrita ferre sinis?
Crudelis, duras quae possent flectere quercus,
Flectere te blandis non potuere modis?
Nil scribis, frustra, Stay, tam saepe rogatus,
Mutus et es Phario non minus Harpocrate.
Saltem ne ferus, ah, dicare ac ferreus esse,
Si non vis illis scribere, scribe tibi.
21. [20.] 7 Ad Phosphorum, de Clementis XIII. regno inito.
Exere purpureo flavum caput, exere ab ortu,
Lucifer, auroramque antevolans, niveum
Redde diem, triplicis quo regni coepit habenas
Clemens et magno maximus in solio
Consedit. Dextra mitis clementia; laeva
Adstitit elato torva Themis gladio,
Concordes divae, sacri comes utraque regni.
Quae simul ut longo res hominum imperio
Utraque diva regat, referas, bone lucifer, almam
Hanc lucem ad multas clarus Olympiadas.
22. [21.] 8 De Clemente XIII. Pontifice Maximo, vi subita morbi prope extincto et paullo post
valente.
Noctem, Roma, colas memor hanc, qua tristior ulla
Nunquam, qua nunquam laetior ulla fuit,
Qua prope vi subitae luxisti mortis ademptum,
Qua gavisa patrem es protinus incolumem,
Digna coli est: luctum brevis abstulit hora, manebunt,
(Vaticinor) longis gaudia temporibus.
23. [22.] Ad Phosphorum, de die cretionis Pontificis Maximi Clementis XIII.
Os nitidum Eoa profer, jam profer ab unda
Lucifer et solis nuncius auricomi
Redde diem, quo rex Urbi, pater obtigit orbi
Clemens, quem pietas, quem sibi sancta Themis,
Virtutesque aliae servari ad longa senectae
Optant incolumem tempora Nestoreae,
Ut pulchre, quod coepit, opus, detexere possit,
Ut Latium antiquo restituat decori,
Ut misero, quo nil quidquam corruptius, orbi
Detergat labes, foedaque flagitia.
Optant, nec rerum pater et rex tam pia vota
Negliget. Hoc mentem nixus in augurio
Vaticinor: referes, referes bone lucifer almum
Saepe diem hunc, nobis gaudia saepe iterans.
24. [23.] De recuperata valetudine Clementis XIII.
9 Vita quidem dulcis, sed vita dulcius hoc est,
Quod magnis grates laetus agit superis,
Quod, te servato, sic orbis gaudeat, ut si
Extremo ipse foret sospes ab interitu.
25. [24.] In idem argumentum.
Qui vita fueras nunquam non clarus in omni,
Nunc ipso es visus major in interitu:
Sic, quae clara micat media vel luce, coruscat
Fax tamen obscuris clarior in tenebris.
26. [25.] 10 Ad Clementem XIII., mitem bonis, acerbum improbis.
Cujus habes agni solium, mitissime Clemens,
Quidquid agis, mores, ingeniumque refers,
Nec tamen Adriaci piguit meminisse leonis:
Ille etiam, quo nil mitius esse potest,
Agnus, ubi improbitas vult frangi, nescia flecti,
Horrescit, rictuque asper et ungue leo.
27. [26.] Ad Clementem XIII., quum Romae Societatis Jesu sodales ex Hispania hospitio
excepisset.
O terrae decus, o pater orbis, siccine egenos,
Siccine palantes te patrio excipere
Tute sinu gaudes? Illo
11 , cui se Deus ipse
Infundit totus? Quin ope munificus
Solaris, blandusque foves, ut sedula mater
Sollicito prolem pectore languidulam.
Divitias alius habeat sibi; me juvat una
Pauperies, istos quae potis una tuos
Accipere amplexus, gemmis quos omnibus, omni
Quos auro et regnis omnibus antefero.
28. [27.] Ad eumdem.
Te patrem, regemque Tybris vix, maxime Clemens,
Senserat, inque tuum nomen agebat aquas,
Nunc Adriam quam vis, Neptune, mihi objice, dixit,
Quod tulit hunc almo progenuitque sinu.
aemulus an Adriae Tyberis; par gloria utrique
Ortum illa, hic summum contulit imperium.
29. [28.] Subscriptum imagini Clementis XIII.
Ora vide magni Clementis; pingier isto
Rex, dices, vultu debuit, atque pater.
30. [29.] 12 Ad Clementem XIII. e rusticatione Romam redeuntem.
En agite affusi redeuntem rure, Quirites,
Clementem laetis plausibus excipite,
Clementem, qui vos praesens, qui cogitat absens,
Vel cum Urbem, vel cum frigida rura colit,
Cui quamquam multo est melius, ne cesserit omnis
Languor adhuc, vestri sedula cura facit,
Cura patrem camposque inter sylvasque secuta,
Cura gravis, patri sed tamen apta comes.
31. [30.] Ad Romanam Arcadiam, cum Auronti, id est Clementi XIII.tio ob datam pecuniam
ad Parrhasii nemoris instaurationem gratiae agerentur.
O nemus Arcadiae, pastorumque aurea sedes,
Foeda modo et densis vepribus horridula,
Nunc pulchra, atque nitens et coetus digna Quiritum,
Moenalios vatum digna videre choros,
Salve; Aurons non immerito quam curat, amatque,
Salve, omni Aurontem quae redamas studio,
Illius et niveo servas in marmore nomen
Illius et multa laude sonas; iterum
Atque iterum mi salve, Aurons quam diligit, omni
Aurontem contra quae pietate colis.
Haec tibi me miro res utraque jungit amore,
Haec facit agrestes nescio quos calamos,
Atque lyrae, atque tubae, silvestrem et Pana Camoenis
Omnibus et Phoebo laurigero anteferam.
32. [31.] Ad Clementem XIII. poetarum nomine in quemdam poetam.
Dum te servatum gaudemus, maxime Clemens,
Nostraque testamur gaudia carminibus,
Asper et infertus quidam nos ecce poeta
Increpat ac tumida voce silere jubet;
Quem quidem erat justum veniam sibi nempe rogare
Ipsi, te viso sospite, quod tacuit.
Nunc addit culpam culpae, damnandus utroque
Tam male quod tacuit, tam male quod loquitur.
33. [32.] De Cajetano Goltio canente Clementem XIII. Arcadiae restauratorem.
Roma, tibi merito gaudes, quod septa ruentis
Largus opum Clemens fulciat Arcadiae;
Gaude etiam, mirus praestanti pectore vates
Quod tibi, quodque tuae contigit Arcadiae;
Sublimi nitens coeli super alta volatu
Audit qui voces et videt ora deum;
Inde redux altum spirat, nec pastor avenas
Tractat, Moeoniae sed canit apta tubae.
34. [33.] Ad Clementem XIII., ut se bonis mitem, improbis acerbum praebeat.
Sacrorum antistes, laudo, quod candidus agni
Innocuos mores, ingeniumque refers;
Saepe sed irati similem decet esse leonis.
Ille etiam, in summi qui sedet arce poli,
Agnus, ubi improbitas vult frangi, nescia flecti,
Horrescit rictuque asper et ungue leo.
35. [34.] 13 Ad Antonium Canovam, de mole sepulcrali Clementis XIII., Pontificis Maximi, in templo
Vaticano ab eodem constructa.
Vidi opus, o Canova, tuum, molemque sepulchri,
Et mole in celsa quae tria signa micant;
Vidi, atque admirans perculso pectore dixi:
Magne opifex, magnorum aemule Grajugenum,
Qualis eris quondam, primis qui tantus in orsis
aequas Phidiaca marmora sculpta manu!
36. [35.] Ad Joannem Baptistam Rezzonicum inter clericos ac praesules adscriptum ineunte
anno tertio pontificatus Clementis XIII., patrui sui.
Clementi magno quod tertius incipit annus,
Ex quo sacrorum froena tenet solio
Regali exceptus, laetamur pectore toto:
Attamen huic ingens laetitiae cumulus
Accessit, tibi quod, juvenis venerande, profanam
Caesariem sacra praesecat ipse manu,
Datque togam, panditque viam, qua ingressus, eumdem,
Quem tenet ipse, olim possis adire locum.
37. [36.] Ad Abundium Rezzonicum, nepotem Clementis XIII., senatorem urbis.
Scande jugum laetus Capitoli, quo tua Roma,
Princeps,
14 te niveis provehit alitibus.
Scande, vocant quo te jamdudum publica vota,
Inque omni gliscens pectore mirus amor.
Felix, tanta capis quod praemia, sed mage felix,
Praemia quod populo tanta probante capis,
Quod procerum et vulgi sic implent gaudia mentem,
Ullus ut haud usquam sit locus invidiae.
Caetera contingunt fortunae munere cuivis;
Mercedem hanc virtus vindicat una sibi.
38. [37.] Ad eumdem Abundium Rezzonicum.
Aurea dum scandis, princeps, Capitolia, pompam,
Atque tuas laudat dum rude vulgus opes,
Ipsum ego te tota mirabar mente: decore
Ut tua purpureus tingeret ora pudor,
Ut luxu in tanto nec vultu fastus inesset
Ullus, nec nubes ulla supercilio.
Mirabar, mecum et tacitus: quam dignus honore
Omni est, qui tanto nil ab honore tumet?
39. [38.] Oppidum Sancti Archangeli, patria Clementis XIV. De se.
Laudabar, pulchro quod structum in colle, quod agri
Dives sum, campis fertile et uberibus,
Atque frequens populo, claris et nobile gestis;
Magna sed haec parvi nunc facio decora.
Pro cunctis satis est laus una atque unica, divum
Munere te, Clemens Maxime, quod genui.
40. [39.] De Clementis XIV. monumento a Canova exarato.
Clementis tumulum decorant quae signa, Quirites,
Turba frequens plausu dum super astra ferunt,
Nescio quis torvusque oculos, vultumque severus,
Atque genas tristi lividus invidia,
Mussavitque diu, ceu visa et denique menda,
Sella, ait, est, Clemens qua sedet, ampla nimis.
Ipsam sic Venerem haud ausus reprendere Momus,
Reprendit, pedibus quae suberant, soleas.
41. [40.] Ad Pium VI., Pontificem Maximum.
Jure pius dici vis nomine, quem negat omni
Eximie in vita nemo fuisse pium:
Esse pium, regni primo quem sentit in ortu,
Nec cohibet tacito gaudia Roma sinu,
Sed tibi certatim plauditque ac fausta precatur,
Tamque piis nil non sperat ab auspiciis.
Et merito: pietas quod regnum condidit una,
Una etiam prisco restituet decori.
42. [41.] De Pio VI., Pontifice Maximo, ejusque insignibus.
Lilia Borbonidas, volucrum regina faventes
Indicat Austriadas, propitium astra deum.
Quid nivei flores, Zephyro qui flante vigescunt?
Vitam, rege Pio quae viget, innocuam.
43. Versio Italica
De' Borboni il favor mostrano i Gigli,
L' Aquila il Genio dell' Austriaco Impero,
Gli Astri propizio Iddio co' suoi consigli:
Ne' bianchi fiori, poiche all' urto fiero
Reggon de' venti, del Pastor regnante
Veggo il candido cuor fermo, e costante.
44. [42.] [ Sac. 63] De Pii VI., Pontificis Maximi, erga Sanctum Petrum pietate.
Usque Pius te, Petre, colit, visitque, tuosque
Longum suspirans alloquitur cineres;
Atque tua paullum ne longius absit ab ara,
Tecta Quirinalis despicit alta jugi.
Cultorem tu, dive, tuum servaque juvaque,
Fac sacrum et sospes sospitet usque gregem:
Sic regat et gentes, duce te, tu
15 regna ferare
Ut tua sub Sexto restituisse Pio.
45. [43.] Ad Romam, de Pio VI., Vaticani templi sacrarium dicante.
Sexto plaude Pio. Petri sacraria templo,
Vota quod optarunt publica, digna vides.
Tentavere alii frustra; tibi Roma, favente
Ille Deo, magnum denique fecit opus.
Jamque dicat. Plausum late da, Roma; dicanti
Ipsos, credo equidem, plaudere coelicolas.
46. [44.] Sacrario Sancti Petri inscribendum.
Digna vides Petri templo sacraria. Sextum,
Roma, Pium memori pectore grata cole.
Optatum quondam votis frustra omnibus, ille,
Tandem vota forent ut rara, fecit opus.
47. [45.] Ad Pium VI., perfecto sacrario templi Vaticani.
Publica quod frustra poscebant vota, peractum,
Sexte, sub auspiciis vidimus esse tuis.
Post opus hoc tantum quid poscant publica vota?
Magne, opere ut longum, Sexte, fruare tuo.
48. [46.] Museo Pii VI. inscribendum.
Heic veterum collecta Pius monumenta locavit,
Roma suas demi ne sibi ploret opes,
Ne tot mira queat domina subducere ab Urbe,
Ornari et nostris barbarus exuviis.
49. [47.] De vite enata e basi marmorea in Quirinali.
E saxo prodit vitis. Gaudete, Quirites,
Atque omen laetis mentibus accipite.
Dicite: foeda palus gleba tulit ubere fruges,
Dura uvas, Sexto Principe, saxa ferunt.
50. [48.] De imagine Pii VI., Pontificis Maximi.
Externam ut fingunt faciem, sic fingere mentem
Marmore si possent, aere vel, artifices.
Non foret haec tantum Sexti viventis imago,
In terris Sextus viveret at geminus.
51. [49.] Ad Pium VI. subscriptum imagini suae,
Effigiem sine mente vides: mens quanta viro sit
Urbs passim, passim Gallia tota docet.
52. [50.] Ad Pium VI., Roma digressum.
Carus eras Romae praesens, o Sexte, videris
Nunc absens idem carior esse tamen.
Dulce fuit structas moles, cultuque subacta
Stagna loqui, atque tuae tot benefacta manus,
Dulce loqui magis est, quam ferti pectore pastor
Pro caro superas quanta pericla grege.
53. [51.] Ad Pium VI., Vindobonam proficiscentem.
Urbs effusa sua tecum est de Sede, Quiritum
Tecum una cunctis impetus ire fuit.
Nemo, ubi te celeres rapuerunt, Sexte, jugales,
Non udis rediit sub tua tecta genis,
Nemo sibi moestus patrem non plorat ademptum,
Votaque pro dulci mille facit reditu.
Perge tamen: per te dum publica commoda constent,
Fert desiderium, qua pote, Roma tuum.
54. [52.] De Pio VI., Vindobonam eunte.
Saevit hyems; gelidas festinat Sextus ad Arctos,
Pro caro vitam devovet ille grege:
Ille, sacrum, ne quid perdatve, aut laedat ovile,
Nulla timet forti mente pericla sequi,
Nec dubitat glaciem et gelidas calcare pruinas,
Ire nec aggesta per juga tecta nive.
Hoc satis est mi scire unum: quocumque cadant res,
Qui facit hoc, pastor noscitur esse bonus.
55. [53.] Ad Pium VI., Vindobonam festinantem.
Nulla mora est: gelidas curris festinus ad Arctos,
Horrida nec saevo frigore terret hyems,
Nec verna expectas ut coelum temperet hora,
Nec Zephyri aggestas solvat ut aura nives.
Cunctando Fabius Romanam restituit rem,
Quod nil cunctaris tu, Pie, restitues.
56. [54.] De Roma, Pio VI. absente.
Sextus abest; sola interea quid Roma? Veretur
Absentem et memori pectore fida colit;
Quam valeat, quid agat, quo venerit, usque requirit,
Nata velut caro quae timet usque patri.
Sic desiderium verbis testatur amicis:
Sextus abest, Sexti nomine Roma sonat.
57. [55.] Ad Pium VI., Vindobonam proficiscentem.
I felix, i Sexte; praeit te Petrus euntem,
Praesens cultorem servat et usque suum.
Ille auctor, sacrum ad cinerem dum cernuus oras,
Nempe fuit, jussae dux erit ille viae.
Hoc duce successum poterit res nulla morari,
Hoc duce, vaticinor, prospera cuncta cadent.
58. [56.] De Pio VI., iter faciente.
Auget, Sexte, tuam passim praesentia famam;
Auditis in te plura vident populi;
Et laeti haud Romae tot de te mira loquutae,
Verum oculis gaudent credere quisque suis.
Nescio quid claro nimirum prodit ab ore,
Quod mulcet, mentes quod rapit attonitas,
Quo viso exclamant sacra formidine rapti:
Corpus humi pronum sternite, numen adest.
59. [57.] Ad Pium VI., Vindobona reducem.
Quam densi gliscunt plausus! Quam laeta frequentum
Certatim fervent gaudia Romulidum!
Ut Superis grates reddunt! Ut longa precantur
Incolumi aetatis tempora Nestoreae!
Jure, pater, fulgetque hilari tibi risus in ore,
Dulcibus et lacrymis immaduere genae.
Regibus haec merces una est: curam, atque labores,
Magnaque communis gesta rependit amor.
60. [58.] Ad Pium VI.
Publica res tecum supremo erepta periclo est,
Te salvo, salvam se tua Roma putat,
Mundus ad occasum primo et sibi gaudet ab ortu,
Passim et laetitiae dat bona signa suae.
O Roma, o mundo secli melioris origo,
Communi a Superis o date Sexte bono!
61. [59.] De valetudine recuperata Pii VI. et cardinalis Spinelli
Magne vales jam Sexte, valet Spinellius una,
Salvum Roma simul gaudet utrumque caput.
Scilicet eximius desit ne legibus auctor,
Desit ne custos legibus eximius.
62. [60.] Subscriptum imagini Pii VI., Pontificis Maximi.
Majestas et amor vultu junguntur in uno
16 :
Hoc regem, hoc possis noscere in ore patrem.
63. [61.] Pio VI. Pontifici Maximo ad paludem Pomptinam invisendam proficiscenti.
I pater, i, quos ante palus limosa tegebat,
Vise, agros, curis jam loca culta tuis.
Appia jam teritur mannis, late obsita junco
Quae fuerant, laetis frugibus arva nitent.
Jussum pergit iter gravis unda et devius ante
Amnis froenatis in mare fertur aquis.
I, cupidos jam pasce oculos, i, cerne, secundet
Cujus habes solium, quam tua vota, Deus.
Ille operum princeps, operum meta ille tuorum,
Quidquid agis, magna promovet usque manu.
64. [62.] 17 De Pio VI. Pontifice Maximo Obeliscus Quirinalis.
Parvus ego statuor celso heic in colle Quirini,
Atque sua Sextus me quoque servat ope.
Sarciri et fractum jussit, pulchreque poliri,
aeris et ornari lumine fulgiduli.
Principis haec magni laus est non ultima, curans
Grandia, quod parvum negligit ille nihil.
65. [63.] 18 Ad Antinorium, mirum sub Pio VI. opificem, gratulatio.
Invidiae prope jam discerptus dente cruento
Crevisti victa major ab invidia;
Vasta tuae moles arti jam paruit, ingens
Ardua, quo jussus, pectora flexit equus.
A Borea solis jam se convertit ad ortus
Immani docilis corpore Tyndarides.
Roma sonat late plausu. Salve, inclyte, clamant,
Salve opifex magno digne reperte Pio,
Digne operum ad partes magnorum saepe vocari,
Augustus Caesar queis sua posthabeat.
66. [64.] Ad Pium VI. Pontificem Maximum, ad agrum Pomptinum invisendum se ferentem.
Magnanimus fert se Pomptinum Sextus in agrum,
Atque suum praesens visere gestit opus.
Magnum opus, haec mirans aetas quod suspicit, aetas
Omnis quod semper postera suspiciet.
Laetus eat, laetus maneat, redeatque, beatos
Ab se se fieri gaudeat et populos.
Scilicet eximiis haec regibus una voluptas
Pro cura et factis redditur eximiis.
67. [65.] 19 De machina Italice "Filatojo" Pio VI. dicata. 20
Machina, deproperet quae serum fila, reperta est
Haec mihi magna tuis, Sexte, sub auspiciis;
Quam sacroque tibi, precor et quot stamina ducet,
Tot vitae accedant stamina longa tuae.
68 [66.] Domus, in qua Pius VI. paludes Pomptinas invisens divertebat, de se.
Qualiscumque, domus ferar omni nobilis aevo,
Quod laetam Sextus me Pius incoluit;
Mirum opus, exhaustas et visens saepe paludes,
Huic aliud nullum praetulit hospitium.
69. [67.] De statua damae munificentia Pii VI. restauratae. 21
Terga canis damae fugientis corripit: hostis
Discerpi saevo territa dente timet.
Dente nec illa tamen periit: peritura sed aevo
Jam foede laceris artubus, heu, fuerat!
Quod vivit, vivetque omnes servata per annos,
A Sexto id se se dicit habere Pio.
70. [68.] Ad Pium VI. Pontificem Maximum, de ludo alearum.
Alea Romulea nusquam non fervet in urbe;
Res jam, Sexte, tuam publica poscit opem.
Pone modum culpae: vesana licentia sanctas
Fac metuat leges et grave supplicium;
Nec mores perdat, lucri nec turpis amore
Aurea, quae condis, saecula dedecoret.
71. [69.] [ 377] Ad Pium VI. Pontificem Maximum de duobus signis equorum in colle
Quirinali positis.
Vincere Alexandrum, qui vicerat omnia, durum est;
Durum est indomitum vincere Bucephalum.
Stant obnixi ambo non cedere. Roma, timori
Parce tamen: magno cedet uterque Pio.
72. [70.] Ad Pium VI. Pontificem Maximum, de Febronii Palinodia.
Sexte, Petri augusta narras dum laetus in aede,
Quae tibi Febronii est littera scripta manu,
Excepit sacer admirans tua verba Senatus,
Atque aliquis secum talia dicta dedit:
Clamasti errantem revocans, victorque reversam
Laetaris merito nunc, bone pastor, ovem.
Illius o utinam quae per vestigia pessum
Ibant, atque alias vox tua servet oves.
Nullaque sit, quae non docilis tibi pareat ultro,
Te duce, monstratas et velit ire vias!
22 Note: 10
73. [71.] Occiso Romae anno 1793. Hugone Bass-ville Gallo, populus Romanus clamaverat
"Viva il Papa"
"Vivat, io, Sextus!", laeti clamate, Quirites,
Sospite quo sospes nil sibi Roma timet,
Libertas quo dira fugam victore capessit,
Relligio et celsum tollit ad astra caput.
Vivat, io, servetque suos virtute suorum
Fretus et externas videat usque minas.
Haec eat, haec Romae totum vox impleat orbem,
Intremet et justo Gallia tacta metu.
74. [72.] 23 De Clemente XIII. Pontifice Maximo vi subita morbi prope extincto et paullo post
valente.
Clementi magno instabat mors pulchra, laborum,
Quos tulit in vita, praemia laeta ferens.
Obtulit instanti se se nil territus ille,
Pallida sed scisso Roma sinu ingemuit,
Et mihi, ait, tantum, proh, Divi, avertite vulnus,
Mi tantum, ah, miserae avertite perniciem.
Sollicitae valuere preces. Mors jussa recessit,
Sacratoque manus abstinuit capite,
Atque ita discedens: Tibi praemia salva manebunt,
Communi interea vivere perge bono.
75. [73.] Ad cardinalem Julium Somaliam.
Eximium Sextus tibi quod, Somalia, honorem
Largitur, toto gratulor ex animo.
Sed magis ex animo tibi gratulor, hoc quod honore
Dignum Roma omni te putet eximio,
Sexto et certatim nemo non plaudit, honorem
Praesule in eximio quod locat eximium.
76. [74.] Subscriptum imagini cardinalis Somaliae.
Hoc ore, hoc vultu est Somalia: caetera pinget
Olim, orbis late qua patet historia.
77. [75.] Ad cardinalem Flanginium.
Romano clarus quod fulges denique in ostro,
Id, Flangine, tibi gratulor ex animo;
Sed magis hoc, tibi delato quod gaudet honore
Clarior ob titulos Roma futura tuos;
Nemo tua Sexto quod cessat plaudere causa,
Virtuti solvi praemia quisquis avet.
78. [76.] Ad cardinalem Aloysium Turrigianum.
Re praestas, pulchro quod praefers nomine Turri;
24Flectere non ullae te potuere minae,
Aëriam ut turrim nequeunt inflectere venti,
Aeolii circum turbinis ira fremit,
Jam cadit impulsu valido prostrata cuppressus,
Eruta jam quercus, pinus et alta jacet.
Illa sua stat mole, usquam nec flectitur, ictusque
Incursusque omnes ardua perpetitur.
Macte animis, macte o praestanti robore mentis,
Magne vir, invictum te dabit ista, deis
Te dabit ista parem virtus; spe decidet omni
Edomita elisis anguibus Invidia.
79. [77.] Ad cardinalem Durinum.
Virtutes vulgare tuas, Durine, parabam,
Atque meis coelo attollere carminibus:
In manibus citharae, jam vox exibat in auras,
Torva sed ex sacro prodiit una choro,
Et roseas suffusa genas frontemque pudore,
Pulchraque transverso labra premens digito.
Audacem vetuit meritae quidquam hiscere laudis.
Ergo adsto admirans, attonito et similis,
Atque tua (hoc certe potis est vis nulla vetare)
Verso animo et tacita mente colo decora.
80. [78.] Ob felicem ingressum Bononiam Andreae Joannetti episcopi Himeriensis et
administratoris archiepiscopalis Ecclesiae Bononiensis.
Felsinei cives, vestrae si gloria gentis,
Si patriae dulcis pectora tangit amor,
Gaudete, hic vestrae talis quod contigit urbi
Magnorum praesul munere coelicolum,
Qui vigiletque, gregique abigat furesque, luposque,
Et facilem ductor monstret ad astra viam,
Nec duris instet jussis, at voce morantes
Blandus et exemplis incitet usque suis.
Haec ego polliceor, nec spe male ludor inani:
Est aliquid Sexto tam placuisse Pio.
81. [79.] Ad Laurentium Riccium praepositum generalem Societatis Jesu.
Optarent nostrae cum te laudare Camoenae,
O pater, o gentis fama decusque tuae,
Continuo iste tuus pudor obstitit. Ergo negantem
Aggressa est tali callida Musa dolo.
Parce metu, dixit, sapiens laudabitur unus,
In nostro sapiens carmine solus erit.
25Sic pudor elusus, mutato nomine, sic te
Extulimus meritis laudibus astra super.
Nemo etenim in populo non sensit, scilicet uni
Ille tibi ignotus quis fuerit sapiens.
82. [80.] Ad convictores Seminarii Romani, qui praepositum Societatis Jesu publice
laudarant.
O, flos Italiae, pubes generosa, beatam
Si quis Loyolae dicere vult sobolem,
Quod multa illorum cumulastis laude parentem,
Dicturum id vere non ego diffiteor.
Illa tamen multo esse beatior est mihi visa,
Tales eduxit sedula quod juvenes,
Praestantes Phoebi, praestantes Palladis arte,
Praestantes grato pectore et ex animo
Gaudentes, altrix ipsorum nacta parentem
Munere quod divum est eximio eximium.
83. [81.] De Petro Leopoldo Austriaco Magno Etruriae duce Roma loquitur.
O divae genus Austriados, quo fratre superbit
Coesar, quo gaudet Flora beata duce,
Etruscis meus adveniens huc Tibris ab oris
Multa mihi de te magnaque rettulerat:
Mitem, magnanimum, nullis non dotibus auctum
Narrans, heroum corpora quae decorant,
Quaeque animos. Majora fide narrasse putabam;
Sed tua praesentis factaque cum licuit
Dictaque mirari, clamavi Roma: minora
Reris cuncta meus mi retulit Tiberis.
84. [82.] De Romanorum principum hymenaeis.
Odescalchiadas, Corsinos, Chisiadasque,
Albanosque vide, Roma, tibi quatuor
Unde ortos nosti magnis claros benefactis,
Quorum viva cluet gloria, pontifices.
Hae se se ut claro gentes junxere Hymenaeo,
Non ne meram spondent semideum sobolem?
85. [83.] De Parmensis ducis filia prima conjuge Josephi II. Imperatoris in Arcadum
coetum adscripta.
Hoc erat, hoc, nuper quod capripedes satyrisci
Maenalon ingenti non sine laetitia
Lustrabant, agili tollentes corpora saltu;
Hoc, quod Pan junctis nuper arundinibus
Mulcebat cantuque auras. Nova gloria nempe
Accessit nostrae moenibus Arcadiae:
Illa quod Austriaco juveni nuptura puella,
Magnorum proles incluta Borbonidum,
Illa, colit quam Parma, ingens quam mox colet Ister
Florentem eximie laudibus eximiis,
Maenalio scribi gaudet sua nomina trunco,
Diva nec agrestis pars negat esse chori.
86. [84.] De Florentia et Dante. 26
Te fraudum sedem ac sceleris, Florentia, Dantes
Ille tuus dixit: nec tamen eripuit
Splendoris tantum quantum dedit. Illa dolentis
Credita non ulli vana querela jacet,
Sed magis, atque magis tua laus viget; esse fereris
Quod semper Tusci patria Moeonidae.
87. [85.] De Venetiis.
Dum Venetam se se jactat Neptunus ob urbem,
Reddidit haec fratri Jupiter: Ista tuam
Quam dicis, Neptune, urbem, tua dicier ipsa
Nolit, te victo, quae tua regna tenet,
Nec servit pelago, verum imperat, Adria late
Qua patet, edomiti magna maris domina.
Nec magna est, aedes media quod condit in unda,
Sed sibi quod regnum condidit eximium,
Regnum, fortunae possit quod vincere fluctus,
Quasque ferunt rebus tempora longa vices.
Jupiter haec; doluit Neptunus; verba tonantis
Laudarunt laeto caelicolae fremitu.
88. [86.] In nuptiis Joannis Vidman nobilis Veneti.
O praestans juvenis, cum te, diamque puellam
Candidus aeterno foedere junxit Hymen,
Urbs maris Adriaci regnatrix laeta favoris
Vultuque et plausis signa dedit manibus.
Nam quae vos novit, vestros novitque parentes,
Novit avos, proavos et proavum proavos,
Omnes omnigena praestantes laude, suaeque
Ingens et decus et praesidium patriae,
Conjugio ex isto nil parvum sperat, ituram
Sed, qua clara patrum gloria praegreditur,
Progeniem, Venetam quae rem servetque, superque
Astra manu fortis consilioque ferat.
89. [87.] Octaviae Odescalchiae. 27
Laeto cuncta sonant plausu: laetus venit Hymen,
Et gerit in nivea vincla facemque manu.
Aedibus e patriis jam prodi, Octavia, cari
aedes et juvenis jam tua tecta pete.
Quid precer interea laetum, faustumque? Rogari
Quid tibi tu divos, dia puella, velis?
Hoc precor, hoc posci tibi vis, reor, ipsa: paternae
Omnigena cedat nil tua laude domus,
Virque tuum tuus exaequet virtute parentem,
Tuque tuae matris tot decora aequipares,
Et, quae nascetur proles tibi multa tuorum,
Sit fratrum eximiis dotibus assimilis.
Evenient: probat ipse preces, ac, ter face mota,
Haec mea festivus vota secundat Hymen.
90. [88.] Ad Octaviam Odescalchiam.
Sponsi dona tui raras, Octavia, gemmas
Inspexi, multo lumine fulgidulas
Admirans; tacitus mecum dein talia: Gemmae
Fulgidulae, vobis jam cadet omne decus,
Illa ubi vos capite in flavo, collove locarit
In niveo, stellis ut cadit omne decus,
Sol ubi sydereo coetu se se intulit almus,
Unus et auratis fulgurat in radiis.
91. [89.] Ad eamdem.
Luce micant pulchra tot gemmae, Octavia, sponsi
Dona tui; gemmis tu quoque pulchra micas;
Nec tamen a cultu es tu pulchrior; ipse decorem
Sed magis a pulchro corpore cultus habet.
92. [90.] Octaviae Odescalchiae novę nuptę e patria domo exeunti.
Felix praestanti vir conjuge! Tu quoque felix
Praestans eximio nupta puella viro!
Queis merito plaudit, quos et colit inclyta Roma,
Miraturque, amplis laudibus et cumulat.
Esse cupit vestro et surgent qui sanguine, vobis
Et proavis similes, fratribus et proavum.
93. [91.] 28 Ad Sigismundum Chisium, de principibus Odescalchiis. 29
Livius hanc genuit, peperit Victoria nympham,
Quae tibi, magne, parat nubere, Chisiada:
Nata nec eximios non aequat laude parentes
Corporis atque animi dotibus eximiis.
Dĵ faciant, qualis, qualique est edita stirpe,
Tali prole tua compleat illa domum.
94. [92.] Balthassari Odescalchio natum filium gratulatur.
Primus formoso qui te vocet ore parentem
Prognatum toto gratulor ex animo,
Cui quidnam verax praesago pectore verax
Non sine Phoebaeo numine vaticiner?
Cuncta simul, matura virum quum fecerit aetas,
aequabit laudes, Balthasar, ille tuas.
95. [93.] Ad Balthassarrem Odescalchium, de Homeri illustrationibus.
Maeonidae interpres magnum mirabar Homerum
Nullis non illum vatibus anteferens;
Nunc magis at miror, diae quum fulgura lucis
Clara illi affundis, Balthasar eximie,
Atque, suis olim scripsit quae Popius Anglis,
Vis nota esse tuis non minus Ausonidis.
Urge opus incaeptum, lingua et mirandus utraque,
His patrios fines affice muneribus,
Atque doce, veri quae sit forma illa poetis,
Ignotam nostris quam doleo Arcadibus.
96. [94.] Subscriptum imagini Balthassaris Odescalchi.
Odescalchiades hic Balthasar, inclytus ille
Musarum cultor, fama, patrocinium.
97. [95.] De Aula Odescalchia pro excipiendo Alberto Austriaco in templi Bacchici
similitudinem exornata.
Bacchi templa vides priscis meliora, decorae
Candida ubi fervent gaudia laetitiae.
Austriacum hic juvenem dia cum conjuge, laeta
Sed non et nimium Roma soluta colit.
98. [96.] Ad Sigismundum Chisium, de museo in ejus domo picto.
Chisi magne, tuas Helicon migravit in aedes,
Et colit hos Phoebus Pieridesque Lares.
Arma operis tibi quaeque sui (viden?) omnia praebet,
Atque suam in quaevis carmina spondet opem.
Quo te cumque rapit sacer impetus, i, licet, audax:
Aut lauri, aut hederae praemia prima feres.
99. [97.] Ad Paullum Borghesium, de domo ingeniose ad speciem aucta.
Pulchram, Paulle, domum vidi. Pars altera fabri,
Ingenio pars est altera structa tuo.
Dispositis iteras speculis conclavia; quaeque
Et res adspectu bis placet a gemino.
Arte tua gaude: laxatas tollimus aedes,
Solertem ad coelum tollimus et dominum.
100. [98.] De Victoria Odescalchia, Romam advecta.
Si qua tumet pulchram ob faciem, formaeque leporem,
Ponat jam fastus victa puella suos
30 .
Argivae haud impar Helenae Victoria linquens
Ripam Arni, flavum se tulit ad Tyberim.
Haec, quocumque venit, formas una anteit omnes,
Formosae in cunctis nomen et una refert.
101. [99.] [ 344] Ad Clementem XIII. Pontificem Maximum rusticantem.
Dum te rura tenent, contractae seria frontis,
Regnorum et curas, magnaque consilia,
O pater et Thracum turbas et si qua timentur,
Cuncta sub Albano tristia merge lacu.
Quidquid ages, quoquo flectes vestigia, circum
Te spes, te circum Gaudia laeta volent,
Ingenui et Lusus et suavis turba Leporum,
Et Jocus et vultu Risus hians hilari,
Queis sine nil gelidi fontes, nil florea rura,
Umbraeque et lenes profuerint Zephyri,
Nec tibi decedet fesso de corpore languor,
Nec bene erit nobis, queis pote nil melius,
Nil quidquam in vita jucundius esse, valentem
Imperii quam te froena tenere diu.
102. [100.] Ad Pium VI. 31 Pontificem Maximum,
ut tandem Romam redeat et omnium saluti, ob latronum multitudinem periclitanti, consulat.
Sexte, veni, miseros urget mala turba Quirites,
Securis nulla jam licet ire via.
Furum plena fuit, nunc plena est Roma latronum,
Surripuisse olim, nunc rapuisse juvat.
Rem servare suam nemo audet, summaque voti
Haec una est, fodiat ne modo sica latus.
Sexte, veni, spes una tuis; fac, optime princeps,
Nostra simul redeat, te redeunte, salus.
103. [101.] De nuptiis Sigismundi Chisii et Flaminiae Odescalchiae.
Et saepe audivi te, Sigismunde, loquentem,
Magnumque admirans ingenium obstupui;
Et tibi desponsae vidi quondam ora puellae,
Visaque Spartana pulchrior est Helena.
Ergo connubii maturo tempore vobis
Aurea dum sanctus vincula nectit amor,
Quid precer? O superi, prolem his concedite, matrem
Quae facie, patremque ingenio aequiparet.
104. [102.] De Victoria Odescalchia, ejusque gnata Flaminia. 32
Totque ac tam raris gnatam Victoria praestet,
Flaminia an matrem dotibus, ambigitur.
Hoc omnes inter sed plane constat, utraque
Esse nihil toto cultius et melius
Foemineo in coetu, nec pol fore, ni dea summis
Huc aliqua e coeli sedibus adveniat.
Jure igitur matremque olim tam laeta recepit
Nympharum sacras Parrhasidum in tabulas,
Et nata in tabulas quod nunc dat nomen easdem,
Parrhasii nec pars abnuit esse chori,
Exultat, partumque sibi testatur honorem
Et plausu et laetis cantibus Arcadia.
105. [103.] [ Sep. et Lug. 28] In funere Flaminiae Odescalchiae Chisiae. 33
Optatam ut prolem vitales fudit in auras,
Chisiadum et claro consuluit generi,
Aurea mortales coetus terrasque reliquit,
Atque domos abiit Flaminia in superas.
Illa quidem felix, nec fleri digna; sed, eheu,
Conjux, heu genitrix et pater unanimis,
Et soror et fratres, altum queis vulnus adegit,
Roma, tibi tristes eliciunt lacrimas.
Hos ploras? Ipsam te plora; nam tibi, Roma,
Eximium hinc abiens abstulit illa decus.
106. [104.] In idem argumentum.
Omni quae in vita nunquam non clara fuisti,
Clarior es tua post funera, Flaminia.
Sic quae clara micant media vel luce, coruscat
Fax tamen obscuris clarior in tenebris.
107. [105.] Inscribendum hortis Alexandri Cardinalis Albani.
Quales Luculli vidit, seu Coesaris hortos
Roma vetus, tales heic nova Roma videt.
Hospes, Alexandri mirare ingentia facta;
Antiquum patriae reddidit ille decus.
108. [106.] Ad Balthassarem Odescalchium, de carmine, quo hyemem laudat.
Tristis hyems ante hac mihi, Balthasar optime, visa est,
Pigra gelu, nigris horrida turbinibus,
Digna odio, nullis non probris digna, sed illam,
Magne, tuo dum tu carmine concelebras,
Incipit en eadem grata et jucunda videri,
Et dici verno tempore laeta magis:
Nimirum, ut carmen possit convertere mentem,
Audieram; nunc re doctus id experior.
109. [107.] Ad Balthassarem Odescalchium, Cunichius de se audiente carmen ab eo 34 scriptum in autumnum.
Autumnum exegi Romae, caruique beati
Ruris non laeto pectore deliciis.
Autumnum sed tu dum, Balthasar optime, scribis,
Pingis et agrorum gaudia mirifice,
Urbe procul tecum rapior, rurisque beati
Hercle fruor laeto pectore deliciis.
110. [108.] Ad Balthassarem Odescalchium, se ejus carminis lectione nunquam satiari.
Tale mihi saevus carmen si diceret hostis,
Fratre mihi fieret carior ille meo,
Quid tu cum dicis, quo nil mihi carius uno est,
Junctius et sanctae foedere amicitiae?
Incendor totis flammato corde medullis,
Inque tuo exulto, Balthasar, ingenio.
Atque iterum, atque iterum posco gratum mihi carmen,
Dulci unquam fio nec satur ambrosia.
111. [109.] De Xisti V. Vaticana pyramide a Benedicto XIV. sublatis inanibus ornamentis
circa basim positis pristinae majestati restituta.
Xiste pater, gaude: Benedicto vindice, foedis
Illa tua erepta est pyramis e pedicis.
112. [110.] De Spinelli urbis praefecti et Preti praefecti viarum in fungendo munere
diligentia.
Tutus eo, mundusque urbis per compita. Servas
Tu, Spinelle, caput, tu mihi, Prete, pedes.
113. [111.] De docili Romanorum ingenio ad Spinellum praefectum urbis.
Fortis equi Roma est similis
35 ; non apta domari
Cuilibet, at doctam sentit amatque manum.
Hinc, Spinelle, tibi docilem se praebet, agique
Se nutu gaudet, magne vir, illa tuo.
114. [112.] De eximia Spinelli praefecti urbis auctoritate in ea regenda.
Quam tibi morigeri se dent, Spinelle, Quirites,
Quae nutu froenas, plena theatra docent.
Nemo malos audet cantores laedere, nemo
Plaudere, te plausum non praeeunte, bonis.
Nil turbae est usquam, nec solum cuncta canuntur,
Cuncta sed et fiunt ad numerum atque modum.
115. [113.] Simulacro Ciceronis subscriptum.
Salve, urbis decus aeternae, salve, optime Tulli,
Salve, o magnorum maxime Romulidum.
Eloquii princeps, quo sub duce Roma Pelasgos
Vicit, quos armis vicerat, ingenio.
116. [114.] [ Sep. et Lug. 72] De Tullio servato apud hominem stolidum. 36
Tullius hoc vivit sub marmore; sed tacet, hujus
Quod domini stolidas despicit auriculas.
Veneris huc, Stay, vel tu, Bonamice, loquetur
Ore merum promens nectar et ambrosiam.
37
117. [115.] Ad celebrem oratorem.
Eloquio adsuetus Tulli, tua verba probavi;
I, te laudatum jam reor esse satis.
38
118. [116.] Ad Ignatium Veninum S. J. eximium sacrum oratorem, cum initio a paucis,
sed iis nobilissimis ac doctissimis audiretur. 39
Audiris paucis rhetor longe optimus, isti
Sed pauci sunt pars optima Romulidum,
Quos fora mirantur, quos curia sancta, Lyceo
Queis parta est ingens gloria in omnigeno.
Hos tu auditores mihi nactus, quaerere perges,
Quo cerdo et fartor fugerit et lanius?
119. [117.] Ad eumdem. De ejusdem voce, ut aliqui dictitabant, non admodum leni ac
modulata. 40
Quam, Venine, tibi dulcis, modulataque sit vox,
Multi saepe rogant. Queis ego: dispeream,
Si scio vel memini, nam rerum copia mentem
Occupat, atque sibi vindicat attonitam,
De numeris nihil ut quaeram; sic, ut rude vulgus,
Omnis cui gemina est sensus in auricula.
41
120. [118.] De eodem Venino concionem habente de gloria beatorum.
Ludimur? An divum patuit penetrale? Pyropo
Cerno urbem et flavis undique chrysolitis
Fulgentem clare, quam pulchro interluit amni
Torrens ambrosio dulce fluens latice.
Haec illa, haec divum sedes, haec magna beatis
Civibus a magno numine structa domus.
Talia jactabam, coeli dum regna potenti
Veninus mire pingeret eloquio,
Nec jam audire, mihi sed cernere cuncta videbar,
Quum subito fari desiit (hora nimis
Praepete desierat lapsu brevis); ilicet omnes
Mi penitus toto e pectore laetitiae
Exciderunt, animoque elapsa ingentia, quae me
aequarant magnis, gaudia, coelitibus.
121. [119.] De eodem mirifice de officio conjugum disserente.
Orantem sacra Veninum nuper in aede
Miransque, horrescensque, attonito et similis
Audivi et mecum: Salve, o, salve, unice, dixi,
Orator, cui vel Tullius invideat.
122. [120.] De eodem Venino ad Romam.
Roma, cave, ne, si Veninum spreveris, omni
Spernaris, late quam patet, Italiae;
Namque virum novitque, omnique ad sidera tollit
Laude omnis, late quam patet, Italia.
Nec sibi vult dici, eloquio quam polleat ille,
Sed tu acri quam sis praedita judicio.
123. [121.] De eodem cum desiit concionari. 42
Desiit audiri tua vox, Venine, sed alto
Illa mihi penitus pectore fixa manet,
Atque utinam evelli possit; nam postmodo quidquid
Audiero, metus est, ne male displiceat.
Ut quaecumque olim fluerant jucunda palato,
Gustata incipiunt nil sapere ambrosia.
124. [122.] 43 Ad Minzonum oratorem sacrum.
Pars laudat, pars te culpat, Minzone, Quiritum,
Sed, quae te culpat, pars adeo exigua est,
Parva, minuta, levis, dicam hoc ut jure: Quiritum
Omni laudaris mirifice a populo.
125. [123.] Ad eumdem Minzonum.
Romulea orator loquitur dum multus in urbe,
Templaque facundis vocibus alta sonant,
Et placuisse bonis laus est tua
44 magna; sed hercle
Major, Minzoni, est displicuisse malis.
Illa quidem multis; uni haec tibi contigit, unum
Probris Janseni turba proterva petit.
126. [124.] Ad amplissimum praesulem honoratum Cajetanum.
Moeonidum laudas, meque uno carmine, princeps;
Auctor mi laudis perplacet et socius
Dicere nec possum, quid sit jucundius; hercle
Utrumque est dulci dulcior ambrosia.
Utroque haec gaudet mea Musa et posse videtur
Inter Pierios ire superba choros.
127. [125.] Ad Octaviam Odescalchiam Zagaroli ducis conjugem de ejus foecunditate
Urbi jucundissima.
Auges prole domum quod dulci, Octavia, totam
Late Urbem video fervere laetitia.
Nimirum passim gliscunt quae gaudia, laudant
Et coelo attollunt teque, tuumque virum.
Quippe etenim haec causa est laetandi, vestra futura
Quod proles vobis creditur assimilis.
128. [126.] Viro amplissimo Hyeronimo Juliano, oratori Veneto, ab Urbe discedente.
Urbis deliciae, moesta discedis ab Urbe,
Quae memor haud unquam desinet esse tui,
Tu quoque sis, facito, memor illius ac tibi semper
In medio haec sedes hereat alma sinu.
Utque tuas cupide laudes Roma usque loquetur,
Sic Romae usque tuo nomen in ore sonet.
Pendeat ambiguum, dici tu carior illi,
Carior an dici debeat illa tibi.
129. [127.] De Nicolao Azara, Hispaniarum regis oratore, facinorosis hominibus infestissimo
et pubblicae quietis studiosissimo.
Hispanum quae turba ferum scelerosa frequentas,
Hic male tuta, alium jam tibi quaere locum.
Hunc sapiens Azara locum regit, ille severus
aequa fovet vigili jura patrocinio,
Atque sibi, atque suo regi primum decus esse
Nil praeter justum velle piumque putat.
Hunc, Superi, servate urbi, pacalis olivae
Huic meritum sacra cingite fronde caput.
130. [128.] Ad comitem Augustinum 45 Tanam, de ejus poetico augurio Neapolis regi inscripto.
Legi, Tana, istud, supremo in vertice Pindi
Quod tibi dictarat Delius, augurium.
Legi equidem dignum, quos laudas, regibus, isto
Dignum, quo polles, magne vir, ingenio.
Jure tibi liquidis plaudit Sebethus ab undis,
Jure tibi flavo Tibris ab amne pater,
Praesentemque alter praesens complectitur arcte,
Alter at absentem nocte, dieque vocat.
46
131. [129.] Ad eumdem Cajetanum 47 Tanam, de ejus diversoriolo.
Tana, tuam vidi latebram, placuitque. Pusilla
Quam magis est, vati tam magis apta bono est.
Aedibus ex magnis nil magnum prodit. Homeri
Hospes amat parvas Calliopea domos.
132. [130.] 48 Ad Aulum, de Petro Metastasio.
Non omnis periit vatum flos. Aule, querelis
Parce: suum doctae stat decus Arcadiae.
Quamquam vestrates primi periere poetae,
Nostras vivit adhuc, Aule, Metastasius.
133. [131.] De Homeri Iliade.
Caetera privatis vatum scripta; Ilias una,
Rex Macedo ut dixit, regibus apta legi.
134. [132.] Ad Homerum, de ejus carminibus.
Te multi caecum perhibent, sed carmen, Homere,
Illi quod perhibent, id negat hercle tuum.
Te te ipsum et clamat nil non vidisse prius quam
Nostris, quae cantas, subjiceres oculis.
Tot variam rerum speciem, formasque, colores
Et pingi a caeco qui putat omnigenos,
Dum te oculis caecum frustra contendere pergit,
Dumtaxat caecum se probat esse animo.
135. [133.] Ad Marcum, de Homeri carmine.
Marce, tibi longum est divini carmen Homeri;
Mi magis atque magis, quod placet, usque breve est.
136. [134.] In idem argumentum.
Carmen, Homere, tuum dico breve: mi breve, quidquid,
Quantumvis longum, longius esse velim.
137. [135.] Ad Josephum Taruffium. Respondet ejus elegiae incipienti "Carmina Grajorum
coepit qui vertere primus" etc. 49
Non mihi ego tantae merui praeconia laudis,
Illa meus nec fert, dulcis amice, pudor.
Quod priscos miror vates, doceoque juventam
Magnorum ad normam scribere Grajugenum,
Quod nostri fucumque odi pigmentaque saecli,
Laudis (deme alias) haec modo summa mea est.
Hac utinam Romae prosim, gignamque poetam
Magnum aliquem, atque tibi, magne vir, adsimilem!
Tunc dicam: Tantae merui praeconia laudis,
Tunc feret illa meus, dulcis amice, pudor.
138. [136.] Josephi Taruffii responsum.
Quos mihi nempe tuas conanti attingere laudes
Rescribis, vatum maxime, versiculos,
Grata verecundi praebens munuscula plectri,
Dulcis versiculos pignus amicitiae:
Illos ni memori mansuros pectore condam, Note: 5
Quippe ego sim ferro durior 50 et chalybe;
Nam quidquid Charitum, quidquid fert Musa leporum
Pol brevibus nosti claudere versiculis;
Et nunquam Phoebaea tibi non Musa canenti
Adflat, abest nunquam condita Calliope. Note: 10
139. [137.] Ad Petrum Rossium, de Psalmis Davidis Latino carmine redditis.
Adsuetis cantu vitam incestare profano
Parca rapit furva, quae cecinere, manu.
Tu contra tua, Petre, feres haec carmina tecum,
Divi ubi perpetuas laeti agitant choreas,
Jessidaeque ibis magno comes ac tibi magni
Certabunt aeque plaudere coelicolae,
Nec minus interea terras tua clara per omnes
Fama coronatis vecta feretur equis,
Teque canet palma insignem, vatesque Latinos,
Et vates natum vincere Grajugenos,
Majoremque illis tanto, coelestia quantum
Humanis, virtus anteit et sceleri.
140. [138.] Ad Raymundum Cunichium Petri Rossii responsum.
Nulla solet vox grata magis, nullumque acroama,
Quam sua laus nostris auribus accidere,
Quod si a laudata veniant praeconia lingua,
Tum vero optatum nil magis esse potest.
Munere, mi Raymunde, tuo contingit utrumque, Note: 5
Nec tamen his capior dulcibus illecebris;
Nam me animus nimis ipse sui sibi conscius urget,
Atque his indignum laudibus increpitat.
Quare age verte alio laudes et quidquid in illo
Peccavi scripto, simplice voce mone. Note: 10
Tu censor mihi, tu judex, tuque esto magister,
Quando te talem Roma diserta probat.
Discipulorum unum e numero me finge tuorum,
aevo jam quamvis ingenioque senem.
Emerita Ascraeo nempe etsi barbita 51 trunco Note: 15
Suspendi, facies, doctior ut moriar.
141. [139.] De suis et Francisci Cancellierii carminibus.
Non gemini fratres, partu quos mater eodem
Fudit, sunt inter se se adeo similes,
Ut, Francisce, meis tua carmina. Si quis utrumque
Damnat, fors recte sentit, at alterutrum
Qui damnat seorsum, nil sentit prorsus et acri
Mente caret, doctis et caret auriculis.
142. [140.] De eodem Francisco Cancellierio.
Quae scribis, Francisce, probem licet omnia, laudo
Vix quidquam modice parciter et timide.
Namque meo tuus iste color sic convenit, ut, quae
Scribis tu, alter ego scribere mi videar;
Nec large laudare ausim, ne dicar ineptus
Ipse meis auctor plaudere carminibus.
143. [141.] De eodem. 52
Carmina, quae scripsi, nunquam, Francisce, putavi
Pulchra et lectorum digna tenere oculos;
Sed cum tu miro descripsti cuncta lepore,
Pulchraque sunt, dixi et digna tenere oculos.
144. [142.] [ 401] De se, & Pompej versibus. 53
Carmina, Pompej, mea cum tot laudibus effers,
Ipse mihi videor scilicet esse aliquid.
Sed conferre tuis coepi ut mea carmina, rursum
Non mi aliquid videor, prorsus at esse nihil.
145. [143.] Ad Hyppolithum Pindemontium de ejus carminibus.
Veronae decus et nova gloria, Pindemonti,
Cur tua Romanum Calliope ad Tiberim
In avidicos prompsit cantus, auditaque sensus
Omnes mi, totam surripuitque animam?
An desiderio frustra ut tabescere inani
Cogar et avectam nocte dieque vocem?
Avectam, indomito postquam heic incendit amore
Omnia, longinquam, proh dolor, in Meliten.
146. [144.] 54 De Verzae 55 laudibus.
Hic sedit, cecinit, sub lauru hac Verza; canentem
Audivere animis Arcades attonitis,
Illius et plexas Phoebaea hinc fronde coronas
Certatim flavis imposuere comis.
Alto Romulidum sonuerunt omnia plausu,
Et Tyberis laetis pulchrior ibat aquis.
Haec vidi, haec rarae gavisus laude puellae
In lauri scripsi cortice Daphnis ego.
147. [145.] Ad Amaryllin 56 abeuntem.
Heic quod eras, nuper gaudebat Parrhasis ora,
Et vatum est tota quidquid in Arcadia.
Hinc quod abis longe, maeret nunc Parrhasis ora,
Et vatum est tota quidquid in Arcadia.
Nil mortale etenim cecinisti, dia Amarylli,
Sed canit in Pindo qualia Calliope.
148. [146.] Ad Cocciam, de sua canendi scientia. 57
Coccia, solerti laudamus mente puellas,
Multiplices potuit discere si qua modos.
Unam te attoniti miramur, cui datur uni
Omnigenos alias posse docere modos,
Artis et Orpheae supremum tangere culmen
aetas floridulae dum tibi vernat adhuc.
Scilicet eximium seris non indiget annis,
Quodque modo aspexit, pervidet ingenium.
58
149. [147.] Ad Vincentium Montium, de ejus Aristodemo.
Monti magne, tua haec quod prima tragoedia magnos
Percellit miro carmine Romulidas,
Invaditque imos sensus et pectora miscet,
Atque sibi mentes vindicat attonitas,
Laetor ego et mecum tacitus: Divine poeta,
Hinc arsus, quonam denique pervenies?
150. [148.] De Strozzia, actrice eximia.
Mapheo debes, Verona, tragoedia nusquam
Scripta quod in tota est pulchrius Italia;
Strozziadi at debes, Verona, tragoedia nusquam
Acta quod in tota est pulchrius Italia.
Hanc quoque fac statuas Pario de marmore dignam
Civibus eximio semper honore coli;
Par nec honos desit fratri, quo se duce culmen
Artis ad ignotae dia puella tulit.
151. [149.] Ad Nicolaum Spedalierium, de ejus in omnibus praestantia. 59
Nulla non praestas re, maxime Spedalieri,
Mirum aequas miris ingenium manibus;
Orpheos addis cantus, mentesque virorum
Et sensus mulces omnibus illecebris.
Quem qui non cupide jungit sibi, sensibus ille,
Ille omni pol, me judice, mente caret.
152. [150.] De poetis Grajis opificibus Grajis comparatis.
Miraris Grajo priscos tu in marmore vultus,
Ductaque sollerti signa venusta manu.
Miror ego formas Dircaei vatis, Homeri
Formas divina miror in Iliade;
Nil ubi non rerum vivit, spiratque, tuentem
Nil non sic pulchris lactat imaginibus:
Ut, nugas veluti, puerumque crepundia, spernam
aeraque Lysippi, saxaque Praxitelis.
153. [151.] In solemni ingressu exteri oratoris apud Sanctam Sedem.
Romuleam inveheris dum rite orator in urbem,
Atque teris curru divite Flaminiam,
Et pompam, sumptusque tuos, vir magne, Quirites
Mirantur densi mentibus attonitis,
Ipsum mirantur sed te magis hercle, tuasque
Certatim laudes sidera ad alta ferunt,
Nec jam aurum, aut vertes memorant, currusque superbos,
Sed, quo nil urbi gratius est, dominum,
Magnanimum, facilem, sapientem, suaviloquentem,
Nullis non carum dotibus eximiis.
154. [152.] Ad Grimaldum catholici regis oratorem.
Nos, Grimalde, tibi multum debere fatemur,
Queis laeti currunt, te tribuente, dies.
Quique solet tacita maerere autumnus in urbe,
Albanas gaudet vincere laetitias.
Per te spectaclis gaudemus; tu tamen isto
Isto hilari vultu gaudia prima facis.
Dulcius hoc multo spectaclis omnibus unum:
Te laetum nostra cernere laetitia.
155. [153.] De Eurynome Arcadica.
Eurynome, o Charitum mater, laeti Arcades aram
Hanc tibi Parrhasio ponimus in nemore,
Addimus et vario plexas de flore corollas,
Munera parva tuae, diva, sed apta comae.
Concordesque una sic mente ac voca precamur:
O dea, Parrhasium saepe revise nemus;
Tuque, tuumque genus Charites hinc pellite, si quid
Insulsi restat, si quid et illepidi,
Et facite, ut quivis Arcas madeatque lepore,
Et sapiat, verter quam sapit Astridius.
156. [154.] De eadem.
Eurynome Arcadias coluit
60 quondam dea sylvas;
Fallor, an hoc iterum nunc subit illa nemus?
Se certe prodit vultuque et corpore toto
Quae possit magnas forma decere deas,
Et circum ludit manibus per mutua nexis
Triplex composito gratia juncta choro.
Non fallor: salve o Charitum formosa decentum
mater, adesque tuis Arcasin, Eurynome.
157. [155.] De adventu Eurynomes inter Arcadas.
Arcadium nemus et celsi dumeta Lycęi,
Antraque muscosis roscida pumicibus,
Fluminaque et liquidi fontes, gaudete: beatas
Pastorum ad sedes huc venit Eurynome,
Quaque venit, perfusa novo micat aura lepore,
Et viret et florum germine vernat humus.
Ut divam excipiunt! Laetae ut comitantur euntem
Naiades Nymphae, Nymphae et Amadryades!
Ludor, an e patrio rursum huc migravit Olympo
Candidus et niveos pascit Apollo greges?
Non ludor; videoque deum, noscoque: sub illa
Rupe sedet magno proximus Astridio,
Atque viro quiddam narrat, fortasse futuros
E dia pandens Arcadas Eurynome.
158. [156.] Ad Clementem Franciscum Bavariae ducem, inter Arcades cooptatum.
Arcadiae rupes, Romanaque Moenala, vatum, et
Sanctarum sedes ardua Pieridum,
Et virides ripae subter, Tiberinus et almo
Qui virides ripas perfluis amne pater,
Gaudete. Ille artus regum de sanguine Clemens,
Carminis ille artem doctus Apollinei,
Quamque probat Mavors artem et Tritonia Pallas,
Arcadio dici nomine pastor amat.
Jamque aderit, jam vos lustrabit, rura beata,
Pastoresque inter sylvicolasque deos
Percurret patruus quam trivit Coesar avenam,
Phoeboque et patruo Coesare digna canat.
159. [157.] De duobus fratribus Pisauriensibus in militarem Sancti Stephani ordinem
adscriptis.
Et merito, egregii fratres, duo clara Pisauri
Lumina, dant sacrae nomina militiae,
Ut magna ingenti se se domus efferat auctu
Altius, atque novis clara micet titulis;
Et tantum egregios mirentur Tusca nepotes
aequora, magnanimos Belgica quantum atavos
Mirata est quondam tellus, cum infesta moveret
Arma deum contra dira
61 superstitio.
160. [158.] Ad eosdem fratres crucis insignibus donatos.
Haec vestris defensa atavis insignia quondam,
Ex merito vobis ferre dat alma fides.
Vos, olim Odrysiam dabitur cum tendere contra
Classem et barbarico praelia inire mari,
Hoc illi, reddi sibi quod dea postulat unum,
Reddite, vestrorum fortia facta atavum.
161. [159.] Ad Boccagiam (Madame du Bocage), de ejus carmine in laudem Columbi et
Columbi classis. 62
Tu ne viris frustra tentatum foemina carmen
Condere? Tu extremi littus ad oceani
Appulsum incolumi potuisti classe Columbum
Dicere et eximii fortia facta ducis
Eximio aequasti cantu, cui magnus Homerus,
Ipsaque cui merito Calliope invideat?
Macte tua virtute, ingens, macte, o Doriclea,
Felicis pulchris ausibus ingenii,
Gallia queis plausit, plaudit nunc maxima Roma,
Nullo non plaudet tempore posteritas.
162. [160.] Ad patrem, filio disputante.
Macte pater gnati doctrina. Mira docentem
Jure illum toto pectore suspicimus,
Sed mage te: pomis ceu ditem grandibus hortum
Qui videt, is doctum suspicit agricolam.
Abs te nam didicit, quae nunc docet, omnia. Patrem
Te sibi naturae, te sibi habet sophiae.
163. [161.] De Newtoni philosophia, ejusque obtrectatoribus.
Natura et leges naturae in nocte jacebant,
Newtonum ast hominum cum tribuit generi
Ille opifex rerum, fulserunt omnia, fugit
Late discussis horrida nox tenebris.
Est tamen, est, diam nescit qui cernere lucem,
Nocturnae ut se se proripiunt volucres,
Aurora exoriente et noctem, nocte fugata,
Obscaenae in faedis inveniunt tenebris.
164. [162.] Ad comitem Carolum Roncallium, de Italica versione plurium epigrammatum
e Gallico idiomate ab eodem exarata.
Roncalli, vincis quae vertis carmina, Musae
Gallica succumbit semper et Ausoniae;
Quidquid et illa canit salsum, lepidumque, lepore
Miratur fieri salsius usque tuo.
Perge opus ob magnum late clarescere, perge
Externas patriis vincere divitias.
Auctori interpres antistas cuilibet, et, quae
Docte auctor cecinit, doctius ipse canis.
165. [163.] Ad Ignatium Boncompagnium quo die inter Romanos praesules adscriptus est.
Ignati, violae nunc te color almus, at olim
Lucida Sidonio murice lana teget;
Forsitan et niveo mutabis rubra colore
Texta, premetque tuum trina corona caput.
Id si contigerit, gaudebo nempe, juventae
Sed memor in primo limine qui fueris,
Laetitia in tanta nil mirans; debita, dicam,
Debita erant illis talia principiis.
166. [164.] Ad eumdem Boncompagnium de litterati hominis solitudine.
Secretum a turba possum te dicere, solum
Haud possum, quamvis te loca sola tenent,
Ignati; nam te cum magno saepe Marone,
Saepe ferunt magno cum Cicerone loqui,
Saepe etiam vafro Flacci sermone teneri,
Sparsaque Cecropio dicta probare sale:
Hos nactum comites, quisquam te dicere solum
Audeat, urbano es quod procul a strepitu?
Mi certe solus nunquam minus esse videris,
Quam cum isto soli contigit esse modo.
167. [165.] [ 384] Ad Torquatum rusticantem.
Nondum uno, Torquate, die procul urbe moratus,
Jam desiderium posse tui videor
Vix ferre, absentem suspiro, in collibus Albae
Quam trahis, immodicam conqueror esse moram,
Et tardo facio soli convicia, longo
Et, clamo, haec anno est longior una dies.
Haec qui miratur, tua vel benefacta necesse est,
Vel certe ingenium nesciat ille meum.
168. [166.] 63 Cardinali Ignatio Busca, de Roma a latronibus liberata.
Quid tum Roma fuit, miseros cum saeva Quirites
Latronum premeret nocte dieque manus,
Cum rem, cumque caput vix spes foret ulla tuendi
Eversis foede legibus, incolume!
Quid fuerit, memini; quod nunc est, laetor; acerno
Nec cesso grates reddere laetus equo.
Et clamo: Pallas Trojam vastavit; acerno
Romam Busca (omnes plaudite) servat equo.
169. [167.] De interprete Latino Torquati Tassi.
Torquati carmen Latio donare, Philippe,
Quod potis es, vates diceris eximius.
Rem fieri sed quod tam parvo tempore tantam
Vidimus, id vere reddidit attonitos.
Hoc verum est. Laudi quidquam nec detrahit, usus
Fraude aliqua es si fors, aemulus ille tuus.
170. [168.] Ad quemdam privatam vitam ducentem otiandum aliquando. 64
Fessum operi paullum nunc te furare; redibit
Jam tibi opus, jam res pubblica poscet opem.
Illa diu nec te quibit, vir magne, carere,
Nec tu illam in mediis spernere turbinibus.
Haec clamo attonitus divino pectore vates,
Privatus patrium dum repetis Tiberim.
171. [169.] Ad nobilem adolescentem Pisanum. 65
Tam juvenem ad tantos quod patria tollit honores,
Pisane, id pulchrum quis neget esse tibi?
Pulchrius at multo est quae defert, omnia credit
Nondum etiam meritis quod satis aequa tuis.
172. [170.] De Afrae constantia in paupertate perferenda.
Ampla excussa domo, parva latet Afra sub aede,
Fertque gravem forti pectore pauperiem,
Et cessu in tenui tamen omni sedula cura
Ingenium, mores et colit ingenuos,
Nec dejecta animi, dites volat ante puellas,
Qua verax pulchrum gloria pandit iter.
Afra, tuam laudo fortunam. Saeva premendo,
Materiem laudi praebuit illa tuae.
173. [171.] De Cornelia Knight Angla doctrina et scriptis clarissima.
Quales prisca aetas olim tulit heroinas,
Corpore praestantes, ingenio eximias,
Talem Romuleas ad sedes, dia puella,
Te patrio advectam cernimus a Tamesi;
Et Grajo et Latio, Tusco et sermone loquentem,
Promentemque alto pectoris ex adyto
Doctrinae oracla attoniti miramur, at aevo
In viridi tantam suspicimus sophiam,
Quantam posse sibi vix longa aetate videmus
Palladia insignes arte parare viros.
Gaude istis memoranda orsis, teque ipsa, tuosque
Orna et foemineum, gloria rara, genus.
174. [172.] Ad dominam Ceriam 66 more Indico cultam.
Indorum tales habeat si terra puellas,
Qualis cultu Indo, Ceria, conspiceris;
Extremas iret mundi mercator in oras,
Non aurum et caros quaereret ut lapides;
Sed quae aurum, lapides quae caros
67 vincere posset,
Note: 5Duceret ut sedes inde aliquam ad patrias,
Europam specie quae mira incenderet omnem,
Nec sineret priscam nomen habere Helenam.
175. [173.] [ 403] De laude Henricae canentis.
Henricam audivi pangentem ut carmina mirans,
Atque manus tollens, talia dicta dedi:
Ars nihil est; natura potens facit omnia. Testor
Sponte sua tibi quae carmina prima fluunt.
176. [174.] [ Sep. et Lug. 19] De Rufina Batonia.
Scribere longa piget. Batoni nata, sodales,
Laudetur versu mi satis hoc gemino:
Quam pater est forma picturae magnus in omni,
Tam cantu in dulci filia magna fuit.
177. [175.] Ad Aloysiam Francisci Cancellieri sororem uxorem Stephani Antonii Martinetti.
Quod major nondum lustris Aloysa duobus
Tam bene dedalea stamina ducis acu,
Foemineo in coetu praestas, sed tam bene ducis
Quod pulchras docto pollice litterulas,
Foemineam supra sortem te laudibus effers,
Vincit et ingentes parva puella viros.
178. [176.] Ad Aeneam, de sidere ominis causa oblato.
Candida cui profugo clarum facit omina sidus
(Quod credo, ipsa suis diva Venus manibus
Aureolum astrorum coetu a fulgente refixit,
Utque facem obscuris praetulit in tenebris),
Parce metu; periere aliis, tibi Pergama restant,
Fatorumque ordo pulchrior exoritur,
Cui reges Asiae, cui victrix Graecia, vel si
Ulla unquam gens est clarior, invideat.
179. [177.] 68 De coma Ascanii ardente ex libro 2.do Virgilii 69
Et merito Iliaci clarum caput ardet Juli,
Laneus et flavo in vertice fulget apex:
Nempe haec venturos portendunt monstra nepotes,
Factaque magnorum fortia Juliadum,
Quos vigor in totum late feret igneus orbem,
Quorum, se vasti qua patet unda maris,
Quaque mari tellus circumflua, gloria fundet,
Et flamma et solis lumine fulgidior.
180. [178.] I. Coelestino.
Coelestine, mihi est tua littera lecta, simulque
Ingenium, mores et placuere tui:
Ingenium, scripsti quod carmina plena leporis,
Mores, quod ruri scribere non piguit.
Perge: sagax te mens constanti juncta labore
Victorem sistet vertice in Aonio,
Dignum et Phoebaea praecingi tempora lauro,
Atque parem priscis vatibus efficiet.
181. [179.] De classibus Britannicis Nereidum vaticinium.
Dicite, io, miserae, quas vexat Gallia, gentes:
Tandem fert lapsis Anglia rebus opem.
Illa malo injiciet victrix jam froena furori,
Illa premet valido colla superba jugo.
Nec, quaecumque lubet, patietur cuncta licere,
Everti et foedo jura latrocinio.
Haec, dum vela dabat magni gens arbitra ponti,
Nereides laeto concinuere choro.
182. [180.] Ad Bozzolum Tusco carmine Homerum vertentem.
Bozzole, Moeonidem sic vertis, Tusca videri
Possit ut ipse istaec scribere Moeonides.
183. [181.] De Phyllidis dotibus.
Olim quae miro juvenes incendit amore,
Nunc miro incendit Phyllis amore senes.
Corporis egregii florebat dotibus olim,
Nunc animi floret dotibus illa magis.
184. [182.] Ad Salicetum archiatrum de recuperata valetudine.
Ereptum quae te servat, Salicete, periclo,
Tecum hominum servat millia multa salus.
Ergo jure omnes, cordi queis publica res est,
Munificae haud cessant solvere vota deae.
Nec te unum tantum, verum se se prope cunctos
In te uno pariter convaluisse putant.
185. [183.] Laus Saliceti a solicitudine civium in ejus periculoso morbo.
Tam carum Romae qui te, Salicete, probavit,
Si fas est, morbum gratulor hercle tibi.
186. [184.] De Quinti praestantia in coetu procerum disputantis.
Purpureos inter proceres, te, Quinte, loquentem
Audivi; sprevi continuo et proceres,
Quotquot erant, unum te admirans, verbaque melle
Grata magis patulis auribus excipiens.
Et dixi: Magni parvo concedite; quoquo est
Sanguine prae cunctis dignior ille coli est.
187. [185.] De virtute nunquam in Delia cum aetate senescente.
Multas post messes vidi te, Delia, longo
Fessam aevo, at caram, cara ut eras juvenis.
Nil etenim rarae, solam quam semper amavi,
Virtuti potuit demere longa dies;
Quae magis atque magis duratque et crescit ab annis,
Tristia damna senis nec timet omnivori.
188. [186.] De Quinti constantia in fortuna mutata.
Non ego nunc inopem facio te, Quinte, minoris,
Quin pluris, quam quo tempore dives eras.
Quod se mutarit fortunae est culpa superbae;
Laus tua, mutatam quod bene, Quinte, feras.
189. [187.] [ 379] Ad duos fratres Roma Neapolim redeuntes.
Vos procul hinc patrias revocat Sebethus ad oras,
Floriduli, nomen queis Rosa dat, juvenes;
Nos flavum ad Tiberim vestri meminisse juvabit,
Amborum et mores dicere et ingenium;
Atque optare, redux rursum ut nos visat uterque,
Et coetum hunc iterum, atque iterum exhilaret.
Haec optare juvat: spe ne ludamur inani
Vos facite, o nostri frater uterque memor.
190. [188.] Ad Corillam, de Phoebi erga eam amore 70 .
Dilexit Phoebus Daphnen Peneida; amore
Nunc idem fervet, docta Corilla, tuo,
Et tibi grandiliquos dat cantus et tibi complet
Ipse suo pectus numine magnanimum,
Sublatamque alte, nil et mortale sonantem
Ostendit passim gentibus attonitis,
Quam tua sors praestat! Divae formam abstulit illi
Phoebus amans, te dis efficit assimilem.
191. [189.] Ad Puccinum auctoris carmina recitantem.
Sic mea mi recitas, Puccini, carmina, ut hercle
Illa rear, quam sunt, esse venusta magis,
Ac tumeam fastu, nugas nec ludere inanes
Mi videar, Phoebi at numine digna loqui.
Fastus at hic brevis est; rursus me agnoscere cogor,
Ista tuae ut vocis constitit illecebra.
192. [190.] 71 Ad Clementinum Vannettium, qui Alexandri Georgii vitam scripsit, typisque Senis edidit
anno 1779.
Quod vitam eximii scripsti, Vannette, Georgi,
Ille tuo clarus vivet ab ingenio.
Vives tu clarus simul, eximiusque fereris
Scriptor et eximius cultor amicitiae.
72
193. [191.] 73 Ad Hyppolitum Pindemontium.
Esse mei memorem te, candide Pindemonti,
Tam gratum est, toto laeter ut ex animo.
Melli etenim est, vati carum quod contigit esse,
Quo pote nil quidquam carius esse mihi.
Vos facite, ambobus communia numina, Musae,
Perpetuo me sic ille, ut amatur, amet.
194. [192.] Ad Lycoridem, de ejus pulchritudine.
Qui formae partem tibi morbus, pulchra Lycori,
Abstulit, humano consuluit generi.
Vel corrupta, urit quae multos, integra quem non
In flammam, heu, facies verteret ac cinerem?
195. [193.] De Phyllidis pulchritudine.
Floret adhuc, postquam, tacite labentibus annis,
Explevit denas Phyllis Olympiadas,
Floret adhuc, patresque olim quae torsit, amore
Nunc torquet natos mira puella suo.
Forsitan et seros torquebit pulchra nepotes,
Falciferi haud metuens tristia damna senis.
Aegiden Helene sic Thesea; deinde sequenti
Saeclo Priamiden ussit amore Parin.
196. [194.] Ad Guascum merito honore affectum.
Quod tibi, quo fulges, tandem post tempora longo est
Partus honor, toto gratulor ex animo.
Sed tibi quod partum nemo non gaudet honorem,
Esse reor, multo gratuler unde magis.
Illud fortunae partim, virtutibus omne
Acceptum hoc debes, Guasce, referre tuis.
74
197. [195.] In idem argumentum.
Martinelle, tuo nemo est non laetus honore;
Parvus honor hinc fit maximus iste tibi.
198. [196.] Ad poetas de Petro Metastasio.
Luce sua heroas perfudit; clarior ipse
Luce sui Petrus fulgurat ingenii.
Vatum turba, sile: toto ut laudetur in aevo,
Ille nihil vestris indiget ingeniis.
199. [197.] Ad comitem Victorium Alferium, de ejus tragoediis.
Apta parum soeclo molli sunt fortia, dictat
Quae tibi, Victori, carmina Melpomene.
Incipe, quod pronum est, enervi natus in aevo
Enerves tandem scribere versiculos,
Degener ac tragicos jam dudum oblita cothurnos
Tota tibi palmam deferet Ausonia.
Palladiis Vates ridetur dignus Athenis,
Regnat ubi, mentes mollit et usque Venus.
200. [198.] Ad eumdem. In idem argumentum.
Foemineos quaerunt comptus, odere viriles,
Victori, passim qui tua scripta notant.
Herculeam gestet nervosa tragoedia clavam,
Vi freta et molles negligat illecebras;
Nec Veneri, at similem se se velit esse Minervae,
Non pol suaviloquam, sed mage grandiloquam.
201. [199.] Ad eumdem. In idem argumentum.
Hirsutum legi carmen, placuitque; severa
Ut mulier, comptu quae placet horridulo.
Hoc decet, hoc tragicum, Victori; molliat autem
Glabra modis aptans verba Metastasius.
202. [200.] 75 Ad Victorium Alferium, de ejus tragoediis.
Quae scribis, nequeo, Victori, scribere, at hercle,
Quae scribis, quam sint mira, videre queo,
Ac te Pegaseo vectum trans nubila dorso
Stratus humi attonito pectore suspicio.
Et magnos laudo nisus, clamoque, profundos
Admirans sensus, robur et eloquii:
Salve, o Cecropio, salve, o vir digne theatro,
Sole Sophoclaeis aemule carminibus.
203. [201.] Ad Quintum, affirmantem in Alferii tragoediis magis conatum, quam vim
perspici.
Vis sine conatu magnum nil efficit; ausu
Conatus sine vi deficit in medio.
Haec ubi conspirant simul et junguntur amice,
Tunc opus eximium, Quinte, fit eximie.
Conatum Alpheri qui laudas, vim quoque lauda.
Utraque res Italum juncta dedit Sophoclem.
204. [202.] Ad Victorium Alferium.
Formosam vidit Venerem; quod carpere posset,
Momus et in toto pectore nil habuit.
Diceret ut malus ergo aliquid: Sandalia, dixit,
Esse deae pulchro non satis apta pedi.
Sic quicumque tuam, Victori magne, poesim
Carpere vult, ipsam carpere putidulus
Nec potis est: carpit verborum paucula Tusco
Sermoni haud suetis auribus apta parum.
205. [203.] Ad eumdem, de ejus carminibus.
Nempe tuum carmen quoties legis ipse, probatur,
Victori, denso mirifice populo;
Ore alio lectum, durumque, hirtumque videtur,
Et mentem, teneras laedit et auriculas.
Sic pictura horret, spectandum in lumine vero
Artifici pictor ni locet ipse manu,
Sic pravo in speculo facies horrenda puellae est,
Qua nihil est recto pulchrius in speculo.
206. [204.] Ad eumdem, de ejus Saule inter Arcadas lecto.
Cissidae audivi Furias, regnumque supremo,
Et caput ipse suum cum daret exitio.
Audivi, atque tuo perculsus carmine, tota
Mente animi ac totis artubus intremui.
Horrebantque comae, pallorque infecerat ora;
Plaudebant alii, mutus ego attonito
Adstabam similis, Victori magne, putavi
Nec dici, dictum quod fuit, at fieri.
207. [205.] Ad eumdem, de ejus Philippo.
Quid tua visa mihi sit fabula, docte, requiris,
Alferi: dicam more meo ingenue.
Carolus iste mihi, mihi displicet iste Philippus,
Efferus hic nimium, mitis at ille parum.
Horrore hic nimio me trux percellit; acerbus
Elicit haud ullas ille mihi lacrymas.
Deme hinc, huc adde, o, quantum decet; ista cothurno
Esse Sophoclaeo fabula digna potest.
208. [206.] Ad eumdem aedipodas legentem.
Aedipodum tristes furias et mutua fratrum
Carmine dum tractas funera luctifico,
Mens mi horret, gravibus torpent praecordia curis,
Corda dolor multa complet amaritie.
Et tamen hoc quiddam interea sub pectore gliscit
Alferi, dulci dulcius ambrosia:
Nempe tuo attonitum ingenio captumque lepore
Me magis atque magis qui tibi jungit amor.
209. [207.] Ad comitem Alferium, de ejus Antigona.
Ista quid in pleno faciet rite acta theatro,
Quae mihi me surpit lecta modo, Antigone?
Quam cur docte negas, Alferi, lucis in auras
Proffere? Ut gentes attonet Ausonias?
Ausonium et toties quo despexere cothurnum,
Gallorum minuat grande supercilium.
210. [208.] Ad Hieronymum 76 Grimaldum catholici regis oratorem, de Antigona in ejus aedibus primum acta.
Auspice te, dias lucis processit in oras
Antigone, atque avidis auribus excipitur,
Statque Sophoclaeae par grandi nixa cothurno,
Seque recens priscae laudibus aequiparat.
Illi qui plaudunt, pariter tibi plaudere gaudent,
Itque tuum sedes nomen ad astriferas,
Quidquid et heic sensus, mentesque capitque beatquae,
Grimalde, id munus dicitur esse tuum.
211. [209.] Ad comitem Alferium. De Antigonae scriptore et auctoribus.
Actores digni palma, dignusque poeta,
Atque hunc, atque illos tollimus astra super.
Nec scribi, nec agi melius potuisse, Quiritum
Testantur plausus et lacrymae Antigonam.
212. [210.] Ad eumdem, de ejus Antigona.
Alferi, magnus tibi quam dictavit Apollo,
Audivi arrectis auribus Antigonam;
Admiransque, manus et tollens: Cedite, Galli,
Clamavi, prisci cedite Grajugenae.
Musae qui tragicae palmam sibi vindicat unus,
Invicta est natus denique in Ausonia.
213. [211.] Ad eumdem, de ejus Antigona primo acta paucis spectatoribus adhibitis.
Salve Itali columen, salve o spes una theatri,
Stat tua, perpetuo stabit et Antigone.
Acta placet mire paucis spectantibus, at quos
Nemo non multis millibus anteferat.
Quos potis est numero quantovis vincere vulgus,
Non potis est vero vincere judicio.
214. [212.] Inscribendum theatro, ubi primum acta est Alferii Antigona.
Hic primum Alferii Antigona commissa theatro
Excepta est Urbis plausibus attonitae.
Hic voti compos tandem caput extulit, ortum
Esse sibi Sophoclem sensit et Italia.
215. [213.] Ad Octaviam Odescalchiam, Nicolai Rospiliosi ducis Zagaroli uxorem, Antigonae
partes mirifice agentem. 77
Te Bato, novus, Antigone, si pingat Apelles,
Cedet, quam priscus pinxerat, illa Venus.
Atque utinam, ut vultus, oculi, frons, sic quoque pingi
Posset quidquid agis, quidquid et eloqueris,
Pulchri omnis posset mirans, omnisque decori
Exemplum in sola cernere posteritas.
216. [214.] Ad Mariam Catharinam Giustinianam, Balthassaris Odescalchi ducis Ceritum
uxorem, Argiae partes mirifice agentem.
Si talis patria conjux venisset ab Argo
aedipodae, qualem dia puella refers,
Si tam blanda foret jucundis gratia verbis,
Tam pulchrae ex oculis si fluerent lacrymae,
Ut lapides, ferrumque, Creon, adamantaque durum
Vinceret, inciperet mollior esse tamen;
Nec dictis miseram vellet proscindere acerbis,
Pacato et saevas poneret ore minas.
217. [215.] Ad comitem Alferium, Creontis partem agentem.
Istum odisse velim, nec possum odisse tyrannum,
Cujus agis partes, magne vir, egregie;
Ipse etenim tanto comples mihi pectus amore
Totum, odio ut quidquam non queat esse loci.
Grandiloquum admiror carmen, percellor, acuto
Ingenio; qui sis, non quid agas, memini.
218. [216.] Ad Balthassarem Odescalchium, de Antigona Alferii in lucem producta.
Eximius vates, recitas quod carmina vatis
Eximii, scenae tradis et Antigonam,
Conjugis auxilio doctae, doctaeque sororis,
Laeta tibi plaudit, Balthasar, Italia.
Coepto insta; lucem in mediam protrude, pudore
Ille malo quidquid nunc premit in tenebris.
Solus in Ausonio ter te regnare theatro,
Dignus ut est, scriptor maximus incipiat.
219. [217.] Villa Strozzia. Secessus comitis Alferii poetae optimi.
Pindus ego nunc sum, non Strozzia villa. Camoenae
Me dulces, Phoebus me pater ipse colit;
Nimirum Alferi cantus citharamque sequuntur.
Orpheus arte feras, ducit at ille deos.
220. [218.] Ad Alferium, de Antigona typis in lucem edita.
Et placuit spectata mihi, mihi lecta placere,
Alferi et pergit mirifice Antigone.
Nil ego, nil metuo jam fraudis, dicta ubi versans
Expendi lento singula judicio.
Spectator plausi: lector fidentius arti,
Atque tuo plaudo, magne vir, ingenio.
221. [219.] 78 De horto comitis Alferii.
Hortum, Alfere, tuum medio florere decembri
Vidi equidem et mecum pectore sub tacito:
Nimirum hoc flores alieno tempore vatis
Eximii Musaeque et Charites tulerunt.
222. [220.] Ad Balthassarem Odescalchium in scena alienam personam agentem.
Tam mihi, care, places in vita, Balthasar, ut vix
In scena patiar te tibi dissimilem;
Et cupiam ponas alienam tam bonus actor,
Personae incipias auctor ut esse tuae.
79
223. [221.] In idem argumentum.
Gratus et in scena es mihi Balthasar; attamen ipsa
Mi multo in vita gratior esse soles.
Nullas non mire partes agis, ast ego mire
Tum capior, partes quando agis ipse tuas.
224. [222.] Ad Balthassarem Odescalchium, simulantem sacrum Dianae. 80
Dum Scythicae sacrum simulas crudele Dianae
Bacchantum laetis, Balthasar, in thyasis,
Vulgusque et vulgo melior pars acre decori
Judicium tollit laudibus astra super,
Magnificos nec tam sumptus, quam suspicit istud
Felix inventis grandibus ingenium.
225. [223.] In idem argumentum.
Ebria tu simulas tam belle verba loquentem,
Ipsa quoque ut placeat, Balthasar, ebrietas.
226. [224.] 81 De tabulis Raphaelis Mengsii.
Quanam animus forma pingatur, quove colore,
Ignoro; pingi sed video, Raphael,
Inque tuis tabulis cerni Spes, Vota, Metusque,
Laetaque cum tristi Gaudia Moestitia.
Cuncta geri credo praesentia, cuncta moveri,
Attonitus monstro vivere cuncta puto.
227. [225.] De Menxio pictore.
Postremam eximii defixo lumine Menxi
Dum tabulam specto nuper et ingemui,
Et lacrymis oculos suffudi moestus obortis,
Invida quod talem tam cito mors rapuit.
Sed prope cum vidi studio quam pinxerat olim
Ipse suam ingenti, mirum opus, effigiem,
Huic atrox certe, dixi, Libitina pepercit,
Menxius heic sua post funera vivit adhuc.
228. [226.] Ad Raphaelem Mengsium. De tabula Persei.
Tam levis est, Romae ostendis quem, Persea, Menxi,
Sic vigor in toto corpore mirus inest,
Ut verear, flammae similis talaribus actus
Ne pulchra fugiens avolet e tabula.
229. [227.] Ad eumdem Mengsium. De pictura Andromedes.
Cerne, ut adhuc monstro pectus tremefacta
82 marino,
Ignotique oculos casta verens juvenis
Andromede, gaudensque simul, simul anxia rupem
Libera jam vinclis deserit aequoream,
Quam Jove prognatus laetanti pectore Perseus
Ora, sinum et flagrans excipit incolumem.
Jamque aget abducens, claram qua lampada praefert
Ore vafer prodens gaudia, parvus amor.
Hanc spectans doctamque manum laudare memento,
Ingenium et magni, quisquis es, artificis.
Ipse animi attonitus clamo: Salve, inclute Menxi,
Quem sibi nec Raphael jam neget esse parem.
230. [228.] [ Sep. et Lug. 68] In imaginem Hectoris.
Cessantem in thalamo quo turbidus increpat Hector
Ore Parin! Quae vis fulgurat ex oculis!
Hectoris haud forma haec, sed vitae redditus Hector,
Jam vox jam mi aures exsiliens feriet.
231. [229.] De ultima pictura Raphaelis Menxii (Mengs).
Hoc opus extremum Menxi est; miransque, dolensque
Roma viro plausum dat simul et lacrymas.
232. [230.] [ Sep. et Lug. 69]
In idem argumentum.
Mirum opus hoc Menxi, coeptum quod morte sub ipsa,
Optavitque omnes exigere ad numeros,
Exegitque aliis, at non sibi; tangere metam
Nec pulchri, quam mens viderat, evaluit.
83
233. [231.] De Briseide a Vienno mirifice picta.
Si tam pulchra olim Briseis vera fuisset,
Haec quam pulchra tua est picta, Vienne, manu;
Frustra illam duci major jussisset Atrides
Celsis aemonii puppibus e juvenis.
Talem quam formam, vitam demi sibi mallet,
Nec bello in Grajos parceret, aeacides.
234. [232.] De tribus Horatiis a Davide pictis.
Tergeminam faustis prolem pater instruit armis,
Romulei columen robur et imperii.
Muta metu circum maeret domus, ardet in ore
Spes juvenum, vis et Martia magnanimo.
Gaude, Roma: tibi palmam haec fiducia spondet,
Vincit tam certa qui capit arma manu.
235. [233.] Ad Pompejum Battonem celeberrimum pictorem, se suaque opera laudantem.
Praestans arte tua laudo, Bato, quod tibi fidis,
Quod pretium tabulis dicis et ipse tuis.
Tantus nempe opifex expectes, quod tibi de te,
Rebus deque tuis dixerit Antigenes,
Aut alius quivis, censuram vindicet ultro
Qui sibi, verborum prodigus, arte rudis?
Non te aliis, alios potius tibi credere par est:
Jus est, ignaros gnarus ut edoceat.
236. [234.] De imagine Camilli a Rossio picta.
Mire pinxisti quem, Rossi docte, Camillum
Spectans, laudavi magnanimum hercle ducem.
De te nil dixi. Non pictam namque videbar
Illius at veram cernere mi faciem.
237. [235.] Ad Pompejum Batonum N. Barbadicae imaginem pingere volentem.
Pulchram Barbadicae faciem vis pingere, Bato,
Illa velut pingi possit ab arte tua.
Tu potis es formam, potis es fortasse colorem,
Non potis es multas pingere sed Veneres,
Quae mire captos mulcent dulcedine sensus,
Quae mire captos illiciunt animos,
Quae simul ac micuere, calent circum omnia, nullum
Non pectus flammis uritur indomitis.
Has nec ego possum, quidnam sint, dicere, nec tu
Picta, quidquid agas, exprimere in tabula.
238. [236.] In simulacrum Palladis.
Hanc Venus occurrens videat si Pallada, dicat:
Praeferri digna est pulchrior ista mihi.
239. [237.] De Roscia, quae moechum vim afferentem confodit.
Vi foeda instantem confodit Roscia moechum,
Invicta et probrum reppulit omne manu.
Casta eadem et fortis, digna et quam Roma magistram
Officii nuptis omnibus esse velit,
Atque foro in celebri, saxove, aut aere, decorum
Exemplar sanctae stare pudicitiae,
Testari et nostro quo nil corruptius aevo est,
Foemineum ex aliqua parte manere decus.
240. [238.] Ad Leonillam, amatorum vecordiam sapientia moderantem.
Advenit, Leonilla, tibi cum stultus amator,
Cordata stultum mente regis sapiens.
Nec sinis, officii finem transcurrat, amori
Nec nimium laxet libera froena suo;
Nec pateris, quidquam faciat, vel dicat inepte,
Materiem et risu det levis indecori.
Nimirum factisque doces dictisque, probari
Nullum posse tibi, qui tibi non sapiat.
241. [239.] Ad Nigellum optimum ignavi domini aurigam.
Quam decet iste color fuscus, quam torva, Nigelle,
Te facies! Corpus viribus et validis
Subnixum, partes et pulchre mobile in omnes,
Flectat ut admissos, sistat et alipedes!
Quae vultu prodit fiducia certa; periclis
Ars, animus semper crescit ut in mediis!
Talis Achillaeos Phrygii prope flumina Xanti
Versabat currus armiger Automedon,
Cui tamen hac una concedis laude; ministras
Turpiter ignavo tam bonus, heu, domino.
242. [240.] Ad Orphytum, de Galla nequaquam indotata.
Dotem Galla tulit, non quae dos dicitur esse
A vulgo, mores at bene compositos,
Conjugis at cari, soli cui vivit, amorem
Mansurum extremas semper ad exequias,
Naturam at, flecti docilis quae possit, acerba
Vivere cum socrio quae sciat unanimis;
Ingenium at mire solers, operumque laborem,
Quaeque bonas auctat sedula cura domos,
At genus et formam pauper tulit. Orphyte, Gallam
Duxti dotatam (crede mihi) eximie.
243. [241.] Ad Alexim, putantem omnes esse bonos.
Esse tibi similem nullum non reris, Alexi:
Ut bonus es, credis, quemlibet esse bonum.
Ergo vir innocuus, fraudis vir nescius omnis,
Assidue fraudes, damnaque perpeteris.
At tu crede bonum quantum vis quemque; caveto
Sed, tibi ne noceat, si velit esse malus.
244. [242.] De Quartilla loqui verecundante.
Admiror tacitam; malo, Quartilla, pudorem
Quod praefert, quam si praeferat ingenium;
Nec tamen ingenium non praefert dia puella,
Quod sentit, praestet quam pudor ingenio.
245. [243.] Ad Lucam Sorgium, rogantem, ut in Rogerii Boscovichii parentalibus aliquid
scriberet.
Supremum volui Rogero solvere munus,
Funereum tristes carmen ad exequias,
Ingeniumque ingens, clara et laudare reperta,
Et vitam, mores dicere et eximios;
Nec potui: cari admonitu mens aegra sodalis
Frangitur, haud voces, haud subeunt numeri,
Ima fodit moeror luctu praecordia, manant
Perque genas largae, perque sinum lacrymae.
Has patriae possum, dulci has persolvere amico,
Has tibi, qui me urges, inclyte Sorgiade.
Nunc plorat meus hic tantum, post tempore longo
Fors erit, ut fundat verba diserta dolor.
246. [244.] De Herophila adolescentula mire psallente.
Juppiter! aetatis quae vix tria lustra peregit,
Nullo non psallit doctius Herophile,
Et dulci, ut nemo, cantu praecordia mulcet,
Nimirum aetatem praevolat ingenium.
Nec tardo summam gressu perrepit ad artem,
Primo illam nisu protinus assequitur.
247. [245.] Ad Vincentium Karapheum, Liviae conjugem, nummo cuso et carminibus collectis,
justa solventem.
Dixi ego, quum solido conjux tua cusa metallo est,
Vivet, io, multas Livia Olympiadas!
Idem, quum docto celebrata est carmine, dixi:
Vivet, io, innumeras Livia Olympiadas.
Ite ambo clari per gentes, nuptaque, virque,
Exemplum sancti nobile conjugii.
84
248. [246.] Ad puellam laudabiliter festivam.
Quod laeto exhilaras, Aegle, sermone sodales,
Quidquid id est, laudis non reor eximiae.
Eximiae hoc laudis reor, Aegle, laeta sodales
Exhilarans frugi, quod tamen esse facis;
Inque joco morem prodens veneranda severum,
Exemplo, virtus quam sit amanda, doces.
249. [247.] Ad Gelliam, de stabili erga eam benevolentia.
Pulchra places aliis, sapiens mihi. Non ego formae
Damna tuae, annorum non ego vim metuo.
Grata quidem es juvenis, fies et gratior olim,
Longa dies cum te, Gellia, reddet anum.
Quippe sequor; sero quod non marcescit in aevo,
Quod, flos aetatis cum perit iste, viget.
250. [248.] De Polla, pulchra et proba.
Mollia corda virum quod pulchra incendit amore
Polla suo, id laudem non reor eximiam.
Pollae nemo suos audax quod narrat amores,
Id demum, id laudem, pol, reor eximiam.
Non magnum flammas formoso est ore ciere;
Magnum est innocuis moribus opprimere.
251. [249.] Simulacrum Palladis paciferae.
Saeva prius, pugnaque diu lassata virorum,
Laeva hastam versa cuspide Pallas habet.
Dextra paciferae ramum praetendit olivae,
Subridet vultu mitis et in placido.
Quaere alium, bello si quis laetaris et armis,
Haec pacem et pacis munera Pallas amat.
252. [250.] Ad Deliam canentem cum aliis multo doctioribus. 85
Tu rudis es, doctas at vincis, Delia; quanto
Ars et natura sit minor, hercle doces.
Adde artem ingenio, velis remisque supremum
Divinae ad finem veneris harmoniae;
Quanto alias omnes et sueta es vincere, tanto
Ipsam te incipies vincere jam spatio.
253. [251.] De Deliae mirifico ad canendum ingenio.
Ingenium misera quanto est felicius arte,
Cantu parva suo Delia me docuit.
Nondum docta alias vicit, quas longa labori
Ars duro assuetas scilicet edocuit.
Audivi et mirans, alienam hae rite sequuntur,
Haec artem, dixi, condit at ipsa suam.
254. [252.] Inscribendum Melitae.
Romae arcem, scopulum Byzanti suspice, claram,
Hospes, flore virum belligero Meliten.
255. [253.] Ad Caesarem Romam ingredientem.
Magne subi fausto, Caesar, pede celsa Quiritum
Moenia, queis toto sanctius orbe nihil.
Haec Roma est, olim terras quae magna profano,
Major nunc sacro quae regit imperio,
Cujus froena pati si quis negat, ille Gigantum
More gerit soli bella cruenta sibi,
Ille deo pugnat, coelesti fulmen ab arce
Ille suo arcessit sponte sua capiti.
Tu mea dicta memor serva, sanctaeque, tonantem
Dum metues, urbis laedere jura time.
256. [254.] Ad Petrum Pizzellium, de hymno Sancti Petri, quem Stayus scripsit, cujusque
modos ipse fecit.
Quam res, verba, modi constant! Quam quidque cohaeret,
Ac verae ad leges nectitur harmoniae!
Stayus aptavit rebus verba omnia; verbis
Omnes aptasti tu bene, Petre, modos.
Ergo quod canitur non solas influit aures,
Dulci sed mentes commovet illecebra,
Clavigerum et coeli dum laudant carmina, miro
Interea nostrum pectus amore calet:
Nec solum audimus fundi, sed fundimus ipsi
Certatim auditas corde silente preces.
257. [255.] De statua discobuli.
Cerne hunc, ut se se validos collegit in artus!
Ut discum elata librat in alta manu!
Jam lapis effugiet magno stridore per auras,
Jam finem celeri turbine transiliet.
Ante etiam jactum: Hic victor, clamo, date palmam;
Tanta nec fulmen vi rapidum jacitur.
258. [256.] Ad Varum, de ejus mirifica in scribendo facilitate, atque elegantia.
Quae prima occurrunt, scribis, Varo, omnia; quidquam
Nec scribis mire non sapidum, aut lepidum.
Hoc alios vincis vates; rerum optima quaeque
Prima tibi occurrunt omnia mirifice.
Non opus est ullo delectu; nil nisi pulchrum
Isto sponte sua prodit ab ingenio.
259. [257.] Ad convivatorem bona carmina recitantem.
Cui coenam praebes, recitas tua carmina, corpus
Te penes egregie pascitur, atque animus.
Duplex debetur jucundae gratia mensae,
Pinguior unde abeo scilicet ac melior.
260. [258.] Ad Aulum, cur Titam visere nolit.
Vel semel, Aule, rogas, Titam cur visere nolim?
Non est, quae visi possit, amice, semel.
Illam quisquis adit (tam suavis, tamque venusta est)
Nemo non avide rursus adire cupit.
Hoc mihi ego vito cautus; metuoque, receptum
Frangere quod nequeam, subdere colla jugo.
261. [259.] 86 De rate aeria.
Ingenio nulla est res dura, atque ardua: celsas
Per nubes puppis Gallica tendit iter.
Fors etiam aethereis olim se se inferet astris,
Argiva coelo dignior illa rate.
262. [260.] 87 Ad Thyphin, de rate aeria.
Thyphi Argive, tuam sileat jam fama carinam,
Hanc memoret, coeli quae secat alta vias.
Grajugenam vicit Gallus: tu per vada ponti
Curris, in aeriis nubibus ille volat.
263. [261.] 88 De navi aeria.
Et terra et ponto victrix jam Gallia regnat,
Restat, ut et campis regnet in aeriis;
Haec etiam ut possit rerum pars tertia subdi,
Altivola nubes transvolat illa rate.
264. [262.] 89 Ad Graeciam, de Gallico ratis aeriae invento.
Daedaleos jactas quid nisus, Graecia? Fluctus
Gallia sola potest nare per aerios;
Laude sua quae te tam vincit Gallia, mendax
Fabula quam vera vincitur historia.
265. [263.] Ad Quintum docilem monenti.
Multa quidem peccas, peccantem, Quinte, moneri
At satis est; vero protinus obsequeris,
Et fidi prima correptus voce sodalis
Flectis iter, justam nec pudet ire viam.
Tam docili nihil est, quod non ignoscere possum,
Erratum quod vis et reor esse leve.
266. [264.] Ad Quintum amicis omnibus antelatum.
Quinte, mihi es dulces inter tu primus amicos,
Tam primus, nemo ut proximus esse queat;
Tam primus longe ante alios, ut, Quinte, secundum,
Qui te consequitur, non reor, at decimum.
267. [265.] Ad Aulum, optimum re et specie.
Commodus es verbis, magis es re commodus, Aule,
Vir bonus ante omnes nempe videris et es.
Nec miror, nemo quod te non diligit, ipsis
Inque oculis, dulci captus amore, gerit
Res multos, plures species capit: at pote nemo
Non capi, ubi placuit res simul et species.
268. [266.] 90 De navi aeria.
Scire piget, vitae quos duci possit ad usus
Cymba recens nubes acta per aerias.
Scire sat est, coeli vectum sub caerula templa
Isse leves inter tandem hominem Zephyros.
Scire sat est, fieri quod numquam posse putatum est,
Humano effectum denique ab ingenio.
Scire sat est, tot post laudum decora ampla tuarum,
Hoc tibi partum uni, Gallia pulchra, decus.
Eximium decus et cunctis memorabile saeclis,
Desit ut, haud deerit quae tamen, utilitas.
269. [267.] 91 [ Sat. 413] Ad Phyllin, cum sene jucunde colloquentem.
Phylli, senem alloqueris gaudens, audisque loquentem
Vultu, quo juvenem blanda puella solet.
Nempe alias corpus, te mens capit, optima Phylli,
Saepe sub incana pulchrior illa coma.
270. [268.] De crumena sibi data a Clementina Rossia.
Juppiter hanc auro licet impleat usque crumenam,
Omni erit haec auro cara crumena magis,
Quarta mihi Charitum multa quam sedula cura
Clementina sua texuit ipsa manu,
Cecropiae illa deae ante omnes dilecta puellas,
Ingenio illa deae par prope Cercopiae.
271. [269.] Ad Quintilium falsis criminibus frustra appetitum.
Nuper
92 apud Grajos inventus dicitur ignis,
Obrutus effusis qui tamen ardet aquis.
Sic tua, Quintili, fama est; livor malus atri
Nil non affundit criminis, illa viget.
272. [270.] De Neptuno. 93
Viator et Neptunus.
V. Quidnam istic, Neptune, tibi cum dulcibus undis?
N. Esse mari hunc fontem progenitum doceo.
Unde alii fontes, patior nescire, Quirites;
Virginis auctor aquae nosci ego discupio.
273. [271.] De eodem.
V. Cur fonte in summo stas arduus, Enosigaee?
N. Prognatum hunc fontem glorior esse mari.
274. [272.] De eodem.
Neptunus fundo salsum hac de rupe liquorem,
Quem Romae ut dulcis contigit aura, salis
Tetrum deponit virus, populoque salubris
Romulidum oblita currit amaritie.
94
275. [273.] [ Var. 94] De Aenea et Anchisa.
Aeneas, Troja extremo dum corruit igni,
Impiger annosum sustulit ipse patrem.
Mox ait, "O genitor, te salvo ex ignibus uno,
Alta ego vix Trojae moenia versa queror".
Cui genitor: "Gnate, incolumi te, moenia versa
Numquam ego et Iliacas esse fatebor opes".
276. [274.] De Virgilio poetarum principe. (fragmentum)
Me neque tam variis halantes floribus horti,
Nec juvat aerio lympha voluta jugo,
Nec dulces teneris rixantes frondibus aurae,
Populeas inter nec philomela comas,
Quam tua, magne Maro, dulci mage dulcia melle,
Musis et Clario carmina digna deo.
Seu jacet umbroso patulae sub tegmine fagi
Tityrus et Siculis ludit arundinibus,
Seu terram durus curvo proscindat aratro
Rusticus, arboreum seu colit arte genus,
Et ducit pingues ad pascua laeta capellas,
Et dites flavo nectare carpit apes. &.
277. [275.] De eodem. (fragmentum)
Ah valeat, quicumque unum legit usque Maronem,
Atque aliud vatum despuit omne genus!
Non Maro quod primos tenuit sibi victor honores,
Nulla est Romani gloria Callimachi,
Nec tua, Grajugenas doctos imitate, Catulle,
Carmina sunt medio digna natare mari,
Nec cinerem in nigrum digni sunt ire Tibulli,
Scilicet atque tui, Naso diserte, modi.
Vere novo ut vario se tellus gramine vestit,
Cultus et omnigenas explicat hortus opes;
Hic violae florent, hic nigrantes hyacinthi,
Hic rosa purpureis suave rubet foliis &.
278. [276.] Ex novi diei effectu comparatio. (fragmentum)
Qualis ubi roseis invectus Apollo quadrigis
Mane novo Oceani gurgite tollit equos,
Occuluere suas errantia sidera flammas,
Luna nec ardenti, quo prius, igne micat.
aethereum properat sub caerula phosphorus agmen
Cogere postrema versus et ipse face.
Ilicet aflictis remeant nova gaudia terris,
Laeta novo statim lumine ridet humus,
Et tacitae plaudunt volucres, Phoebumque salutant,
Narcissi et lacrymam parva requirit apis &.
279. [277.] De effigie Antinoi.
Adde vel Antinoo pennas, vel detrahe Amori,
Antinous fit Amor, fitque Amor Antinous.
280. [278.] Ad Pretum, viarum Romae praefectum.
Prete, vias mire curas: hoc te super astra
Omnes certatim laude ferunt merita;
Omnes, dempto uno, quem nolo dicere, verso
Qui lapsare suos pulvere clamat equos.
Tu sine, lapsantes frangant vel crura, caputve,
Illos ni melior denique rector agat.
Turpe tibi fuerit, versa in convicia laude,
Si dicare homini praeposuisse pecus.
281. [279.] De Societate Jesu inter Sarmatas.
Quam flevi extinctam, te ad vitam surgere laeter,
Sancta, mage, eheu, oculis gens mihi cara meis;
Laeter, ni metuam, vitam qui reddere gestit,
Ne rudis et cineres dissipet ille tuos.
282. [280.] Eadem Societas Jesu loquitur.
Quae Romae ingenti jacui dejecta ruina,
Rursus in extrema surgo ego Sarmatia;
Parva quidem fateor, magni at rex altus Olympi
Saepe solet parvis addere rebus opem.
Ille modo faveat (fremat invida turba) resurgam
Supremo longe pulchrior e cinere.
283. [281.] Ad Antonium, qui curru suo poetam exceperat.
Gratuler incolumi ut Sexto, Nivildus
95 in aestu
Scandere Parrhasium me jubet ecce jugum.
Id mihi ne febrim misero ferat, optime, curru,
Antoni, tu me tollis in alta tuo.
Ergo illic superis pro salvo principe, at una
Solvam pro salvo me quoque vota tibi.
284. [282.] Laudes amicitiae.
Te procul a patria morientem sede, tuorum
Cura omnis foede, Postume, destituit.
Solus ad extremum nulla tibi defuit in re
Varus constanti junctus amicitia.
Et docuit, vincire homines vinclo arctius omni,
Mutua quae fidus vincula nectit amor.
285. [283.] Iturus ad Balthassarem Odescalchium. Poeta de se.
Quid currum praebes? Ad te quae ducit, amice,
Aspera nulla mihi, nullaque longa via est.
Sed tamen et currum quod praebes, laetor; amorem
Atque tuum, mea qui commoda quaerit, amo.
Haec vates tuus ille, rotas dum scandit, ab Urbe,
Balthasar et laetus ad tua rura venit.
286. [284.] Ad Celsum. Virtus sola facit magnum virum. 96
Ingentes laudo sumptus, laudo acre videndis,
Quo mire polles, artibus ingenium;
Hortos, atque domos et quae struis omnia magna,
Dignaque Romanis omnia Caesaribus.
Non tamen idcirco magnum te, Celse, putarim,
Officii fuerit ni tua vita memor,
Virtutem et praestet solidam, qua scilicet una
Metior ingentes, Celse, proboque viros.
287. [285.] Ad quemdam, qui rei publicae, iniqua nactus tempora, valedixerat.
Fert onus impositum sapiens, curamque, laborem
Et durum forti pectore perpetitur,
Strenuus ut prosit multis, nec publica segnis
Commoda socordi negligat ingenio,
Pulchrum opus urgenti si fata adversa resistant,
Praecidat si quis laevus et orsa deus.
Irrita ubi vacuas prorsum dilapsa per auras
Spes ventum et nubes fugit in aerias,
Ne casso frangat corpus, mentemque labore,
Tandem oneri dorsum subtrahit imposito,
Nec fatuos ponit rumores ante salutem
Infelix vanae victima gloriolae.
Magne vir, hoc ratio fieri jubet, hoc tibi factum
Laudoque et toto gratulor ex animo.
288. [286.] De Daphne a Meuccio picta.
Phoebe, tenes frustra Daphnen. Comprensa virescit
In frondem subito dia puella novam.
Heu, heu, qua Nymphas inter non pulchrior ulla est,
Horrida jam duro cortice laurus erit.
Flenda tibi, Penaee pater, tibi flenda, cruente,
Qui miseram gemina cuspide perdis, amor.
Haec mecum, fieret ceu nunc res ipsa, Meucci,
Quam tua miranda pinxerat arte manus.
289. [287.] Ad Phoebum, de ejus imagine a Meuccio picta.
Quod debet cantor tibi, Phoebe, Meuccius, omne
Id pictor solvit largiter ille tibi.
Tu liquidam iuveni vocem, numerosque dedisti,
Ille tibi hanc, qua nil pulchrius est, faciem,
Qua visa poterat percelli scilicet ipsa,
Atque fugax Daphne forsitan esse minus.
290. [288.]
Theugenidis laus.
Magna, venusta eadem, vita et veneranda pudica,
Omne opus et mire sedula ad ingenuum,
Theugenis est. Talem qui non observat, amatque,
Possit vel divam spernere Cecropiam.
291. [289.] Ad Leuciam, italice "Santo Leucio"
ob leges ei datas a Ferdinando IV. utriusque Siciliae rege.
97Leucia parva, pio quae nacta in rege parentem,
Semoto felix aevum agis in nemore,
Nulla ubi vesanis fervent mala jurgia rixis,
Turgida non inflat pectus et ambitio,
Nullus perdit opes luxus, nec vulgus inerti
In vita et molli desidet otiolo;
Sed mores collit usque bonos, instatque labori,
Monstratum verae laudis et urget iter.
Salve, o, teque tuus nunquam non diligat auctor,
Atque suas pergat dicere delicias.
Salve, parva orsu primo, jam jamque futura
Sed magna, in magna nobilis Ausonia.
292. [290.] De imaginibus a Leucone, eximio pictore pictis.
Unde istas promis, Leuco doctissime, formas,
Pingens, quos jussus pingere cumque deos?
Tu facili volitas dextra celer, at mihi mentem
Horror nescio quis percipit attonitam.
Miror enim fieri prope nullo in tempore, dignum
Quod quivis longo tempore spectet opus.
293. [291.] In tabulam Apollinem exhibentem.
Os Phoebi hoc almum Juno si viderit ipsa,
Dicet, privigno pulchrius esse nihil.
294. [292.] 98 [ Lyd. 437] In tabulam Dianam exhibentem.
Unde isthaec pulchrae deprompta est forma Dianae,
Optavit pingi quam Violanta sibi?
Fallor, an eximiae formoso ex ore puellae
Quae deceant ipsas perspicis ora deas?
295. [293.] In tabulam Achillem exhibentem.
Hoc olim vultu Phrygiae vastator Achilles
Hectora sub muris terruit Iliacis.
Acres igne micant oculi, frons torva; minaci
Ille tamen mirus fulget in ore decor.
296. [294.] In tabulam Ulyssem exhibentem.
Quam pulchra est Ithaci, quam, Leucon, pingis, imago!
Ut vafrum in vultu cernimus ingenium!
Quanta viri se vis cano sub vertice prodit!
Quam mira in valido corpore forma seni!
297. [295.] Poeta de sua imagine a Leucone picta.
Nunquam forma mihi placuit mea: nunc placet, hercle,
Illa tua, Leucon, tam bene picta manu;
Qualiscumque, satis pulchra est in imagine ficta,
Quam verae formam cernimus assimilem.
298. [296.] De imagine Lodoici Cappocciae a Leucone picta.
Thersiten forma Nireus quam vicit, imago
Tam longe vincit te, Lodoice, tua.
299. [297.] De Lodoici Cappocciae et Violantae Pizzelliae imaginibus.
Quantum oculos nuper, Cappoccia, laesimus ambo,
Tantum picta oculos nunc Violanta juvat.
Una manus damnum pensat: sic Pelias hasta,
Ut perhibent, quondam vulnus opemque tulit.
300. [298.] De imagine Clementinae Rossiae.
Vidit ut hac pulchram sub imagine Clementinam,
Advertitque oculos, dixit et Anna parens:
Quaere aliam, quam vis, matrem tibi non mea proles.
Pulchrior est multo nata, ego quam genui.
301. [299.] De imagine Periclis.
Nosce, sit Actaei facies quae vera Periclis:
Scripta ubi sunt, nosci possit ut ingenium?
302. [300.] De imagine Hannibalis.
Hannibal hic, belli fulmen, Mars alter, aventi
Romanum invidit cui Venus imperium;
Atque viro pedicas Campana injecit in urbe,
Illa suis metuens exitium Aeneadis.
303. [301.] Ad Corvinum, de imagine Lycoridis.
Formosam in tabula vidi, Corvine, Lycorin:
Fronte, oculis, agili est corpore visa Venus.
Agnovi errorem. Quiddam huic spirabat ab ore,
Mos etiam ut nosci possit inesse bonus.
304. [302.] In imaginem Lagoidis.
Ornat flore caput, quam cernis, picta Lagois,
Flore sinum, niveas flore decente manus.
Flos tamen Idaliis haud ullus nascitur hortis,
Quem non formosis vicerit illa genis.
305. [303.] In idem argumentum.
Quaenam haec pulchra genis, nec vultu diva protervo
Audax, lascivis laeta nec illecebris?
Hac amor, hac adstant geminae de parte columbae,
Signa haec Idaliae sunt manifesta deae.
Illaec nimirum vulgo male cognita, coelo
Huc, reor, e summo est lapsa pudica Venus.
306. [304.] In idem argumentum.
Oblitus matrem sequitur te, pulchra Lagoi,
Saeva gerens dextra spicula parvus Amor.
Et bene habet: duce sub tali puer improbus esse
Jam melior, versis moribus, incipiet.
307. [305.] In idem argumentum.
Et puerum et niveas quaerit Cytheraea columbas,
Frustra: secum illos pulchra Lagois habet.
Hujus enim ut miros primum videre lepores,
Confestim spretam deseruere deam.
308. [306.] Aliud.
Ore tuo pingi gaudet Venus ipsa, Lagoi;
Nunc demum et dicit, mi mea forma placet.
309. [307.] Aliud. In idem argumentum.
Quaenam est? Pulchra deae in speciem depicta Lagois,
aetas dum primo florida vere viget.
Salve, o torquatis vectari digna columbis,
Digna, Amor assidue cui comes ire velit.
310. [308.] In idem argumentum.
Quaenam haec picta puella? Venus ne, an pulchra Lagois?
Utrique est similis; cui magis? Id dubito.
311. [309.] Ad Lagoidem Roma Neapolim proficiscentem.
Sebeto mutas Tiberim, formosa Lagoi,
Digressu maeret maxima Roma tuo;
Et queritur, non illa memor, quam tempore parvo,
Sed memor, heu, quanto sit caritura bono.
312. [310.] In idem argumentum.
Parthenopem viset Roma digressa Lagois;
Cui formae hinc abiens regna superba dabit?
Cui veniens illuc adimet? Quaenam omnibus una
Heic erit, aut illic desinet esse prior?
313. [311.] Ad Lagoidem Neapoli Romam redeuntem.
Digressam flevit, reducem nunc Roma Lagoin
Excipit ingenti non sine laetitia.
Salve, dia puella: refers tu gaudia nobis,
Aspectuque urbem pulchra tuo exhilaras.
Vere novo campos rediens sic Flora revisit:
Purpureo florum germine ridet humus,
Mitior et tacitas rursum ciet aura volucres;
Nusquam non laeto carmine rura sonant.
314. [312.] Ad Gelliam, ne spernat Tullam, domo parvam, sed meritis aliquanto majorem.
99
Parva Tulla domo est, magna tu, Gellia; nec tu
Id circo Tullam, Gellia, sperne tamen.
Estis clarae ambae; sed tu, ceu luna, tuorum
Luce nites, ceu sol fulgurat illa sua.
315. [313.] Laudat Phyllidis pulchritudinem.
Vidit Amor Phyllin, forma et deceptus eadem,
Cernere se Paphyae credidit ora deae.
Nec mora, formosae penna plaudente puellae
Optatum laetus devolat in gremium.
Hic se deceptum sentit, sed Phyllidis esse
Ille tamen mavult, quam, Cytherea, tuus.
316. [314.] Aliud.
Phyllida vidit Amor, matrem et vidisse putavit
Ille deam; in teneros involat ergo sinus.
Sensit ibi errorem, sed enim nec Phyllida linquit,
Nec dubitat matri praeposuisse deae.
317. [315.] Monet Lycorim, ne se Neapolim Romae praeferre aperte dicat.
Sebetum Tyberi praefers, formosa Lycori,
Grataque prae Roma est Parthenope usque adeo,
Expers ut vitae prius omnis, vivere tandem
Vecta istuc niveis coeperis alitibus?
Quidquid id est, decuit celari; Martia Roma
(Cum se posthabitam turpiter audierit,
Teque mori sciet hic, istic et vivere tantum)
Huc reduci tristes ne paret exequias;
Quamque sibi claram praeclara in luce locarat,
Invisam in coecas abjiciat tenebras.
318. [316.] In idem argumentum.
Parthenopen Romae praeponis, flava Lycori:
Quo tibi judicium, quo tibi mens abiit?
Judicio, magnis praefers quod parva; quod istud
Non celas tacito in pectore, mente cares.
319. [317.] De Mareotidis pulchritudine.
Et Juno et Pallas, visa Mareotide, nobis,
Dixere, hanc poteras praeposuisse, Pari.
320. [318.] Aliud.
Pulchra Venus, visa Mareotide, non ego, dixit.
Hanc si vidisses, o Pari, prima forem.
321. [319.] Carlillae forma, vel in tenerrima aetate, amore adurit omnes, quicumque
eam spectant. 100
Expletis nondum lustris Carlilla duobus
Spectantum attonitos urit amore sinus.
Ah miseri queiscumque olim florente juventa
Mirandam occurrens objiciet speciem!
Exoriens quae forma urit, cum ceperit auctus,
Quem non in flammas verterit et cinerem?
322. [320.] Pholoës pulchra, docta et gravis. 101
Spectasti Pholoen, visa est Venus aurea: docta,
Si fantem audieris, Postume, Pallas erit;
Sed male si prodes, quo jam es correptus, Amore,
Fiet Juno gravi torva supercilio.
323. [321.] Inscia Delia, se pulchram et sapientem esse, miranda erit cunctis, si
sibi miranda non erit. 102
Et pulchra est, pulchram nec se scit Delia; mire
Et sapiens, nec se Delia scit sapere.
Sic, oro, maneat semper: mirandaque cunctis
Mirari nunquam se tamen incipiat.
324. [322.] Ad Barbaram, Barbara nomine, placida tamen et bona moribus. 103
Qui te tam duro, tam saevo nomine dixit,
Barbara, tam mitem, tam placidam, atque bonam,
Is liquidos, credo, lapides, atque aera durum,
Corvum album, nigram duxerit esse nivem,
Falsaque perversis cum dixerit omnia verbis,
Hoc mage perversum dixerit ille nihil.
325. [323.] In laudem Alexandri Georgii. 104
Festina lente, doctrinae pulchra cupido
Acrem animum flammis cum ciet indomitis,
Dum nimium properat, primaevo in flore Georgi
Illaec, heu, virtus incluta procubuit!
Quantas spes secum abstulit, heu, qua patet, omnis
Heu raptum ob juvenem quam dolet Ausonia!
326. [324.] Ad Lycinium. In laudem ejus 105 uxoris.
Uxori servire tuae te scilicet olim
Audieram et mirum mi fuerat, Lycini,
Ut qui te nossem, qui scirem excellere in omni
Doctrina, in paucis et sapere eximie.
Sed tua visa mihi postquam est, auditaque conjux,
Perculsum et raris dotibus attonuit,
Non mirum est, dixi: Digna est, cui quilibet uni
Vir quamvis doctus serviat ac sapiens.
327. [325.] Laudat Lagoidem, quae, ubi Pallas, nil choreis intenta, eximias artes
exercet. 106
Quod molles ductare choros te, dia Lagoi,
Non decet, id laudis nil tibi demeruit.
Illa etiam, in coetu fulget quae prima dearum,
Pallas lascivis nil valet in choreis,
Atque leves aliis lusus concedere gaudet:
Artes ipsa sibi vindicat eximias.
328. [326.] Vestis refert dominae candorem. 107
Candida cur nigro praetexta est palla? Referret
Candorem dominae candida tota suae.
329. [327.] 108 Quintum eximie laudat, eumque, ut se Romam redeat, hortatur. 109
Quinte, abis hinc patrias longe digressus in oras,
Nos desiderium triste tui macerat.
Me primum ante alios, cui pol tua factaque semper,
Quod scribam, large dictaque suppeditant.
Te dempto, pereunt mihi centum epigrammata; dempto
Nam te, nulla joci materies superest.
Nemo est, qui faciat quidquam, vel dicat inepte,
Nulla seges lepidi carminis exoritur.
Quinte, redi: praesens tu me facis usque poetam;
Te sine Musa mihi desit et ingenium.
330. [328.] Ad Lycoridem prae ejus decora facie miratur mores et ingenium. 110
Foemineo in coetu praecellere, dia Lycori,
Te cunctas oculis credideram ipse meis.
Audivi ut fantem, credo auribus, atque decora
Prae facie mores miror et ingenium.
331. [329.] Boni civis officium [...] Camillo Romano expressum. 111
Disce boni officium civis. Viden', alta Camilli
Ingratam ut virtus restituit patriam?
Laus haec digna viro est, hostes ultricibus armis,
Ingenti cives vincere promerito.
332. [330.] Ad Burghesium, qui pingi jussit Camillum, ut ejus exemplo quisque flagret
amore suae patriae. 112
Exemplum hoc mirae cernis pietatis, ut exul
Ingratam servet magnanimus patriam.
Quod pingi jussit Borghesius, ardet ut ipse,
Nemo ut non patriae flagret amore suae.
333. [331.] Ad comitem Victorium Alferium. In suarum tragoediarum lividulos. 113
Lividuli carpunt tua carmina: nunc mihi demum,
Victori, vates diceris eximius.
Multa etenim dicunt, possunt nec dicere quidquam,
Approbet auditum candida quod ratio;
Quod non contemnat, non prorsum despuat, ortum
Nec sciat ex animo futile lividulo.
Sic utinam semper carpant tua carmina, teque
Ornent, dum cupiunt laedere, lividuli!
334. [332.] De effigie Octaviae Odescalchiae exhibente Musam.
Musa tuo vultu picta est, Octavia; quam mi
Post illa caepit Musa placere magis.
335. [333.] Aliud.
Musa tuos simulat vultus, Octavia: posthac
Certatim fieri quisque poeta volet.
336. [334.] De Lagoide Iliadem legente.
Moeonidae magni carmen formosa Lagois
Dum legit et muris bella sub Iliacis,
Quam mirum est, Helenae pulchro, inquit, concita vultu
Millia tot saevas conseruisse manus!
Cui Leucon: Tam pulchra Helene, quam pulchra Lagoi es,
Si fuit, id mirum non reor, inquit, ego.
337. [335.] Ad Alexandrum cognomento Re.
Dictus Alexander se digno est nomine: pastor
Inclytus haud pecudes, at regis ille viros;
Nec patriis tantum regnat mirandus in oris,
Quo se cumque ferat sed sibi regna parat.
Regna virum fundata alto sub pectore, solus
Quae condit, solus condita servat amor.
Arcades haec etiam largimur regna merenti:
Rex erit heic, ut rex dicitur, ille virum.
338. [336.] In laudem Cardinalis Zeladae.
Quid valeat qui vir tempus non prodigit unquam
114 ,
Discimus exemplo, magne vir, usque tuo.
Publica nam fungens privataque munia centum
Nullum non munus fungeris egregie.
Una dies vincit mensis longi acta, labori
Magno ubi se magnum junxerit ingenium.
339. [337.] In laudem Gasparis (forsan Gozzi), de ejus Leandro.
Saeva canis miseri, Gaspar, dum fata Leandri,
Atque pari extinctam funere Sextiada,
Audivi attonitus; nec vana est fabula, dixi,
Posse feras duci saxaque carminibus.
Credo equidem id factum, credo, si Thracius Orpheus,
Grajus et Amphion his cecinere modis.
340. [338.] In nuptiis Octaviae Odescalchiae.
Uraniae genus en summis delabitur astris,
Et gerit in gemina vincla, facemque manu.
Felices ambo, sacro quos foedere junget,
Quos nectet stabili tempus in omne fide.
Felicem, veri si quid canit augur Apollo,
Vestro quae surget sanguine progenies,
Atque aliam atque aliam laudes et facta parentum
Diffundet nunquam degener in sobolem.
341. [339.] In imaginem Honorati, canonici Vaticani
Cernis Honorati vultum. Vis cernere mentem
Ipsam etiam? Vatis carmina pauca lege.
342. [340.] Laudat Catullum.
Servatus passer tibi, Lesbia, voce Catulli est,
Cui vitam aeternis versibus ille dedit.
343. [341.] Ad Rosam, de libro ad se misso.
Aureolum legique avidus, tua dona, libellum,
Magni quo ploras funera Borbonidae
Orator gravis et sapiens, rerumque peritus,
Et lectum admirans talia verba dedi:
Orsis macte tuis, sapiens Rosa, numen amicum
Cui dedit haec puero scribere digna sene.
344. [342.] [ 101] Ad Clementem XIII. recuperandae salutis causa rusticantem.
Dum te rura tenent, contractae seria frontis,
Regnorum et curas, magnaque consilia,
O pater et Thracum turbas et si qua timentur,
Cuncta sub Albano tristia merge lacu.
Quidquid ages, quoquo flectes vestigia, circum
Te spes, te circum Gaudia laeta volent,
Ingenui et Lusus et suavis turba Leporum,
Et Jocus et vultu Risus hians hilari.
Queis sine nil gelidi fontes, nil florea rura,
Umbraeque et lenes profuerint Zephyri,
Nec tibi decedet fesso de corpore languor,
Nec bene erit nobis, queis pote nil melius,
Nil quidquam in vita jucundius esse, valentem,
Imperii quam te froena tenere diu.
345. [342.] 115 Pio VI. monumentum.
Colle super sedem queis hanc largitus amoeno est
Notam plumosi laudibus aucupii
Hoc, quod nulla utinam, monumentum, obliteret aetas
Coligulae Sexto constituere Pio.
346. [343.] 116
Sis licet annosus, toto et sis vertice canus,
Non tamen idcirco te reor, Aule, senem.
Ille senex dici est dignus qui cessat: agendo
Magnum aliquid patriam qui juvat, est iuvenis.
347. [344.] Gratulatur Pontico honorem suae virtutis proemium. 117
Gratulor eximium tibi, Pontice, laetus honorem,
Quem fers, virtutis proemia digna tuae;
Virtutis, quae te primis nutrivit ab annis,
Ipsa suo quae te fovit amica sinu,
Ipsa manu quae te rupes evexit in altas,
Fixit ubi aeternam gloria clara domum.
348. [345.] Ad cardinalem Ignatium Buscam.
Magne vir, imperii, Roma plaudente, ministrum
Jure sibi magnus quem jubet esse Pius,
Lora cape ac miseros horrenda a caede Quirites
Eripe, Latronum quos premit improbitas.
Rem serva, vitamque prius: dein aurea saecla
Augusti saeclis condito laeta magis.
349. [346.] Gratulatur Aegle natam suo merito amandam. 118
Moribus, ingenio et praestans quod contigit, Aegle,
Nata tibi, toto gratulor ex animo:
Quod, tibi quae fuerat, qualiscumque esset, amanda,
Est talis, merito quod sit amanda suo.
350. [347.] Ad Aeneam.
Quid furis invisam contra, dux magne, Lacenam
Certus foeminea spargere caede manus?
Non Paris, Iliacos mulier non hospita muros
Vertit et antiquas proruit igne domos,
Sed Juno et magno saevus pater ille tridenti,
Diva sed e summi vertice nata Jovis.
At regit invicto qui Juppiter omnia nutu,
Et gentem in summo nunc locat Argolicam,
Fors idem, versa fatorum lege, vocabit
Amissi Teucros culmen ad imperii.
351. [348.] Anchises Troja excedens.
Dii patrii, densos vestra en simulacra per hostes
Haec ego et e mediis ignibus eripio,
Vos natumque, nurumque meam, parvumque nepotem
Eripite e duris casibus incolumes,
Et date mansurasque domos, vastandaque nunquam
Saevorum bello moenia Grajugenum.
Haec mihi sollicitat mentem unica cura meorum;
Ipse mihi nam, dii, quid metuam aut cupiam,
Qui jam postremo languens in fine senectae
Nec felix possum, nec miser esse diu?
352. [349.] 119
Non dixi pulchram, retuli tibi carmine at ipsam
Sic tabulam, ut jures pulchrius esse nihil.
Hoc ego opus magnumque reor, dignumque poeta;
Pulchram, si libeat, dicere et ipse potes.
353. [350.] 120
Carpe fugam, princeps, morbo gliscente, relinque,
Dum licet, infestae moenia Parthenopes,
Atque redi flavum ad Tiberim, patriosque penates.
Tu, forti ut praestas pectore, nil metuis
Scilicet ipse tibi: metuit tibi sed tua mater
Incluta, sed genitor, sed soror unanimis,
Sed fratres cari metuunt. Quid dia puella,
Desponsam fidus quam tibi servat hymen?
Ut dolet! Ut totam assiduis mentem anxia curis
Ingemit! Ut largis uda sinum lacrymis
Ploratu longo indulget, caroque severas
Parcarum leges permetuit capiti!
His, bone, te serva; serva ocyus, atque periclum
Dum licet ac praeceps, dum sinit hora, fuge.
354. [351.] Mulier virtutibus praestans satis dotata. 121
Indotata Macro fertur nupsisse Lycoris;
Falsum id: quae mores namque habet egregios,
Ingeniumque, manus et doctas et bona quotquot
Vel natura indit, cura vel assiduo
Adjungit cultu, nummum licet haud ferat unum,
Dote virum ditatque et beat eximia.
355. [352.] 122 Ad Amaryllidem eximiam poetriam.
Te sibi praesentem gavisa est Moenalis ora,
Et vatum tota est quidquid in Arcadia.
Absentem sibi te ploravit Moenalis ora,
Et vatum est tota quidquid in Arcadia.
Nil mortale etenim cecinisti, dia Amarylli,
Sed canit in Pindo qualia Calliope.
356. [353.] Unum pulchrum: virtus. 123
Virtutem quod habet, quodque indicat, hoc ego pulchrum
Esse reor: virtus scilicet una placet.
Una subit, mulcens mira dulcedine pectus,
Una oculos, mentes et capit implicitas.
Nec pulchrum est quidquam, quidquam nec amabile, virtus
Non aliquo se se prodat ubi indicio.
Atque utinam ipsa queat manifesto in lumine cerni!
Terras late omnes ureret et maria.
357. [354.] 124 De effigie Clementinae Rossiae.
Clementina, ipsam qui te non vidit, imago
Huic uni potis est haec placuisse tua.
Qui semel at vidit, mortali sentit ab arte
Coelestem pingi non potuisse deam.
358. [355.] Ad Nicolaum Tiberium, de ejus carmine. 125
In me quod versus, Tiberi, es tu nocte sub alta,
Gratum est: ista tibi somnia fingit amor.
In te ego sed verti malim, vernare juventa
Et viridi et laetis fervere pectoribus,
Quae nequeo senio fractus; tum denique possem
Carmina carminibus digna referre tuis.
359. [356.] Ad amicum ex paupere divitem. 126
Me visum in turba vitas, cupis atque latere,
Tingis et ingenuas, Quinte, rubore genas.
An parva juvi quod te stipe saepe rogantem,
Quo frigus posses et tolerare famem?
Idne pudet nunc te jam ditem? Nec subit esse
Eximiae id laudi, dulcis amice, tibi;
Quod tua te virtus fortunae obnixa prementi
Illis ex vitae sordibus eripuit?
360. [357.] Laudo, quod dives frugi es.
Laudo, quod dives frugi es, quod ponere gaudes,
Quem res non ponit, tu tibi, Cinna, modum.
Pulchrum est, fortunae virtus quum praevalet, inter
Divae blanditias et sua jura tenet.
361. [358.] De Theonis laudibus.
Ignarum dicis morum, vitaeque Theona,
Quod nec amat coetus visere foemineos
Nec fatuos audit scurras, nec perdit ineptis
Majorum oblitus tempora longa jocis.
Quid vitam et mores mulier docet, aut nebulonum
Turba levis nullo praedita
127 consilio?
Nil doctae prosunt voces, madidaeque lepore
Socratico? Ad vitam nil facit historia?
Omnis et ingenii cultus, causasque latentes
Scrutantem assiduus nil juvat ille labor?
Crede mihi, ignarum quem dicis, Quinte, magistrum
Dic vitae et morum verius eximium.
362. [359.] Laudatur, qui non Venerem, sed Palladem sequitur. 128
Florea serta dabat ridens Venus, altera lauro
E viridi contra docta Minerva dabat.
Macte tuis generose animis: Amathusia spernis,
Gestas Cecropiae dona superba deae.
363. [360.] Omnia in Theone, nil sine Theone videt. 129
Quum video te, pulchre Theon, video omnia: si te
Ipsum non videam, ast omnia, nil video.
364. [361.] Ad Ciceronem de ejus scriptis.
Magne places, Tulli, seorsum; componere sed te
Coepi ubi scriptorum cuilibet, usque adeo
Percellis mentem attonito, garrire putentur
Ut mi alii, solus verba diserta loqui.
365. [362.] "Ille se multum profecisse sciat, cui Cicero valde placuerit". Quintilianus.
Profecisse putas te multum, quod tibi Tulli
Aurea prae cunctis scripta, Sabine, placent.
Atqui ni placeant prae cunctis, non ego paullum
Profecisse putem, sed magis hercle nihil.
Non bonus est oculis, non prorsum caecus at ille,
Cui sol est cunctis fulgidior facibus.
366. [363.] Ad Angliam, Garrichium extinctum flentem.
Garrichium fato raptum fles, Anglia, quaerens
Frustra alium, arte sua callidus omnigenum
Actor mutatis vincat qui Protea formis,
Se se mille unus vertat et in facies,
Idem vir, mulier, caupo, rex, davus et heros,
Et quidquid fieri denique collibuit.
367. [364.] Ad comitem Victorium Alferium.
Cecropiam ad legem tibi scripta tragoedia quid si
Non habeat similem Cecropio populum?
Nempe cadet; nec te, vates cordate, sed ipsum,
Crede mihi, arguerit stultitiae populum.
368. [365.] Ad Hyppolitum Pindemontium, de ejus tragoedia, quae inscribitur "Ulysses".
Culparis, quod te culpasti censor iniquus.
Innocuum nec se laedere, amice, licet.
Nec tibi quam scriptus famam quaesivit Ulysses,
Tota tua est: partem sed domus et patria,
Causonia et partem sibi magnam vindicat, olim
Ingenio felix illa vocanda tuo;
Omnes per gentes praestanti laude feretur
Quod te Maffaeo progenuisse parem.
130
369. [366.] 131 De Onuphrio Minzono clarissimo concionatore.
Minzonum dicis tantum, Corvine, docere.
Id fieri quanam possit, ego haud video.
Non etenim ludicra docet, nec inania rerum,
Verum aeterna homini pendeat unde salus:
Quidnam servatum coelo queat addere, quidnam
Neglectum horrendis mergere suppliciis.
Haec quicumque docet, non menti lumina tantum
Praefert, cor penitum spe ciet, atque metu.
370. [367.] 132 De Virgilio et Homero. 133
Quanti Virgilius, quanti sit magnus Homerus,
Nescis pol, quamquam, Postume, scire putas.
Amborum ignoras pretium: componere utrumque
Vis tamen et palmam das, rapis alterutri.
Nec minus interea rideris, quam si puer astra
Si terra ignarus comparet ex humili,
Dicat et hoc illo majusve, aut altius esse,
Nec dicti caussam noverit ipse sui.
371. [368.] 134 In idem argumentum.
Virgilio magnum magno componis Homerum,
Quisnam sit major, Postume, uti statuas.
Id video et ridens miror, mi Postume, tantos
Tantilla poni tam fatue in trutina.
Ut velit in gemina si quis suspendere lance
Hinc Haemum, hinc celsis culminibus Rhodopem.
372. [369.] 135 In idem argumentum.
Magnum Virgilium, majorem dicis Homerum,
Nec falso dicis forsitan id, Licini.
Sed certe dicis temere; metitus utrumque
Vatem namque tuis exiguus modulis,
Non potis es, quam sit magnus, deprendere, uterque,
Ignoto ignotum turpiter anteferens.
373. [370.] Laudat Homerum praeferens illum Newtono. 136
Newtonum Grajo si quis praeponit Homero,
Divinum humano posthabet ingenium.
Hic facit, hic rerum prodit quae facta, sonoro
Hic tonat, hic surdo mussitat eloquio,
Hic luce in media est ac rebus magnus apertis,
Hic magnus coecis creditur in tenebris.
374. [371.] De Serassi effigie, perfecte in tabula expressa.
Vivum te in tabula, vivum, Serasse, videmus:
Haec non forma tui est, ipse tui at geminus.
375. [372.] 137
Horum, Sexte, faber positum qui mutat equorum,
Hoc tandem impensis grandibus efficiet,
Adversi mire qui cunctis ante placebant,
Adversi cunctis ut male displiceant.
Serva opus eximium, vesana et coepta coerce:
Adscribet meritis hoc quoque Roma tuis.
376. [373.] 138
Stat gravis ac tentos non audit pila rudentes,
Atque suum servat firma tenaxque locum.
Illa quidem verti docilis non cuilibet, at qui
Rite sciat numeros, pondera, lineolas,
Venerit hic; duci partem patietur in omnem,
Et veniet nulla jussa venire mora.
139
377. [374.] 140 [ 71]
Vincere Alexandrum, qui vicerit omnia, durum est;
Durum est indomitum vincere Bucephalum.
Stant obnixi ambo non cedere. Roma, timori
Parce tamen: magno cedet uterque Pio.
378. [375.] 141
Serva haec, clamavi, serva haec tu signa, Quirine,
Signa haec, unde tuus nomina collis
142 habet.
Impingent motu in medio si tracta, fragore
Ingenti ad terram pondera vasta ruent.
Haec ego: discissos gavisa est Roma rudentes,
Sensit opem et plaudens, magne Quirine, tuam.
379. [376.] [ 189] Ad eximios iuvenes Roma Neapolim proficiscentes.
Vos procul hinc patrias revocat Sebethus ad oras,
Floriduli, nomen queis rosa dat, juvenes.
Nos flavum ad Tiberim vestrum meminisse juvabit,
Amborum et mores dicere et ingenium.
Atque optare, redux rursum ut nos visat uterque,
Et coelum hunc iterum dein iterum exhilaret.
Haec optare juvat: spe ne ludamur inani,
Vos facite, o nostri frater
143 uterque memor.
380. [377.] 144
Caunius hic. Caesar donum immortale, parabat
Quod mater, meritis hoc dedit eximiis.
381. [378.] De Gelliae laudibus.
Non movet os pulchrum, movet at me vultus, in ore
Qui pulchro mores indicat ingenuos.
Sic fit, quae vulgo formae laudantur ab omni,
Uni ut saepe mihi, Gellia, displiceant.
Ore places toto sic tu, cui candida virtus
Ipsa sua, vultum fingere visa manu est.
382. [379.] Ad Gelliam de Quinto.
Quintus amat senior vetulam te, Gellia; quid ni?
In qua multa videt digna placere seni.
Multa, gravi quae nec senio tentata fatiscunt,
Atque ipsa florent aucta vigentque die.
383. [380.] Ad eamdem de se.
Vera ne sint, de te quae scribo, Gellia, amore
Anne tui ludar, dicere pol nequeo.
Hoc possum: de te quae scribo, cuncta videri,
Visa velut claro in lumine, vera mihi.
384. [381.] [ 167] Ad Torquatum rusticantem. 145
Nondum uno es, Torquate, die procul urbe moratus,
Jam desiderium posse tui videor
Vix ferre, absentem suspiro, in collibus Albae
Quam trahis, immodicam conqueror esse moram,
Et tardo facio soli convicia, longo,
Et clamo, haec anno est longior una dies.
Haec qui miratur, tua vel benefacta, necesse est,
Vel certe ingenium nesciat ille meum.
385. [382.] De Lesbia bene morata, non vana.
Moribus ornari quam gemmis Lesbia mavult;
Jure aliena suis posthabet illa bonis.
386. [383.] Laudat pennam, quam Cinnae suo discipulo vates donat.
Hanc anceps pennam, cycni quam dempsit ab ala,
Aptam olim campos nare per aerios,
Nunc atro niveam ductu signare
146 papyrum,
Doctaque Palladiis condere verba notis,
Accipe, Cinna, tui munus nec sperne magistri,
Uti quo bene si munere non pigeat;
Fundet opes, auri quae vincant pondera, vincant
Omnes carorum divitias lapidum.
Nam caros lapides, atque aurum conficit aetas:
Quod fluit hinc, aetas perdere nulla potest.
387. [384.] De virtutis laudibus.
Virtutem tibi, Quinte, para: pulchra omnia virtus
Anteit, hanc puro in pectore quisquis habet.
Laetus, honoratus, dives ludibria sortis
Ridet et obscuro in carcere liber agit.
Hac quicumque caret, nescit, quid vera voluptas,
Quid sit honos, quid sint denique divitae,
Incertamque pavet sortem, celsoque triumphans
In curru servo est vilior indecori.
388. [385.] Vates, quae de suis carminibus eventura, praedicit. 147
Saeclum triste iret quum vatibus, haec ego scripsi,
Atque, ut sunt, luci credere non timui.
Quae niger averso livor male spernet ocello,
Vivere sed pergent non minus illa tamen;
Atque aliquem invenient, qui se legat ac probet aequus,
Audax et media laudet in invidia.
389. [386.] Ad puerum. Quos discendi ardor et labor fructus ferat. 148
Disce, puer, moneo; duro nec parce labori:
Gignit opes, famam, gaudia vera labor.
390. [387.] De viro sapiente.
Quam praestat stulto sapiens! Rebusque secundis,
Rebus et adversis laeditur insipiens:
Qui sapit usque, sibi fortunam dexter utramque
Cogit ferre aliquid, gaudeat unde, boni.
391. [388.] Ad Fabronium optimum praesulem auctoris carmina laudantem.
Quod mea dilaudas, Fabroni, carmina, gratum est,
Quamvis laudari me rear immerito.
Ista etenim est quo vera minus laus, optime praesul,
Hoc magis est verae pignus amicitiae.
392. [389.] Ad Ignatium Boncompagnium.
Pauperies acuit mentes, aptatque labori;
Dives alit rerum copia desidiam.
Hoc ego te, Ignati, facio pluris, labor iste
Assiduus magnas quem juvat inter opes,
Cui non tam quidquam cordi est, quam nulla diei
Doctrinae addicto segnis ut hora fluat.
Macte tua virtute: labor veram tibi laudem,
Et parat ingentes divitias animi,
Queis sine quid magni sensus, quid regia prosint
Tecta, quid heroum sanguine ducta domus?
393. [390.] 149 Quanti faciat amicitiam Auli.
Non flocci facio, quod me vocat Aulus amicum;
Unum ex sexcentis millibus esse piget.
394. [391.] 150 De aqua Romae dicta Virgine.
Heic, ubi aqua e scabro Virgo exit murice, Roma
Neptunum pulchro dedicat in scopulo.
Ille datam ob rupem gaudet; nec jam tibi rupem
Tarpejam, dicit, Jupiter, invideo.
395. [392.] Ad Fernandum, qui munus miserat.
Quae, Fernande, mihi misisti munera nuper,
Sunt vel Mopsopio dulcia melle magis;
Muneribus sed quem missis testaris amorem,
Is vero est ipsa dulcior ambrosia.
396. [393.] 151 De viro sapiente.
Qui sapit, is late regnat; qui desipit, inter
Aurum et gemmarum lumina mancipium est.
397. [394.] 152 In idem argumentum.
Qui sapit, is rerum nil non habet et sibi, quoquo
Venerit, imperium, lataque regna parat.
Nec se fortunae dat coeca mente regendum,
Fortunam arbitrio sed reget ille suo.
398. [395.] De Flacci in amicitiis jungendis prudentia.
Semper amat, semel occepit quem Flaccus amare.
Hoc fit, quod cautus jungit amicitias;
Nec blanda facie, dulci et sermone movetur,
Sed lente quaerit, sub cute quid lateat;
Et postquam ingenium, mores, vitamque probavit,
Tum demum placido pectore dicit: Amo.
399. [396.] De Coelio se aegrotum invisente, sive "De laudibus amicitiae".
Languebam fractus vires et pallidus ora:
Languentem ut visit Coelius, en valeo.
Quod succis medici haud poterant, hoc dulcis amicus,
Ut venit, dulci praestitit alloquio.
O melior succis, meliorque potentibus herbis,
O, vitale mihi nectar, amicitia!
400. [397.] 153 Ad Aulum. De amicitia.
Dulcis amicitiae qui nescit foedera, amari
Nec se vult alii, non amet ipse alium;
Antra colat, sylvasque, hominum commercia laevus
Vitet, montivagis tristior ille feris.
At me sanctus amor sic fido jungat amico,
Spiret ut in gemino corpore mens eadem,
Illi ut ego, ut contra mihi vivere gaudeat ille,
Una sit ambobus res ut et una salus.
Hoc opto; hoc prope jam quia contigit, Aule, beatus
Ipsam vix divis ambrosiam invideo.
401. [398.] [ 144] Ad Hieronymum Pompejum.
Carmina, Pompei, mea quum tot laudibus effers,
Ipse mihi videor scilicet esse aliquid;
Sed conferre tuis coepi ut mea carmina, rursum
Non mi aliquid videor, prorsus at esse nihil.
402. [399.] De libro cuidam e proceribus oblato.
Do parvum hunc librum magno tibi. Thure pusillo
Placari magnus Juppiter ille solet.
403. [400.] [ 175] De Henrica canente.
Henricam audivi pangentem ut carmina, mirans,
Atque manus tollens, talia dicta dedi:
"Ars nihil est: natura potens facit omnia: testor
Sponte sua tibi quae carmina prima fluunt."
404. [401.] Clarissimo viro Philippo Honorato. Maria Pizzellia de Burrone.
Macte, Honorate, tua virtute et fortibus ausis.
Burronum debet maxima Roma tibi.
Tu facis, Orphea patriam doctissimus arte
Possit ut ille suis usque beare modis.
Jure igitur laudesque tuas celebramus ovantes,
Tollimus et cuncti nomen in astra tuum.
Prima et ego cupiens, quas possum, reddere grates,
Pauca tibi haec grata carmina mente cano.
405. [402.] Ad Daphnin de Amaryllide.
Disfer, Daphni, tuos tu cantus
154 : nunc Amaryllis
Una sibi totam vindicat Arcadiam.
Ceperit illa suae postquam sibi praemia laudis,
Et tu, quae capias, praemia laudis erunt;
Et tu magnus eris, fies et proximus illi,
Cui se nec Pindi numina praetulerint.
406. [403.] Laudat quemdam vatem, sed docet: debere carmen rebus consonare.
Magna studes rerum versu cantare pusillo:
Ingens materia est, carmen at exiguum.
Dissonat hoc illi, male dissonat, atque poetam
Vix decet, omnigenam qui canit harmoniam,
Harmoniam late caelo miratur in amplo,
Laudat in humanis moribus harmoniam.
Fac, numerus rebus jam consonet: optime vates,
Clamabo, eximiae nil tibi laudis abert.
407. [404.] Ad Gelliam, quo animo sit erga eam, docet.
Ullum non renuo tibi quod sumpsisse laborem,
Acceptum debes, Gellia, ferre tibi.
Quippe etenim es tanti, te propter sumptus ut omni
Mi soleat requie dulcior esse labor.
408. [405.] [ Var. 194] Ad Gerardum de fabula scenis commissa.
Gerarde, Actaeo tua fabula plena lepore
Quod cecidit, fatuo nec placuit populo,
Non tibi tu doleas, populus sibi sed magis ipse,
Stultitiae testis quod fuit ipse suae:
Cujus ego sensu pulchrique bonique carentis
Laudibus et plausu sibila praetulerim.
409. [406.] Ad Quintum. De Pompejo Batonio.
Quae pinxit Raphael, mire scis omnia, Quinte,
Nescit, quem spernis, maximus ille Bato.
Quae pinxit Raphael, potis es quam dicere sed tu,
Tam potis efficere est maximus ille Bato.
410. [407.] Ad Clementinam Rossiam.
Clementina, tuum tua nuper quod mihi nomen
Scripsit tam lepidis dextera literulis,
Servo equidem ac laetus servabo tempus in omne,
Parvum, at dulce tuae pignus amicitiae.
Hoc mi lectum animo sistet tot magna deorum
Dona, quibus mire, dia puella, nites.
Hoc mi virtutis, qua polles inclita, verae
Conspectum assiduo proderit admonitu,
Et mentem incendet pulchre, tua nomina gustans
Par tibi ut innocuis moribus esse velim.
411. [408.] Ad Amaryllim poetriam.
Ni tecum certent Musae, vel Delius ipse,
Praeripiet palmam nemo, Amarylli, tibi.
412. [409.] Ad Caphniam, de ejus historiis.
Ingenio praestans, nulli et non aequa virorum
Antiquas pingis, Caphnias, historias.
Cuncta vigent, ridentque omni perfusa lepore,
Cui prisci, credo, Cecropidae invideant.
Hoc mirum est certe, multo at mirum magis illud,
In tanta quod non foemina laude tumes;
Quod laudata aliis ipsam te despicis una,
Quantaque sis, nondum scilicet una vides.
413. [410.] Ad Lebruniam, de sua imagine in tabula picta.
Qualis eras olim quinto, Lebrunia, lustro,
Pulchra tua heic mire pingeris ipsa manu.
Reddidit ars, quod tempus edax tibi dempserat: haec et
Constans una omni vindicat a senio.
Esse parem superis haec te facit una deabus
Nullo non unquam tempore floridulam.
414. [411.] In idem argumentum.
Totam heic se pinxit Lebrunia. Quidquid habebat,
Quidquid habet formae, cernimus in tabula.
415. [412.] In idem argumentum.
Se, qualis nunc est, Lebrunia pingere non vult:
Usque solet se se pingere qualis erat.
Laudo artem, cohibet quae pingens, cedere et annos
Cogit et in formae posse decore nihil.
1. Quid sibi propositum habeat in satyra scribenda.
Humanas narro, vidi quascumque, libellis
Ipse meis, verso nomine, stultitias.
Sic famae parcens alienae, promere suevi
Quae nequeo tacito clausa tenere sinu.
Sic mihi ego prosum, saeclis prodesse futuris
Sic forsan possum, certe equidem studeo.
2. Genus vitii culpatur.
Agnoscet si forte meo se in carmine quisquam,
Arguto parcat dicta dolore queri,
Ne, fuerit si forte loquax, se scilicet ipse
Prodat et invito vulnus ab hoste ferat.
3. Ad Varum. De ejus libro.
Legi equidem tua scripta; rogas, quid sit mihi visum.
Stat nil, Vare, boni dicere, nilque mali;
Ne tibi displiceam verax reprensor, amice,
Laudator mendax ne mihi displiceam.
4. Ad Marcum. De aeliae partu inexpectato.
Spondebat decimo, quarto edidit aelia prolem
Mense tibi, postquam ducta marita domum est.
Esse tuum, clamas, quod natum est, Marce; sed hercle
Id quorsum clames, haud equidem video.
Non etenim uxorem purgas; tute ipse fateris
At probri tantum causa fuisse tui.
5. Ad Corvinum, rogantem, quid scriberet.
Quaeris, quid scribam? Tibi nil, Corvine; venusti
Cui nullus fatuo in corpore sensus inest,
Cui fragor et strepitus tantum, cui verba probantur
Deducta in longum grandia sesquipedem;
Quasque malo ampullas ebullit comitus oestro
Daphnis Romana magnus in Arcadia.
Is, Corvine, roga, quid scribat: parce rogare,
Quid tenui dictet mi mea Musa sono;
Quid soli scribam Lydae, qua judice malo
Esse aliquid, toto judice quam populo.
6. De tumulo Lucii Scipionis Barbati Cnaei filii censoris, detecto 1 ad Portam Capenam.
Scipiadae hic tumulus censoris priscus; et ipse
Quid si alto censor prodeat e tumulo,
Nequitiam et videat foedam, luxumque nepotum?
Se rursum exclamans abderet in tumulum;
Nec tam dissimiles vellet, possetque severus
Illis, qui fuerant, cernere Romulidas.
7. Ad quamdam. De Varo custode.
Quae Varum ducis custodem, quis tibi custos,
A Varo qui te protegat, est alius?
8. Ad Quintillam. De Varo eam comitante.
Cui scis immodico succendi pectus amore,
Atque cupidinea fervere corda face,
Custodem ducis Varum, Quintilla, pudoris;
(Sensi equidem) credi casta, nec esse cupis.
Ni foret id, nolles uti custode, pudori
Insidias primus qui struat ipse tuo.
Pelle istum; dein sola ito quocumque libido est:
Crede mihi, longe tutior ire potes.
9. In poetam. Puerum recens natum celebrantem.
Infantem puerum tam longo carmine laudas,
Quem laudas, puero stulte poeta magis.
Odi equidem nugas et inania verba crepantem,
Quaerentem et laudes, nil ubi laudis inest.
Expromet cum se ratio, tum denique noscam,
Qui sit, quam felix, regius iste puer.
10. Ad indoctum doctorum contemptorem.
Prima virum magno contemnis, Glaucia, fastu,
Quorum fama ingens docta per ora volat,
Non secus ac celsos vasta si mole Gigantas
Contemnat parvo corpore pumilio.
Nosce ipsum te jam; cuivis dein confer, inepte,
Quem possis merito spernere, nullus erit.
11. Ad ineptum rempublicam administrantem.
Nempe tumes, rerum tractas quod multus habenas,
Nullaque non per te publica res geritur.
Id levis ostentas; nec te pudet, improbe, pessum
Quod male das, per te tam male quod geritur.
Quas geris, Aule, nequis rebus prodesse: gerendis
Abstineas rebus denique, ne noceas.
Hoc tibi turpe putas, multo est at turpius istud,
Perdi opera assidue teque tuosque tua.
12. [ 896] Ad Attalum poetam extemporalem.
Ultro quae in buccam veniunt, canis, Attale, raptim;
Inde tumes, vates mirus et esse putas.
Falleris: hoc nomen potis est vix ille mereri,
Acri qui expendit singula judicio,
Quem limae exercet durus labor, usque retractat
Carmina qui cura pervigil assidua.
Sic pauci: temere quo tu canis, Attale, pacto,
Nemo fuit lauro dignus Apollinea.
13. Ad Sextium. De Voltaero.
Esse levem dixi Voltaerum, qui ruit usque,
Esse gravem, Sexti, dicere debueram.
Sic gravis est tantum: quo se cumque incitat, imum
Decidit errorum plumbeus in barathrum:
Idem sed levior pluma est, fastigia rerum
Cum libat, veri nec subit in latebram.
Qui facit hoc, patiere, virum sic et mihi dici,
Ut passim doctis dicitur, esse levem.
14. Ad puellam nimis blandam.
Blanditiis nimium grassaris, Gellia; sordent,
Quas vulgo impertis, Gellia, blanditiae.
15. Aliud.
Omnibus acceptam fieri sese cupit Aegle,
Et fieret, fieri ni cuperet nimium.
16. Aliud. In idem argumentum.
Cara cupis fieri, nec fis tamen, aelia; quaeris,
Qui fieri possis? Si minus id cupias.
17. Aliud.
Aelia dum cunctis passim blanditur inepte,
Hoc fit cara minus, quo studet esse magis.
18. Ad Nisum. De Lycoride nec pulchra, nec ingeniosa.
Praestantem ingenio quam dicis, Nise, Lycorim,
Praestantem et forma; si mihi sunt oculi,
Si mihi mens, neutro praestat; praestabit utroque,
Mi quoque amor mentem si malus eripiat,
Atque suis oculos vertet, falletque venenis,
Quod nigrum est nivea candeat ut specie,
Ut, quod reptat humi, jurem sublime volare
Per liquidum pennis aera praepetibus.
Haec mihi si fiant, praestabit, Nise, Lycoris,
Judice me, forma, forsan et ingenio.
19. 2 Ad Corvinum, profitentem se tradere "artem videndi".
Tanto quam tradis fastu, Corvine, videndi
Artem, si quisquam gnaviter arripiat,
Et tua si facilis nusquam non dicta sequatur,
Cuncta videns, quo tu more videnda doces;
Hoc spondere illi, vere hoc promittere possum,
Artis ubi summum venerit ad columen,
Spectator mirus, verso rerum ordine, pulchrum
Thersiten, foedam viderit esse Helenam.
20. Ad philosophum communis vitae ignarum.
Plurima scis, vulgus quae nescit; vulgus et omne
Te passim stultum praedicat ac fatuum.
Miraturque rudem sensus communis, ineptum
Omnibus et vitae ridet in officiis.
Ignosco vulgo; cernis qui Linceus astra,
Ante pedes quae sunt, aspice, philosophe.
21. Ad philosophos inani fastu elatos.
Ignorat qui se, frustra scit caetera; malim
Vilis in agresti rusticus esse casa,
Ipse mihi vilis, me spernens ipse nec ullum
Non hominum, quot sunt, ipse mihi anteferens,
Quam magnis turgere animis, vestroque, superbi
Inflari fastu pectora, philosophi,
Et coelo et terris rerum quaecumque geruntur,
Late mirantes pandere per populos;
Me nescire unum interea, nec posse videre,
Ignorat qui se, quam nihili est sapiens. Note: 10
22. Ad Aulum suo marte omnia discere volentem.
Nullum audire unquam, nulli vis, Aule, doceri,
Ipse tuo fretus scilicet ingenio;
Ingenio sed ni careas, non hercle putares,
Omnia posse uno confieri ingenio,
Nec malles arcto conniti ac repere calle,
Ampla gestari quo licet, Aule, vici.
23. In dicacem.
Parva cutim invasit Getuli musca leonis,
Ac laesum rostro credidit esse suo,
Et cum, quos suevit, rugitus ille cieret,
Vulneribus, dixit, quam dolet ille meis?
Haec tibi scripta puta, morsu qui parvus inerti
Perstringis magnos, Eune proterve, viros.
24. Ad Varum, dicentem "anum pulchram".
Pulchram dicis anum: glaciem sic, Vare, tepentem,
Sic potis es flammam dicere frigidulam.
25. Ad Marcum, de Quinto ejus amico.
Quod nequam est Quintus, patior; quod censet honore
Se dignum, nequam sit licet, haud patior.
Te quoque vix patior, talem quod, Marce, fovere
Pergis, quod praefers omnibus unum aliis.
Quam te dedecoras? Quam tu tibi detrahis ipse,
Illi quod tribuis largiter, omne decus!
26. De Aulo causidico et pictore.
Picturam et causas tractat simul Aulus, utroque
Et dici mirus postulat in genere.
Nec fert desultor geminae sibi praemia laudis,
Utroque at foede spernitur in genere.
Causidicos inter namque audit nil nisi pictor,
Inter pictores nil nisi causidicus.
27. Ad Glauciam effraenata licentia exultantem.
Audax, incestus, nulla non lege solutus,
Nullo non turpis, Glaucia, flagitio,
"Quod volo", ais, "facio". Vis felix, ut reor, esse,
Inque diem felix es minus atque minus.
Ipsum te perdis misere miser; id facis ipse
Dum tibi, quod non vis, "Quod volo", ais, "facio".
28. In Quintum astronomum.
Quae Caper atque Aries, quae Taurus cornua caelo
Clara gerunt fulvis aurea syderibus,
Omnia, Quinte, vigil numeras, thalamumque, domumque.
Oblitus cura dispicis assidua.
Quae geris interea neglecta uxoris ob iras,
Infelix nondum cornua foeda vides.
Capro et stellanti mentem defixus, in urbe
Maximus, heu, tota diceris esse Caper.
29. Ad Quintum de Phyllide pulchra atque insulsa.
Visa procul diva est Phyllis tibi, Quinte; videri
Incipiet, propius cum veniet, mulier.
Quos ignota tuo sub pectore suscitat ignes,
Haud mora, cum fuerit cognita, discutiet.
Hoc habet eximium: flammam infert eminus, omnes
Perfundit multa cominus at glacie.
30. Fastus inanis.
Curnam Galla tumet? Quod magnas incolit aedes,
Quod curru egrediens fertur in aureolo?
Ardet quod multo clari fulgore pyropi,
Quod regum nuptis tegmina digna gerit?
Haec inflant fatuam; nec dives, cogitat, ille
Cultus quam vili discrepet a domina.
31. Cur Gellia Postumum spernat.
Gellia te foede spernit. Ne spernere pergat,
Quam pote tu fieri nempe studes melior.
Heu, tua te stultum spes fallit. Spernere perget
Semper, ni fias, Postume, deterior.
Et certe mirer, tam nequam, tamque superba,
Quemvis illa sibi si probat absimilem.
32. Contemptrix merito contempta.
Non curru invehitur, non pulchra veste renidet
Quod Phyllis, diti spernitur a Beroe.
Illa tacet; secum tacito sub corde superbam
Ridet, freta suis dotibus, at Beroen.
33. [ 1176] Ad Silvanum amantem Phyllin.
Non miror, quod amas Phyllin, Silvane: venusta est
Illa quidem et lepido non rudis ingenio.
Hoc miror, fieri quod credis posse, rudem te
Informem illepidum Phyllis uti redamet.
34. In senem nunquam canescentem.
Et merito senior non cano es vertice, prudens
Dissideat fatuo ne coma consilio.
35. Carpit Tuccam nimis in narrando prolixum.
Quae dicis, dic, Tucca, brevi. Cognoscere finem
Haud possum, quoties principium haud memini.
36. In concinnum malorum carminum recitatorem.
Sic recitas, nemo ut melius; nec me tamen, Aule,
Fallis. Laudo unum hoc, tam bene quod recitas.
37. In inopem divites spernentem.
Spernis inops magnos opibus. Vel res tibi major,
Vel fastus, cupio, sit minor, Antigene.
38. In Glauciam acceptis honoribus indignum.
Haud honor acceptus decorat te, Glaucia; honorem
Tu magis acceptum, Glaucia, dedecoras.
39. In idem argumentum.
In summo non tu clares, ut credis, honore;
In te sed summus, Glaucia, sordet honor.
40. In Barrum plurima se scire ostentantem.
Plurima scit Barrus. Potius dic, plurima nescit.
Nescit, qui partem scit modo dimidiam.
41. Ad Rullum, nulli se odio esse jactantem.
Esse odio nulli jactat se Rullus; opinor,
Sic est; quem spernit, nemo habet hunc odio.
42. Ad Quintum in errore tuendo pertinacem.
Errorem agnoscis? Veniam do, Quinte. Tueris?
Culpo cum parvo pravum etiam ingenium.
43. [ 996] Ad Quintum elinguem, assidente poeta.
Fis mecum elinguis; nec miror, Quinte. Molesto
Si quando assedi, mi quoque lingua perit.
44. [ Lud. 99] Cur praesente Corvino taceat Polla.
Cur taceat, Pollam rogitas, Corvine. Recede
Tu procul; id quisquam non erit ut rogitet.
45. [ Lud. 98] De Phyllidis felicitate in fatuis ac foedis amandis.
Phyllis amat mentem fatuos et corpora foedos.
Felix! Nemo illi, quos amat, eripiet.
46. De Varo omnia fortunae tribuente.
Fortunae tribuis, quae jactas, omnia, Vare.
Infelix! Tandem da, tibi quod tribuam.
47. [ Lud. 121] De pulchritudine.
Forma quid est? Fulsit quae mira tempore parvo
Quum specie, in rugas desinit ac senium.
48. Ad Pollam, quaerentem, cur suo viro placeat extera tellus.
Polla, viro quaeris placeat curnam extera tellus.
Quaere domus potius cur sua displiceat.
49. In aegre ferentem nocentis supplicium.
Comprendique doles Burrum, plectique nocentem.
An tibi quod multum profuit ille nocens?
50. De Rulli insipientia.
Rem male quod verbis corrumpit Rullus ineptis,
Infans est, sed enim creditur insipiens.
51. Ad Postumum in coetu amico nihil dicentem.
Cuncta audire placet, nil dicere: Postume, turpe est
Pasci velle aliis, pascere nolle alios.
52. Ad Avitum moribus minime cultis.
Quid rudis ingenuo in coetu versaris, Avite?
Ut tu aliis, alii displiceantque tibi?
53. In Rullum loquacem et ad singula verba haerentem.
Saepe uno in verbo peccas duo, vel tria, Rulle.
Nec verbis, jussus parcere, parcis adhuc!
54. In ardelionem caetera omnia, praeter sua gerentem.
Ardelio, curas omnes atque omnia: solum
Resque tuas et te negligis, ardelio.
55. In quo constans Afra.
Esse levem credis: nihil est constantius Afra.
Quemquam alium nunquam, se modo semper amat.
56. In Glauciam inamabilem.
Te quod amas, nulli non, Glaucia, credis amari;
Nulli et non odio es, Glaucia, te quod amas.
57. In Cinnamum fastu gravem.
Esse gravem sese vult Cinnamus; et reor, illo
Qui vultu et fastu est, omnibus esse gravem.
58. Ad Postumum, beneficium, quod tribuit, praedicantem.
Quod tribuo, dicis, magnum est: mihi, Postume, sed fit
Continuo parvum, quod mihi sic tribuis.
59. Ad Varum venientem atque omnia se videre dicentem.
Adveniens video, dixti, Vare, omnia. Quid? Quam
Non gratus venias, id quoque, Vare, vides?
60. De Glycone secreto Tullam alloquente.
Multa, Glyco, Tullae secretam dicis in aurem,
Cui non es, carus quo videare tamen.
61. In Gallam et Quintum aeque vecordes.
Cur vecors Gallae Quintus placet? Anne quod illi,
Quo magis est vecors hoc magis est similis?
62. In Glauciam illepidum.
Esse aliquem cui non placeas, o Glaucia, crede:
Non erit, ut toties tam male displiceas.
63. In Porcinam foeda dicentem.
Pace mea dicis te dicere foeda: pudere
Me, Porcina, tui dicam ego pace tua.
64. Ad Marcum nil grate facientem.
Plurima grata facis, grate nil, Marce; refertur
Hoc tibi pro meritis gratia nulla tuis.
65. De Antigene nimium coeli incommoda metuente.
Nunc Austros culpat, Boream nunc; laeditur aestu
Nunc nimio, nimiis nunc male frigoribus,
Nec placido tam grata fluit lux ulla tenore,
Quam non incuset scilicet Antigenes.
Haec solvit nervos, haec contrahit, haec caput urget
Languidulum, infirmis haec gravis est genibus,
Haec somnos adimit, fert haec fastidia ventri,
Haec angit tristi pectora moestitia.
Quid credam? Variis tot gigni incommoda ventis?
Illius an solo nascier e cerebro?
Cui pulchrum quiddam, reor, ingenuumque videtur
Languor et enervi in corpore mollities.
66. De Tulla rubescente.
Arrisit si quis Tullae, dixitve salutem
Blandius, aut oculos fixit in ore diu,
Continuo incensum lascivo credit amore,
Vesanis uri corda cupidinibus,
Dejectoque rubet vultu, pudibundaque culpae
Ac probri metuens, lumina figit humi.
Laudo: laudarim multo at mage, conscia lapsae
Jam formae ac vero credula si speculo,
Nullum se norit jam posse incendere, inani
Desinat et frustra falsa timere metu.
67. In Antigenem malum poetam.
Nescio quod pulchrum narras te scribere
3 carmen.
Id re si vera scripseris, Antigene.
Mirabor, fieri quod scis vix posse, parente
Formosam e foedo surgere progeniem.
68. De Aulo omnia ad numerum faciente.
Nil non ad numerum facit Aulus, nil sine lege.
Ad normam incedit, stat, sedet, eloquitur.
Non sentit se, quod vult omni ex parte decere,
Idcirco haud quidquam sic facere, ut deceat.
69. In Aulum minime quam multa peccet perspicientem.
Odi te, peccas quod plurima: sed magis odi,
Quod peccare putas
4 te tamen, Aule, nihil.
70. In malum Torquati interpretem.
Torquati interpres, quid de te sit mihi visum,
Dicam equidem, mos est ut meus, ingenue.
Multum operae positum video tibi carmine in isto,
Nullum operae factum sed video pretium.
71. Aliud. In eumdem.
Quam jaceat versis eadem sententia verbis,
Torquati vertens verba, Menippe, doces.
72. In eumdem.
Nec te, Torquatum nec nosti, crede, Menippe,
Tantillus tantum reddere posse putans.
73. Ad Ponticum laudando laudatores aucupantem.
Pontice, me laudas, contra ut lauderis, at ipse
Mentiri ingratus ne puter, haud soleo.
74. In Gaurum poetarum contemptorem.
Contemnit vates Gaurus. Miremur an ullis
Non tangi brutam carminibus pecudem.
75. Ad Cinnam nimis suo ingenio fidentem.
Ingenii, mihi crede, tui fac, Cinna, periclum.
Ingenio incipies fidere, Cinna, minus.
76. In magna minantem, nihil extricantem.
Plurima facturum se dicit Glaucia: mallem
At fecisse aliquid diceret, aut facere.
77. In scriptorum omnium contemptorem.
Scriptores spernit cunctos: at scribere si quid
Incipiet, spernet se magis ipse Conon.
78. Cur Crassi mens nequeat ulla ratione pervinci.
Nulla potest ratio Crassi pervincere mentem:
Crassi etenim mentem nulla subit ratio.
79. In Fortunam.
Fortunae irascor, quae te, Cinna improbe, jussit
Postremum primo caeca sedere loco.
80. De Aulo cogitabundo et nihil cogitante.
Quid tacitus volvit secum, quid cogitat Aulus?
Quaeris? Crede mihi, cogitat ille nihil.
Zenonem vultu vincit, magnumque Platona;
Mente animi est bruta non melior pecude.
81. In contemptorem suorum carminum.
Quae facio raptim, spernis mea carmina; verum
Tu tua, Cinna, facis lentius, haud melius.
Frustra operam ingentem jactas mihi. Fac opera ingens
Majus majori tempore ponat opus.
Nam si ponit idem, parvum aeque ac futile, stulte
Narras, plus operae quam male perdideris.
82. Contemptorem contemnit.
Cinna, tibi patior sperni mea carmina, sperni
Dum mihi judicium tu patiare tuum.
83. De Glaucia sene amari se a puellis judicante.
Ultra dena aevo progressus Glaucia lustra,
Pulchrum et floridulum se putat esse tamen,
Illius et captas forma languere puellas,
Certatimque illi dicere blanditias,
Et si qua ingemuit forte illi proxima, retur
Fixam angi telo corda cupidineo.
Quid? Caret ergo oculis? Speculum non consulit unquam,
Non rugas? Canum non videt ergo caput?
84. In Postumum senem multorum flagitia sine indignatione narrantem.
Annosusque, gravis cano et jam vertice, multa
Multorum narras, Postume, flagitia.
Quae cum depingis, nec damnas, tu (mihi crede)
Ipse facis magnum, Postume, flagitium.
85. [ 742] In malum scriptorem, qui mirabatur a poeta decies Flaccum lectum fuisse.
Miraris decies Flacci quod scripta relegi?
Miror ego legi quod tua scripta semel.
86. Calamum aeneum carminibus scribendis accommodatum Menippo mittit.
In versu nil molle tuo est audire, Menippe,
Murmur ego serrae, non tua dicta velim.
Quae calamo ut scribas quali decet, hunc tibi mitto
aeratum, quo nil durius, est calamum.
87. De durissimis Quinti carminibus.
Aerato scribis calamo tua carmina, Quinte,
Carmina sed calamo sunt mage dura tuo.
88. In idem argumentum. Ad Corvinum.
E duro tractas calamum, Corvine, metallo,
Scriptor et es calamo durior hercle tuo.
89. Lucem a Phoebo petit ad obscura Tuccae carmina intelligeuda.
Lucis Phoebe pater, si lucida carmina panget,
Scire queam ut tandem quid sibi Tucca velit,
Nec male verborum, male rerum nescius usque
Errem, nilque altis dispiciam in tenebris;
Gratus ego non thura feram, non dulcia liba,
Multave purpureo cymbia plena mero,
Sed, quae scripsit adhuc, ipsa magis omnia nocte
Coeca, tuis uram carmina, Phoebe, focis.
90. Ineptus in senibus amor.
Tulla seni blanditur anus tibi, Postume; contra
Tute illi haud cessas dicere delicias.
Quisquid adest, ridetque ambos et frigidus iste
Extemplo discit quam sit ineptus amor.
91. In malum poetam sua carmina jactitantem.
Scripta mihi semper jactas tua, Cinname; jacta
Laudandum quod sit, si quid habes, melius.
Scripta quidem sperno, sint quamvis multa; disertos
Inter postremo te reor esse loco,
Ipsum hoc et video nimium tribuisse benigne,
Nullum postremo quod reor esse loco.
92. In Glauciam se unum agendo consulentem.
Unum quidquid agit, se consulit: omnia rerum
Inde facit nullo Glaucia consilio.
93. Cur non flendus ab Acca uxore vir mortuus.
Morte viri ne fle, miserum nec dicito. Non est,
Crede mihi, qui te fugerit, Acca, miser.
94. Damna conjugii.
Uxorem ducis, dotem et superadjicis, Aule.
Ingens aere tuo quaeris, amice, malum.
95. De simulato Gelliae luctu in obitu viri.
Foedum, difficilem, male parcum Gellia dixit
Usque suum jurgans nocte dieque virum.
Illius extincti plorat nunc tristia multo
Cum gemitu et multis funera cum lacrymis.
Plorat; sed rerum fallunt ni me omnia, plorat
Extra aliis, intus ridet at ipsa sibi.
96. Valedicit importuno interpellatori.
Non satis est praesens quod me vexare, Nearche,
Usque soles, omnique excruciare modo,
Usque mihi mandans aliquid, mittensque, vocansque,
Atque jubens fieri quae tibi semper opus?
Non satis haec; absens absentem ni male plectas
Compellans multo creber epistolio,
Atque alia atque alia obtrudens mandata molestus?
Quae posthac mens est omnia negligere,
Atque odium vitare istud; nec velle tuis jam
Rebus, sed capiti consuluisse meo,
Quem miserum misere quondam tua dicta necabant,
Et miserum misere nunc tua dicta necant.
97. Ad Corvinum profitentem, se tradere "artem videndi".
Tu doceas artem, tu nos, Corvine, videndi?
Qui tibi nil sani scilicet ipse vides?
Cui foedum est, aliis quod pulchrum est cunque magistris,
Cui pulchrum est, foedum quidquid et est aliis.
Malim equidem caecus fieri, nec cernere quidquam,
Isto quam tecum falsa videre modo.
98. De Leonilla, anu se pulchram putante.
Quae senuit Leonilla, tamen sibi pulchra videtur:
Credo, aetas oculos perdidit, ut faciem.
99. Ad eamdem.
Jam vetula es, tibi pulchra tamen, Leonilla, videris.
Credebas; speculo nunc quoque crede tuo.
100. Ad Aulum insulse jocantem.
Parce joco, talem non te decet, Aule, jocari;
Frigidus insulso prodit ab ore jocus.
Nemo tibi arridet, nemo non dicta moleste
Fert tua et invitis excipit auriculis,
Nemo, unus fatuos tollis dum saepe cachinnos,
Non altum irato pectore dat gemitum.
Parce joco, parce, o, tandem, tacitusque sedeto,
Si potis es; moestum dic aliquid potius;
Hoc potius: gravis est mala naenia; sed tamen omnis
Est magis, Aule, tuo naenia grata joco.
101. Ad Ponticum, valetudines suas narrantem.
Narra istaec medicis, tibi quae male sederit esca,
Aura ubi te flatu laeserit immodico,
Quam tibi distenti crucient praecordia nervi,
Quam male sit ventri, quam lateri, aut capiti.
Hoc toties audire nocet mihi, nec tibi prodest,
Tristis enim postquam desiit historia,
Digredimur, nihilo corpus tu sanior, atra
aeger ego mentem, Pontice, maestitia.
102. Ad Antiphilam anum libidinosam.
Non ego te sperno, quod longa es fracta senecta,
Sperno, quod frangi non potes, Antiphila,
Sperno, quod stulto finem non ponis amori,
Cum tibi jam stulti praeteriere dies,
Quod tibi nec seris prudentia venit ab annis,
Rugoso ut formae fugit ab ore lepor,
Quod vitia aetatum jungens, virtute remota.
Fis magis atque magis foedaque et insipiens.
103. In Cinnam nequiter simplicem
Nil tegit atque suam quod cuivis Cinna profatur
Nequitiam, simplex dicitur eximie;
Nam cur non audax potius, cassusque pudore,
Atque gravis castis auribus atque animis?
Improbus et patrat quod turpia nequiter et quod
Narrat, quae patrat nequiter, improbior.
Nequitiae finem quum vir pervenit ad ipsum,
Tum amat ipse suam prodere nequitiam.
104. In Marcum hominem loquacissimum.
Multa quidem dixit Marcus: quae dixerit, horum
Dicere partem ullam, si queo, dispeream.
Hoc tantum possum testari, multa per aures
Isse
5 diu, mentem nil subiisse mihi.
Nec vigil attendi quidquam, mersusque sopore
Denique sum, nil non futile dum loquitur.
105. Ad Marcum intemperanter loquentem.
Non satis est bene posse loqui; bene, Marce, tacere
Est opus, ingenuis coetibus ut placeas.
Hoc tu posterius quia nescis, Marce, molestus,
Quo te cumque feras, omnibus esse soles,
Adventuque tuo multos discedere cogis,
Atque sibi celeri consuluisse fuga,
Ast alios, quotquot non aequa mente manemus,
Excipere aeternas auribus Iliadas,
Atque tibi interea tacitos mala multa precari,
Perpetuo male dum plectimur eloquio.
106. In Licinium de generis nobilitate gloriantem.
Clarum saepe genus jactas male degener. Unde
Sis, quid opus sciri,
6 qui nihili es, Licini?
Quem nihili esse omnes scimus, quid scire necesse est,
Queis ortum, infelix, duxeris a proavis?
Inachidam vel te quantumvis, vel, magis istud
Si forte arrisit, dicito Cecropidam:
Inachus et Cecrops insigni laude feruntur,
Tu tamen, his ortus, non minus es nihili.
107. De Cinnae severitate simulata.
Cinna senes inter mire sapit hercule; at idem
Floridulos inter desipit, heu, juvenes.
Nec meminit, nec dat vitae praecepta severae,
Et dicta Idaliae dicit amica deae.
Odi qui vertit faciem; male displicet omni
Ille vafer scopulo polypus assimilis.
108. Ad Pollam de Cinnae loquacitate.
Quam mihi Cinna placet, vellem tibi, Polla, placeret.
Insulsum totis aedibus ejiceres,
Insulsum, narrat sua qui tibi facta, molestus
Longas de nihilo texit et historias.
Garrulus et semper, vitaque locutus in omni,
Auditu dignum dicere nil potuit;
Nec poterit: semper narrabit sed sua facta,
Longas de nihilo texet et historias.
109. In Tullum maledicum.
Dente malo absentes gaudes quod rodere, Tulle,
Nempe audis magno praeditus ingenio,
Salsusque et lepidus; quae dicis non sine risu
Laudantur multis omnia laetifico.
Sed tibi ne nimium placeas tamen. Hos dare plausus
Praesenti suerunt scilicet; abfueris
Ut paullum, nemo est, quin, quod facis, hoc tibi reddat,
Nec magno, pravo sed vocet ingenio,
Nec salsum et lepidum, nigrum at plenumque veneni,
Nec dignum laetis plausibus, ast odio.
Horum aliquam posses si partem audire, pigeret
Posthac absentes rodere dente malo.
110. In Quintum fatue loquacem.
Novi equidem innumeros, qui multis dicere pauca,
Novi et qui paucis dicere multa queant.
Hunc prius audirem, quam te; non hercule noram,
Qui posset multis dicere, Quinte nihil,
Auribus obstreperet qui tota luce, videndum
Tam longo menti nil daret eloquio.
111. Ad amatorem sibi de se plus aequo credentem.
Dicis amicitiam, quae foeda est nempe libido,
Ipsum et te fallis scilicet, Antigene,
Incestusque Paris, caeca tibi mente videris
Esse tamen casto castior Hyppolito.
At quicumque videt, qui te audit cumque loquentem,
Hic miser Idalio, dicit, ab igne calet.
Quid? Tibi tu, Antigene, soli ... de te tibi soli,
Quam toti mavis credere tu populo?
112. De Polla parum castigata jocante.
Esse probam dicunt Pollam, castisque pudicam
Moribus, at verbis ludere turpiculis.
Id miror; pandunt nam mores verba, vetusque,
Si memini, dictum est "Te, ut videam, loquere".
113. De Polla et medico.
Vulgo audit gracilisque infirmo et corpore Polla,
Judice me, duro durior est silice.
Quid mi? quae a medico multos vexata per annos.
Tot mala postquam hausit pharmaca, vivit adhuc.
114. In Lupum, loquentem fatue atque invenuste.
Nil dignum audiri loqueris, Lupe, verbaque ducis
Tractim singultu frigida languidulo.
Praestat pauca loqui, sermoni et parcere inepto,
Quam potis es... Unum res habet hoc remedi.
Atque utinam fieri mutus jam denique possis!
Sic erit, ut nulli jam, Lupe, displiceas.
115. Ad Lycotam senem spurcidicum.
Spurcidicos odi juvenes, damnoque, Lycota,
Anne senem possim ferre ego spurcidicum?
Quem jam non calidus vernanti corpore sanguis,
Sed mera frigidulum nequitia extimulat,
Ut malus ingenuas pergat corrumpere nuptas,
Et saltem verbis patret adulteria.
Haec tu posse pati quemquam rere, improbe: justum
Nec metuis cano convicium capiti?
116. Ad Gelliam aequo blandiorem.
Tot juvenes, qui te visunt, cum blandior aequo
Verborum multis excipis illecebris,
Dic mihi, fallacem dici te, Gellia, mavis
Ardentem an foedis corda libidinibus?
Fallis enim, si, quae non sentis, voce profaris;
Ardes, quae sentis, candida si loqueris.
Officium noli culpae praetendere: certos
Se se intra fines continet officium.
Hos ultra quidquid processit, sive libido
Est mala (crede mihi), Gellia, sive dolus.
117. De Tucca male officioso.
Multus in officio Tucca est: visitque, colitque
Cursans huc illuc impiger innumeros.
Ipse suum interea munus male negligit, et, quod
Urget praecipue, rarus in officio est.
Falsi ergo officii dum laudem quaerit inanem,
Veri desertor dicitur officii.
118. In Lycinium male officiosum.
Is ultro citroque alacer, visisque, colisque,
Quantam vix possim dicere, turbam hominum;
Ipse tuum quod sit, nil curas, res tibi pessum,
Pessum uxor, pessum filius it, Lycini.
Tu studio interea totum te impendis inani
Urbani cultor sedulus officii.
Officium at primum est, quo debes, munere fungi:
Omnibus hoc praefert vir bonus officiis.
119. Ad Quintum inverecunda jacientem.
Improbus incestos foede testantia mores,
Quinte, domo in casta turpia verba jacis;
Nonne vides circum tacitos mussare sodales,
Atque tuos tristi spernere fronte jocos?
Nec praebere aurem fanti, vultuque severo
Sermonem quovis vertere velle alio?
Quaere domos nequam, tua sit quibus apta libido:
Haec colit innocuus candida tecta pudor.
120. Ad Flaccum puellae corruptorem.
Ducere corruptam te cogunt jura puellam,
Eluere infectam turpiter et maculam.
Ne facias, pugnat mater, totamque querelis
Urbem implens vanos aegra ciet strepitus,
Illa tuo metuens foedatam crimine gentem,
Impar ne foedet nobilitate nurus.
Mater digna coli nato est; sed digna bono sunt
Jura magis civi fasque piumque coli:
Nec pietas ulla est sanctas contemnere leges,
Nec pietas ulla est fallere, Flacce, fidem.
121. Ad Levinum intemperantem de se loquentem.
Nunquam non loqueris de te, Levine; loquentis
"Dixi ego", "ego feci", semper in ore sonat.
Quid factum dictumque tibi, nil scire laboro,
Tam parva et tenui laedor ab historia.
Parce, precor, nugis aures obtundere ineptis,
Tamque tuum crebro dicere stultus "ego"
Parce, precor; de se toties tam multa loquentem
Vel magnum patiar vix ego Scipiadam.
122. Ad Quintum valetudines suas narrantem.
Quinte, meus satis est venter mihi; quid tuus iste
aegrotet, nolo discere et edidici
Jam satis et multo plusquam satis, omnia possum
Dicta mihi decies, Quinte, referre memor.
Laetum si quid habes, narra, hospes; postmodo dices
Ista, ubi jam fueris carior usque mihi.
Incipiens laetis pasci vult, tristia perfert,
Magnus ubi est longo tempore factus, amor.
123. Ad Gelliam, de ejus cultu inverecundo.
Nudasti scapulas, nudasti Gellia pectus,
Pulchra omnes dici dum cupis ante alias.
Diceris et forsan: spreto sed pulchra pudore
Foemina nil magnae, Gellia, laudis habet,
Ac viget in media quam vult floretque Suburra;
Ingenuo in coetu putida despuitur.
124. In Varum indecore sedentem.
Ingenuo in caetu quantumvis, Vare, sedeto;
Quod facis at foede, Vare, cubare veto.
Offendis mentem atque oculos, pronusque, supinusque,
Et latus acclinis cum placet in geminum.
Ista domi coram servis fac; inter amicos
Hic aliquis dignus, quem vereare, sedet.
125. Ad Quintum nihil cuiquam donantem.
Scis, quae donantur, non perdi, Quinte; pusillis
Magna trahi haud raro munera muneribus.
Id tibi ubi fiat, si quid des, pol reor esse
Turpe, animo dignum nec satis ingenuo.
Turpius at, vel cum spe lucri, nil dare cuiquam
Velle tamen foedam propter avaritiem
7 .
Jacturam ut metuens parvae si frugis arator
Foecunda nolit ponere semen humo.
126. De ingenio Rulli.
Ingenio celer ante omnes vult Rullus haberi,
Ille statim quidquid quaeritur expediens.
At, celer immodice, libat rerum extima tantum,
Ingenio et passim dicitur esse levis.
127. Ad Quintum de suis amoribus loquentem.
Quam tibi conspecta flagret cor, Quinte, puella,
Nil opus est coetu dicere te in medio.
Ista pati, miserum est, aliis narrare protervum;
Parce tuae testes quaerere nequitiae.
Vulnus habe tacitum; pandis cum vulnera, Quinte,
Pars vocat enervem, pars vocat improbulum:
Enervem, Idaliis quod figeris usque sagittis,
Ultro id quod narras omnibus, improbulum.
128. 8 Ad Aulum. De ejus garrulitate.
Si quam multa loqui, tam multa audire soleres,
Nulli non hominum carior, Aule, fores.
A te nunc omnes laedi sua jura queruntur,
Sermonis quod pars non satis una tibi;
Nec duo, nec plures, totum at tibi sumis, amice,
Sermonem immodico garrulus eloquio.
Partem sume tuam; nobis, quae nostra, relinque.
Quid? Conviva unus fercula cuncta vores?
129. Ad Postumum futilia narrantem.
Multa mihi narras multo quaesita labore,
Quae mihi cum narras, Postume, scire piget:
Gellia cui nubat, pereat quo Varus amore,
Quid Cinna, agrorum quid sibi Flaccus emat;
Et genus hoc sciri quae nil mea, nil tua refert,
Nil audita bonae, dictave frugis habent.
Postume, dic aliquid tandem, quod profit utrivis,
Dic, mea quod poscat, vel tua res, aliquid.
130. De Gellia, se vel citra, vel ultra modum vestiente.
Ne multa pinguis videatur Gellia veste,
Veste carens glacie contremit in media.
Aestu eadem contra metuit quod macra videri,
Vestem non sumit, quanta opus, at nimiam.
Sic miseram nunquam non torquet cura placendi;
Sic vestit se se non sibi, sed populo.
131. In Lycurgum, hominem arrogantem.
Nusquam non odio es, quo te fers cumque, Lycurge,
Isto cum vultu, fronte, supercilio,
Quoquo etenim venias, confestim regna capessis,
Quaeque dedit nemo, tradita spectra putas,
Imperium exerces in cunctos, cunctaque dici,
Cuncta tuum fieri poscis ad arbitrium.
I, servis da jura tuis: quae libera turba est,
In caetum socios excipit, haud dominos.
132. In inficetum narratorem.
Esto, Quinte, brevis, cum narras quidlibet: unum
Tam male narranti hoc video remedi.
Ut placeas unquam, spes nulla est; hoc age saltem:
Si sapis, ut parvo tempore displiceas.
133. In idem argumentum.
Tormentum est ingens, cum narras: non caput, Aule,
Aule, pedes tua quod non habet historia.
Invertis, turbas, misces foede omnia; non res,
Apta suo veniunt non tibi verba loco.
Tormentum est ingens, quo cur torquere sodalem
Vis carum et longo perdere supplicio?
Serva istam, si forte aliquis tibi venerit hostis,
Hinc procul ingratam quod fuget historiam.
134. In idem argumentum.
Nec mihi, nec natura tibi dedit, Aule, faceti
Narranda quidquam dicere in historia.
Verum ego mi caveo parcus narrator, at ipse
Narrandum quidvis qualibet aggrederis.
Crede mihi, pars est non ultima laudis, inepte
Cum facias aliquid, parciter id facere.
135. In inficetum narratorem.
Tam male quod narres, non miror; miror at, ultro
Quod narras, narres tam male cum, Lycini.
136. In Aulum intempestive blandum.
Si tria lustra aevi numeret, salsus puer Aulus
Nempe foret, multa plenus et illecebra,
Lustra aevi numeret sed cum jam sena, vir Aulus,
Insulsusque, omni est cassus et illecebra.
Vir pueri in morem nam cum blanditur inepte,
Quod decuit puerum, dedecet hercle virum.
137. De Aulo festivo intempestive.
Festivus puer est Aulus, jam sena peregit
Qui lustra in ludo futilis atque joco.
Festivus puer est: garrit, blanditur, ineptit,
Atque viro dignum nil agit, aut loquitur.
Festivus puer est, centum et si vixerit annos,
Nunquam festivus desinet esse puer.
138. Ad Meniscum de carmine longo et brevi.
Longum ais esse, alii quidquid cecinere, Menisce;
Esse putas tantum, quod canis ipse, breve.
Est breve mi, canitur quidquid bene, quod male, longum:
Ilias ipsa brevis, longum epigramma tuum.
139. Ad Cinnam, de divitiis gloriantem.
Divitias jactas; vitae istaec dira venena,
Usus contigerit ni bonus, esse reor.
Et malus est usus certe jactantis inepte
Verbis mi sua tot commoda stultiloquis.
Irus malim equidem fieri, quam turpiter isto
Propter divitias, Cinna, tumere modo.
140. Ad Glauciam loquacem.
Usque loqui gaudes, nil rerum et dicere: non es
Facundus, tantum es, Glaucia, multiloquus.
Hoc tacitus fanti non ullam advertere curam,
Nec soleo cassis mentem adhibere sonis.
Ire piget, sermone tuo quo ducis, eodem
Atque diu frustra circumagi in spatio,
Auditu et longo fessum, nil discere tandem
Non leve, non alga vilius aequorea.
141. Ad Glauciam loquacem, de Cinna taciturno.
Multiloquus Cinnam contemnis pauca loquentem;
Ille tamen, quam tu, dicere plura solet.
Multiloquus promis tu nil, quod tollere possim,
Promit at ille aliquid, Glaucia, pauciloquus.
142. Ad Nearcum de se inepte loquentem.
Facta tibi narras, narras tibi dicta, Nearce,
Longam de nihilo condis et historiam.
Quae facis et dicis, nihili sunt omnia et ipse
(Pace tua hoc liceat dicere) tu nihili es.
Quare aliam posthac, ne sis narrator ineptus,
Praestat sermonum quaerere materiem.
143. De Glaucia protervas laudante.
Glaucia praeponit pudibundis usque protervas;
Haud miror, mores sic
9 probat ille suos.
Miror, praeponens pudibundis usque protervas,
Quod stulte mores indicat ille suos.
144. Ad Ponticum fatue multiloquum ac suavidicum.
Multa loqui fateor te, Pontice; multa loquenti
Nil pretio dignum prodit ab ore tamen.
Suave loqui fateor te, Pontice; suave loquenti
Nil pretio dignum prodit ab ore tamen.
Dic breve, dic non suave aliquid, quod tollere possim,
Dum quid ab agresti prodeat ore tamen.
145. De Cinna frustra memoria valente.
Cinna memor rerum thesauros possidet in se,
Thesauris uti nescit at ipse suis.
Ligna velut si quis, lapides, coementaque cogat,
Efficere exiguam nec sciat inde domum.
Materies nihil est, quantumvis multa, peritus
Materiem certa ni struat arte faber.
Quo mihi tota Paros nil gnaro sculpere? Sculptor
Vel parvo faciet mirum opus in lapide.
146. De Varrone homine ignoto ac foedo, efferente se ob generis nobilitatem.
Obscurus fama Varro est, obscurus et ore,
Qui claris natum se crepat a proavis.
Narret se natum vel claro a sole; tenebras
Externa haud poterit vincere luce suas,
Esse nec obscurus fama, nec desinet ore,
Quantumvis claris editus a proavis.
147. In Ponticum de alienis flagitiis loquentem.
Nequitiam culpas alienam censor, eadem
Qui scis te perdi, Pontice, nequitia,
Hospitibus coram nec culpas, sed quibus omni
Vita tua est prorsum cognita flagitio.
Mutua qui taciti se adspectant, dicere visi:
Nescius hic nostri est? An magis ipse sui?
148. De Batto notescere cupiente.
Notus adhuc paucis, nosci vult pluribus; omnem
Se vulgo in coetum Battus et insinuat.
Sperni vult, credo, multis: paullum modo norit,
Tam laevum quis non spreverit ac fatuum?
149. Ad Gelliam anum fucatam.
Cum tacita es, juvenem simulas te, Gellia, fuco;
Cum loqueris, tremula voce fateris anum.
150. [ Var. 19] Ad Leonillam formosam et fatuam.
Ut potis es (mihi crede) tace, Leonilla; tacentis
Nemo non corpus suspicit egregium.
Cum loqueris, nemo non voces odit ineptas,
Et miram egregio in corpore stultitiam.
Da te oculis, quam vis, aures fuge; digna videri es,
Audiri non es digna. Tace, ut potis es.
151. In foedam mulierem gemmis ornatam.
Foeda istaec facies gemmis ornatur Eois?
Anne, sit ut multo in lumine nota magis?
An, tota in claris defixa ut mente lapillis,
De foeda quaerat nil populus facie?
An facies oculos quam laedit foeda tuentes
Pulcher ut assidue tam juvet ille nitor?
Quidquid id est, luce in media nox displicet ista,
Mire ubi rixantur lumina cum tenebris.
152. Ad Aulum, nosci cupientem.
Aule, hominum nullis non vis notescere; quanto
Sed notus magis es, sperneris, Aule, magis.
Id nihil est; cursas, teque offers omnibus ultro,
Fama placet, veniat seu bona, sive mala.
Et mala pol veniet: digito monstrabere vecors
Captator, fingis quam tibi, gloriolae.
153. Ad Varronem de ejus judicio.
Quod tibi displicuit carmen, mihi perplacet, ipsum
Hoc propter, Varro, quod tibi displicuit,
Cujus ego soleo, nusquam non futile, nusquam
Non vero abludens temnere judicium.
Atque, inter doctos promo cum scripta sodales,
Quae dictat vati Calliopea suo,
Saepe, bonum ut carmen me dicam promere, dico:
Hoc Varro carmen judicat esse malum.
154. Ad Quintum de ejus sodali garrulo.
Quidquid id est, ludens quod scribo, Quinte, sodalis
Nec legat id, scriptum nec sciat iste tuus.
Rimarum est plenus; quidquid deponis in aure,
Effundit turbam garrulus in mediam.
Hoc quoque, rimosum quod dico, si sciat, ultro
Effundet turbam, credo equidem, in mediam.
Ipse suum et malet probrum vulgare, sub alto
Quam tacitum quidquam velle tenere sinu.
155. Ad Aulum hominem levissimum.
Quaere alium, quem vis, qui te ferat, Aule, natantem
Instabili hac illac turpiter ingenio.
Certa placent: odi mutantem Protea formas,
Mollem, hirtum, alternis difficilem, facilem.
Qui vis cunque, esto; liceat modo dicere de te:
Qualis hic est hodie, cras mihi talis erit.
156. In Hermogenem inficetum narratorem.
Narras, quae spernam, narret si Tullius ipse,
Romani princeps et pater eloquii:
Quos equidem haud norim
10 , quo morbo quisque laborent,
Opponas morbi quid remedi, Hermogene,
Sanguine quis misso, quis ducta leniter alvo
11 Note: 5aeger Apollineae senserit artis opem.
Haec somnos faciant, quamvis narrata diserte;
Quid, cum narrantur more tuo, Hermogene?
Quid cum haeres? Cum te revocas? Cum fine sine ullo
Auribus inculcas, quod satis audierim?
Turbas, confundis, permisces? Clara fuere
Quae prius, obscuras dejicis in tenebras?
Nempe fit, historia valde ut qui laedor amara,
Valdius indocto laedar ab historico.
157. In Eunum malum re et specie.
Re nulli, nulli verbis es commodus, Eune;
Mirer, si gratus cuilibet esse queas.
Mirer, ni specie, ni re quicumque movetur,
Te coetu ex omni praecipitem ejiciat,
Ni pomum in flumen jaciat, foedamve cloacam,
Cujus nec succo, nec capitur facie.
158. Ad Postumum verbosum.
Multis pauca soles effari et dicere semper,
Quidquid ais, longo, Postume, circuitu.
Quaere alium, tibi qui faciles jam praebeat aures,
Atque istas lentus perferat usque moras,
Nolo ego vexari, curvisque amfractibus illuc
Semper agi, recta quo licet ire via.
Nolo animi pendere miser, sententia dum tot
E verbis tandem futilis extiterit.
159. De inani Vari loquacitate.
Quae Varus loquitur, sperno simul omnia; nil est
Non cassum, nil non futile et exiguum.
Sensus abest prorsum; large funduntur inani,
Unde nihil possim dicere, verba sono.
Aures ergo illi do solas, corpore solo
Et praesens, alio mente, animoque feror,
Et me dum fatuo male pulsat murmure, in illum
Interea soleo pangere carmen ego.
160. In Varum incontinentem.
Quae deceant, quae non deceant, videt omnia Varus,
Sed frustra, fervent dum male corda, videt.
Mens probat officium, quae gliscit foeda libido
Nullum non ultro deserit officium.
Infelix, ratio cui tantum hoc praestat, ut, omni
Dum malus est culpa, se sciat esse malum.
161. Ad Ponticum, narrantem, se dicto laesisse virum optimum; neque id aegre tulisse.
De te quod narras, turpe est tibi, Pontice. Quid nam
Vis faciam, cupio qui tibi consulere?
Credam? Non credam? Mendacem praestat haberi,
Anne ferum atque hirtis moribus horridulum?
Nam ferus est, laesisse virum nil tale merentem
Qui dicto potuit; nec doluisse tamen.
162. Ad nebulonem, effutientem, quae in buccam venerint.
Dic quaecumque placet, lauda, culpave; movemur
Nil, damus aeriis et tua dicta Notis.
Fulsa etenim veris misces, utcumque tulit fors,
Atque vigil narras somnia, Quinte, mera.
Perge; carent quae verba fide, non verba putamus,
At strepitum, vanos et sine mente sonos,
Nec longo et vario quidquam sermone docemur,
Hoc praeter solum: quam levis es nebulo!
163. Ad Quintum in sermone odiosum.
Insulsus, semperque omni sermone molestus,
Et multo Alpina frigidior glacie,
Ingenuo in coetu qua possis arte placere,
Quinte, rogas; dicam, quod breve, quod facile est.
Queis natura salem dedit, hos sino dicere quidvis;
Tu reside in mediis, mutus ut Harpocrates.
Nimirum hoc superest unum, postquam omnia frustra es
Expertus, fari nescius ut taceas.
164. In molestum, id minime suspicantem.
Esse ulli dicis nunquam te, Cinna, molestum;
Vera loqui si vis, dic magis id te agere.
Hoc scis tute: tua pulsati voce sodales,
Nimirum quod agis, scimus an efficias.
165. [ 804] Ad Gelliam de homine pulchro et insulso.
Quam placeat mihi, Cinna, rogas me, Gellia; dicam:
Multum oculis, auri nil placet ille meae.
166. Ad Antigenem clamosum in sermone.
Clamas, qui loqueris toties tam digna taceri,
Clamas Stentoreis vocibus, Antigene.
Vis, credo, nosci a cunctis, quam stulta loquare,
Quam pravo pecces plurima judicio.
Quisque hoc (clamori jam parce ac supprime vocem)
Te pluris faciet, quo minus audierit.
167. Ad eumdem.
Cur coetu in socio vocem sic tollis, amice,
Pulsatas nobis rumpat ut auriculas?
Non heic oramus causas; de more vicissim,
Sed, quod res tulerit, mutua colloquimur.
Omnibus audiri, non est opus, omnia; quae
12 tu
Note: 5Praesertim effutis tam male, tam leviter.
Voci parce, oro; nulla est jactura, loquentem
Si te nec sessor proximus audierit.
168. Ad Cinnam de Hermogene medico.
Morbum, Cinna, tibi metuis; levis est tibi morbus,
Morbum ni veniens ingravet Hermogenes.
Hunc tibi ego metuo: nil non lethale pusilli
Fit morbi, admota quod juvat ille manu.
Pestem, credo, aliquam saevus, quacumque tulit se,
Extremis mortem fert, reor, in digitis.
169. 13 In garrulum.
Illato vesci cupiunt sermone sodales,
Atque suam partem sumere quisque sibi.
Non licet id per te; sermonem conficis omnem,
Nullam alii linquis, Postume, particulam.
Hinc odio es coetu in quovis: laedi sua jura
A te, qui tacitus cogitur esse, dolet.
Nec dolet immerito, convivam nactus uniquum,
Communem solus qui vorat usque dapem.
170. Ad Postumum, hominem morosum.
Nemo non gravis est tibi, Postume; crede, vicissim
Tute itidem nulli, Postume, non gravis es.
Ferto alios, ferri ut possis; qui despuit omnes,
Nulli non passim, Postume, despuitur
Urbe procul dignus montes errare per altos,
Vitam et solivagae degere more ferae.
171. In Aeglen superbam.
It subnixa Aegle, vesano et turgida fastu,
Delapsam et coelo se putat esse deam.
Ante omnes formosa alias, mira, indita, saecli
Fama sui et sexus gloria foeminei;
Haec auditque avide, ventoque inflatur inani
Semper adulantum credula blanditiis.
Eximias sic dum sibi laudes arrogat, ipsum
Si quid erat laudis perdidit exiguae.
Et cunctis potuit modice quae visa placere,
Qua se cumque tulit, displicet immodice.
172. Ad Cinnamum inverecunde loquentem.
Spurciloquus laedis Pollam, Pollaeque sodales,
Sive ingrata audes dicere, sive (pudor
Quae vetat ingenuus fari, vel dicta probare)
Auditu haec nobis, Cinname, grata putas.
Linguam inhibe posthac infraenem; desine tandem
Laedere, quos non vis laedere, spurciloquus.
173. Ad Praxitelem inani doctrina praeditum.
Si quot res nosti, curas nugator, ineptas,
Aptas tot noris res tibi, Praxitele,
Posthabeo quam te doctis nunc omnibus, omnes
Quotquot sunt, doctos tam tibi posthabeam
Possim et ferre, unus tibi quod, vesane, videris
Alter Aristoteles, alter et esse Plato.
Quas noris, quaero, non quot res noris: inanes
Odi nugacis divitias sophiae.
174. Ad Aulum. De Erote incredulo, qui suis cupiditatibus indulgentem "beatum" dixerat.
14
Si nihil est ultra mortem, bene vivit Erotes,
Usque suis laxans fraena cupidinibus;
Sin ultra est aliquid, vivit male, perditus, eheu,
Atque miser, fletu dignus et assiduo.
Ille metu, dum se fallit, caret, Aule: sed, eheu,
Multo est perditior, quod caret, Aule, metu.
Certius hoc flammis, nigro mergendus et Orco,
Quo flammas, Orcum quo minus ille timet.
Aule, cave, hunc posthac dicas, credasve beatum:
Non expers, magni at nescius ille mali est.
175. Ad Aulum, scabentem se inverecunde.
Vel pectus, vel crura tibi scabis, Aule, vel alas,
Aut ventrem, aut quidquid denique collibuit.
Nec mora, nec requies; ultro citroque sonanti
Abradens squamas it redit unque manus.
Non pudet id toties medio in sermone? Vereris
Nil coetum, circa qui sedet, ingenuum?
Nil Lydam, offendi quam tanta sorde necesse est,
Qua nulla est unquam lauta puella magis?
Diram, ais, haud possum scabiem perferre; fatemur:
At potes hinc, scabies cum furit, aufugere.
176. In amici peccatis conniventem.
Postume, connives quidquid peccavit amicus,
Errantem veris nec revocas monitis.
Nempe times, odio ne sis. Quid? Perfide, amicum,
Dum ne displiceas, perdere non dubitas?
177. Ad Cinnam se amare non officiosos homines, sed praestantes viros.
Omnibus officiis tibi me vincire laboras,
Cinna, ego sed nimiis laedor ab officiis;
Nec quam sit blandus, sed, quam sit dignus amari
Ob dotes, quaero, quilibet eximias.
His quicumque caret, ceu tu, mihi spernitur; hercle
Quod careo his, primus spernor ut ipse mihi.
178. Ad Postumum: de amico destituto.
Fortunae infelix culpam cur pendit amicus,
Re fracta et subito, Postume, deseritur?
Quem decuit quavis facto, dictove juvari,
Esset pars animi si qua tibi ingenui?
Nempe malae metuis contagia sortis; amicum
Nempe doces uni te, miser, esse tibi.
Heu miser atque odio nulli non dignus haberi,
Cui nullum est sanctae foedus amicitiae,
Cui jurata fides levis est, cui dulcis amicus,
Res fracta ut subito est, improbe, deseritur!
179. Ad Amyntam, putantem omnes esse malos.
Improbus esse tibi quod quisque videtur, Amynta,
Moribus id debes improbus ipse tuis.
Mores in melius, moneo, converte; bonorum
Tam passim occurrent millia multa tibi.
Ut sumus, esse omnes nimirum credimus; unum
In multis vulgo se sibi quisque videt.
Sic oculo arquati flavescunt omnia circum,
Et vitium in rebus cernitur usque suum.
180. In hominem inter virtutem ac vitium fluctuantem.
Vis, non vis; nutas partes male claudus in ambas,
Perque vices crebras fis bonus atque malus.
In laevam tales demum procumbere suerunt;
Alternis
15 nec jam, semper at esse mali.
181. Ad Varum, consilio suo praefidentem.
Consilii satis est in te tibi, Vare, sagacis,
Judice te; qui sis, Vare, satis video.
Consilio prorsum caret omni, qui satis uno
In se consilii vir putat esse sibi.
In rebus credit quod veri est cunque videre
Unus, qui veri nil videt, insipiens.
182. De Aegla nequiter frugi facta.
Spernebat nuper, virtutem nunc amat Aegle,
Virtutem caro quod videt in juvene;
Qui si nequitiam versa jam mente sequatur,
Aegle virtuti nequitiam anteferet.
Fungi gaudet enim speculi vice, carus in illa
Se moresque suos ut videat juvenis.
Quem, siquidem bonus est, vere nunquam exprimet in se,
Falsa fors captum decipiet specie.
183. In divitem avarum.
Quo magis es dives, hoc fis tibi parcior, Aule,
Te crucias, lucro sordidus immoreris.
Quid tibi pro tali jam comprecer, improbe, noxa?
Hoc unum: fias dives ut usque magis.
184. In amatorem stultum.
Stultus amor tuus est: credit se, Quinte, latere,
Nusquam at non claris proditur indiciis,
Non tegitur, varias furtim at molitus inepte
Artes, ostendit se modo velle tegi.
Ergo, fugis cupidi fatue dum nomen amantis,
Nulli non et amans diceris et fatuus.
185. Ad Gelliam de Pholoe.
Miraris Pholoen, vesana mente furentem,
Gellia, jam nulli parcere nequitiae.
Miror ego, sancti rupit cum froena pudoris,
Flagitii potuit si qua tenere modum.
Principiis obsta: semel ut prolapsa libido est,
Per praeceps altum desinit in barathrum.
186. Ad Pollam. De amore.
Quod tibi Amor saevis tentat praecordia flammis,
Et malus Idalio calfacit igne sinus,
Id doleo, vitio nec do tamen; improbus ille,
Quo vult, incestas conjicit usque faces.
Ipsa malo at facilem quod te permitis amori,
Polla, mihi hoc nequam diceris et nihili.
Consentire malum est, miserum sentire; repugna
Quod potes: opprobrio non erit ullus amor.
187. Ad Ponticum in parvis libidini obsequentem.
In parvis vincit rebus te foeda libido;
Nimirum tanto es, Pontice, deterior.
Qui parva mercede potes succumbere culpae;
Magna ubi sit merces, Pontice, quid facies?
188. Ad Marcum religionis contemptorem.
Quod te religio tremefactum corda premebat,
Coepisti excusso vivere, Marce, jugo,
Asper et indomiti lascivi more juvenci,
Et procul a domini voce manuque fugis,
Pubentesque oleas et vites proteris almas,
Et premis audaci quae vetat arva pede.
Illa ictum indocili differt, sed lenta protervum
Exitio sternet, cum volet, ira caput.
Servus Herum quam vis fugito, sperne omnia jura
Servus Heri quam vis; non tamen effugies.
189. 16 Ad Rullum, de more et lege.
Esse putas legem, quod mos tulit omne; quid omne
Si mos jam se se proruat in facinus?
Jura tori violet? Spreta pietate parentes
Extinguat? Vertat templa Dei in cineres?
Haec etiam, tulerit si mos, jam posse licere,
Posse tegi legis nomine, Rulle, putas?
190. Ad Rullum horribilem Joannis Hispani exitum in theatro spectantem. (Don Giovanni
Tenorio)
Rulle, vides nigri demergi in faucibus Orci,
Amburi et piceis Eumenidum facibus,
Quem tibi vidisti similem ruere in scelus omne,
Laxa dare et foedis froena cupidinibus.
Hunc tu, Rulle, vides, spectaclo captus inani,
Elatis cessas plaudere nec manibus?
Nec metus interdum subit hic, vesane, parem ne
Flagitiis te par exitus excipiat?
Nec tremis, horrescisque artus? Nec tu tibi dicis;
Quam specto, mea mi pingitur historia?
191. Ad Gelliam de filiarum institutione.
Nempe tuae discunt bene psallere, Gellia, natae,
Compositos choreis et bene ferre pedes,
Et mulcere aures cantu bene, pingere formas
Tot bene, tot linguis et bene posse loqui.
Vivere qui miseras doceat bene, dic mihi, num quis
Officii doctus jura magister adest?
Curantur nugaeque leves et inania rerum;
Quod caput, in quo sunt omnia; negligitur.
192. Ad Varum amore correptum.
Igne ardes gemino infelix: hinc fervida flammam
aetas, hinc flammam subjicit acer amor.
Nec metuis? Nec, Vare, fugis? Caraeque puellae
In vultu figis lumina floridulo?
Vare, fuge, heu, totos pestis descendit in artus,
Et furit et vires jam capit indomitas.
Vare, fuge, incassum moneo, jam incendia gliscunt
Saeva magis; de te vix cinis, heu, superest.
193. De Vari amoribus.
Exercet Varus, Plato quos laudabat, amores,
In pulchro pulchrum corpore amans animum.
Credam equidem id fieri, ni foedo in corpore nactus
Quantumvis pulchrum dispuat usque animum.
Pol magni quae fit, medio cum fulget in auro,
Gemma, nec in medio spernitur illa luto.
194. Ad Petillum. De verecundia.
Nempe times, facias ne quid servile, Petille,
Hinc te fastu infers coetibus immodico.
Hinc nulli procerum suesti submittere fasces,
Quemlibet appellans frater ut unigena,
Hinc tacitus raro es, plenis hinc plurima buccis,
Primus ut in cunctis, verba crepare soles.
Perge isto servis pacto differre
17 , monendus
Hoc tamen es, quamvis indocilis monito:
Non est majores, non est servile, vereri,
Nec pudor ingenuus dedecet ingenuos.
195. Ad Festum genio foede indulgentem.
Ludum, potum, epulas, quaeque hinc lasciva sequuntur,
Mente avida quaeris gaudia, Feste, tibi.
Vita placet pecudum: defigis lumina terae,
Atque domos nunquam suspicis astriferas.
Infelix, hominem nasci quid profuit? Anne
Talem, ut post vitam des modo supplicium?
196. Ad Rufam mori novo plus aequo tribuentem.
Mos novus instituit si quidquam, Rufa, licere
Id clamas; quod fit, nec dubitas facere.
Quid? Novus instituat si mos contemnere leges?
Quid, si fraena omni solvere nequitiae?
Idne etiam fieri contendas, Rufa, licere?
Id patrare etiam, Rufa, nihil dubites?
Nec dubites (mos iste novus si duxerit illuc)
More novo et Stygias laeta subire domos.
197. Ad Glauciam de amore Platonico.
Quid sit amor, quaeris, Plato quem dilaudat? Amare
Quo tu non potis es, Glaucia, sed sapiens.
Possit amor corpus qui spernere, mente morari
In sola atque alii, non sibi, velle bonum,
Cui vigilet, quem sollicitet noctesque diesque,
Cui bene vult, fiat perpetuo ut melior,
Nil extra ut numerum faciat, virtutis honore
Ut magis atque magis clareat omnigeno.
Hunc Plato nimirum, sed non tibi, laudat amorem:
Non cuivis quidvis, Glaucia, posse datum est.
198. De Lycoride pulchra et injucunda.
Cur nulli placeat nulli non pulchra Lycoris,
Quaesitum id frustra dicere nemo potest.
Possumus hoc, omnes hoc uno dicimus ore:
Pulchra est, pol, nulli sed tamen illa placet.
Foeda etiam, quaevis, vel paucis, vel placet uni,
Non paucis, uni pulchra nec illa placet.
Id quinam fiat, quas vita laedit in omni,
Iratae norunt, credo equidem, Charites.
199. Ad quemdam de Hermogenis medicina stulta et improba.
Corpus uti serves, animam te perdere jussit
Arte sua fretus scilicet Hermogenes.
Istam dî perdant artem, depellere damno
Majori damnum quae minus edocuit.
Istam di perdant medicum, servare laborat
Qui servum Domini perfidus exitio.
200. In puellam male festivam.
Quemcumque alloqueris, multo fit laetior, Aegle;
Laudarem, fieret si pariter melior,
Si, quam blanda places, tam prosis nempe severa,
Jungaturque levi mos gravis ingenio,
Nunc quam fers laudem (tumeas ne sorte relata)
Vel Phryne in foedo fornice ferre queat.
201. Ad formosam. De inepto laudatore.
Quam sis pulchra, vides, speculo quae affixa nitenti
Nugatrix totos perdis inepta dies.
Nil opus id dici semper tibi; dicit amator
Ut
18 tuus, et, dempto fine, iterat Chariton;
Dempto fine, queat nemo ut jam ferre nec illum,
Nec te, nec formam, quae tibi cunque, tuam.
Pulchra Helene, mage pulchra Venus; laudarit utramque
At si quis toties, utraque displiceat.
202. Ad Lesbiam nimis blandam.
Lesbia digna peti foret omnibus, at petit ultro
Ipsa omnes multis putida blanditiis.
Hae miseram perdunt, has propter futilis audit,
Penditur et parvi, penditur et nihili.
Jure quidem id: nulli quae se non venditat ultro,
Nulli non merito foemina despicitur.
203. De Tullae amoribus.
Tulla amat ingenium, moresque et verba diserta,
His tantum rebus sese ait illa capi.
Qualiscumque tamen, nemo illi posse placere
Speret, ni fuerit praeterea juvenis.
Id verbo licet usque neget pudibunda, fateri
Ore, oculo, signis cogitur omnigenis.
204. Ad Quintum causidicum, inanibus officiis distentum.
Nusquam non cursas, nullum non, Quinte, salutas,
Et teris assiduo limina magna pede.
Officium id dicis; falso: nam munus omittis
Ipse tuum tali multus in officio.
Officium est, quidquid fueris, prorsum esse: diserte
Officium est causas dicere causidicum.
205. Ad Tullam senex opinione deceptus.
Addixi tibi me, mentem cui, Tulla, putabam
Vel sine floridula posse placere gena;
Visa etenim es sapiens, quae, spreto cortice, posses
Intus quod lateat sub cute perspicere.
Poenitet; optavi frustra vesanus et amens,
Foemina foemineo ne foret ingenio.
206. De puella, cujus amores multi, conjugium nemo expetat.
Ostentat, natam passim Leonilla: juventam
Idalia incendit pulchra puella face.
Cuncti addent roseasque genas, flavumque capillum,
Atque hilares blanda luce oculos inhiant.
Qui velit interea nuptam sibi ducere, nemo est:
Inter amatores tot caret illa proco.
Nec miror: quae tam multis amat una placere,
Nemo unum huic se se posse placere putat.
207. Ad Cinnam 19 multiloquum et clamosum.
Jussus pauca loqui submisse, Cinna, recedis,
Nempe times rumpi, plurima ni blateres.
Istam ni effundas vocem, quae grandinis atrae
More furens magno densa ruit strepitu,
Diffinditque aures, sonituque abnormis acuto
Post horam in medio tinnit adhuc cerebro.
Quare, Cinna, fugam laudo; quae scilicet una
Et nobis potis est et tibi consulere.
208. De Varo plusquam blando.
Omnibus occursat blande, blande accipit omnes
Varus, ceu multa junctus amicitia.
Nullum amat interea mortalem: gestit amari,
Atque suis fieri carus ab illecebris.
Frustra; tam large quas vulgo effundit ineptus,
Nemo jam quisquam tangitur illecebris.
209. In aedificatorem.
Aedes regali pergis dum condere sumptu,
Effundis patrias, Cinname, divitias.
Prodigus hoc uno, vita hinc at parcus in omni,
Atque tibi foede sordidus atque tuis.
Istas in cinerem di vertant, inque favillam
aedes, pestem omnem tabificam officii;
Istius et fontem, nimiis a sumptibus orta
Quae te, quaeque tuos perdit, avaritiae.
210. In Ponticum vulgari notitia contentum.
Pontice, Romulea jamdudum es notus in urbe,
Notus adhuc nullo at nobilis in genere.
In vulge ut cerni, fecisti plurima; vulgo
Secerni ut possis, denique fac aliquid.
Hoc ut contingat, nec multos visere, crebro
Nec satis in celebri est currere Flaminia.
211. Ad Fabullum, beneficia exprobrantem.
Nil bene de me unquam, studeo, mereare, Fabulle
20 ,
Es nimium meriti nam memor usque tui.
Et quidquid cuivis fecisti forte benigne,
Id tibi magniloquo semper in ore sonat.
Hoc mihi ego metuens caveo, semperque cavebo,
Dent tua mi magnum ne benefacta malum.
Magniloquus mihi ne fias, quem, non sine risu,
Et stomacho, multis magniloquum video.
212. Ad Accam, affirmantem, omnes juvenes libidini deditos esse.
Indice te, juvenum nemo est non perditus, Acca;
Omnis enim te non perditus, Acca, fugit.
Moribus ipsa tuis debes, quod quidquid in urbe est,
Te circum sueris cernere, nequitiae,
Nemo ad te veniat, cui sancti cura pudoris,
Nemo, cui famae cura sit ulla suae.
Mores ipsa tuos muta; pars altera, quam tu
Nescis, certatim se feret hic juvenum.
Nemo et non castus, nemo et non, Acca, pudicus,
Judice te, dici protinus incipiet.
213. De Phyllide et Rullo.
Phyllis amat Rullum, non formae incensa lepore,
Verborum dulci capta nec illecebra,
Nec dotes mirata ullas, laudare pudica
Unde queat juvenes ingenuos mulier.
Quid placet ergo? Mali mores, praecepsque libido,
Aptum et nequitiae quod videt esse suae.
Haec propter tantum potis est pol Rullus amari:
Haec propter tantum Phyllis amare potest!
214. Ad Varum de puero doctori astronomo tradito.
Quae magis attingunt vitam, odit Cinnamus artes,
Orbem scrutatur
21 multus et astriferum
22 .
Huic puerum tradis? Quid, Vare, ut discat, an hospes
Turpiter ipse sua degat ut in patria?
Atque domum atque suos oblitus, seque, peritus
Orbis amet dici mensor ut astriferi?
Et sciat immani quae sunt distantia tractu,
Ante pedes quae sunt proxima non videat?
215. De Varo filium erudiente.
Quem genuit puerum Varus, pater en docet ipse,
Nempe timet, ne sit doctior ille patre.
Esset enim certe, inciperet si traditus ulli,
Quas pater ignorat, discere litterulas.
216. Ad Aulum. De ejus domina.
Saeva tibi mulier collum gravat, Aule; furorem
Expertus toties fers tamen indomitum,
Et pulsus, tamen usque redis, metuisque, subisque
Rursum impacatae saevitium dominae.
Forma placet misero nimium: posses tua colla,
Ni sit foeda, ipsi subdere Tisiphonae.
217. De turbis Genevensibus.
Foeda ruit studiis in partes scissa Geneva,
Atque malo praeceps mergitur exitio:
Sic vita gaudent felici scilicet urbes,
Obteritur pedibus vera ubi relligio,
Falsa ubi se tantum ratio miratur, amatque,
Et negat auctori credere velle Deo.
Dant coelo invisae, dant seras denique poenas,
Exemplo et terrent postera saecla gravi.
218. [ Lud. 5] In odiosos tragoediarum recitatores.
O tragici vates, dirum genus atque cruentum,
Pergite me vestris perdere carminibus,
Quae toties jam lecta, iterumque, iterumque necesse est
Mi tamen invitis auribus excipere.
Scribetur, credo, de me quoque fabula: dicar
Vatibus et vates perditus a tragicis.
219. In poetas obscoenos.
O vates, vates! Vestra ut di carmina perdant,
Queis hominum foede perdita vita perit;
Suaves, blandiloquae Syrenes, capta juventus
Quarum vi caecos ducitur in scopulos.
Illa utinam sapiat, cera et sibi praestruat aures,
Ut vestra in ventos irrita verba volent.
220. 23 Ad Cinnam Aristothelis et Platonis contemptorem.
Temnis Aristothelem, divinum, Cinna, Platonem
Temnis et id passim dicere non dubitas?
Nil opus est ultra: satis hoc audire, superque est,
Noscare ut, sanae mentis habere nihil.
Legistine ambos? Non lectos temnere magna est,
Est major lectos temnere stultitia.
221. Ad Quintum, qui loquens de tabula picta, eam dixerat "calidam" et "succi plenam".
Dispeream, si scis, quid dicas, Quinte, calore
Cum pictam, succis plenam ais et tabulam.
Novi, quid succus, quid sit calor, hercule; neutrum
At video picta quid velit in tabula.
Nec tu, Quinte, vides; sed verba ignota profaris,
Ignaris fucum scilicet ut facias,
Et quae nobiscum nescis, videaris ut unus
Scire tamen, rerum nomina monstrifice
Vertis et hinc illinc aliena vocabula transfers,
Remque fugis verbo quamque vocare suo.
222. Ad Graecinum cantorem procerum delicias.
Exsectis quod te nervis, Graecine, canentem
Usque adeo magni suspiciunt proceres,
Non ego te pluris facio; verum hercle minoris,
Magnos, qui te adeo suspiciunt, proceres,
Quos Musae expertes majoris parva voluptas
Ista capit, brutas quae ciet auriculas.
223. Ad Levinum poeseos contemptorem.
Spernere te sacram dicis, Levine, poesim;
Te ut spernam, dici nil opus est aliud.
Id satis est unum, noscare ut durus et asper,
Hirsuto et foede barbarus ingenio,
Et fatuus, qui non dubitas tua probra fateri,
Sponte tua et narras dedecus ipse tuum.
224. Ad Tuccam, cur ejus de suis carminibus judicium contemnat.
Esse aliquid videor quod carmine, Tucca, Latino,
Non mihi tu id, saeclo sed magis huic tribuis,
Quo Latias pauci tractant, noruntque Camoenas,
Inter quos fieri sit facile eximium.
Id quidem ego credo; credo at mihi, non tibi, Tucca,
Cujus nempe reor futile judicium,
Qui mea, dispeream, tanto quae carmine fastu
Spernis, metiri si potis es digitis,
Qui quae lecta parum, nec pulchra et grandia dicis,
Dispeream, si scis, quid sibi verba velint.
225. Ad Battum. De malo carmine.
Batte, Lupum scripto laceras: nihil ille reponit,
Nempe timet, dicis; spernere dic potius.
Quid metuat fatui scriptoris carmen ineptum?
Quid metuat nulli scripta probanda bono?
Immundas quorum pars multo maxima sellas
Jam tenet ac merdis innatat in mediis.
226. De pictoribus, qui ab Italis dicuntur "Manierati".
Veram hic naturae formam videt; hic sibi falsam
Ipse suum temere fingit ad ingenium.
Pingit uterque: alter nativo quaeque lepore,
Alter quaeque suo corpora compta modo.
Hunc quando haud patitur me haec dicere lingua "modosum",
Monstrosum soleo dicere, quod patitur.
227. 24 De vitio picturae, quod ab Italis vocatur "Maniera".
Quis modus est Italis, quo pictam saepe tabellam
Damnantes "plenam" dicimus esse "modo"?
Ille modum oblitus, quem dat natura creatrix,
Nempe, sibi pictor quem facit ipse, modus.
Hic turpis modus est; hoc foede si quis abundat,
Haud modicum possis dicere, at immodicum.
228. Ad Postumum. De ejus carmine.
Gibbum equidem, nuper quod scripsti, Postume, carmen,
Et foedum adnatis dico ego tuberibus.
"aedepol" hinc, "sane" hinc, "revera" hinc prominet, esset
Queis carmen demptis pulchrius et levius.
Hoc tibi de verbis: de sensu hoc, Postume, dico,
Non gibbum est, fateor, carmen, at aridulum.
Aridulum sane, revera (valdius ut rem
Adfirmem jurans) aedepol aridulum.
229. Ad Aulum scriptorem obscurum.
Nescio, quid scribas; nescis (an fallor?) et ipse,
Atque ruis caecis andabata in tenebris.
Nosce viam primum; certum quemvis pete finem,
Fac videas, quae te semita, quoque ferat.
Quid faciant comites obscura in nocte miselli,
Queis malus extincta dux praeit, Aule, face?
230. In Varum obscuritatem affectantem.
Vare, crucem gaudes lectori figere, longum
Quaerat ut incertus quid tua verba velint.
At, quod opus fieri, faciant si, Vare, Quirites,
Jam nemo quaerat, quid tua verba velint,
Et quae sponte tua tu coeca in nocte locasti,
Curet nemo suis eruere e tenebris.
Obscuro haec poena est scriptori; expertia lucis
Lector, uti sapiens, omnia praetereat.
231. De Virgiliana lectione a Lucio interpellata.
Carmina divini mecum mea Lyda Maronis
Dum legit, Hyblaeo dulcia melle magis,
Lucius, heu, venit subito, nugasque, loquaxque
Ambos garritu perdidit illepido,
Ipse suas laudes, sua factaque, dictaque narrans,
Insulsum ostentans multus et eloquium.
Et potui hunc geminas tam lentus ferre per horas!
Et potui bili ponere jura meae!
Profuit exemplum Lydae; quemque illa ferebat,
Me puduit dici, non potuisse pati.
232. Ad Aulum, scriptum quoddam scurrile ac maledicum dilaudantem.
Salsa putas atro plena istaec scripta veneno!
Miraris fatuos et levis, Aule, jocos!
Malo quippe levem, quam nigrum dicere, legem
Ridentis scurrae cui placet improbitas,
Illum qui laudas: nec, stulte, verere, maligna
Mente illi ne quis te putet assimilem?
233. De scripto, a Lupo calumniose reprehenso, stulte edito.
Quod satyra invasit scriptum, Lupus edidit ipse,
Ipse suam stultus perdidit et satyram.
Nil opus est scribi contra; lector videt ultro,
Quam scriptum est sapiens, quam satyra insipiens;
Quam scriptum est dignum laudari, quam male flammis
Tradi carnificis digna manu est satyra.
234. Videndum, ut scribamus potius apte, quam nove.
Esse putas magnum, quod nemo dixerit unquam,
Id tibi si soli dicere contigerit;
Continget, credo, si, quae res postulat ipsa,
Haec tibi tu statuas dicere cuncta nefas,
Sic ulli non picta, volet qui pingere pictor,
Hunc jubeo formas pingere monstrificas.
Ah, mihi ne veniat tantus furor; usque, Camoenae,
Non nova ego vestro munere, at apta canam.
235. In Tuccam Platonis contemptorem.
Tantillus tantum contemnis, Tucca, Platonem?
Legistine unquam scripta diserta viri?
Turpe est, ignotum si spernis; turpius hercle
Si notum stulta spernere mente potes.
Dic quod vis, quam vis tibi partem delige: magnum est,
Crede mihi, utrumvis dixeris opprobrium.
236. In idem argumentum.
Ignoras totum, credo, mi Tucca, Platonem,
Quando illum frugis dicis habere nihil.
Ignoras totum, credo, te, Tucca, Platonem,
Quando judicio pendis inepte tuo.
Nec sentis tu stratus humi, super alta volantem
Astra illum nequeas prorsus ut adspicere?
Ut prorsus nequeas voces tam docta sonantis
Tam rudis indoctis
25 auribus excipere?
237. Ad Corvinum unum e gloriosis hujus aevi philosophis.
Naturam e caecis protractam denique lustris,
Clamas, quod latuit, fulgere perspicue;
Fulgere jam clara manifestum in luce, beatum
Saeclum hoc, cui licuit singula dispicere;
Felices nasci hoc saeclo queis fata dedere,
Tot rerum vera qui fruimur specie.
Haec clamas, risuque mihi es, Corvine, recordor
Istaec nam proavum verba fuisse eadem.
Et priscum agnosco morem, se ut stulta priori
aetas posterior quaelibet anteferat.
Crede: istac homines jam saepe in luce fuere,
Cimmerias at lux desiit in tenebras.
238. Ad Levinum, omnia recentiorum inventa veteribus tribuentem.
Detrahis inventis hominum, Levine, recentum,
Cuncta et ais priscis nota fuisse viris.
Quae nunc est aetas tua, cur tibi displicet; illa,
Quae fuerint olim, saecla aliena placent?
Invidia an rebus quod parcit saeva remotis,
Quae prope sunt nigro rodere dente solet?
239. De carmine nequaquam simplici et uno.
Carminis haud geminas partes, at carmen in uno
Fudisti geminum carmine monstrifice.
Scis Phoebo, scis haec doctis invisa Camoenis
Concreta e duplici corpore prodigia.
Scis Flacci
26 legem, scis Pindo nil super alto,
Note: 5Simplex atque unum ni fuerit, recipi.
240. Ad Maevium non bonum virum, malum poetam.
Quam malus es vates, licuit hinc noscere, Maevi,
Quod, te dum vatem dicimus esse malum,
Iste tuus, qui, te laedi, nolebat, amicus,
Esse bonum haud vatem, dixit, at hercle virum;
Vir bonus ille quidem, puro qui pectore stultum,
Quam mendax dictum dicere maluerit.
241. Ad Cinnamum de inani doctrina.
Scire nihil malo, quam tot, quas, Cinname, scis tu
Res nihili; nullus mi labor, assiduus
Est labor iste tibi, verum irritus; hercule praestat
Nil facere, in studiis quam nihil efficere.
242. Ad Quintum, exprobrantem obvia esse quae scribat.
Quae scribo, dicis, Quinte, obvia; forsitan et sunt
Obvia, sed visus, Quinte, tuos fugiunt,
Illaque tum demum nulli non obvia sentis,
Uni cum cernis, Quinte, reperta mihi.
243. Ad Varum, scribentem de pulchro.
Plurima de pulchro quae scribis carmina, Vare,
Magna reor, magno nempe ruunt sonitu.
Verane sint etiam, rebusque accommoda, dicam,
Quidnam sit pulchrum scire ubi contigerit.
Tu quoque de pulchro scribis qui plurima, quid sit
Pulchrum, si possis dicere, dispeream.
244. Ad Quintum pictorum censorem pingendi ignarum.
Multa loquax censor tabula tu carpis in omni,
Censura at moveor nil ego, Quinte, tua;
Picturae voces, non artes, nam bene calles,
Et doctus lingua, sed rudis hercle manu es,
Omnia pictorum et turbae dum praecipis omni,
Tute aptus nullam es pingere lineolam.
Deterior tanto quovis pictore pusillo,
Quanto res minor est dicere, quam facere.
245. De aedibus magno sumptu, nulla arte constructis.
Sumptibus immensis, immenso extructa labore
Est domus haec: molem, saxaque suspicite;
Artem opere in tanto, quae nulla est, quaerere frustra
Spe vana elusi, parcite, Romulidae.
Nimirum haec, artes dum parvas excolit, aetas,
Magnas, quod pudeat dicere, dedidicit.
246. Ad Postumum. De scientia.
"Multa scio", dicis. Dic "nescio", Postume; nescis
Nam, quorum parvam scis modo particulam.
247. In poetam obscaenum et maledicum.
Impune hic domina vates grassatur in urbe,
Spargit et impuro quoslibet ore jocos?
Quos vult, infesto male plectit carmine; qua vult
Tincta Lycambaeo tela cruore jacit?
Hoc tu, lex, facinus potis es perferre, patique,
Nec caput insanum ferrea vincla tenent?
Tractat adhuc calamum manus haec tam saeva, triremi,
Quo digna est, remum nec gerit in media?
248. Ad Quintum de novitate in scribendo.
Posse novum scribi nil dicis, Quinte, priorum
Acre virum quod non scripserit ingenium.
Difficile id prorsum est, multo mage sed tamen illud
Est, ni me fallunt omnia, difficile;
Lectorum in stulta nancisci denique turba,
Quae nova scribuntur, qui sciat esse nova,
Nec veterum ignoras, quod promas cunque diserti,
Thesauro id promi censeat e veterum.
249. Ad Quintum epigrammatum scriptorem.
Laudo, quod condis carmen breve; pol mage, Quinte,
Laudarim, si jam nec breve condideris.
Laetor, quod minuis pestem, vitaeque venenum;
Quid, si jam prorsus (di facite) abstuleris?
250. Ad Ponticum, bene, sed immoderate loquentem.
Eloquio, fateor, praestas, mi Pontice: quisque
Hoc tamen a coetu te procul esse cupit.
Huc quoties infers te, magno moesta sodales
Cum gemitu ad terram lumina dejicimus.
Deprensi et veluti verso pallescimus ore,
Torpent frigidulo praescia corda metu.
Quippe ingens instat clades, audire loquentem
Perpetuo, contra posse referre nihil.
Hac Cicero in coetum veniat si lege, facesse,
Clamarem: Nulli non gravis es, Cicero.
251. De inscriptionibus.
Cascam odi linguam: nostro quae cognita saeclo
Esse volo, nostro scribere more juvat.
Non placet inscribi saxo, quae verba, Latine
Qui sciat, haud primo noverit intuitu.
Quaero ego, quae populus; tu, sis, tibi quaere, pusilli
Dicant nota uni
27 quae tibi grammatici.
252. Ad Marcum bonum recitatorem, malum scriptorem.
Carmina, quae recitas, commendas voce liquenti,
Ore, oculis, gestu corporis eximio,
Ergo audita placent; oculo sed lecta fideli,
Non erit, ut cuiquam, Marce, placere queant.
Languida, barbarico passim fucata colore,
More nec Ausonio culta, nec Argolico.
Scribe, legi dignum quod sit, quod muta papyrus
Ostensum sensus inferat in penitos.
Marce, bonus qui nunc tantum mi diceris actor,
Mi dici scriptor tunc bonus incipies.
253. Ad Quintum, exprobrantem, obvia esse, quae scribat.
Obvia sunt, fateor, quae scribo; devia contra
Esse reor, quae tu scribere, Quinte, soles.
Hinc fit, uti dicam interdum, quod dixit Homerus,
Aut alius vatum tot veterum e numero.
Tu melior, quidquid scribis, ne scripserit ullus
Aut vetus, aut novus id jure tibi haud metuis.
Sic graditur quicumque via, vestigia eodem
Ponit saepe, alii quo posuere, loco:
At spreta quicumque via, per confraga fertur,
Calcat nulla alio signa relicta pede.
254. Ad Tuccam in tragoedia nunquam non grandiloquum.
Esse nefas, quoties tragica desaevis in arte,
Humano quidquam dicere more putas.
Et semel ut celso vinxisti crura cothurno,
Dignum aliquid succo promere, Tucca, pudet.
Id forsan laudare queam: verum occinit unus,
Unum quem multis millibus antefero:
"Et tragicus plerumque dolet sermone pedestri":
Scis qui vir quondam id scripserit; esse viri
Scis et dicta magis vera illius omnia, quam quae
Respondit sacro Pythia de tripode.
255. Ad Varum. De Joanne Casa.
Vare, Casam dicis verbosum; quod reor esse
Hercle tibi, cui res praetereunt animum,
Aures verba unas cassa dulcedine mulcent.
Mentem adhibe, scriptor singula quae sapiens
Expromit, pensa lentus; dicetur, amice,
Qui nunc verbosus, dic
[...] 28 , esse brevis.
256. Ad Varum de Petri Bembi carminibus.
Petrarcae similem Bembum ne despue, Vare,
Laudem ne vitio da, precor, eximiam.
Sic osor Bembi, quoties tua carmina scribes,
Bembum aliqua inferior parte tamen referas.
Nec magno pergas, similis quam dicitur ille,
Tam tu Petrarcae dicier absimilis.
257. In quemdam Horatiani carminis reprehensorem.
Tantillus tantum haud dubitas reprendere vatem,
Et Flacci carmen dicere frigidulum?
Nec metus est, Pindi sacro de vertice Musae
Ne te furcillis praecipitem ejiciant?
Nec metus est, odio dignus, dignusque cachinnis
Alter ne dici Zoilus incipias?
Crede mihi, magnum tacitus mirare poetam,
Neu cycni cantu gracculus obstrepito.
258. Ad Quintum, de ejus scriptis ac praepostera gloriae cupiditate.
Componis, scribis, recitas, magnoque videri,
Quod natura negat, vis tamen ingenio.
Ridemus fatuos nisus, orsa irrita, parvo
Et magis atque magis nosceris ingenio.
Quinte, sat est, moneo (votum in contraria cedit):
Esse tuae praeco desine stultitiae.
259. Ad Antigenem, pictorem ejus generis, quod ab Italis dicitur "Manierato".
Pingis more tuo; naturae pingere posses
More velim, veras ponere et effigies,
Apte omnes omni et formas variare lepore,
Non quo tu, sed quo res amat ipsa modo.
Pictores hoc stant magni, rem scilicet illi;
Ipsum te pingis tu magis Antigene.
260. Ad Levinum de pictura judicantem.
Pictorum tabulas contemplans (res mihi risum
Saepe movet, bilem saepius haud modicam)
Nil dubitas, tibi nil dicis, Levine, videri,
Decidis certis omnia judiciis:
Hoc rectum, hoc pravum est, hic peccat forma, venustus
Ille nimis color est, floridus ille parum.
Istud non patiar, faciat si doctus Apelles;
Quid tu expers artis cum facis omnigenae?
Quem scimus, non posse unam carbone decenter
Picturae ad leges ducere lineolam?
261. Ad Aulum, poetam extemporalem.
Mirantur multi, subito quod carmina fundis;
Mirer ego, fundas tam male ni subito.
Nil magis est pronum, quam quod bene; plurima frustra
Expertus, nequeas id facere, Aule, cito.
262. De inani grandiloquentia.
Nostri magna sonant vates, at magna sonantum
Dicta bonae video frugis habere nihil,
Nec mulcere animos apte, pertingere in imum
Musaea pectus posse nec illecebra.
Tantum magna sonant, ceu quae vesica repente
Rumpitur et vanos vana ciet strepitus,
Quos puerorum aetas cupide sectatur, amatque,
aetas aversa respuit aure virum.
263. Ad Varum. De lingua Latina.
Vare, ais et pugnas, linguam perisse Latinam;
Haud periit, doctis vivit at usque viris.
Doctorum, ut vixit, sic vivit in ore virorum,
Et vivet saeclis innumerabilibus.
Nolo illam prorsum dicas periisse: popello
Dic vili, si vis; dic, periisse tibi.
264. Ad Levinum Raphaelis Sanctii tabulam declarantem.
Artem pingendi nescis, Levine; docere
Nos tamen has crebro garrulus aggrederis.
Cernere te solum credis, quae cernimus omnes,
Uni acres ceu si contigerint oculi;
Unus ceu noris, populo quae Sanctius omni Note: 5
Noscenda in claris proposuit tabulis.
Non placet interpres. Raphael divinus abunde
Usque sua, quod vult, indicat usque manu.
265. Ad Tuccam poesi ineptum.
Scribere conaris carmen; nec fundere carmen,
Expertus frustra plurima, Tucca, potes.
Quid super est? Nempe ut dicas, te odisse poesim,
Quod nostri suerunt dicere causidici;
Magnum ut te credas, Musis quod natus iniquis,
Nil nisi barbarico scribere more soles.
Sic fieri fucum patitur sibi Roma, pusillum,
Sic opus est, se se venditet ingenium.
266. De Italico epigrammate, quo laudatur puella Juliae partes agens.
Quam laudat Petrus, si digna est laude puella,
Laudarine illo se ferat ipsa modo?
Gaudeat illa sibi dici hoc? "Jura omnia prae te
Sprevissem indomito caecus amore tui:
Non me Vesta parens, non Juppiter ipse teneret,
Sacris te victor ne raperem ex adytis."
Id brevius potuit dici, nec apertius: in te
Uror, io, foedis, pulchra, cupidinibus:
In media possit quod vix audire Suburra,
Si qua sibi mulier corpore quaerit opes.
267. Ad Aulum poetam extemporalem.
Si pulchrum est carmen, subito quod concinis, istud;
Cur non id fidis subjicis, Aule, oculis?
Si pulchrum non est, quid mirum res habet ista;
Carmen vel subito fundere posse malum?
268. De Cinnamo poeta malo ac superbo.
Eximium jactat se vatem Cinnamus, urbem
Per mediam fastu plenus et ingreditur,
Nec digne credit laudari scilicet, ipsi
Laude illum ni quis Moeonidae anteferat.
Hujus ut audivi carmen: proh, Juppiter, inquam,
Quam caret ingenio! Quam prope mente caret!
Quam malus est vates! Quam nullo dignus haberi,
Primo qui dignum se putat esse, loco!
269. De Varo, malo scriptore, famae cupido.
Quidquid id est, Varus caepit quod scribere, dixit
Victurum saeclis innumerabilibus.
Quid? toties quae jam scripsit, non omnia vidit
Uno, quo fuerunt nata, perire die?
Spe falsus toties, voto delusus inani,
Famae impar, famae praemia spectat adhuc?
Scribit adhuc, multo annorum quae nata labore,
Uno itidem foede sunt peritura die?
Supplicium hoc pendit laudum ventosa cupido:
Caeptet ut et caeptis excidat usque suis.
270. Ad Varum orationem legentem minime Tullianam.
Vare, meas aures, si quid sapis, effuge; suerunt
Divino Tulli vescier eloquio.
Quaere alium, ambrosiam qui non gustaverit, isto
Contentus vili possit ut esse cibo.
Hoc moneo: tua scripta legis tu, Vare, monenti
Ergo nil prorsus non mihi despuitur,
Nil non insulsum prorsus fatuumque videtur,
Et dignum caeco sub lare nocte tegi,
Nocte alta, nemo ut videat, nemo audiat unquam,
Tulli qui suerit vescier eloquio.
271. In poetam extemporalem.
Carmina consulto fac scribas, carmina qui nunc
Praecipiti, casus ut tulit, ore canis.
Os praeit ingenium, sequitur manus; haud sine mente,
Spero equidem, scribes, qui sine mente canis.
Heu! Frustra moneo; mavis citus esse poeta,
Quam bonus et vulgo, quam placuisse mihi.
272. Ad tragoedum nimis vocalem.
Nec quisquam hic surdus, longo nec, Postume, tractu
Distamus, vocem comprime Stentoream,
Quae nobis miserasque aures obtundit et ipsum
Diffindet medio jam cerebrum in capite.
Isti parce etiam vetulae, collata videtur
Quae tecum vocis prorsus habere nihil.
Optimus in re omni modus est, scis et caput isti
Esse arti, ne quid, Postume, dedeceat.
273. Ad Corvinum. Vaticinium de lingua Latina.
Scita vides Pario sapientum in marmore scripta,
Posset ne quidquam longa abolere dies.
Frustra: signa manent non intellecta, tuemur
Et cassas rerum (res latet ipsa) notas.
Fata prement nostros eadem, Corvine, libellos,
Hasque videns aetas postera litterulas:
Haec, dicet, verbis olim sunt scripta Latinis,
Non noscet, sibi quid verba Latina velint.
274. In negantem, quaedam verba esse usquam in Tullio.
"Tullius hoc nusquam scripsit?" bona verba
29 ; vereris,
Non tibi ne id memori fugerit ex animo?
Multa cadunt oblita, olim quae legeris: aevum
Delet praeduro sculpta vel in lapide.
Quid, cerebro in molli quae sunt vix pressa fugaci,
Umbra velut, vana et somnia, nempe nota?
Haec tu firma putas? Audes et dicere "nusquam est"
Quod sibi mens lectum fors tamen haud meminit?
275. Ad Ponticum molestum recitatorem.
Voce ista recites magni si carmen Homeri,
Ille pater vatum, Pontice, displiceat.
Quid tua cum recitas? Quid cum sine fine, modoque?
Quot simul a rebus laedimur, heu miseri!
Odimus et quidquid Musarum est: jamque timemus
Perdi tormento, quot sumus, horribili,
Cui par non Siculi quondam invenere tyranni,
Dum vivos lentis ignibus excruciant.
276. In grammaticum suae artis ignarum.
Quae vis cumque roga, dicet mire omnia Quintus,
Dummodo, quam tractat, ne quid in arte roges.
Philosophus, rhetor, vates et quidlibet; unus
Nescit, ait quas se tradere, litterulas.
277. Ad Postumum iis, quae scripserit, auditores colligentem.
Quae scripsti, audiri vis atque audita placere;
Quid, si audita magis, Postume, displiceant?
Et coetu dicare virum ad tua verba vocato,
Stultitiae testes ipse vocasse tuae?
Id mihi ego metuo, vix soli et solus amico
Interdum, timide pol, mea scripta lego.
278. In malum scriptorem.
Cur tua non placeant, quaeris, mihi scripta, Menisce?
Nimirum hoc, veterum quod mihi scripta placent.
Adsuetus frugi Grajae, frugique Latinae
Haud possum pappos ferre, Menisce, tuos.
Mirari et strepitus fatuos et inania verba,
Et perterricrepos, at sine mente sonos.
279. Ad Levinum de illius carmine.
Egregium promis carmen, Levine, tuisque,
Legi quae toties, omnibus absimile.
Gracculus et Phoenix nido non prodit eodem,
Tam dispar foetus dispari ab ingenio est.
Quid vis? Mendacem dicam te nunc semel esse,
Mendacem toties anne fuisse prius?
280. Ad Rufum. De ejus carmine.
Non res, verba mihi placuere in carmine tantum,
Rufe, tuo, cultus ceu mihi saepe placet.
Quae culta est mulier, morbosa et foeda putatur,
Inque auro et gemmis displicet omnigenis.
281. Ad geometram versus ineleganter scribentem.
Mensuras, numeros tractas, geometra, perite,
Non has mensuras, non tamen hos numeros,
Quos Pindo super aërio docet altus Apollo,
Celsa ubi sanctarum sunt loca Pieridum,
Quo niti frustra noli: magnus geometra
Ne dici vates futilis incipias.
282. Ad Antonium, qui in sacris fastis pro Raymundo Nonnato scripsit Raymundum Coesonem.
Casca male, Antoni, revocas cur verba? Suo cur
Non quo nunc pollet, nomine quidque vocas?
Nonnato est nomen Raymundo. Dic mihi, Coeso
Unde iste in fastis tam vetus exoritur?
Cognomen mutas; cur non et nomen? Id usquam
Non vidi antiquo nomen ego in lapide.
Expecto, nequid non prisco more loquaris,
Christi etiam e fastis nomen ut ejicias.
283. Varus aeliae conjugi de funebri Indorum ritu picto.
Vir jacet ecce rogo impositus; festinat eodem
Una viro dulci nupta futura comes.
Nec pallet, verso absistit nec territa vultu,
Et flammam gaudens irruit in mediam.
Stant aliae circum flentes, pudibundaque celant
Ora, dolent, pariter non licuisse mori.
Haec ubi tanta fides? Procul hinc, procul, aelia, longe
Litus ubi Eoo tunditur Oceano.
Sic ait ac gemitum Varus dedit: aelia ocellos
Dejecit tacitae conscia nequitiae.
284. Ad Varum de ejus carmine amatorio.
Hirtus amor tuus est, trux, efferus, horret amantis
Triste, Vari, tetris carmen imaginibus.
Talis Trinacria quondam Poliphemus ab aetna
Cantabat fluctus versus ad aequoreos,
Et saeva indomitos jactabat voce furores,
(Non Venus in verbis, non lepor ullus erat).
Risit Acis, risit claro Galatea cachinno
Tam duri foedam carminis illecebram.
285. In Fusium saltatorem.
Fusius in scena foedos modo saltat amores,
Hoc uno est actor mirus et in genere,
Quem possit, fateor, meretrix laudare proterva,
Moechus et obscoenis notus adulteriis.
Romae pars melior spernitque, oditque, pudorem
Turpi etiam a mimo poscit et ingenuum,
Nec quaerit, deceat quas illum ostendere, sed quas
Res deceat sanctos cernere Romulidas.
286. Qualis orator esse velit.
Fit res parva ingens, ingens fit parva loquenti,
Rhetor qui mirus dicitur, Hermogene;
aequa mihi rebus contingat dicere, malim,
Quaeque suum et teneat res mihi dicta modum.
Esse cavo nolim, nec curvo, quod male fallat,
Esse velim plano sed similis speculo.
287. Ad Musas.
Hic nubes captat, tellure hic reptat in ima,
Rarus et est medias qui sciat ire vias.
Has mi, oro, Musae faciles monstrate: poetas
Odi ego praevalidos, odi ego languidulos.
288. Ad convivatorem mala carmina recitantem.
Das coenam, simul et recitas tua carmina: coenam
Corrumpis foede praebitor ipse tuam.
289. In idem argumentum.
Et coenam praebes, recitas et carmina; suavis
Coena mihi est, laedor, Postume, carminibus.
Quid remedi est? Aures obturem ut scilicet ante,
Dein conviva tibi surdus ut adveniam.
290. Aliud.
Tolle dapes, carmen potius vel tolle molestum,
Appositis odi mixta venena cibis.
291. Poetae unici imagini subscriptum.
"Magnum" monstrifice scripsi "Mare". Cedite, Graji
Scriptores, uni cedite, Romulei.
Nulli ego sum similis vatum, quotcumque fuerunt,
Quotquot erunt, similis nemo erit hercle mihi.
Omnes deme alias mihi laudes, invida turba
Haec satis est, cunctis quod feror absimilis;
Dicar et ingenii parva rate per "Mare magnum"
Errasse haud ullo vel duce, vel comite.
292. De mercede cantoribus ac poetis constituta.
Cur magna est merces cantori, parva poetae?
Ingenio hic, brutis auribus ille placet.
Brutas ille aures nusquam non invenit: usquam
Hic raro sapiens invenit ingenium.
Judice digna suo est merces, quam solvat asellus,
Ut bonus auriculis, sic malus ingenio.
293. Ad Corvinum, poesim prae historia contemnentem.
Esse meras dicis nugas, Corvine, poesim,
Nil ubi sit, possis dicere quod solidum.
Esse meras, fateor, nugas tibi, quem latet, intus
Quidnam sub primo cortice deliteat.
Fabula, quae veri
30 est similis, morataque recte,
Note: 5Omnem fruge bona vincit at historiam.
Nec, quae facta semel sunt rerum, singula narrat,
Morem aperit vitae sed mage perpetuum.
Hoc solidum est, dignum hoc, sapiens quod scire laboret,
Securus, cursu quin fluat instabili.
294. Ad Gallam de ejus laudatore.
Hunc tu, Galla, potes, potes hunc tu ferre sodalem,
Usque onerat qui te laudibus innumeris?
De te qui toties tibi narrat mira, puellas
Quam vincas omnes moribus et facie.
Et sibi quam placeas et quam sis digna placere,
Nugarum et quidquid garrit ineptus amor.
Hunc tu ferre potes, quem sana mente sodales,
Istas dum pergit dicere delicias,
Et tibi dum fatuis mulcet praecordia dictis,
Saepe ira, risu saepius excipiunt?
Stultum, oro, cohibe tandem, ne te quoque, Galla,
Aut ira, aut risu, qui sapit, excipiat.
295. Ad Leonillam de Hyla ejus proco.
Ambit Hylas ditem ac vetulam, gestitque venire
Non thalamum, extremas at vafer in tabulas,
Utque diu sine te vivat, Leonilla, beatus,
Paullisper tecum sustinet esse miser.
Insidias necdum sentis male cauta? Nec arces
Instantem cano Vulturium capiti?
296. Ad Corvinum flagitiosum remedii genus monstrantem.
Istam qui monstras aegro, Corvine, medelam,
Uti qua nequeat ni malus et fatuus,
Dic brevius, morbo sic illum posse levari,
Tecto ni renuat se dare praecipitem.
297. Ad Gallum improbum adolescentem, equos mirifice agitantem.
Ducis equos pulchre; mallem te ducere pulchre,
Galle, queas, quavis nec ferus ire via.
Paret equus, spretis tibi mens at fertur habenis,
Mirus equum domitor, te quoque, Galle, doma.
298. Ad Pollam. De Lycota.
Pergis, Polla, tuum mihi tu laudare Lycotam;
Pergo ego laudanti credere, Polla, nihil.
Somnus amor, somni est vel frater, somnia cernit
Falsa sibi, narrat somnia falsa aliis.
Id bene qui norim, somno dum stertis in alto,
Nil possum verbis credere, Polla, tuis.
Credam, ubi discusso fugient tua visa sopore,
Si qua voles vigili dicere forte vigil.
299. Ad Pollam optimam foeminam, patientem, se ductari ab homine flagitioso.
Eximie caram qui te nunc ductat amator,
Ductavit multas pol tibi dissimiles.
Queis, metuo, incipias similis ne forte putari,
Atque levi fias fabula ne populo,
Et, quod habes famae nulli non culta bonorum,
Iste malus cultor ne tibi surripiat.
Nec tu luce tua fidum ornes, Polla, sodalem,
Ille tuis sed te dedecoret tenebris.
300. Ad Gelliam, dicentem, se nescire, quid sit amor.
Quid sit amor, nescis? Nemo id, pol, Gellia, nescit,
Te coram flavus cum stetit Antigenes.
Flagrant ora, oculi ignescunt, se dextera dextrae
Implicat, omnigena vox scatet illecebra;
His faede indomitum signis testaris amorem,
Et nescis (proh di), Gellia, quid sit amor?
301. In Gelliam, juvenum tantummodo virtutes laudantem.
Solam nimirum virtutem, Gellia, laudas,
At solo est virtus pulchra tibi in juvene.
Externo formae ni se induat illa lepore,
In se nil pretii, quo capiaris, habet.
Infelix! cupidis tantum ductaris ocellis,
Et nequam es, virtus cum placet ipsa sibi.
302. Ad Phyllin, amores suos oculis prodentem.
Disce oculos nimium, disce, o, cohibere loquaces,
Isthinc, Phylli, tuus et male prodit amor;
In caro vultum defigis Daphnide et haeres
Uni sollicitis anxia luminibus.
Quid prodest blandis nequidquam parcere verbis?
Nil opus est verbis, vultus ubi eloquitur.
303. Ad Accam, Lycidae virtutes praedicantem.
Virtutem Lycidae miraris multa; Lycotae
Virtutem, major sit licet, usque taces.
Virtute haud ulla nimirum duceris una
Tantum, crede mihi, duceris a facie.
Cui pulchra est facies, nemo non magnus habetur,
Qui caret hac, alga est vilior aequorea.
304. Ad Phyllin, Vari lasciviam aequo animo ferentem.
Quam te dedecorant, quos tecum exercet, amores,
Conventu Varus turpiter in medio!
Quam te dedecorant, spreto quae multa pudore
Conventu in medio turpia verba jacit!
Ah! Pudeat probri, pudeat; longeque protervum
Longe hinc, Phylli, caput, quam potes, ejicito.
Grande tibi est probrum, laedunt quae dicta pudicas,
Quod sibi te tuto dicere posse putat.
305. Ad Corvinum bibliothecarium de ejus cultu.
Munditiem in cultu laudo, Corvine; decori
Finem ultra, nolo, prodeat illa tamen.
Istaec mundities teneram, Corvine, puellam
Quae deceat mire, dedecet hercle virum,
Praesertim cui sit deformis, foeda, vel ipsa
Thersitae Graji deterior facies;
Praesertim docto, librorum in pulvere qui se
Versari assidue nocte dieque crepet.
306. In hominem, leviora studia gravioribus anteponentem.
Hos tu, qui docte pingunt, sculpuntve, domosve
aedificant, doctis omnibus anteferas?
His cedat vitae doctor, legumque peritus,
Divinaeque adytum qui subit in sophiae?
Scite qui tractant lapides, formam atque colores,
Magni; qui mores, jura, Deum, exigui?
Nugari hos, nebulas sectari et dicis inanes,
Unus nugator maximus et nebulo?
307. De Polla, profitente, se viris omnibus infensam esse.
Polla viris ait infensam se se omnibus aeque;
Quid ni prorsum omnes oderit illa viros,
Tam laevos propter mores prorsum omnibus aeque
Invisam se se quae videt esse viris?
308. Ad Aulum deformem, delicias dicentem.
Tam foedus, tam deformis blandire puellis,
Nec dubitas multas dicere delicias.
Ipse Paris nimium blandus male displicet; aequo
Thersiten blandum quis feret, Aule, animo?
309. De Polla, profitente, se viros odisse.
Polla viros odit; mirer, si diligat, omnes
Infensos postquam redidit ipsa sibi;
Mirer, si mulier sapienti pectore dicat:
Cunctis displiceo quod male, culpa mea est.
310. Ad Gallam, praeter modum blandam.
Quod multi dicunt de te, quod dicere nemo
Audet, Galla, tibi, dicam equidem ingenue:
Cuique studes cupide nimium dum blanda placere,
Haud ulli, sapiat qui modo, Galla, places.
311. Ad Quintum de amici rebus minime sollicitum.
Seu bene contingat quidquam mihi, seu male, Quinte,
Neutra tibi risum res ciet, aut lacrymas.
Quidquid id est, animo sortem audis aequus utramque,
Nilque meum quod sit, credis, amice, tuum.
Hoc merui, de te cui semper plurima cura est?
Hoc merui, mihi te qui miser antefero?
312. Ad Gelliam amantem inconsulto.
Judicio praecurrit amor tibi Gellia: peccat
Hoc tuus et parvo in tempore desit amor.
Nempe ignara malum stulta arripis; inde repente
Cogeris arreptum ponere gnara malum.
313. Ad Quintum de ejus coma.
Ne nimium placeas longo tibi, Quinte, capillo;
Longa magis nitido se juba fundit equo.
Exiguum decus est, nec vera in laude putandum,
Quo collata hominem vincere bruta queunt.
314. Ad Tullam viris imperantem.
Posse putat cuivis se quidvis Tulla jubere;
Quod pulchrae faciunt, quod faciunt juvenes.
Pulchra fuit nunquam, juvenis jam desiit esse;
Quid tum? Pulchra sibi est, Tulla sibi est juvenis.
Et jubet, at risu excipitur, quoties sua venti,
Aeriae et nubes irrita jussa ferunt;
Mire animo quoties fidit, regnumque, potita
Quo numquam est, stulte fingit inepta sibi.
315. Ad Gallum. De ejus sodalibus.
Improbior quanto quisque est ac nequior, ille,
Galle, tibi tanto carior esse solet.
Hoc satis est; qui sis, novi. Sibi quisque sodales
Moribus et vita deligit assimiles.
316. 31 Ad Ceselliam cultam inverecunde.
Ostendis populo nudas, Cesellia, mammas,
Is totum et laxo pectus aperta sinu.
Imam et cervicem, strophio vittisque remotis,
Et scapulas, dorsum detegis et medium.
Tamne juvat dici formosam, quolibet istam
Mercari ut laudem non renuas pretio?
Nec renuas dici foedo vel fornice digna,
Dum, quocumque venis, pulchra vocere tamen.
Hoc studium est solum; furor, Evias, hic tibi solus
Commotam stimulis mentem agit assiduis.
Hoc modo contingat, mulier queis fertur honesta,
Fama, decus, verax gloria negligitur.
317. Ad Marcum. De Herophila.
Herophilen fac, Marce, colas, mireris, amesque,
Esse alga ut vili vilior incipias.
Hoc habet Herophile: spernit, vel spernitur, ardet
Qui fugiunt, odit quos semel arripuit.
Sic petit ac petitur frustra, sic torquet amicos,
Ipsam se misere sic misera excruciat.
318. Ad Postumum Corvini laudatorem
Corvinum immodice tollis coelum super altum,
Et falsas veris laudibus accumulas.
Quarum nullam equidem credo, discernere quando
32Haud possum quid tu scilicet addideris.
Istam aufer pompam verborum: dic, habet in se
Ille quid egregium, Postume, simpliciter.
Qui narrat majora fide laudator ineptus,
Quemque ornat nil non dicit habere boni,
Non decus illi hominum, quem dis coelestibus aequat,
Sed risum, infestam quaerit et invidiam.
319. Ad Aulum de Aegles rusticitate.
Culta aliis, uni tibi rustica dicitur Aegle,
Aspera congressus quod fugit, Aule, tuos.
Nempe istos metuit mores et dicta proterva,
Quae bonus aversa respuit aure pudor.
Hanc tu carpe, licet, quam vis: ea sidera in alta
Digna meo est ferri carmine rusticitas.
320. Ad Ponticum.
Anglum nempe doces Romae loca; te simul Anglus
Romanam interea dedecet iste fidem.
Dat nummos, demitque bonos tibi, Pontice, mores,
Nequitiae in partem cogit et ire suae.
Vel Cresi tibi donet opes; mercaris, amice,
Crede mihi, magnis turpiter exigua.
321. Ad Gallum de Eugenide, mortua in ipso flore aetatis.
Parce insperato praereptam dicere letho,
Parce malum fatis crimen et objicere.
Quae tecum vixit lustro pulchra Eugenis uno,
Mire vivacem, Galle, fuisse reor.
Credideram tot laeva etenim tua dicta ferentem,
Factaque, vix unum vivere posse diem.
322. De Gellio, ducta uxore, cum foeminis liberius agente.
Uxorem duxit quod Gellius, omnia credit
Tuta sibi, taedas nec timet Idalias.
Nec studet externi stimulos avertere amoris,
Icta malum ne mens proruat ad facinus.
Blandior appellat, pulchras spectatque puellas,
Et dextram dextrae conserit assiduus.
Vidi haec et mecum: Non uni, ast omnibus iste
Se credit junctum foedere conjugii.
323. Joannes Philippo eum laudare nolenti.
Qui laudas alios, cur me laudare merentem
Abnuis, ingenio victe Philippe meo?
Magnus ego ni sim, parvus dicare, necesse est,
Tu, quem cantando vici ego magnifice.
Crede, tuae si vis laudi servire, locato
Carminibus coeli me super astra tuis.
Victori victus quantum largitur honoris,
Opprobrii tantum detrahet ipse sibi.
324. Ad Gelliam faciem pileolo celantem.
Quam decet iste tuus te cultus, Gellia, celat
Pulcher ubi mediam pileolus faciem.
Fac totam prorsus celet; magis hercle decebit,
Et magis aetatis tristia damna teget.
325. 33 Ad Leonillam. De cultu inverecundo.
Ostendis populo totas, Leonilla, mamillas,
Isque velut scisso Moenas aperta sinu.
Tamne juvat dici formosam, nulla pudoris
Ut jam (proh Divum numina!) sit ratio?
Cur non plura etiam, cur non prorsum omnia nudas,
Quidquam ne pulchro in corpore deliteat?
Quid deceat, quid non, quaerunt, curantque pudicae;
Cura tibi est una atque unica, quid placeat.
326. Ad Leonillam flagitiosi juvenis laudatricem.
Egregium dicis juvenem, Leonilla, puellas
Usque malis blandus qui petit illecebris,
Cui Venus imperitat, quem frangit foeda libido,
Mollem animi, enervi corpore languidulum.
Tam nequam juvenem, egregium quaecumque vocavit,
Crede mihi, mulier nil habet egregium.
327. Ad Gelliam, nimis fastidiose de hominibus judicantem.
Hic tibi verbosus, verborum hic pauper et infans,
Hic macer, hic pinguis dicitur esse nimis,
Nemo non animi, nemo non turpis abundat,
Corporis, aut parti deficit ex aliqua.
Hinc odio est quivis; jam vir, jam foemina prorsum,
Judice te, ferri, Gellia, nulla potest.
Ipsam te miror, quod fers, cui demere certe
Multa bonus judex, addere multa velit.
328. De Varo, amicum curru tollere nolente.
Varus parcit equis, tolli si est usus amico;
Nil parcit, quoties utitur ipse sibi.
Solum nimirum sibi se se ducit amicum,
Nullam aliam, hanc praeter, novit amicitiam.
Nescit et infelix, quam sit jucunda voluptas,
Mutuus, officio qui bene certat, amor.
329. De Acca virum fugiente juste, sed indecore.
Acca virum fugit; possim ignovisse, relicto,
Si Varum hic etiam linqueret illa, viro.
Ipsa suos secum sed quando avexit amores,
Irascor, quod sic fugerit Acca virum.
Nempe ferum fugiat, sed famae opprobria vitet.
Non fuga, sed socius displicet ille fugae.
330. De vidua pallente.
Credo equidem, rapto maeret Leonilla marito,
Cor penitum ingenti saucia tristitia,
Multus at exangui est viduae quod pallor in ore,
Fit (laudem id quisnam dixerit eximiam?).
Haud luctu, sed quod metuens convicia vulgi,
Non audet minio pingere, ut ante, genas.
331. De laude ingenii homini nefario attributa.
Ingenio dicis praestantem, seque, sodalem
Atque suum certo qui dedit exitio,
Atque humana furens pedibus, divinaque jura
Obtrivit, sceleris dux malus atque comes.
Ingenium possem saltem damnare pusillum,
Partem aliquam et culpae dicere stultitiam!
Id fieri haud pateris, cum coeli ad sidera tollis
Mirandum immodicis laudibus ingenium.
332. Ad Aulum de Phyllidis levitate.
Regnabas, nunc regna alius tenet, inde tenebit
Tertius et quartus, qui novus adveniet:
Usque recens placet, Aule: recens qui desiit esse,
Hinc, ni vult sperni, protinus aufugiat.
Vana leves tantum Phyllis meditatur amores;
Odit constantis pondus amicitiae.
333. Ad Aulum, de re ignota contendentem.
Ignotum ambobus, de quo contendimus, Aule, est,
Pauca loqui praestat, vel magis, Aule, nihil.
Rideri possit nostrum quod dicet utervis;
Si taceat, nulla est causa futura joci.
Hoc mihi ego malo: ni vis parere sodali,
Dicta crepa famae tu nocitura tuae.
334. Ad Aulum, cur eum fugiat.
Cur male te fugiam, quaeris? Quia displicet, Aule,
Quidquid agis rerum, quidquid et eloqueris.
Id cur displiceat, quaeris? Pol dicere causam
Haud possum, possum at dicere, sic fieri;
Et nolim et doleo fieri, sed plurima conans,
Ne fiat, possum non tamen efficere.
Quod superest, fugio, miserum ne laedere pergat
Quidquid agis rerum, quidquid et eloqueris.
335. Ad Aulum, de se se usurpantem Virgilianum illud "Parcere subjectis et debellare
superbos".
Parcere subjectis et debellare superbos,
Dicis, te genti Romuleae similem,
Quanto at Romulea minor es tu gente, proterva
Istaec vox tanto te decet, Aule, minus.
Subjiciat quisquam vir se tibi, qui modo se se
Cogitat, inque animo noverit esse virum?
Nonne pati quidvis praestat, quam cedere inerti
Sponte sua et flexo procubuisse genu?
Bella para; malo vinci, veniaque carere,
Ultro quam tali me tibi subjicere.
336. De Gellia, querenti sibi virum zelotypum contigisse.
Zelotypum esse virum queritur sibi Gellia; caram
Gellia nimirum se dolet esse viro.
Uxor cara sua est cui namque hoc tempore, spretam
Quisquis non animo deferit immemori,
Neglectam et patitur cui vult se tradere amanti,
Is solet hoc dici tempore zelotypus.
337. Ad Gallam de ejus simulatione.
Nunc lacrymas, verso risum nunc incipis ore,
Et mutas vultum quo placet usque modo.
Non aeque Proteus se se vafer ille solebat.
Formarum omnigena condere sub specie.
Quae sis, Galla, tibi tu scis: ego dicere tantum,
Galla, queo, cui tu te facias similem.
338. Ad Quintum de saltatione impudica in theatro exhibita.
Qui deceant motus vix foedum, Quinte, lupanar,
Ostendi hos denso nempe vides populo,
Atque rapi sacram forma praestante puellam,
Et longis victam cedere blanditiis.
Lege nihil fieri; raptorem haud pendere poenas,
Ille homines quamvis laeserit atque deos.
Haec tu, Quinte, vides? Haec fers? Haec, improbe, laudas?
34Ambabus parcis plaudere nec manibus?
Sibila nunc cessant: promentur scilicet olim,
Si quis erit, virtus quem regat una, chorus.
339. Ad Quintum, majora viribus aggredientem.
Nil non perpetuo moliris, Quinte, labore,
Ut venias clarum nomen in ore virum.
Parvum, operi magno nec par sed, Quinte, labascit,
Ingenium et nisu deficit in medio,
Saxum urges tamen usque adverso, Sisyphe, monte,
Praeceps quod prono volvitur inde jugo.
Menti pone modum cupidae, compesce furentem
Sanus ventoso in pectore gloriolam.
Quandoquidem, quae vis, non es potis, incipe tandem
Velle tibi haec tantum, quae potes efficere.
340. Ad Gelliam eximiae tantum pulchritudinis amatricem.
Est aliquid, praeter faciem
35 quod possit amari,
aetatem et praeter, Gellia, floridulam;
Sed nihil est faciem praeter quod possit amari,
aetatem et praeter, Gellia, stulta, tibi;
Cui natura oculos large dedit; haud dedit, uno
Quo dotes animi cernimus, ingenium.
341. Ad Glyconem, obtrectantem cuidam post ejus digressum.
Praesentem laudas, digressum, perdite, culpas,
Averso tantum fortis in hoste, Glycon.
Magnanimus conferre manum solet obvius ultro,
Atque palam pulchro proelia Marte gerit,
Devitat pugnam timidus, vulnusque dolosa
Furtivum tergo devius arte parat.
342. Ad Gelliam, post longum tempus sciscitantem, quid soror peperisset?
Quid soror ediderit, nescis, tua? Stulta rogare id
Tempore post multo, Gellia, nec dubitas?
Edidit illa marem se dignum; quam tua vincit
Te soror et natos vincat ut ille
36 tuos.
343. Ad Postumum. De Phyllide.
Hirtum animi nulli non praefert Phyllis Amyntam;
Quam magis est asper, tam magis ille placet.
Melle aliae, capitur tetro tamen illa veneno,
Et rerum inversis legibus odit, amat.
At bene habet: talem qui spernit, dignus amari
37 est;
Note: 5Esse odio, talem, Postume, quisquis amat.
344. In semidoctum.
Curas multa nimis, nil non vis scire: Quid ergo?
Attingis rerum plurima, pauca tenes.
Indoctum nec te possum, nec dicere doctum,
Horum sed quiddam, quidquid id est, medium.
Quidquid id est, certe perparvum, perque pusillum,
Quod de te nolis dicere sponte tua,
Quodque alii de te cum dicunt, cogeris, Aule,
Irasci ac totis erubuisse genis.
345. De Cimarosa exploso.
Cimarosa dici placuit, nunc displicet urbi:
Urbs levis est? Artem nescit an ille suam?
Nescit, qui scibat nuper tam multa, doceri
Ipsa mirifice visus ab Harmonia?
Urbs levis est; omni magis est urbs mobilis aura;
Nec stat, judicio sed natat usque suo.
Priscaque si dentur, quaerit nova; si nova dentur,
Nauseat atque iterum vult sibi prisca dari.
346. Ad Postumum in ludo et joco philosophantem.
Laetifico in coetu venaris, Postume, verba,
Dicta Stagiraeam pendis et ad trutinam.
Et carpis, temere fusum quod mente soluta est,
Non omnes veri si quid habet numeros.
Nempe locus nescis et res quod postulat, ista et
38 Note: 5In ludo atque joco quam gravis est sophia
39 ,
Nescis; quique putas in multis te sapere unum,
In multis unus desipis eximie.
347. Ad Postumum, a quo indocilis dictus est.
Indocilis dicor, quem sentis, Postume, nunquam
Velle tuo quidquam credere judicio.
Forsitan indocilis tute es, qui credere nunquam
Mi vis, esse tuum futile judicium.
Hoc mihi si docilis credas, qui dicor, amice,
Indocilis, dicar jam catus ac sapiens.
348. Ad Postumum acrem eorum, quae a quoque aguntur, investigatorem.
Quid quis agat passim vestigas nare sagaci,
Inventum et lucem protrahis in mediam.
Res parit ista odium, speculator displicet, acres
Atque oculos nemo non sibi permetuit,
Utque malum furem, curacem vitat amicum,
Qui studeat, quae sunt condita, surripere.
Hoc nisi si fieri sentis, pol naris obesae es,
Nec, quod opus, sentis, Postume, tu quid agas.
349. Ad Pollam de munere seni apto, juveni oblato.
Antiquum
40 munus, juvenem quod dedecet hercle,
Per te, Polla, vides posse decere senem,
Et tamen id juveni defers; non te subit ulla
Cura, decor quidnam postulet et quid amor.
Cui munus placeat, non deligis: ipsa placere
Cui malis, vero deligis ex animo.
350. In Tullum muliercularum convictu effoeminatum.
Dum teneras inter versaris, Tulle, puellas,
Et coetu in molli tempora longa teris,
Una mihi e teneris jam facta videre puellis,
Nil est molle magis, nil magis est fatuum.
Digna viro nec agis, nec scis, enervis, ineptas
Et tantum doctus dicere delicias.
Tulle, vale, fueras vir quondam; facta puella es.
Salve, Tulla, viri foemina sub specie.
351. Ad Aulum, omnibus merito invisum.
Nec facto es cuiquam, nec dicto commodus usquam,
Ergo odio es vulgo civibus, Aule, tuis.
Cui soli servis, soli es tibi carus et ipsi,
Tam ferus, heu, carus si potes esse tibi.
352. De medicis ac medicina.
Non culpo medicum, culpo artem, nil ubi firmum est,
Docti perpetuo quod teneant medici.
Artem illi haud produnt, ars foede prodit at illos,
Non secus ac fracto qui cecidit baculo.
353. Ad Hermogenem de medicae artis inconstantia.
Quae scimus vere, stant omnia; quod male nutat
Id sciri haud quaquam dixeris, Hermogene;
Hinc medica sciri nil prorsum apparet in arte,
Quae mire formas vertitur in varias,
Et laudata olim damnat, damnataque laudat,
Quod vitam tulerat, ferre ait exitium,
Exitium contra tulerant quae dira venena,
Mira haec morborum nunc vocat antidota.
Artem odi, sibi quae non constat: discere nolo
Quidquam hodie, quod cras dedidicisse velim.
354. Ad Cinnam hominem severum amore captum.
Usque gravis, sapiens usque es, ni flava Lycoris
Adsit; ubi haec est, fis, Cinna, statim insipiens,
Cinna levi levior fis pluma, nulla decori
Est ratio, quidquam nec pudet improbulum.
Blandiris, garris, rides, expromis amores
Ore, oculis, illam quae petit usque, manu.
Macte: laudis eras populo jam, Cinna, Quiritum,
Materies multi magna futura joci es.
355. Ad Ponticum incaute mores suos aperientem.
Quos habeas mores, non quaero: noscere sat mi est,
Quos spernas homines, Pontice, quosque probes.
Improbulos laudas, rides persaepe modestos.
Hoc satis est; qui sis, Pontice, jam video.
356. Ad Glauciam, monenti amico irascentem.
In te quod culpo, dicam tibi, Glaucia, non vis.
Quid? Scripto id dicam carmine vis aliis?
Ni damnare licet, te judice, quod male factum
Est tibi, damnabo judice jam populo.
357. Ad Quintum minus vocalem.
Quae dicis clamas, Quinte, omnia; supprime vocem.
Nil damni est, si nec proximus audierit.
358. Ad Quintum nimis clamantem.
Clamas, nec surdo loqueris; nae prodige vocis,
Quantum vel toti sat fuerit populo;
Nil opus est, quidquid garris, turba audiat. Unum
Testem stultitiae praestat habere tuae.
359. Ad Ponticum Aviti patroni sui divitias ostentantem.
Divitias mihi si tam saepe ostentet Avitus
Ipse suas, moveat, Pontice, mi stomachum.
Quid tu, divitias quum ostentas illius omnes
Ac rerum narras tot numerum et pretia?
Gloriolam haud possim patroni ferre: clientis
Parvi gloriolam ferre queam immodicam?
Quam levis est, risu quam dignus, non sua cui sors
Inflat turgidulum pectus, at alterius?
360. Ad Quintum. De patrono.
Patronum es nactus quod magnum, Quinte, superbis;
Nempe tumes, quod te magna catena tenet.
Esse patrocinium quod dicunt, major ubi aequo est
Patronus, regnum verius esse puto.
361. Ad Rullum indocilem monenti.
Quid moneam frustra? Pejor fis, Rulle, monendo;
Is praeceps, froenum ne videare pati.
Indocilis, tumidusque viam per lubrica tende,
Ipsum dum venias fortis ad exitium;
Quando, consiliis quam vivere dulcis amici,
Stat magis arbitrio velle perire tuo.
362. Ad Varum. De ejus indolentia.
Atrox, heu, facinus; ferro vesanus acuto
Ut sibi Corvinus guttura dissecuit
(Custos, Vare, tuus, doctor tuus ille, parentis
Ille tibi cari qui fuit usque loco.)
Sic narras modo rem post gestam? Nec tibi sermo
Singultuque, alto rumpitur et gemitu?
Nec pavor, informis nec verso est pallor in ore?
Udis nec lacrymae prosiliunt oculis?
Non saevos culpo mores: male displicet istud
Ingenium Alpino frigore frigidius.
Culpo istaec ullo tangi quae corda dolore
Haud possunt, brutis aemula stipitibus.
363. Ad Ponticum flagitiosos acriter defendentem.
Pugnas pro foedis non belle, Pontice, moechis,
Esse quibus credi vis tamen haud similis.
Credo equidem, at pugnas tam saevo Marte, videri
Ut possis pro re bella ciere tua.
364. Ad Gallam Varum Rufo inepte anteferentem.
Quod Rufo Varum pudibundo, Galla, protervum
Praefers, ingenium prodis inepta tuum.
Nec mihi fit pluris Varus, Rufusve minoris;
Tu fis dumtaxat, Galla, mihi nihili.
Nam nihili est certe mulier, qua judice dignus
Est pudor heu turpi cedere nequitiae.
365. De Euno, tormenta perferente.
Supplicium vitans, torqueri pertulit Euni,
Hoc pejor, pol quo firmior, improbitas;
Supplicio tam digna magis, quam victa domari
Non ulla potis est re, nisi supplicio.
366. Ad Pollam pulchram, sed fatuam.
Forma mihi tua, Polla, placet; sed displicet istud
Formae, quam laudo, non simile ingenium.
Quaere alium, qui te captus visatque colatque,
Sola ego tam demens non capior facie;
aequa mente dici nec possum ferre puellam,
Apta oculis, animo quae sit inepta meo.
367. Ad Gelliam. De Thyrside, una illa judice, nequaquam verboso.
Verbosus qui aliis, brevis est tibi, Gellia, Thyrsis;
Illum numquam aliis, tu cito desinere
Semper ais, blando questu nec parcis inepta,
Visque, satis dictum quod semel est, iteret.
Usque adeo variat curnam sententia? Num quod
In re, quam loquitur, mens solet esse aliis?
At tibi (pace tua liceat mi hoc dicere) tota
Mens est in solo, Gellia, qui loquitur.
368. De Glaucia, comi omnibus, nemini commodo.
Congressu in primo nullum non torret amore
Glaucia; tam comis creditur et facilis.
Inde placet minus atque minus, dum denique, cunctos
Miro perfundens frigore, displiceat.
Comis enim curat se tantum; blandus amicis,
Interea soli commodus ipse sibi est.
369. Ad Glyconem, servientem divitiis.
Nempe tumes, quod multa, Glycon, te credis habere,
Aurum ingens, culti jugera multa soli,
Et quidquid rerum per noctem cernit avarus,
Cassas cum praebent somnia divitias.
Credis; habet nec enim rem, qui se non habet ipsum;
Census vile sui mancipium, haud dominus.
370. Ad Pollam, utentem pincerna formoso.
Usque tibi gelidam Thyrsis fert, Polla; calescis,
Atque rubes faciem tu magis atque magis.
Nimirum, ut perhibent, glaciem, gelidasque pruinas,
Atque nivis Scythicae frigora vincit amor.
Pincernam remove flavum: calor iste residet
Quavis et gelida jam tibi pulsus amor.
371. Ad Aulum medicum terriloquum.
Morbi quid metuas, aegris tu dicere noli,
Tantum adhibe tacitus, quod potis es, remedi.
Sic erit, ut prosisque aliis, improvidus obsis
Nec famae interea, quod facis, ipse tuae.
Nam te ajunt, magnum quiddam ut fecisse puteris,
Magnos terriloquum, fingere saepe metus.
372. De Aulo medico, instantes tantummodo morbos curante.
Si rubet, aut livet sincero in corpore quidquam,
Pestem instare malam protinus, Aulus ait,
Et melle, aut oleo, lymphisve a fonte petitis
Tristes Poeonia discutit arte minas.
Malim, discutiat morbos, si magnus haberi
Vult, quos jam quivis sentiat ac videat.
Nil magis est pronum, quam quovis demere pacto
Quos quis morborum fecerit ipse metus.
373. Ad patrem intempestive severum.
Saeve pater, natum increpitas, quem laudibus omnis
Roma deum sedes tollimus ad superas;
Praestantem ingenio, praestantem moribus aureis,
Cultorem sancti mirificum officii.
Saeve pater, non prole ista, sed jure, severis
Quam posses dictis figere, dignus eras.
374. Ad patrem intempestive indulgentem.
Stulte pater, nato indulges, qui perditus omni
Dedecorat probro seque, suamque domum.
Nec mites audit monitus et fine sine ullo
Pergit flagitiis addere flagitia;
Stulte pater, pugna indocili, quem flectere non est
Blanditiis, dura denique vi cohibe.
Degener illecebram patrii non sentit amoris,
Frangetur patriis forsitan ille minis.
375. De Quinto se aliis anteferente.
Quinte, aliis etiam posses fortasse placere,
Ipsi ni placeas, Quinte, tibi nimium.
Hoc peccas, in te laudis quodcumque pusillae est,
Aut modicae, hoc magnum reris et eximium.
Et male te jactas et prae te despicis omnes
Unus virtutis prodigium omnigenae.
Quare odio es cunctis, nec, quod vis, mirus, inanis
Gloriolae at plenus diceris et fatuus.
376. De Cinna lapso ex equo.
Cur sit lapsus equo, causatur plurima Cinna
Verborum longo non sine circuitu.
Sed frustra causis causas contexit inanes,
Ullam non faciunt plurima verba fidem.
Simplex causa placet cunctis, quam praeterit unam:
Indoctus rexit quod male sessor equum.
377. In idem argumentum
Lapsus equo es tantum conspecta, Cinna, puella,
Quae tibi te apparens obvia surripuit?
Nimirum id stulte causaris: non tibi lapsu est
Quam profers, lapsus causa pudenda magis.
Foedum, equus excussit quod corpus; bruta libido,
Quod mentem excussit, foedius esse puto.
378. De Leonilla virum regente.
Cinna suae imperitat domui ferus et jubet omnes
Esse sibi soli morigeros domino.
Id ridet Leonilla, viro nec saeva repugnat,
Effraenem blandis at capit illecebris,
Et captum ducit quo vult et cassa jubentis
Numquam non tandem fit domini domina.
379. In Cinnamum patrem familias imperiosum.
Trux, ferus impersitas uxori, Cinname, natis
Atque tuis, ulli nec locus est veniae.
Clamas, objurgas, contra hiscere non licet ulli,
Cuncta tuo fiunt (jus tacet) arbitrio.
Fortunam laudo, pauper quod natus, inopsque,
Exerces parvum scilicet imperium;
Regnandos tibi si populos daret illa, tyrannos
Istaec barbaries vinceret Odrysios.
380. [ 819] Ad Postumum de Venere infracta conquerentem.
Marmoream infregit Venerem quod castus Amyntas,
Culpatur, vestris questubus aura sonat.
Nec laudo factum; tot questus, Postume, nolo
Effundi at parva re super atque levi.
Questu parce omni, quum millia multa virorum,
Thure dato, vivas tot colitis Veneres.
381. Ad Tullam 41 sua culpa male audientem.
Tulla, malam populus vulgo te dicit: id audis,
Sed tibi te dicis credere, non populo.
Atqui, si nescis, populus tibi credidit ipsi,
Quodque illi ostensum est, scilicet id loquitur.
Stultitia est de te famae nil credere, quum tu,
Quidquid ait, famae dixeris ipsa tuae.
Peccet idem, speculum si quis culpaverit et se
Velle sibi dicat credere, non speculo.
382. Ad Leonillam de amoribus Lycidae.
Quod te incestus amat Lycidas, Leonilla, pudori,
Id nullum dicis dedecus esse tuo.
Hoc fateor, sed quod vesanos narrat amores
Ille tibi multis non sine deliciis,
Tuque audis toties tam lenta fronte, pudori,
Dedecus id magnum pol reor esse tuo.
383. Ad Pollam, divitias ostentantem.
Divitiis ne, Polla, tume: despectior urbi es,
Quanto es divitiis praedita, Polla, magis.
Divitiae, quae sis, clamant et probra loquuntur,
Queis male dedecoras teque, tuamque domum.
Tales divitias, si quis pudor, occule: praestat,
Si jam ferre nequis, fingere pauperiem.
384. Ad Postumum adolescentem, otio indulgentem.
Noctes atque dies cursas, quo vana voluptas
Te vocat ac ludo tempus inane teris.
Sic menses abeunt, sic anni, Postume; ineptus
Sic tibi, sic patriae fis magis atque magis,
Sic, de te fuerat quae spes, fugit omnis in auras
Irrita, magnum illud sic perit ingenium;
Teque aliquis digito monstrans ait: Improbus ille
Esse aliquid poterat, maluit esse nihil.
385. Ad Gallum praeproperum amatorem.
Tulla coli se vult primo, dein forsan amari
Maturo demum tempore, Galle, volet.
Tu stulte properas nimium festinus et audes
Occursu in primo dicere delicias,
Et comes affigis lateri te proximus arcte,
Secretam et garris multus in auriculam.
Quare odio es; tam, Galle, citos pol mirer amores,
Si qua vel e vulgi foece puella ferat.
386. Ad Aconem de Phyllide expergefacta.
Phyllis, Acon, de te dulci quae capta sopore
Somnia tot vidit, fallor, an evigilat?
Nec videt omnigenas virtutes, nec videt acre
Ingenium, mores nec videt aureolos,
Et quaecumque tuens mirata est scilicet, unum
Quum te sexcentis millibus antetulit,
Quum caetu in juvenum sibi te nil dulcius omni,
Nil te uno quidquam dixit amabilius.
Omnia jam pulso perierunt cassa veterno,
Errorem agnoscit jam vigil illa suum,
Ut nocte arrepto per somnum dives in auro,
Mane novo vacuis nil habet in manibus.
387. De Glaucia ob Pholoen atque a Pholoe irriso.
Glaucia ridetur, quod multo pallet amore,
Totus formosa quod stupet in Pholoe.
Rideri at caros inter se se ille sodales
Mavult, formosam linquere quam Pholoen.
Nec miror: praefert aliis unam omnibus; illud
Pol mirans tollo, Quinte, supercilia;
Rideri a Pholoe quod mavult turpiter ipsa,
Formosam sanus linquere quam Pholoen.
388. Ad Fabianum ex amore desipientem.
Nusquam non sapiens, nusquam, Fabiane, decori
Non memor, in sola desipis Herophila.
Atque, tegi quem vis, tam stulte prodis amorem,
Nemo ut non prorsum sentiat et videat,
Nemo ut non clamet, victum nil posse pudorem,
Et famam effraeni cedere nequitiae.
Hoc miror, moneoque iterum, si profit, in una
Hac perdis palmas tot, Fabiane, tuas!
Nusquam non sapiens, nusquam, Fabiane, decori
Non memor, in sola desipis Herophila.
389. Ad Phyllin de Lycida ejus opera stolido.
In lapidem Gorgo fertur mutasse tuentes,
Id pulchra in docto, Phylli, facis Lycida;
Te visa, ipse sui stupet immemor et sine sensu
Torpet, nec bruto discrepat a lapide.
I nunc, tolle animos: laus est praeclara, videntem
Quod laedis vultu noxia monstrifico.
390. Ad Cynnam, populari gaudentem aura.
Cinna, places populo; mallem uni, Cinna, placeres,
Mens bona quem fatuo segregat a populo.
Scurra etiam populo placet improbus et placet omni
Improba quae populo morigera est mulier.
Haec etiam placeant hominum cui probra, tumere
Noli, Cinna, oro, quod placeas populo.
391. De Leonilla sapienti, Barbulae amore capta.
Ingenuo in coetu Pallas Leonilla videtur,
Omnes virtutis tam sapit ad numeros.
Fac illi assideat modo flavus Barbula; dices
Aut Venerem, aut si quid nequius est Venere.
Figit blande oculos, juncta prope fronte coniscat,
Tam sapiens multis non fit inepta modis.
392. Ad Cynnamum oratorem male popularem.
Turpis adulator vera es re, nomine tantum
Orator, solum factus ad obsequium.
Quod gratum semper dicis, non utile quod sit,
Atque comes vulgi es, quem decet esse ducem.
Blande, sile: mulcere aures, turbamque morari
Blandius, incassum, Cynname, scurra potest.
393. Ad Leonillam. Ne quid nimis.
Quod satis est, nusquam sentis, Leonilla; placere
Nil posse immodicum nec, Leonilla, vides.
Hoc perdit miseram, fines transvecta, decorum
Praeteris, indulges officio nimium.
Ornaris nimium, quidquid placitura loquare,
Vel facias, nimium est quod facis et loqueris,
Ergo, quibus sapiens laudem et sibi quaerit amorem,
His risum atque odium tu tibi, stulta, paras.
394. Ad Pallam, cur eam nequaquam invisat.
Tu mihi, Palla, places mire, sed displicet istaec
Scurrarum stipat quae tibi turba latus.
Quorum sermones, lususque aversor ineptos,
Odi et quae dicunt omnia, vel faciunt.
Quin tu dissimilem tibi coetum limine toto
Furcillis properas praecipitem ejicere?
Se circum tales habeat si Pallas amicos,
Palladius renuam scilicet esse comes.
395. Ad Quintum. De ejus libro, in quo scripsit, rem quaeri oportere, non verba.
In libro non verba tuo me quaerere, sed rem,
Quinte, jubes: quaero, nec tamen invenio.
Ingerit innumeras mihi res liber; ast ego quaero,
Qua de agitur, mihi rem, nec tamen invenio.
396. In Tiberium Capreis luxuriantem.
Dire senex, quo te dejecit foeda libido,
Nec morum humani nec memorem ingenii?
Haec Urbem Capreis, Tiberi, mutare, beatum
Nec regem, ut reris, jussit at esse caprum;
Cui densas inter pecudes marcet graveolenti
Segnis in assiduis vita libidinibus.
Huic monstro humanum servit genus? Inclyta sacro
Hoc monstrum Augusti nomine Roma vocat.
397. Inscriptum imagini Cai Marii.
Saeve Mari, Musis utinam florente litasses,
Olim aevo; melior nunc tua fama foret!
Nec quicumque tuo defigit lumina vultu
Horrendis Romae cladibus ingemeret.
398. Cur secundus ordo foeminarum a primo segregetur.
Ultro dum cives ad gaudia laeta vocantur,
Et juvat aestiva ducere nocte choros,
Ordo cur medius summo secluditur? Ordo
Summus an incipiat ne fieri medius?
Urbis enim florem cultas, lepidasque puellas
Ordo habet innumeras, ut perhibent, medius.
399. In hominem ingenio difficili ac malevolo.
Cui nemo est carus, quos nosti cunque, virorum,
Miror, si carus, Cinna, vel ipse tibi es.
Non aliis odio tantum est, sibi displicet ipsi,
Cui, quod bile tumet cor male, nemo placet.
400. Conjugium turpe ac miserum. 42
Tulla virum spernens alios sibi quaerit amores,
Vir Tullam spernens fervet amore alio.
Nec lites ullae interea, nec jurgia gliscunt,
Dicitur et multa pace beata domus.
Bella utinam surgant! Tali mercede redempta
Pace quit ambobus turpius esse nihil.
Turpius ante, dehinc postremo tristius aevo
Externus quando nempe residet amor,
Vinclaque conjugii restabunt sola, nec ullus,
Mentes qui possit jungere, nexus erit.
401. De Polla ob amoris impotentiam a se ipsa desciscente.
In coetu est quoties matura aetate virorum,
Polla sapit, mores Polla habet eximios.
Et prope jam magnis par dicitur heroinis,
Quarum virtutes fama vetus celebrat:
Sed veniat si quis florenti aetate, repente
Cor sapiens, mores mutat et eximios.
Non est, quae fuerat, saecli decus, heroina,
Fit de foece levis foemina Romulea.
402. De reprehensio supervacanea.
Quam se dedeceant, quos vulgo exercet, amores,
(Non adeo est caeco pectore) Tulla videt,
Sed tamen exercet: famae dispendia ferre
Mavult, quam menti ponere fraena suae.
Quid moneam? Coner frustra cur dicere, frustra
Dicit jamdudum quae, reor, ipsa sibi.
403. Ad Cinnam de Tucca temere laudato, ob aliquam cum bonis consuetudinem. 43
Laudatur, viles juvenis quod Tucca puellas
Saepe fugit, coetus et petit ingenuos.
Hoc mire ille tibi, Cinna, est probus atque pudico
aequatur castis moribus Hippolyto.
Quid? non et caeno versari suetus in alto,
Saepe volutabro sus tamen egreditur?
404. In malum scriptorem patroni potentia subnixum. 44
Patroni auxilio nixus tua scripta, Meneni,
Tuta vides, nemo despuit illa palam,
Sed cum eadem spernunt taciti, ridentque legentes,
Jam nil patroni te juvat auxilium.
Dicere quae vulgo metuit, dicit sibi quisque;
Nulli non scriptor diceris esse malus.
405. Ad Levinum astronomum Gallam Veneri comparantem.
Gallam quo Venerem dicis, Levine (monenti,
Crede mihi hoc) nullam carmen habet venerem.
Non illam decorat, quam vis attollere coelo,
Sed rude et illepidum te male dedecorat.
Haec tibi me cultrix Parnassi dicere jussit,
Quae numquam astronomis cernitur, illa Venus.
406. Ad Postumum, cur ejus judicio nihil tribuat.
Nempe tuum (causam tu noris) dissidet usque
Doctorum a sensu, Postume, judicium.
Hinc soleo, quidquid damnesve, probesve, putare
Esse tuum prorsus futile judicium.
Et miror, quinam, quod doctis dissidet usque,
Ipsi non tibi sit futile judicium.
407. Ad Cynnamum de Hermagora stulte laudato.
Praestantem sophia quem dicis, morte sub ipsa
Libros usque suos perlegit Hermagoras.
Haec illi est requies curarum, gaudet ineptus
Venturae cernens praemia gloriolae.
Praestantem sophia noli jam dicere; vulgi,
Judice me, turba ponitur in fatua.
Qui sophiae addictus vita non vidit in omni
Quam nihil est nostra haec, Cynname, gloriola.
408. Ad Tullam de Lycidae pulchritudine.
Pallidulum, exilem, succo, nervisque carentem
Ante alios pulchrum, Tulla, vocas Lycidam.
Prava itidem incipies (credo) jam recta vocare;
Dicetur carbo jam nive candidior.
Ipse quidem posthac si quid male comprecer hosti,
Optabo, fiat pulcher ut ille tibi.
409. Ad Gelliam de ejus rectore.
Rectorem vitae legisti, Gellia, nulla
Qui potis est ulli devius arte regi;
Ille tibi sapiat, sibi qui male desipit ipsi,
Te servet, se se qui dedit exitio?
Gellia, malim, omni careas rectore, tuumque
Unum te laedat futile consilium,
Quam geminam incurras cladem, pereasque, tuaque
Rectorisque tui perdita stultitia.
410. Ad Levinum, navim aeriam construentem, eaque re gloriantem.
Aeriam ob puppim, Gallorum exempla secutus,
Romanum exiguam quam struis ad Tiberim,
Sic, Levine, tumes, sic turges, hercule possis
Puppe sine ut nubes ire per aerias.
Nil tibi opus fumo; fumo levis est magis omni,
Quae gliscit vacuo in pectore, gloriola.
411. Ad Flaccum puellae corruptorem.
Quam stupro opplesti, tibi ducere, Flacce, puellam
Cogeris; haud alia conjuge dignus eras.
Digna alio fuit illa viro; te denique dignam
Se facit foedo perdita flagitio.
Ita pares, ita indecores, o tempus in omne
Probro vir nuptae, nupta futura viro.
412. Ad Postumum de Rufae simplicitate.
Postume, quod multas tibi laudat Rufa puellas,
Judice te, simplex audit et ingenua;
Si nescis, duplex et vafra est, laudibus istis
(Mule, nec id sentis?) rem gerit illa suam.
Quod male fert, alio quovis transferre laborat,
Nempe tuae ingratum pondus amicitiae.
Arte abigit, dura quem vi depellere non vult.
Haec est, quam laudas, Postume, simplicitas.
413. [ Enc. 269] Ad Phyllin cum sene jucunde colloquentem.
Phylli, senem alloqueris gaudens, audisque loquentem
Vultu, quo juvenem blanda puella solet.
Nempe alias corpus, te mens capit, optima Phylli,
Saepe sub incana pulchrior illa coma.
414. Ad Ponticum frustra prudenter admonitum.
Dico aliis, quae dicta volo tibi, Pontice; verso
Multa loquor de te nomine saepe tibi,
Si qua forte queam pravam convertere mentem,
Atque tuae finem ponere stultitiae.
Nil at ago; sentis prorsum nihil; irrita longe
Verba volant levibus ludibrium Zephyris.
Vis, te compellem? Vis clamem? Pontice, ineptis,
Et furis in foeda turpiter Antiphila.
415. Ad Cinnam dominum servis suis deteriorem.
Nempe opibus vincis, nulla non vinceris at re
A servis alia, Cinna beate, tuis.
Vincunt ingenio, te vincunt moribus, ipsa
Te longe vincunt, si quid id est, facie;
Quos ego cum video, Fortunae irascor iniquae,
Servo uni quae tot subdidit heu dominos!
416. Ad Cynnamum, suos metus indecore narrantem.
Umbras vir metuis cassas? Formidine vana,
Si quidquam increpuit, corda viro trepidant?
Digne o cum pavidis lanam tractare puellis,
Et trahere imbelli mollia pensa manu.
Degener, enervi recipis quod pectore; stulte,
Quod narras turpes, Cynname, sponte metus.
417. Ad Aulum, scurrae partes agentem.
Scurram agis ad populum; nec te pudet, Aule, tuorum,
Quos dolet id fieri, nec pudet, Aule, tui.
Rideri gaudes, clamas, rixaris, ineptis
Ore, habitu, dictis, quam pote, stultiloquis.
Istaec caesaries, quam dedecet, istaque vestis
Magnum opibus, clarum sanguine Romulidam.
Verba miser perdo, plausus juvat: omne decorum
Oblitus foede scurram agis ad populum.
418. De Phyllide, ejus amicitias difficile, amores facile nasci. 45
Phyllis amicitias, exercet Phyllis amores;
Illas Alpina frigidior glacie,
Hos contra aetnaeo longe ferventior igne,
Flammas eruptis cum vomit aggeribus.
Cui sit amica viro, non pronum est noscere; amatrix
Cui sit, non dubiis noscitur indiciis.
Quippe oculis, vultu, factis, dictisque, pudore
Posthabito, pectus saucia clamat: amo.
419. Ad Lycum de bellis externis assidue loquentem.
Hic pax alma viget, longe Galli atque Britanni
Bella gerunt; licet hac, mi Lyce, pace frui?
Non licet; heu, narras classes et praelia semper,
Ingrata miserum perdis et historia,
Usque adeo perdis, quam bella audire, molestum
Ut rear esse minus, jam prope bella pati.
420. Ad Cinnam, cur ab eo secedat.
Quod comitem assiduum fers me, Cinna optime, grande
Id fateor grato pectore promeritum.
At durum est, tantum tam longo tempore ferri,
Seque gravem multis noscere ab indiciis.
Ergo vale: hoc demo pondus tibi denique; talis
Debetur tali gratia promerito.
421. Ad Quintum de ejus in comptu ac vestitu elegantia.
Quam coma te deceat, quam vestis, Quinte, rogasti,
Id tua Polla tibi dixerit, aut Lalage.
Dicam ego pol, curare virum quod praestat, omisso,
Ista sequi te quam ludicra dedeceat.
422. Ad Gelliam de Cinna, se inverecunde scabente.
Laedit Cinna oculos atque aures, Gellia, ventrem,
Et faedum irato dum scabet unque femur.
Quando cuncta decent Cinnam, te judice, coram
Te, coram nobis, dic: Decet hoc etiam.
423. De Gellia nihil non probante in Varo.
Quidquid agit Varus, miratur Gellia; nil est,
Illa, quod Varum, judice, dedeceat.
Nil prorsum est. Ipsam id quam dedecet, ipsius acre
Cogar ut in Varo quaerere judicium?
424. Ad Fabullum de novo sodali veteribus antelato.
Iste potest veteres poni longe ante sodales,
Qui tibi succendit pectus amore novo:
Attamen (hoc dictum fige alta in mente), Fabulle,
Non erit, ut fieri possit et ipse vetus.
425. Ad Ponticum de cujusdam severitate ac silentio.
Quae sedet elinguis vultu matrona severo,
Nosque gravi spectat moesta supercilio,
Ne talem credas, qualem nunc conspicis esse,
Ostendi nobis, Pontice, perpetuo.
Garrula jam fiet, jam fiet blandior aequo,
Cum primum flavus venerit huc Lycidas.
426. In molestum suarum valetudinum narratorem.
Nunc algere, inguis, nunc te sudare, laborem
Nunc tibi ob immodicum languida membra trahi.
Aut longas duci somni sine munere noctes,
Aut caput, aut aegros condoluisse pedes.
Ista tuae narra matri; quid perdis inepta
Nos, qui tale nihil quaerimus, historia?
Nostrum scire, tibi quid fiat, nemo laborat;
Qui sis, sisque usquam, noscere nemo cupit.
427. De Varo gloriante, se, quidquid adamarit, constanter amare.
Quidquid amat, dicit, semper se Varus amare;
Laudo, quidquid amat, si bene semper amat.
Sin male, cur laudem, puteum delapsus in altum,
Imo defigi quod solet in puteo?
Fortunae tribuo, quod decidit; usque manere
Quod gaudet foedo in gurgite, nequitiae.
428. De Phyllide prave simplici ac veridica.
Quae sentit Phyllis, fuco procul ablegato,
Promit veraci quaelibet ex animo,
Nec metuit, multos vero ne laedat inepta,
Quidquid at in buccam venerit, eloquitur.
Esse sibi hunc morem fert prae se ac jactat, amore et
Dignam hunc ob morem se putat eximio.
Qui mos quando illi mire placet, utar eodem,
Et sine fuco itidem dicam ego simpliciter:
Phylli, odio est nimium simplex, male displicet urbi
Ista rudis, pugnax, barbara simplicitas.
429. Ad Ponticum de Tulla populo invisa.
Tullam odit populus, tu, Pontice, diligis, ornas,
Falli omnem, dubitas dicere nec, populum.
Tamne tibi, quaeso, fidis; te posse videre
Ut credas unum, quod latet innumeros?
Uni se, quaeso, virtus dedit illa tuendam,
Sexcentis quae se millibus occuluit?
Crede, sapis nimium: populum Plato corrigat, haud nos,
Qui sumus, heu, stulti parvula pars populi.
430. De Gellia immodice laudante sodales suos.
Audit adulatrix falso: dicatur amatrix
Gellia, cum laudes laudibus accumulat.
Fallere non alium vult quemquam, fallitur ipsa,
Intus dum nimio pectus amore calet.
Quos amat eximie, eximios creditque, vocatque,
Et laudat, parce dum putat, immodice.
Nil fingit, simulat prorsum nihil: intima prodit
Sensa animi simplex, judice me, nimium.
431. Ad philosophum, inverecunda scribentem.
Naturam rerum pandens, foeda omnia pandis,
Quae condi coecis par fuit in tenebris,
Ingenuus possit quae nemo audire, nec idem
Continuo totis erubuisse genis,
Quae si forte legat, noceant ne lecta, repente
Ejicere averso cura sit ex animo,
Ne maneant defixa alte, ne bruta libido
Succensa obscaenis flagret imaginibus.
Haec sophia est morum cultrix illa incluta? Magne,
Sic purgas hominum pectora, philosophe?
432. De Phyllide anu, illecebrose loquente de alienis amoribus. 46
Cuique suos loquitur, queis servit, captus, amores,
Hac Phyllis juvenes vindicat arte sibi.
Dicere de se aliquid mallet; verum impedit aetas,
Et rugae et tremulae in vertice canities.
Illecebra, ut placeat, foeda haec modo linquitur uni,
Cuique suam ut laudet, lena velut, dominam.
433. De Auli ingenio.
Eloquio celer est Aulus: laudatur ob hanc rem,
Praeditus et celeri dicitur ingenio.
Tale mihi ingenium nolim; non ille volare,
Dum celer eloquitur, nam solet, at ruere.
Ocyus et
47 dicto, non veri evadit in arcem,
Note: 5Sed salsi caecum decidit in barathrum.
Ingenio hunc (dicenda suo si nomine res est)
Non celeri, at possim dicere praecipiti.
434. Ad Aulum acerbum officiorum omnium exactorem.
Officii trux ad rigidas expendere leges,
Aule, soles, quidquid dicimus, aut facimus.
Reprendis, paullum si quid peccavit amicus,
Nec potes id miti dissimulare animo.
Tam ferus officii exactor, tam ferreus, Aule,
Praecipuo es vitae mutus in officio;
Nemo etenim officium laedit magis, omnia quam qui
Ad summi leges exigit officii.
435. Ad Phaonem, somnia narrantem.
Somnia mi narras tua plurima; somnia dicis
Tota te assidue cernere nocte, Phaon.
Id quidem ego haud miror, cernis quod somnia nocte;
Miror, quod cernis somnia vana die.
Spesque, metusque tui quid sunt, nisi somnia vana?
Quid vigili dignum mente agis, aut loqueris?
Hoc monstrum est ingens, hoc tu mihi dicito, si quid
Vis magni atque novi dicere prodigii.
436. De Cinnae ingenio celeri, at parvo.
Ingenio celeri est, sed parvo, Cinna; labore
Exiguo quod res conficit exiguas,
Ut levis, haud ullo quae pressa est pondere, cymba
Citro, ultro flatu pellitur a tenui,
Nec tamen aerata Neptunia terga carina
Fidens longinquo a littore lucra petit,
Nec vastos inter fluctus {inerrita} fertur
In mediis nusquam devia turbinibus.
Sic ego sim, nisuque ferar vel tardus eodem;
Cinna suas mutet, vertat et usque vias.
Et celer hac illac leviter quocumque ferat sors
Usque vagus volitet per sata papilio.
437. Ad Gelliam. De Tulla, varia pro eorum, quibuscum versatur, varietate.
Tulla probos inter frugi est, moresque pudicae
Innocuos praestat, verbaque Penelopes.
Improbula improbulos inter, dictisque procaci
Omnibus et factis nequior est Helena.
Tam levis est, inquis? Sibi tam male dissidet ipsa?
Quin constat prorsum, Gellia, mirifice.
Unum agit hoc semper: cunctis vult blanda placere,
Huc dextro, huc laevo tramite pergit iter.
Penelope est, capiat sapientes ut sibi Ulyssas,
Est Helene, fatuos ut capiat Paridas.
438. 48 In Cynnamum, ab alterius vitae mentione abhorrentem.
Tecum de superis nil possum, Cynname, rebus
Dicere, quin videam triste supercilium,
Demitti et nigram fronti se effundere nubem,
Testantem in tacito vulnera facta sinu.
Hoc vitae praesentis amor facit, improbe; felli est
Quidquid id est, vitam quod monet esse aliam.
439. Ad Postumum clamatorem odiosum.
Quid clamas? Validam praestat submittere vocem,
Audiri dicis pleraque digna parum;
Fantibus ignosco stultis timide atque modeste,
Odi clamosam, Postume, stultitiam,
Ipsa sibi fidens altum quae tinnit et effert
Oracla, ut sacro Pythia de tripode.
440. Ad Afram mulierem foedam, formae studentem.
Quid faciem pingis? Non te decet, Afra, venustam,
Afra, minus foedam, non erit, ut facias.
Scin', quid te deceat? Decet unum: scire videri,
Quam te, quidquid agas, omnia dedeceant.
441. De Varrone numquam irato.
Irasci numquam Varro solet ac sibi laudi
Esse putat, multo quod riget usque gelu;
Hac illi stipes possit contendere laude,
Et lapis et sensu quidquid ubique caret.
Omni odio atque omni prorsus nam cassus amore est,
Haud unquam stimulis quem ciet ira suis.
Nescit quid vitium, quid virtus, aequus utrique
Pacato quisquis pectore cuncta videt.
442. Ad Cinnam, ejus carmina contemnentem. 49
Dicis, Cinna, meae quidquid cecinere Camoenae,
Esse nihil, lusus et sine mente jocos.
Cerne: hic sunt, vitam quae possint lecta juvare,
Resque bonae multum ludicra frugis habet.
Cerne. Quid at cernas nugator? Spernere vatum
Scripta potes, non et noscere, Cinna, potes.
443. Ad Postumum de Varo inani amico.
Varus amat blando vultu, blandaque loquela,
Et blandis tantum, Postume, te manibus.
Id satis esse putat, vere ut se Thesea possit,
Teque suum ut vere dicere Pirithoum.
Quaere fidem, officium, quidquid re jungit amicos,
Quidquid id est, nugas, verbaque vana putat.
Postume, tu tali socio laetaris? Imago
Dulcis amicitiae te levis ista capit?
444. Ad Cinnam, bonis ac malis placentem.
Cinna, places aeque cunctis; hoc displicet in te,
Passim te laudat quod bonus atque malus.
Id fit enim, similem sibi te quod credit uterque,
Inque tuis cernit moribus ipse suos.
Audit fari eadem atque eadem sentire putat te,
Verum unus falsa luditur a specie.
Virtus pol numquam vitii sub imagine fallit,
Virtutis vitium sumere tegmen amat.
445. Ad Gelliam de ejus nequitia.
Semper ab Idalio falli te dicis amore,
Posse nec aligeri vincere tela dei,
Igne tibi hunc multo medias torrere medullas,
Urere et assidua mollia corda face.
Flagitium pulchris praetexis, Gellia, verbis,
Atque mero phaleras addis adulterio.
Nil opus est ambage ista. Dic, Gellia, vere:
Me vincit, perdit me mea nequitia.
446. Ad Tullum de sodali uno omnibus antelato.
Nulli postponi satis est: cur, Tulle, sodales
Omnes iste unus ponitur ante alios?
Quem nihil est quisquam sibi cur praeponere possit
Nullis praestantem dotibus eximiis.
Perge unum curare, uni te impendere: credo,
Qui nunc est primus, jam tibi solus erit.
447. De Phyllide, amante Eunum, a quo contemnitur.
Phyllis amat solum, soli cui spernitur, Eunum,
Et merito, solum si videt hunc sapere.
Nam sapit hercle, videt quos temni, solus amantum
Censeri innumero quod fugit in numero.
Sic utinam sapiant, Phylli, omnes; quaerat amores
Contemptu posthac et sibi quisque tuos.
448. Ad Varum ab Aegle omnibus antelatum.
Parce tumere, unum quod te miratur et uni,
Vare, tibi cunctos posthabet Aegle alios.
Nimirum haud raro mulier regalia calci,
Carboni aut nigro fercula posthabuit.
449. De Phyllidis querela.
Sponte viros nimio succendit Phyllis amore,
Deinde sibi nimium quos dolet esse graves.
Si tamen illa dolet, non falsa vera querela
Ostentat vires scilicet ipsa suas.
Et putat hoc magnum, frustra contemptus amator
Quamlibet invitam quod tamen usque fovet.
Quidquid id est, fugio Phyllin: pol non erit unquam,
Me vere, aut falso dicat ut illa gravem.
450. Ad Quintum. De catella, ut putabat, amicorum fraude perempta.
Quinte, tuam quereris mactatam fraude catellam;
Parce queri, morbo est illa perempta suo.
Quod tibi tam caram si mactavere sodales,
Quorum te fido pectore quisque colit,
Quorum nemo tuo non mire flagrat amore,
Parce queri; merito est illa perempta suo.
Hoc pudeat: mordax periit quod fraude tuorum,
Quam decuit jussu, Quinte, perire tuo.
451. Ad Quintum senem, catellam plorantem.
Jam canus lacrymas raptae das, Quinte, catellae;
(Crede mihi) lacrymis dignior ipse tuis.
Non quod rapta catella tibi est, sed quod dolor esse
Jam cano tantus rapta catella potest.
452. Ad Aulum Phyllidis laudes praedicantem.
Te pulchrae laudes narrantem Phyllidis, Aule,
Audivi longo tempore, mirificas.
Audivi ac didici, nimio cui pectus amore
Flammatum est, veri cernere posse nihil.
Ac, sibi, quae fingit, sua somnia dicere tantum,
Quae vigiles risu scilicet excipimus,
Qui vero abludens quoties nugatur, amantem
Mendacem haud suemus dicere, sed fatuum.
Mollius aut placuit si quando imponere nomen,
Nec fatuum, ereptis sensibus at miserum.
453. Ad Phyllin Lycidae amore captam.
Defixti semel ut flagrantia lumina, Phylli,
Haud unquam pulchro dejicis a Lycida.
Vulnus habes, necdum sentis: mens tota, decori
Immemor ipsa sui, mergitur in Lycida.
Ridet Amor, saevosque parat tibi, Phylli, dolores,
Absentem quaeres perdita cum Lycidam.
454. Ad Postumum frugi fieri cunctantem.
Cras sapere incipiam, dicis; mox crastina venit
Lux ubi, cras iterum dicis et inde iterum.
Interea magis usque dies tibi nigra propinquat,
Crastina sit postquam nulla futura dies.
Crede mihi, propera, sapiam cras dicere serum est;
Dic hodie, dic nunc, Postume, jam sapio.
455. 50 Ad Postumum, profitentem, se de rebus, non de verbis sollicitum esse.
De re sollicitum dicit se Postumus esse,
Verba, quibus niteat res bene, negligere.
Neglectum possim verborum forsitan aequo
Ferre animo, ut squallet corpus ubi egregium.
Hoc ferre haud possum, de re se scilicet esse,
Audet qui toties dicere, sollicitum,
Congeret innumeras quod res; rem (proh pudor!) unam,
Unam, qua de agitur, negligit interea.
456. In Quintum in familiae peccatis conniventem.
Nil pecco, dicis; peccas, Quinte, omnia: peccant
Omnia nam famuli, te patiente, tui.
457. In Ocnum honore affectum.
Non virtus, fortuna isthuc te sustulit, Ocne,
Immeritum, dici dum cupit omnipotens.
458. In Quintum, quem malus poeta vocarat Catullianum.
Qui docto similem dixit te, Quinte, Catullo,
Fallitur; haud quidquam est nam mage dissimile.
Ipsa lucidior splendet prope luce Catullus,
Obscuris at tu obscurior es tenebris.
Ille sua ingenuo contingit scripta lepore,
Tu rude nescio quid scribis et illepidum.
Illum docti omnes mirantur, te probat unus,
Quem, sua quum recitat carmina, nemo probat.
459. In Battum res mathematicorum proprias versibus pertractantem.
Grata mathematicis non sunt, non grata poetis
Carmina, quae scribis, Batte; mathematicus
Nosse negat linguam se Phoebi; scita mathesis,
Ponderaque et numeros nosse poeta negat.
Ergo aliud scribe, aut aliter; qui ingratus ubique es,
Incipias fieri gratus at alterutris.
460. [ 1354] In Glauciam propriis laudibus carentem.
Vis te laudari? Quid laudem, Glaucia? Mores?
Ingenium? Formam? Vae misero! Proprium
Nil est; namque genus, quod jactas, non tua laus est,
Sed veterum, a queis tu degeneras, proavum.
461. In Coecilianum hominem molestum et illiberalem.
Dives ego verbis, tu nummis: verba rogantem
Quid, si te nummos, Coeciliane, rogem?
Turpe ais, id, fateor; multo at mage turpe, rogando
Quem vexas, illi reddere nolle vicem.
462. [ 895]
De Tucca homine indocto, libros coemente.
Emit librorum tria millia Tucca; rogas, quid
Legerit inde? Omnes, quotquot erant, titulos.
Hoc tantum e libris discit sibi; caetera discet,
Si quis erit limo de meliore nepos.
463. De homine ex vulgi opinione cordato.
Nil audere, loqui vel nil vel paucula, vulgo
Cordati egregie dicitur esse viri.
O nimium excordes! Isto non stipes, eodem
Cordatus possit vel lapis esse modo?
464. De Cinna homine levissimo.
Quid nunc Cinna velit, vis, longo doctus ab usu
Dicam? Vult, quod heri noluit, ingenium
Tale habet; assidue natat huc male firmus et illuc,
Alternatque levi pectore propositum,
Possis ut erroris nullo dixisse periclo:
Sprevit Cinna heri hoc? Ergo amet hoc hodie.
465. Ad Lycum. De invidia.
Spernere te invidiam dicis, Lyce; dico ego contra,
Te potius sperni tantulum ab invidia.
466. De Batto in invidiam declamante.
Battus in invidiam declamat; pagina nulla est,
In qua non aliquid scribit in invidiam,
Quam male vexari patior; namque est mala pestis
Digna peti, quot sunt, omnibus opprobriis;
Attamen hanc pestem qui contra exarserit ille,
Non video; nigro quem petere invidia
Curnam dente velit tam parvum, tam que pusillum
Scriptorem nugarum et carminis illepidi?
467. [466b] [ 847] In Aulum. De invidia.
Nec tibi, nec Varo quisquam invidet, Aule: facis te
Hoc magni, Varo dicis et esse parem.
Falleris: invidiam supra volat ille; tuo tu
In coeno infra omnem volveris invidiam.
468. [467.] In Cinnam bonum oratorem, malum poetam.
Orator cunctis placuisti, Cinna; poeta
Factus ut es, soli jam tibi, Cinna, places.
469. [468.] Ad Phylliden magis de corpore, quam de animo sollicitam.
Corpus, Phylli, ornas. Quid mentem? Servus ubi auro
Fulget, cur pannis obsita squallet hera?
470. [469.] Ad Ponticum de suis atque illius carminibus.
Tenuia, sunt, fateor, quae scribo, si mea vatum
Carminibus veterum carmina contuleris;
Verum eadem conferre tuis quum, Pontice, nugis
Incipio, haud fateor tenuia, magna voco.
471. [470.] Ad Quintum. De Varrone, scripta ejus probare dicente.
Scripta probat, dicis, Varro mea; dic mage, Quinte,
Dicit se Varro scripta probare mea.
Adde: mihi dicit; multos nam saepe videmus
Scriptori haud eadem dicere quae populo.
472. [471.] Ad Rullum nimium sibi confidentem.
Fidis, Rulle, tibi, nec quare fidere possis
Quidquam est; sed fidis tu tibi, Rulle, tamen
Et quocumque venis, vir magnus credis haberi,
Nulli non ipsis carior esse oculis.
Omnes te laudant, omnes mirantur et optant,
Ingenio capti, moribus atque tuis.
Felix! Vecordi, si possim, cur ego demam,
Tanta tibi quae fert gaudia, stultitiam?
473. [472.] [ 795] Ad Quintum male celantem animi sensus. 51
Qui celare animi sensus nequit, abdita rerum
Et prodens, aliis et sibi saepe nocet,
Non simplex, qualem te dicis, Postume; verum
Est imposve animi scilicet, aut fatuus.
Ut qui vel rerum nescit discrimina, nullis
Praecipitem aut froenis mentem inhibire potest.
Haec tibi, simplicitas quando est nil posse tacere,
Insano fieri quid pote simplicius?
52
474. [473.] Ad Fernandum, in coetu amico mente suspensa versantem.
Immotoque haeres vultu, Fernande, nec audis
Si quis compellans excitat attonitum,
Nempe tuas versas res tecum et mente sub alta
Nescio quid curae concoquis assiduae.
Verum hoc ut faceres, quam coetus visere amicos,
Te fuerat satius, crede, manere domi.
475. [474.] In Gelliam.
Quanti te faciam, si nondum, Gellia, nosti,
Quid dicam? Nihili, Gellia, te facio.
476. [475.] In Nearchum sibi uni commodum.
Nil obstare tibi pateris; nec scire videris,
Esse aliis etiam jura, Nearche, sua,
Nec fas esse tibi quasvis imponere leges,
Atque tuum quemvis flectere ad arbitrium.
aere para, servosque tuos rege: libera turba
Non damus indecori colla premenda jugo.
477. [476.] De arrogantia Hermogenis.
Naturae leges tu te deprendere, frustra
Quaesitas aliis, posse ais, Hermogene,
Protrahere et verum claras in luminis oras,
In coecis quod adhuc delituit tenebris?
Tamne alios, tam te ignoras? Tam magna pusillus
Audes tam stulte promere pollicita?
478. [477.] In Sabidium verbis tantum se gratum profitentem.
Saepe mihi debere uni te cuncta fateris,
Idque facis vero, ceu reor, ex animo,
Quod gratum est, Sabidi; mihi sed qui cuncta fateris,
Me debere tibi, fac, aliquid fatear.
479. [478.] Fronti nulla fides. In Origenem.
Fronti nulla fides: figit qui lumine terram
Interdum et coelum suspicit Origenes,
Ingemit et lapsos nullo jam vindice mores,
Prisca patrum et nobis tempora commemorat,
Lascivos inter laetus conviva sodales
Jecit spurcidicis libera verba jocis,
Atque cibi ingessit ventri, quod sat foret urso,
Certavit largis strenuus et cyathis;
Inde gravis multisque epulis, multoque Lyaeo
Vix potuit sera nocte redire domum.
Scilicet haec illa quondam sub fronte latebat,
Seque dato effudit tempore nequitia.
480. [479.] In medicum.
Quod se non patitur curari more bubulci,
Naturam ac morbi dispicit ac remedi;
Fallor, an hoc Varro fatuus stultusque videtur,
Atque tibi mire displicet, Hermogene?
Tunc fiet, credo, sapiens, se se tibi mutus
Mactandum brutam quum dabit ut pecudem.
481. [480.] In Ligurinum scurrantem.
Miror, amo, cuicumque dedit natura leporem,
Ingenuo ut posset spargere dicta sale.
At foedos odi scurras, fugioque, popina
Audiri dignos et reor in media.
Quaere illic, Ligurine, tibi qui plaudere possint,
Ingenuis tantum plauditur hic salibus.
482. [481.] Aliud.
Non soleo, quod tu rides, Ligurine, procacis
In morem scurrae dicere ridiculum.
Te soleo, spernenda jacis cum dicta procacis
In morem scurrae, dicere ridiculum.
Crede mihi, quotquot sapiunt, non quae male rides,
Sed risum rident, o Ligurine, tuum.
483. [482.] In medicos.
Quot medici pestes numerant, proh Juppiter, usque
Humanum passim queis perit omne genus!
Et pulchre numerant, si tot modo pestibus unam,
Ante alias ipsos adjiciant medicos.
484. [483.] In idem argumentum.
O miseri, vestras flete artes, pharmacopolae,
Nil herbis, succis nil opus est variis:
Ut fullo maculas, sic omnem smegmate morbum
More novo sapiens eluit Hermogenes.
Scilicet id solum restabat, dira venena
Postquam verti usus vidimus in medicos.
485. [484.] In idem argumentum.
Arte nova purgas omnes qui smegmate morbos,
Vis fullo dici, Lygdame, non medicus.
486. [485.] In Quintum a nemine se carpi patientem.
Aures obtundi clamat sibi Quintus, amice,
Quod merito dictis carpitur ille tuis.
At si laudari se se audiat, auribus aequis,
Crede mihi, longas audiat Iliadas.
487. [486.] Ad Calinum de rebus ad Societatem Jesu pertinentibus inter Sarmatas.
Sarmatiae antistes quanam fideique, bonisque
Moribus hoc duro in tempore prospiciat,
Communi magis an prosit, noceatne saluti,
Audiri si vis, parce, Caline, loqui.
Publica negligitur, cordi res est sua cuique,
Nec quaerit, quo sit fasque, piumque loco,
Sed quam cara domi, vilisque annona, parari
Quo possint pretio pabula, vel segetes.
488. [487.] De Postumo, plura scire cupiente.
Nil non scire avidus; nunc hoc, nunc arripis illud,
Et nulla certum figis in arte pedem.
Hinc libasse quidem praeclaraque, multaque rerum
Diceris et rerum, Postume, scire nihil.
489. [488.] De homine male rudi et indocto.
Cum vidi, possum bipedem te dicere; cum te
Audivi, possum dicere quadrupedem.
490. [489.] De homine parvo ingenio.
Frons refugit; cerebri est sedes angusta, sed arcto
Exiguum in spatio laxe habitat cerebrum.
491. [490.] In senem lasciva loquentem.
Jam tua canities decet ipsum Nestora: sermo
Cur tuus, Aule, ipsum dedecet archemorum?
Effoetae vires frigent in corpore; curnam
Sola calet foedis lingua cupidinibus?
Qui tua desuevit jamdudum facta timere,
Foemineus metuit cur tua dicta pudor?
492. [491.] In Cinnamum sybillarum, furentium more sua carmina recitantem.
Te vidi in medio coetu jacuisse supinum,
Distorquere oculos, triste supercilio
Nescio quid torvo minitari, adducere frontem,
Et mentem apposita saepe fricare manu,
Nil fari, vultu defixo ardere; furore
Esse malo captum, Cinname, credideram.
Nunc coepi ut nugas recitantem audire, furentem
Haud ego te credo, Cinname, sed fatuum.
493. [492.] Ad Aulum olim comitem suum.
Quid me, cui comes assiduus dudum ire solebas,
Nunc fugis, Aule? Mei te piget, an miseret?
494. [493.] Cur laudatus ab Aulo Aulum minime laudet.
Quod te non laudo laudatus carmine, acerbe
Iratus passim diceris, Aule, queri.
Huic finem ut statuam questu jam denique, totam
Verax rem paucis vocibus expediam.
Immeritus nec amo laudari versibus, ullum
Nec laudo ipse meis versibus immeritum.
495. [494.] In avarum.
Mutua qui nummum te millia quinque poposcit
Postumus, hunc vitas, hunc, Mariane, fugis.
Jure pudet, credo, socio quod, dure, negasti
Speratam extremo in tempore dives opem.
496. [495.] Cur vitat Cinnam.
Disco aliquid mecum, nil tecum, Cinna; rogas et,
Cur solus malim, quam comes ire tuus?
497. [496.] In fastu tumentem.
Fastum pone, aliquid fortasse videbere; totum,
Si quod habes, fastu perdis, Avite, decus.
498. [497.] In garrulum.
Eloquio, Bolane, putas, te posse placere,
Ullo nec parcis tempore multa loqui.
Interea coetu e socio pars oscitat, ora
Pars alio vertit, pars etiam obloquitur.
Nec sentis, nec te sentis, insulse, loquentem,
Quidquid agas, nullo posse placere modo?
Quid mi igitur suades, inquis? Quod scilicet unum
Est remedi, posset si modo confieri;
Sed flammam frigere prius, glaciemque calere,
Quam te mutatum posse tacere puto.
499. [498.] In hominem nimis apertum.
A te jure cavet sibi Lesbia: quae tibi dixit,
Dicere tu toti, Marce, soles populo.
500. [499.] In Aeglen pravis moribus foeminam.
Pulchram Aeglen renuit pulchrarum Flaccus amator
Ducere. Quid? Formam non videt eximiam?
Pol videt, at mores formae concedere sensit,
Ipse suo et quiddam pertimuit capiti.
501. [500.] In medicos.
Cur valeat Quintus, vacuos ut venit in agros,
Quaeritis? Id lenes non faciunt Zephyri,
Non dulces avium cantus, umbrosaque Tempe,
Puraque de gelido lympha voluta jugo.
Nempe valet, quod, quos hic semper consulit, illic
Ad latus haud ullos Quintus habet medicos.
502. [501.] In phylosophum ineptientem.
Istas venari nugas et inania, magne,
Non pudet atque jocis ludere frigidulis?
Sectari adsuetam rerum sublimia mentem,
Omnigenamque omnis cernere vim sophiae,
Verborum levis ad lusus demittis ineptos,
Vecordes fatuo quae sale detineant,
At sanos certe laedant, cogantque dolere,
Tantam esse in tanto stultitiam ingenio?
503. [502.] In Eunum medicum.
An ducenda uxor tibi sit, me consulis, Eune?
Duc age quam primum, quandoquidem es medicus.
Duc, ex parte aliqua, sarci tot damna Quiritum,
Pro multis aliquod redde caput patriae.
504. [503.] In medicos.
Sperne, licet, medicos. Quid? quam facis ipse medellam
Non medicus, sperni non magis, Aule, decet?
Errore in tanto, tanta in caligine rerum
Indoctum doctis scilicet anteferam.
505. [504.] Ad Cinnam foedam uxorem ducentem.
Uxorem ducis tam foedam? Quis tibi, stulte,
Ambos exemit, ne videas, oculos?
Horrendam hanc faciem, terret quae visa tuentes,
Tu vitae sociam vis tibi perpetuam?
Vis modo, Cinna, brevi at nolis, longoque peribis,
Frustra vincla querens tristia, supplicio.
506. [505.] De cantoribus et poetis.
Cur vocem pluris cantor, quam carmina vates
Vendit? Res dictu est et brevis et facilis.
Vox multis, paucis carmen sapit, Ortale; pollet
Auriculis hominum pars bona, mente caret.
507. [506.] In Bassum lentum et frigidum in dicendo.
Nil moveor dictis, dicens quod, Basse, moveris
Tu nihil, Arctoa frigidior glacie.
Frigora frigoribus gignuntur, gignitur igni
Ignis; corda cale, corda ut ego caleam.
508. [507.] De Gellia et Varo.
Perditus indomito Varus tabescit amore,
Et gemit et moesto perluit imbre sinum,
Languidulosque artus aeger trahit et sibi fatum
Haud procul extremi funeris esse videt.
Gellia quid, tantos quae incendit blanda furores,
Atque suis miserum perdidit illecebris?
Aequa mente sedens pereuntem spectat, opinor,
Vim tantam et formae gaudet inesse suae.
509. [508.] In stultiloquum Vari sapientis contemptorem.
Multiloquum dicis Varum, rerum optima sacro
Cum promit docti pectoris ex adito.
Quid cum tu effutis rerum tot inania? cum nil
Profers, quod prosit cuilibet, aut placeat?
Multiloquum dici te vis, an verius hercle
Multave si dicas, paucave, stultiloquum?
510. [509.] In invidum.
Audes, quod scribo, carmen ridere, Philippe,
Ac prae te spernis me, facis et nihili.
Nil ego sum, nil sunt mea carmina; pars tamen illa
aequa tuis multo pol meliora putat.
511. [510.] In fatuum.
Cinna domum liquit, patriam, carosque penates,
Externis longum vixit et in populis.
Inde redux quidnam retulit? Nil praeter eamdem,
Quam patrio extulerat limine, stultitiam.
512. [511.] In Aulum insulsis jocis gaudentem.
Frigidulis gaudere jocis te suspicor, Aule,
Quos audis fundi cum numero innumero,
Sic blande quereris, possis ut jure videri,
Sistere non illos velle, sed elicere.
513. [512.] In amicum insulse jocantem.
Desine jam miseros tandem vexare sodales
Tot jam frigidulis, dulcis amice, jocis.
Sit modus, ah, tandem, nostris parce auribus; ipsi
Si non vis nobis parcere, parce tibi.
Ne, quamvis celer, ingenio dicare pusillo
Verborum parvum natus ad aucupium.
514. [513.] In nebulonem, sibi honores poscentem.
Stultus, iners primos tibi, Glaucia, poscis honores,
Omnia credis avos quod meruisse tuos.
Hoc quoque avi meruere; illis servata, nepotum
Publica uti vitio res male dispereat.
515. [514.] In medicos.
Corpore quam valido, quam firmo robore, Phylli, es
(Mitto alia) hoc certe noscimus indicio.
Consulis assidue medicum, paresque jubenti,
Et tamen (id fieri qui pote?) vivis adhuc.
516. [515.] De Phyllide.
Omnes dum spernit, dum vitat Phyllis ineptos,
Nullo non facta est Phyllis inepta magis;
Nulli non odio est, quos et sibi cunque dolebat
Esse graves, cunctis se dolet esse gravem.
Has pendit poenas et vita pendet in omni
Aspera difficilis scilicet ingenii.
517. [516.] Quod rudis est, ultro docet omnes Cinna.
Quod rudis est, ultro docet omnes Cinna, docere
Desinet, incipiet cum minus esse rudis.
Errorem expertus metuet, verique timebit
Pro vero falsam ne arripiat speciem,
Ne certa incertis mutet, ne cernere credat,
Quae nondum caecis dispicit in tenebris.
Forsitan et quorum se nunc vult esse magistrum,
Se se horum subdet sponte magisterio.
518. [517.] De Rullo.
Rullum, quosnam habeat caros, carasque, rogasti.
Quin tu Rullum, habeat quae modo cara, rogas?
519. [518.] In hominem asperi ingenii.
Quod te omnes fugiunt, stulte miraris, Ofelle,
Sentibus a rigidis quisque manum retrahit.
520. [519.] De Phyllidis instabilitate.
Nempe die decies ploratque et ridet in uno,
Alternatque omnes Phyllis inepta vices.
Odit, amat, vitat, sequitur, probat, improbat; horam
Non unam potis est esse sibi similis.
Cui quanam placeas? Nulla est via, Postume, prorsum;
Ni simul incipias albus et esse niger.
521. [520.] In hominem nullius pretii.
Si tibi non placeo, placeo mihi, Postume; et ipsum
Pol mihi ob hoc placeo, quod tibi non placeo.
522. [521.] In medicos.
Languidulo, enervi, quamvis florente juventa,
Quaeque dies morbi fert aliquid, Lycini,
Et feret usque, istum jubeas dum abscedere, te te
Usque suo medicus qui regit arbitrio.
Ille senes; corpus curet juvenile palestra,
Venatus, cursus, longum iter, acer equus.
523. [522.] In Glauciam jactatorem.
Teque, tuas et res loqueris mihi, Glaucia, nec scis,
Teque, tuas et res quam nihili faciam,
Quam ferri haud possit quisquis sermone molesto
Assidue inculcat quae facimus nihili.
524. [523.] In medicos.
Saxeus est certe Varro, vel ferreus: omnes
Usque audit medicos et tamen usque valet.
525. [524.] Quem putat medicorum esse optimum.
Quinte, rogas, quem nam primum reor esse medentum?
aegris, Quinte, sua qui minus arte nocet.
526. [525.] De Gracchi instabili ingenio.
Omnem, pluma velut, Gracchus mutatur ad auram;
Vult, non vult, mutat, diruit, aedificat,
Quod petiit, fugit, repetit quod fugerat ante,
Nutat et aeterna mobilis usque vice.
Qui foede ludi, falli qui protinus optat,
Instabili fidat credulus ingenio.
527. [526.] In nugatorem.
Magna voce crepas nugas et inania rerum,
Quae nollet parvus dicere, Quinte, puer.
Unde, rogo, tanta est stultae fiducia linguae?
Istos, dic, tantos quinam animos faciat?
Culpa tua est, faris quod talia? Nostrane fantem
Talia quod lento pectore perpetimur?
528. [527.] In hominem parvi ingenii.
Impendis curam parvis, mi Postume, rebus
Ingentem, versas quodque dici tacitus,
Consulis et nugas magno molimine, ceu si
Vel tua, vel patriae pendeat inde salus.
529. [528.] In idem argumentum.
Desine sollicitas curis super addere curas,
Et te consultis et cruciare tuos.
Consilium sit, res ut poscit quaeque; capesse,
Quod nihili est, nullo, Postume, consilio.
530. [529.] De se et Postumo.
Obscurus tibi sum, nec possum clarior esse,
Primas ni discas, Postume, litterulas,
Et linguae noris leges et verba Latinae.
Haec si perdisces, Postume, clarus ero.
Sin perges foede nescire, haud lux mihi deerit,
Sed tibi, queis lucem pervideas, oculi.
531. [530.] "Stultum ajo, nullum quod tu non despicis, Aule."
Nullum non rides, nullum non despicis, Aule,
Turgidus hoc fastu diceris immodico;
Ast ego non fastum soleo, quod despicis omnes,
Sed puram putam dicere stultitiam.
Nam civesque suos, seque ipse ignorat, opinor,
Omnes qui fastu despicit immodico.
532. [531.] De Cinnae fatuitate.
Nil, nisi mens deerat, patriam tibi, Cinna, colenti,
Haec, credo, externis quaeritur in populis,
Sed qui mente caret, mentem non invenit usquam,
Extremum et fatuus permanet ad tumulum.
Hoc unum assequitur visens regna extera, se se,
Quamvis insipiens, ut sapere ipse putet.
533. [532.] De anu.
Ultro dicit anum se Gellia, quod videt esse,
Qui dicat contra floridulam et viridem;
Sit qui dicat anum, rugosaque, canaque, dicet
Ipsa, reor, se se floridulam et viridem.
534. [533.] Quare Postumus uxorem non ducat.
Omnes vestigas, sectaris et usque puellas,
Ullam conjugio nec tibi jungis adhuc.
Si quia nulla placet, mirum est pol; si quia nulli
Tu potius, miri, Postume, nil video.
535. [534.] De Cinna clamante: "O tempora! O mores!"
Clamas "O mores!", clamas "O tempora!", ferri,
Cinna et tu clamans forsitan ista potes;
Verum eadem clamant (id quis ferat aequus?) et illi
Moribus haec si qui tempora dedecorant.
536. [535.] In hominem loquacissimum.
Permagnum hoc peccas; ne disrumpare, vereris,
In buccam, si, quod venerit, id taceas.
Interdum et, dictum ne perdas, perdis amicum,
Et mordax famam prodigis ipse tuam.
Foedius hoc multo est, quam si quis fine sine ullo
Id
53 , quod ais, pergat rumpere, amice, tibi.
537. [536.] In idem argumentum.
Laudaris, tacito quod nil sub pectore celans
Cuique soles mentem, Quinte, aperire tuam;
Verum istam possit laudem fatuusque mereri,
Quisquis et epotis incaluit cyathis.
Ergo alium pro me, quem vis, tibi quaere sodalem,
Istaec delectet quem tua simplicitas.
At mihi di faciant sapiens contingat amicus
Nil unquam simulans, multaque dissimulans.
538. [537.] Si sapis, ingenium ne jacta.
Ingenio pollet Varus, magnoque feretur
Ingenio, jactet si minus ingenium.
539. [538.] In idem argumentum.
Ingenio praestare putat se Varus, acutis
Ergo suis dictis venditat ingenium.
Omnia vult scite, salse vult omnia; quidquam
Dicere vulgari more modoque fugit.
Nec, reor, ingenio prorsum caret, omnia nec quae
Dicit, stulta reor, nec reor illepida:
Ingenio sed si praestaret, nosset, ineptus
Quam sit, qui cupide venditat ingenium.
540. [539.] In loquacem.
Quod celer eloquio es, magno tibi, Quinte, videris
Ingenio; verum falleris egregie.
Nam celer eloquio es, quod nunquam plurima rerum,
Quae fantem possunt sistere, Quinte, vides.
541. [540.] In Postumum, culum sibi rumpi perpetuo dicentem.
Nescio quid rumpi dicis tibi, Postume, dictum
Et semel inde iteras atque iteras toties.
Urbe at jam tota sit nemo, cui tua dicta
Non rumpant caput et non cerebrum excutiant.
Parce, precor, tandem, tandem et miserere Quiritum,
Crambe eadem toties quos repetita necat.
542. [541.] In Cinnam scurrantem.
Multo rideri mavult, quam Cinna taceri;
Hinc placido sannas pectore perpetitur,
Ludibrium et fieri gaudet, quin se solet ipse,
Ni faciant alii, ludibrium facere.
Felix, quem voto spes non frustratur inani,
Tam facilem quaerit dum sibi gloriolam.
543. [542.] In Philippum de se perpetuo loquente.
Nusquam non de se gaudet garrire Philippus,
Hinc laudesque suas et sua probra refert,
Rideri et se se patitur, fatuumque putari,
Dum ne sit quo non tempore dicat: EGO.
544. [543.] De Quinti arrogantia.
"In puteo verum", dixit Democritus; id tu,
Ceu pateat claro in lumine, Quinte, vides.
Nec metus, incautum ne quis malus auferat error,
Ne quid te falsis ludat imaginibus,
Nil usquam dubitas, aperis rerum omnia, qualis
Arcano Phoebi Pythia de tripode.
Hinc sapiens stultis fortasse videre, sed illis,
Qui sapiunt, stultus ne videare, cave.
545. [544.] De amico suo insulsa loquente.
Frigida curantur calidis, reor, omnia, praeter
Frigora, tot gelidis quae facis ipse jocis,
Queis neque Caucaseae possunt certare pruinae,
Victa nec adstricto Strymonis unda gelu.
Hoc si quem frigus glaciat, tua munera, frustra
Potat, Nicaeum, dulcis amice, merum.
546. [545.] De Aulo.
Quod facis, Aule, tuum jacta genus: id nisi jactes,
Crede mihi, nullo proditur indicio
54 .
547. [546.] In hominem nequam.
Tempus habes vacuum numquam; nec miror. Habere,
Postume, quis possit, quod male perdiderit?
548. [547.] In Aulum genere superbientem.
Se se Aulus perhibet claris majoribus ortum,
Garrulus et magnos saepe recenset avos.
Laudo; namque genus si quis non audiat, hirtam
At faciem et mores viderit horridulos,
Illum nobilium non clara e gente Quiritum,
Sed natum e vili dixerit agricola.
549. [548.] De laevo Hipponoes ingenio.
Miraris, tam pulchra, domo tam clara, sodales
Circa se paucos quod videt Hipponoe.
Miror ego, se circa ullum tam laeva sodalem,
Tam facilis laedit quod videt Hipponoe.
550. [549.] In senem coram puero turpia narrantem.
Foede senex, puero coram qui turpia narras,
Ut video, rursum es factus et ipse puer.
551. [550.] In Varronem, pubblica munera sibi deposcentem.
Pubblica deposcis, Varro, tibi munera, magnis
Cui parvo nasci contigit e proavis,
Romanam ut, proavi quam servavere tui, rem,
Incipias stulta perdere mente nepos.
552. [551.] Ad Cinnam honoribus sibi immerito delatis intumescentem.
Cinna, tumes aliis magno praelatus honore,
Quem paucis, abeat quo tumor, hoc doceo.
Nondum etiam inveni quemquam in tot millibus unum,
Ceu credi tanto dignus honore queas:
Ipsi qui lucem, quondam qua fulsit, honori
Non demptam credat sordibus esse tuis.
553. [552.] In Orestem medicum. "Plectit me visens, non, qui non visit, Orestes."
Aegrum non visit me, credo, ut plectat Orestes,
At pol, si visat, plecteret ille magis.
554. [553.] In medicum obtrectatorem medicorum.
Eximii peccant, te judice, Vare, medentes,
Ipse docens peccat multa etiam Hippocrates.
Te quoque credo equidem tanto peccare minorem,
Cumque sciant illi paucula, scire nihil.
555. [554.] In Glauciam subducto vultu incedentem.
Subducto incedis vultu gravis atque beatum
Esse putas, si quem comior alloqueris.
Hoc ego te aversor male spretum, Glaucia, tantae
Si quid forte queam demere stultitiae.
556. [555.] In Varum, omnia se scire profitentem.
Omnia scit Varus, nulla versatus in arte,
Nullum doctrina non praeit artificem.
Ut modo quod factum: medicus febrim autumat aegro
Haud esse; ille refert, esse; latere tamen.
557. [556.] In fatuum se omnia scire putantem 55
Quaere tibi quidvis: respondet stans pede in uno,
Nec solvit nodos, at secat Antigenes.
Tamne audax, inquis? Tam stultus? Dicito: rerum
Quod, quas respondet, perspicit ille nihil.
558. [557.] In Licinium, nimium suae scientiae tribuentem.
Omnia qui rerum respondes, hoc mihi, quaeso,
Responde: fidens, quem geris, iste animus,
Unde tibi est? Rerum quod scis mire omnia, mire
An rerum ignoras omnia quod, Licini?
559. [558.] Renuit credere Postumo, sive affirmanti, sive neganti.
De multis, toties quae facta, infectaque narras,
Callidus et multa pingere ab arte soles,
Scitaris, quidnam renuam tibi credere? Tantum
Haec duo: quodque negas, Postume, quod et ais.
560. [559.] Ad Glauciam importunum, sero se venisse excusantem.
Quod sero venias, purgas te, Glaucia: purga,
Crede mihi potius, Glaucia, quod venias.
561. [560.] In idem argumentum.
Numquam, importunus venias ne forte, vereris;
Hoc importunus, Glaucia, saepe venis.
562. [561.] Ad Gelliam viris nobilibus quibusque delicias facientem.
Magna domus si quem commendat, dignus habetur,
Omnes cui facias, Gellia, delicias;
Sit licet abnormis, nec sensu praeditus ullo,
Ullis nec cultus pectora litterulis.
Quid dicam? Ignosco tibi Gellia; quod facit omne
Vulgus, cum vulgo, stulta puella, facis.
563. [562.] Ad Aulum. De Gellia, eum semper sibi comitem quaerente.
Omnes stultitia qui vincis scilicet, unum
Vult sibi te comitem, Gellia, perpetuum.
Unum impune potest quodquam vult spernere et unum
Testem stultitiae non timet, Aule, suae.
564. [563.] In Aeglen, nimis sedulam et officiosam.
Nullum non curat, nulli non consulit Aegle,
Sedula nullum omni non juvat officio.
Ergo placet cunctis? Cunctis quin displicet: omnes
Urget enim nimia sedulitate gravis.
565. [564.] Cur certi honores Lollium maneant.
Pulchellus, dives, claro de sanguine cretus,
Quinte, rogas, quo sit Lollius ingenio.
Nil opus id quaeri: culmen pertinget honorum
Ille tamen quoquo praeditus ingenio.
566. [565.] In Corvinum mortalium omnium contemptorem.
Quod spernis cunctos, aliis, Corvine, superbus,
Irae mi potius diceris impatiens.
Spretus enim nullum contra non spernis, inultus
Ut ne sit, qui te conficit, iste dolor.
567. [568.] In superbum Tullae fastidium.
Dum tibi quisque gravis, Tulla, est, hoc denique nacta es,
Ut nulli non sis tu quoque, Tulla, gravis.
Et merito; tam tristis enim, tam turgida fastu,
Credo equidem, ferri vix queat ipsa Venus.
568. [567.] In arrogantis ingenii jactatorem.
Quae tu mira vides, alios haud posse videre,
Celse, putas acri quamlibet ingenio.
Est tamen, est, aliis quod visum, tu tamen unus
Nescio qui nunquam, Celse, videre potes;
Istud nempe ipsum: quam stultus, quam sit ineptus,
Qui se acri praefert omnibus ingenio.
569. [568.] In stultum sibi invideri judicantem.
Invidere tibi dicis me, Rulle, nec hercle
Diffiteor; sed scin, quid tibi, ego invideam?
Invideo, talem quod te non spernis et esse
Non risu dignum credis, at invidia.
Hanc tibi pol, laetum quae te, facit atque beatum,
Hanc tibi, ego fateor, stultitiam invideo.
570. [569.] Ad Postumum, rarius et serius se venisse excusantem.
Quod rarus venias, venias quod serus, id aequa
Phyllis ut ignoscat, Postume, saepe rogas.
Illa quidem ignoscit, sed multo ignoscat, opinor,
aequa magis, nullus, Postume, si venias.
571. [570.] In idem argumentum.
Te serum venisse inquis: mi Postume, serum
Quandocumque venit, nil reor esse mali.
572. [571.] Ad Laberium. Nugarum propugnatorem.
Propugnas nugis: crebrae quae denique litis
Digna refers, quaeso, praemia, dic, Laberi?
Nunc alios falli pandis, nunc falleris ipse:
Contemptum haec, odium res parat illa tibi.
573. [572.] In Levinum quaedam signa male collocantem 56
Istud ne signum ruat, omnis Roma timemus,
Hoc, Levine, magis, quo minus ipse times.
Corda metu quatit hoc: nil magnum posse, putamus,
Qui se mire audax omnia posse putat.
574. [573.] Quaenam bona sint vere judicanda.
Magna, Flacce, domo; magno te dicere censu,
Flacce, queo, magnum dicere pol nequeo.
Vulgus enim supra nil surgis vile, vel ista
Quod bona, quae tribuit fors tibi, magna putas.
575. [574.] In Quintum, summa tantummodo probantem.
Summa probo tantum, quaeris mediocria sperno,
Quintus ait; credo, nos ubi quid facimus.
Ipse ubi quid fecit, quale est id cunque, remotum
A summo certe, quam probat immodice!
576. [575.] In Quintum, dicentem: Nil sibi placere, nisi perfectum.
Nil sibi non omni perfectum e parte placere
Quintus ait. Quinto nil placet ergo suum?
577. [576.] In Aulum, honores nequaquam sibi debitos poscentem.
Egregie fungi quo dicis munere Cinnam,
Deterior cupide cur petis, Aule, tibi?
Idne putas verum? Potes id deposcere? Cedant
Pubblica privatae ut commoda gloriolae,
Nec, quod opus, fiat, dum tu dicare sodales
Inter delectus qui facias aliquid?
Rem potes hoc uno communem, crede, juvare,
Communis rei si nihil attigeris.
578. [577.] In idem argumentum.
Pubblica tu poscis tibi munera, pubblica sed te
Munera non poscunt, Glaucia stulte, sibi,
Gloria nec cuiquam tua tanti est, illius ergo
Sperni ut communis debeat utilitas,
Cui male consultum fore, quis non pervidet, excors
Communem si rem qualibet attigeris?
579. [578.] In hominem molestum.
Adventum accedens tardum celeremque recedens,
Dein abitum excusas; id quid
57 opus, Licini,
Quem nemo est, quacumque hora veniasve, abeasve,
Quin venisse cito, sero abiisse putet?
580. [579.] De se et medico.
Nescio quid morbi furit intus, quod, mihi ne jam
Sponte ferat misero perniciem, metuo:
Perniciem sed enim certam reor esse futuram,
Adjutor morbo si veniat medicus.
581. [580.] Ad Cinnam, de Vario. 58
Aes aurum sprevit prae se, quod nempe cieret
Aures percussum deteriore sono.
Huic aurum; tam vana istaec ne quaere; sonore
Haud pulchrum est quemquam vincere, sed pretio.
Hoc tibi habe dictum, vocalis Cinna; pusilla
Voce catum fari despice nec Varium.
582. [581.] "Et victor Quintus ridetur, victus et idem."
Laetari nimium victor, victusque dolere,
Quinte, soles: hoc sors neutra secunda tibi est.
Nam ludus quocumque cadat, vanusque, levisque,
Et purus putus diceris esse puer.
583. [582.] [ Var. 113] De Glaucone et Nigello. 59
Tu parva, Glaucon, ingenti voce Nigellus
In coetu loquitur: mi male utrumque dolet.
Aurea tu sapiens obscuras dicta; molesta
Ille aures pergit laedere stultitia.
Di faciant, versa tandem vice, vox tua grandis
Illius exiguo prodeat usque sono.
584. [583.] De Postumo, lingua parum sibi nota loquente.
Ignarus linguae garris sine more, modoque,
Pergis et invitis auribus obstrepere;
Verbaque moliri magno prope singula nisu,
Multa nec expertus dicere posse tamen.
Ohe, jam satis est; aerumnae denique finem
Pone tuae tacitus, Postume, pone meae.
585. [584.] De Pontico male de rebus judicante.
Juras vera, tibi quae soli vera videntur,
Usque tuo suetus fidere judicio,
Nec metuis, tibi te ratio qua ducere visa est,
Error ne illusum devius abstulerit.
Verum id non metuis quod tu tibi, saepe videmus
Multo cum risu, Pontice, nos fieri,
Quosque tuo credis mirari mentis acumen,
Miramur solam, Pontice, stultitiam.
586. [585.] In Quintum, ne perpetuo ineptiat. 60
Frigida ridentes
61 exceptant dicta, ubi rebus
Apta putant; abs re sunt ubi, despiciunt.
Hoc tibi tu cave sis, in re qui saepe severa
Imples frigidulis omnia, Quinte, jocis.
587. [586.] In Cinnam, qui tertia die, postquam venerat, discesserat Roma. 62
Cinna tribus Romam se se vidisse diebus
Credidit, inque oras hinc alias abiit.
Nil addo: satis est, noris ni caetera, solum
Hoc specimen mirae noscere stultitiae.
588. [587.] De perversa Cynnami sapientia.
Quonam isthaec hauris tua scita e fonte, refutat
Quae mos et sensus, vitaque tota hominum?
Haec tria quod falsum clamant, id, Cynname, pura
Haud usquam veri profluit: e scatebra.
Nec rectum est, resti specie sed fallit inani,
Error quos pessum devius abstulerit.
Parce igitur longis rationibus; haud mihi sensum
Communem ulla queat pol ratio eripere.
589. [588.] In idem argumentum.
Nempe uni effulget veri lux: caetera turba
Omnis Cimmeriis volvimur in tenebris:
Nos prima in rerum facie consistimus; unus
Ima subis rerum viscera tu penitus.
Inque ipsas acri sublapsus mente medullas
In sua dissolvis omnia principia,
Atque istud mirum ingenii scrutantis acumen
Ullam non pateris particulam effugere.
His tibi tu gaude sapientum octavus; ineptum,
Et fatuum quod te dicimus eximie,
Et Veri expertem ante alios, cassumque vocamus,
Turba levis, nihil id scilicet esse puta.
Sperne, decet, solus tam clara in luce locatus,
Nostrum, nox caecat quos nigra, judicium.
590. [589.] De Antigene, se rerum omnia scire putante.
Scire putas, rerum, quae ignoras, omnia, credo.
Haud minus ac nostrum quilibet, Antigene;
Hoc tu deterior, caecos quod scilicet inter
Caecus te liquido cuncta videre putas.
591. [590.] In helluonem.
Barrus adest; nobis primo et sermone popinam
Et medio extremoque ingeret omnigenam,
Quo se curarit potuque esuque beatus,
Queis ventrem implerit strenuus altilibus,
Addet fors etiam, quam pulchre egesserit inde
Tot rerum pleno e corpore congeriem.
Haec narrans cuiquam salsus, lepidusque videtur!
Haec narrans coetu fertur in ingenuo!
592. [591.] In idem argumentum.
Nullo non tractat Barrus sermone popinas,
Et placet ac risus excitat assiduos.
Tam salsus lepidusque est Barrus? Quin mage Barro
Qui arrident, fatuo pectore tam stolidi?
593. [592.] In Cynnamum, se suaque narrantem.
Factaque mi semper tua, dictaque, Cynname, narras,
Quem nec amo, curo discere nec, quid agas.
Parce istis miserum, nugator, perdere nugis,
Nec placet historicus, nec placet historia.
594. [593.] In Tuccam medicum.
Nescio quae narras fibrarum fila cieri;
Hinc sensus hominum gliscere multigenos,
Hinc torpere alios, alios fervescere, flumen
Torrentis rapidum fundere et eloquii.
Haec dum Poeonia doctor mirandus in arte
Saepe crepas, fibras sic mihi, Tucca, cies,
Ut verear, digiti calamum ne sponte capessant,
In te, nugator, scribere et incipiant.
595. [594.] In arrogantem summorum virorum censorem.
Nil dubitas, tibi nil dicis, Corvine, videri,
Decidis certis omnia judiciis:
Quidnam Virgilius, quid vatum culmen Homerus,
Quid Plato, quid magnus peccet Aristhoteles,
Quid scribant dignum tolli, dignumque relinqui
Pandis, ceu sacro Pythia de Tripode?
Quid mirus censor coeptas cum scribere? Nil ne
Peccas? Ni peccas pleraque, dispeream.
596. [595.] In medicos.
Rura salus, urbes morbi tenuere: sequuntur
Poeoniam hi turbam scilicet, illa fugit.
597. [596.] Ad Aulum, semper docere cupientem.
Usque doces tu me; fer te hoc semel, Aule, doceri.
Odi ego me invitum qui tamen usque docet.
598. [597.] In multiloquum, eumdemque fatuum.
Multa loqui, rerumque soles nil dicere, Tucca;
Quin et verborum dicere Tucca parum.
Quidquid ais, prorsus nihil est; nec vel nihil istud
Verborum multo conficitur numero.
599. [598.] In hominem, perpetuo eadem repetentem.
Dicta semel verbis iterum proponis iisdem,
Mox iterum atque iterum, dein iterum atque iterum,
Obtundensque aures, multam praecordia circum
Et bilem incendens et cerebrum excutiens.
600. [599.] In molestum.
Parce queri, celant homines quod sensa, loquuntur
Nec, quidquid volvunt mentibus in tacitis.
Id multis prodest; prodest tibi, Postume, certe,
Laeva queat pessum quem dare simplicitas.
Quae tibi vita foret misero, si dicere quisque,
Quanto sis odio, candidus incipiat?
Si te, quem credis nulli non vivere carum,
Quisque sibi ingenue dixerit esse gravem?
601. [600.] In senem turpia loquentem.
Foede senex, quis te possit perferre, patique
Quae dicis, coetu dicere in ingenuo?
Cui caput incanum est, cui languent scilicet artus,
Lingua sed effoeto in corpore prurit adhuc.
602. [601.] In stultum, sibi invideri judicantem.
Invidisse tibi me dicis; quid tibi praeter
Vecordem invideam, Pontice, stultitiam?
Quam propter nulli non spretus, tu tamen esse
Te tibi persuades omnibus invidiae?
603. [602.] De Quinti natura.
Magnus, Quinte, foris; perparvus, perque pusillus,
Nullius et pretii diceris esse domi.
Id quanam dicam causa contingere? Num quod
Persona eripitur, res manet ipsa domi?
604. [603.] In contemptorem styli cultioris.
Obscurum dicis, quod non intelligis, Aule;
Sic caecos media nox premit alta die.
605. [604.] Ad Glauciam, nihil ineptiarum in amicis ferentem.
Quod nil ferre potes, quidquid peccamus inepti;
Hoc te jam nemo, Glaucia, ferre potest.
606. [605.] In idem argumentum.
Nullum ferre potes, ferri vis, Quinte. Quid isto
Fingi more potest intolerabilius?
607. [606.] [ 713] Ad Quintum omnes fastidientem.
Nemo placet tibi, Quinte, vicem sic reddis, opinor,
Quinte, parem cunctis, queis nihil ipse places.
608. [607.] In inconsultum Fabullum.
Quae magni reges, regum et gessere ministri,
Consilio narras plurima gesta tuo.
Cujus consilio fiunt tam multa, Fabulle,
Fac aliquid jam aliquo tu tibi consilio.
609. [608.] In Rufilli insipientis arrogantiam.
Nobilis ac dives coetu Rufillus in omni
Audiri dignum se putat ante alios.
Ergo meras loquitur nugas, narratque molestus
Saepe eadem et fatuos ingerit usque sales.
Nil et habet pensi quam stulte, quam sine sensu,
Primas dum partes actitet assidue,
Quas pol agit mire, nec quemquam ex omnibus illi
Esse parem possis dicere vel similem.
Hoc si certamus: coetu quis possit in omni
Omnes multiloqua vincere stultitia?
610. [609.] Ad Rullum, sibi uni placere dicentem.
Uni, Rulle, tibi dicis te velle placere;
Istud, mirabor, si tibi contigerit.
Mirabor; nulli qui se scit namque placere,
Ipsi non potis est, Rulle, placere sibi.
611. [610.] In Coecilianum frustra amicitias parare conantem.
Jungis amicitias frustra, tam stultus amari,
Tamque malus cuinam, Coeciliane, potes?
Jungit amicitiam virtus, sapientia jungit;
Addita stultitiae discutit improbitas.
612. [611.] Ad Glauciam, cur suam villulam amet.
Quaeris, quidnam habeat pulchri mea villula? Mitto
Caetera, queis capior, Glaucia, mirifice.
Hoc certe (quod quis non magni facerit?) ut te,
Atque tui similes devia submoveat.
613. [612.] Ad Licinium in idem argumentum.
Devia quod longe mea villula distet ab Urbe,
Displicet illa tibi, perplacet illa mihi.
Ni distet, fugiens qui te Urbem linguere cogor,
Cogerer et villam linquere dein, Licini.
614. [613.] In Glauciam. De se.
Non ego me sprevi usque adeo jam, Glaucia, sperni
Jure etiam ut credam, Glaucia, posse tibi.
Qui, nihil ut magnum tribuas mihi, multa, necesse est,
Ut tribuas certe, queis tamen ipse cares.
615. [614.] In Rullum, poetae scripta improbantem. 63
Quod numquam fecit, Rullus mea scripta probavit,
Communi sensu nunc mea scripta carent?
616. [615.] Aliud.
Nil doleo, spernis mea tu quod scripta; dolerem,
aeque ego ni possem spernere scripta tua.
617. [616.] Tempus cum Corvino amissum reparat.
Quidnam solus agam, quaeris, Corvine? Profudi
Quod, te dum foveo, temporis id reparo.
618. [617.] In Eunum, aliena, non sua, curantem.
Tamne domi nihil est, quod cures, Eune, mearum
Inspector rerum sis mihi ut assiduus?
Omnia sic primus mea factaque dictaque noris,
Ut magnum, ut parvum te nihil effugiat?
Felix, quantam aliis gaudes impendere curam,
Si tantam impendes sedulus ipse tibi!
Nemo erit, in foribus scriptum quod jussit Apollo,
Ipsum qui se se noverit, Eune, magis.
619. [618.] In medicos.
Adduxti quatuor medicos: jam non ego morbum,
Quisquis is est, quatuor sed medicos timeo,
Quorum quisque unus vel multos perdere possit,
Uni, opibus junctis, quid facient quatuor?
620. [619.] In Herophilum puellas nimis laudantem.
Non ornas, oneras multa sed laude puellas;
Ergo tuas laudes jam sibi permetuunt.
Inter se iratae si quando et dira precantur,
Di faciant, te, ajunt, laudet ut Herophilus.
621. [620.] In Cinnamum, multo plausu ab amicis exceptum.
In coetum exciperis multo quod, Cinname, plausu,
Quae causa est? Unam scilicet hanc video:
Quisque sibi salsus fieri lepidusque videtur,
Factaque dum carpit, dictaque, inepte, tua.
Haec nisi spes animos lactaret sola, nequiret
Quisquam ferre tuam, Cinname, stultitiam.
622. [621.] In Quintum multiloquum.
Quinte, rogas, quidnam tacito sub pectore volvam,
Hoc semel, hoc iterum, dein iterum rogitas.
Dicam equidem: volvo tacito sub pectore, quinam
Possis multa loqui; dicere, Quinte, nihil.
623. [622.] In Pupum, parvo vocis murmure loquentem.
Apta loqui perhibent, Pupi, te; credo ego vere
Id dici atque istis scilicet invideo,
Queis natura aures adeo concessit acutas,
Tam parvum vocis murmur ut excipiant.
Ipse quidem culicem soleo exaudire volantem,
Ad vocem videor surdus at esse tuam.
624. [623.] In idem argumentum.
Quae loqueris, Pupi, malo nescire, labore
Quam nimio intentis auribus excipere.
Apta loqui, perhibent, nec sperni digna; necesse est,
Credam aliis verum id, qui nihil audierim,
Cujus, crebra tibi video dum labra moveri,
Verborum haud quidquam venit ad auriculas.
Nec tam longe absum, paucis disjungimur ulnis,
Sed tua vix paucos vox meat ad digitos,
Interdumque ipsis, nondum propulsa per auras,
In labris haerens languidula emoritur.
625. [624.] In Pollam morbos suos continuo narrantem.
Aut caput, aut pectus, aut quidvis denique, Polla,
Assidue narras condoluisse tibi.
Id pulchrae interdum faciunt, nec dedecet illas;
Est quiddam in questu languidulo illecebrae.
Sed te non pulchram (crede hoc mihi) dedecet: iste
(crede mihi) questus nil, quod ametur, habet.
Nec quisquam est nostrum, possit qui ferre gementem,
Cujus vel risu laedimur atque joco.
626. [625.] Se, plus quam morbum, medicos timere.
Morbo equidem afflictor, morbum hunc sed vincere spes est,
Morbus ni major venerit huc medicus.
Illam ego mi pestem timeo; correptus ab illo
Ne peream infelix, nil video remedi.
627. [626.] In Hermogenem medicum de morbis disserentem.
Quot morbi corpus vexent, sermone diserto
Egregie medicus disserit Hermogenes.
Sed multos tamen interea (nec miror) omittit,
Nempe illos, ipsi quos faciunt medici.
628. [627.] [ Var. 122] In Corvinum, omnia secreto narrantem.
Omnia secretam Corvinus dicit in aurem,
Vel toti dicat nota licet populo.
Nempe sapit; mavult unum, quam laedere multos,
Dum tricas narrat frigidus atque apinas.
629. [628.] 64 [ Lud. 106] Ad Tullam, omnia festinantem.
Omnia festinas; maturo tempore, Tulla,
Nil peragis; studio parce, quieta, tuo.
Ut tibi praescriptam nil denique fiat ad horam,
Quamvis desideas, non minus efficies.
630. [629.] In Afrae impudentis libidinem.
Qua se cunque tulit, foedum fert Afra lupanar,
Prodens nequitiae signa pudenda suae:
Turba procax, teneri circum densantur amantes,
Occursant cupidis lumina luminibus,
Effroenis tumido gliscit sub corde libido,
Extremum quae mox proruat in facinus.
Sic olim Actaea, credo, se Thais in Urbe
Spectandam populi densa per ora dabat.
Proh, pudor! Inversi nullo, proh, vindice mores!
Haec cernes? Haec tu, Martia Roma, feres?
631. [630.] In Cinnam in minimis maximum.
Maximus in minimis, credo, vult Cinna videri,
Incidit et si quid forte negotioli,
Omnia disquirit, partes rem versat in omnes,
Et se consultis enecat atque alios.
Sed magna quisquis tractat res mole pusillas,
Pol minimus rebus noscitur in minimis.
632. [631.] In Marianum, morbos suos continuo narrantem.
Si quando tibi condoluit venterve, caputve,
Aut aliud, matri dic, Mariane, tuae,
Vel medico, miserum parce at vexare sodalem,
Ingratam inculcans auribus historiam.
Ipsi condoluit si quid mihi, vix, prope curo;
Vis curem toties quid tibi condoluit?
633. [632.] In Marcum voce nimis sonora multiloquum. 65
Unde tibi tanta est fiducia, Marce, loquenti?
Nil unquam dicis non leve, non fatuum.
Nil unquam dicis non tanto, Marce, sonore,
Audiri, credo, possit ad Antipodas.
Perge tamen, solitum est, quod stulte miror: asello
Quid vocale magis? Quid magis est fatuum?
634. [633.] De Furio illoto cive et lauto agricola.
Rurales odi sordes urbanus et idem
Rusticus urbanas odi ego munditias.
Dulce reor mutare vices, variumque locorum
Mores et cultus vertere ad ingenium.
Furius at contra risum dat, semper ineptus,
Illotus civis, lautus et agricola.
635. [634.] In idem argumentum.
Furius extruxit sibi villam; lautius illa
Nil est, urbanam dixeris esse domum.
Ergo placet multis, mihi displicet; odi ego lautas,
Quum me rura tenent sordida, delicias.
636. [635.] 66 De Cinna et Tucca diversa via pessum ruentibus.
Vix quidquam in vita est, quod credat Cinna licere,
Vix quidquam est, quod non Tucca licere putet.
Quemnam horum laudem, quaeris? Detestor utrumque,
Humani geminam perniciem generis.
Alter enim laeva miseros, dextra abripit alter
Infernum donec merserit in barathrum.
Felix, qui Scyllam vitat, vitatque Charybdim,
Ac tutum medio tramite findit iter!
637. [636.] De Orphyto senescente, nec ideo minus libidinoso.
Aevo jam languet, vitiis viget Orphytus; illi
Mens animi et gelido in corpore fervet adhuc.
Nec saevi patitur volitantia spicula Amoris,
Se miser at telis conficit ipse suis,
Incestosque ignes, juvenis quibus arserat olim,
Sponte rogi extremum protrahit ad cinerem.
Infelix! Necdum sentit, labente senecta,
Extremo quam sit non procul a cinere?
638. [637.] De saltatore impudico.
Roma, tibi molles Triviae qui saltat amores,
Quaesitum et solis Endimiona jugis,
Nempe chori bonus est, morum at malus ille magister,
Quamque placet multis, tam nocet arte sua.
Nil opus in vitium spectaclo impellere vulgus;
Sponte sua in culpam perditus ipse ruit.
639. [638.] In Quintum scurrae more scribentem.
Ridiculum fateor, quod scribis, Quinte; facetum
Esse nego et doctis appositum auriculis.
Scurrari multum distant ac dicere salse,
Scriptori et mimus dissidet ingenuo.
Hunc fugio indignans, hic me tenet ac sibi dulci
Captum Cecropiis vindicat ore jocis.
640. [639.] De homine ingenioso, eodemque scurrante.
Ingenium video scurrae ingens ac dolet in re
Tam parva effundi scilicet atque levi.
Effusas perhibent versando ut stercore magni
Augaei vires Herculis in stabulis.
641. [640.] In Gelliam male amore captam.
Iste tibi mirus, nulli cur, Gellia, mirus
Est alii? Quid? Tu, Gellia, sola vides?
Nempe vides, reor, ostendit quae plurima, formas
Qui rerum didicit vertere, pravus Amor.
Quo simul incaluit mens ebria, nil videt hercle,
Spectra modo, vanas et sequitur facies.
642. [641.] Ad Gallam, nimium admirantem Varum.
Quidquid agit Varus, magnum tibi, Galla, videtur,
Nec miror, forma qui nitet eximia.
Mirer, quidquid agunt, deformi corpore qui sunt,
Esset ni prorsum futile et exiguum.
Exigis ad veri normam nihil: omnia quanti
Sint pretii, sola quaeris et in facie.
643. [642.] De Tulla monitus contemnente.
"Tulla, manum vita suspectam": saepe monebam,
Contempsit monitus illa sed usque meos,
Et juvenis dextram stulte perpessa protervi est,
Dici dum metuit nempe severa nimis.
Ergo quid factum? Juvenis jam Tulla protervi
Suspectam haud patitur, sed petit ipsa manum.
644. [643.] Ad Phyllida amoris furores minime cohibentem.
Percita vesano quod mens tibi fervet amore,
Non turpe id Phylli est, sed magis est miserum
Insanum quod non cohibes at, Phylli, furorem,
Atque ruis, mentem quo malus urget amor.
Id non tam miserum, quam turpe est; unde mereri
Non veniam possis, at magis opprobria.
Illud naturae vitium est; hoc (desine Amoris
Caussari stulte spicula), Phylli, tuum.
645. [644.] In recitatorem incompositum.
Vocem infla magnam quantum vis, brachia jacta,
Frontem, oculos, ambo tende supercilia;
Non tamen efficies pulchrum ut sit carmen, amice,
Quod recitas; carmen se nisi sustineat,
Ipsum commendet ni se se, crede, popellum
Istae vix fatuum decipient phalerae.
Carmen ego pendo, non aure, oculisve, sed una
Mente; hanc da pondus quod facit ad trutinam.
646. [645.] De Antigene proceres assidue invisente.
Nullum non procerum assiduus visitque colitque,
Nulli non carum se putat Antigenes,
Et magnos inter jam credit se quoque magnum,
Et proceres inter, se quoque jam procerem.
Se tamen agnoscet, spero, ponetque tumorem,
Cum patriam repetet, sordida rura, suam.
647. [646.] In censorem se vatibus exaequantem.
Exaequas censor te vatibus! An labor idem
Est opus effectum cernere et efficere?
648. [647.] De Tullae trutina in pensandis amicorum scriptis.
Quod scribo, Tullae nil non vulgare videtur.
Scribat si Lycidas, jam foret eximium,
Mirum si Damon, divinum si Polybotes.
Sic, ut amat, vatum suspicit ingenia.
649. [648.] Ad Bolanum nimis negligentem in uxore custodienda.
Uxori mire fidis, Bolane; puellam
Atque suo facilis vivere more sinis,
Quo vult ire, domi quicum vult esse, venusto
Saepe diem totum ducere cum Marato.
Felix! Sorte datum cui nil metuisse, virorum
Cetera turba suo quod metuit capiti.
Felix, pol, saltem donec nescire licebit,
Non servata suam servet an illa fidem.
650. [649.] Ad Gallam, ut abstineat a prensandis manu viris.
Galla, manum cohibe, nimium quae blanda virorum
Praefert, vitandas et petit ipsa manus,
Conscia nec metuit mirantis lumina turbae,
Atque senum spernit triste supercilium.
Famae parce tuae. Quid clam factura putetur,
Si liceat, mulier, quae facit ista palam?
651. [650.] In idem argumentum.
Vidisti; visam alloqueris; jam tangere Gallam
Coepisti. Extremum scis, puto, quid metuam.
Saepe manum quisquis tangit, vix evenit unquam
Gestiat ut solam tangere, Quinte, manum.
652. [651.] Ad Lycorim fictis comis onustam.
Quae Venus es, fieri gaudes turrita Cybele,
Dum struis aggestas, pulchra Lycori, comas,
Et molem imponis flavum super caput altam,
Quantam non Atlas coelifer ille ferat.
Quam metuo, sic te cultam parvusque Cupido,
Atque tuae subito ne fugiant Charites!
653. [652.] In Aulum res alienas tantummodo curantem.
Livia quid quondam, quid Julia fecerit, Aule,
Scis; nescis conjux quid tua nunc faciat.
Antiquam nosti pulchre curasque, recentem
Atque tuam foede negligis historiam.
654. [653.] In Quintillam nunquam ultro officiis provocantem.
Officiis Quintilla meis respondet, at ullis
Me prior haud unquam provocat officiis.
Sic scopuli et cautes interdum blanda loquuntur.
Dicis: "Amo", rupes aspera dicit: "Amo".
655. [654.] De Quinto nil amicitiae, omnia utilitati tribuente.
Nil dat amicitiae Quintus. Quem praebeat usum
Quisque, rogat. Patrem nolit amare suum
Aut matrem, si nil prosint. Se negligit ipsum,
Ne, se si curet, sit minor utilitas.
656. [655.] De suo in Arcadibus Romanis probandis judicio.
Carmina quum magno recitari non sine fastu
Romana audivi sessor in Arcadia,
Si qua placent, dico timide, mihi recta videri,
Recta levem patior dicere Gargilium.
657. [656.] Cui nomen poetae tribuendum sit.
Scribe aliquid proprium; dic, quod non dixerit alter,
Fac jam, quod possim dicere, Quinte, tuum.
Qui facit, hunc tantum Graji dixere poetam,
Non qui facta aliis verbaque, resque refert.
658. [657.] In idem argumentum.
Vel nova, si potis es, jubeo te scribere, vel, si
Non potis es, saltem scribere, Quinte, nove.
Horum qui neutrum vates facit, haud facit hercle;
Nil est cur dici jure poeta velit.
659. [658.] In hominem abutentem divino testimonio.
Plurima qui dicis, tibi nec sat cognita, saltem,
Quinte oro, testem parce vocare Deum.
Impia ne cogar posthac tua dicere dicta,
Quae modo nunc soleo dicere futilia.
660. [659.] Cujusmodi senes honore digni sint.
Assurgam vis, Quinte, seni: doctumve, bonumve
Si dicis, quid ni protinus exsiliam?
At piger exsurgo, quum se se huc intulit iste,
Quem possis tantum dicere, Marce, senem.
661. [660.] Ad Varum mente vagantem.
Mens ubi, Vare, tua est? Quanam regione vagatur?
Illa tuo certe non manet in capite.
Nil audis rerum quas dicimus, omnia contra
Respondes, sensu dicta carent. Revoca,
Clamo iterum, revoca sua rursum ad munia mentem,
Unde abiit, vacuum coge redire caput.
Vana loquor. Possit quae pars audire monentem,
Errat nubiferis hinc procul in spatiis.
662. [661.] De Licinii avaritia in Quintum familiarem suum.
Mutua pauca rogat sextertia Quintus: amicum
Mavis, quam nummos perdere tu, Licini?
Cui vix ignosco, quod mutua poscere cogis,
Et maestum ingenuis erubuisse genis.
Sumere quem quod opus, tamquam commune, jubebat
Sanctum illud verae foedus amicitiae.
663. [662.] In Cinnam domum paternam et propinquos negligentem.
Cinna domum haud curat patriam, carosque propinquos:
Vel major Cinna est, vel minor est homine.
664. [663.] Non sapientem, sed stultum esse Ponticum.
Communem tibi quae sensum sapientia demit,
Est mera, crede mihi, Pontice, stultitia.
Nempe oculis peccat, soli cui prava videntur,
Quae cuncti claro in lumine recta vident.
665. [664.] De Lyco, sub virtutis specie vitia occultante.
Hirsutam induitur vestem Lycus, Orphyte; molle
Veste sub hirsuta sed gerit ingenium.
Mentitur specie quod non est: qualis Iole
Delituit spoliis tecta sub Herculeis.
Tu caveris fraudem juvenis: me longior aetas
Quaerere jam docuit, sub cute quid lateat.
666. [665.] In Eunum, perpetuo proceres crepantem.
Nil nisi purpureos proceres semper crepat Eunus,
Credi et vult magnis magnus amicitiis.
Nec sentit, quam se parvum putet ipse, videri
Qui magnus magnis gestit amicitiis.
Cur aliena etenim
67 cupiat se involvere luce,
Note: 5Ni videat se se luce carere sua?
667. [666.] In Atin procerum amicitias quaerentem.
Nempe suam supra sortem se tollere dum vult,
Parvus Atis magnas quaerit amicitias.
Nec sentit, quo, se demittat sponte, necesse est,
Qui magnas parvus quaerit amicitias.
668. [667.] In jactatorem.
Si qua mihi desunt, superant tibi; sumito, dicis,
Lex vetus ut verae poscit amicitiae.
Jactator, quidnam sumam? Non, si mihi deesse
Dicam aliquid, dices, nil superare tibi?
Lex vetus est, quoties poscit res, dulcis amicus
Ut, quae sunt, non ut, quae superant, tribuat.
669. [668.] In libidinosum modulis suis omnes mortales metientem.
Lascivire omnes dicis, nec velle pudori
Alterius quemquam parcere, neve suo.
Istud idem perhibent olim dixisse Neronem
Laxantem foedis fraena libidinibus.
Antiquus stulto mos est hic, Cynname, ut omnes
Metiri modulis gaudeat ipse suis.
670. [669.] De pravo Cinnae ingenio.
Cinna bonos inter bonus est; virtutis amore
Nec tamen, ut video, ducitur ast hominum.
Namque malos inter cum caepit vivere, versis
Continuo studiis incipit esse malus.
671. [670.] In Cynnamum nihil rerum amantem.
Nil quod amas, ducis tibi pulchrum, Cynname, quercum
Nempe hirtam et duros aequiparans lapides;
Nusquam non manus tot vitae ad munia, inertim
Nusquam non torpens frigidior glacie.
Qui bene amat, laudo: prorsum qui cassus amore est,
Sperno equidem, nugas et reor esse meras.
672. [671.] In idem argumentum.
Omni cum dicis te cassum, Cynname, amore,
Hoc dicis, bruto te lapidi assimilem.
Solus amor mentem quoquo movet: omnia cessant
Munia confestim vitae, ubi cessat amor.
673. [672.] In Cinnam nihil timentem.
Terra tremit; perculsa horrent mortalia corda,
Atque pavor mentes dejicit attonitas.
Unus nec metuis quidquam, vulgique timorem
Rides, ut reris, pectore magnanimo.
Sed qui, Cinna, Deo pugnat (nutu is quatit orbem),
Non est magnanimus, crede mihi, at fatuus.
674. [673.] De Tityro et Corydone.
Tityrus et Corydon, flammato pectore uterque,
Deperit hic Phyllim, deperit hic Pholoen.
Alter et alterius miratur saepe furorem,
Stultitiam interea nescit at ipse suam.
aeque ambo mire sapiuntque, furuntque; videntque
Vera alii alterno lumine, falsa sibi.
675. [674.] De poetis aliena carmina recitantibus. 68
Furtiva ornavit se se cornicula pluma,
Inter aves miram praebuit et speciem.
Fraus deprensa mala est; proprios sibi quaeque colores
Iratae magno cum strepitu repetunt.
Illa suas flevit spes ac vota irrita, risum
Et dedit aligero nuda relicta gregi.
Haec tibi dicta puta, furtivo carmine laudem
Venaris docta quisquis in Arcadia.
676. [675.] De Tulla et Aulo.
Irrides miserum quod se putat Aulus amari;
Jure quidem, id nullo si putat indicio.
At si multa tibi sunt dictaque, factaque, amorem
Quae vulgo haud parvum prodere, Tulla, solent,
Haud aequum est illum videri, sed mage dici
Affinem culpae te, male quae simulas.
Indicia et vertis rerum atque affigis inani
Officio, quotquot sunt in amore, notas.
677. [676.] De pravo Gargilii ingenio 69
Serpens prudentem dixit se forte, columba
Cui simplex, tanto es perdite, deterior,
Stultitia qui nil peccas, verum omnia, pravum,
Quae laedis, tantum laedis ob ingenium.
Tolle tibi hoc dictum, Gargili, dicere suevi
Quem fatuum, fiat quo tua culpa minor.
678. [677.] In Rullum, se propter honores, non virtute partos, magni facientem.
Navus et experiens quaesitum Rullus honorem
Quod tulerit, parta ceu sibi laude, tumet,
Ignosco; multo facio sed pluris, honorem
Qui sibi non quaerit navus et experiens,
Seque sua involvens virtute, haud curat haberi
Insignis pulchras scilicet ob phaleras.
679. [678.] Ad Quintum, spernentem veteres et quaerentem novos amicos.
Usque novos quaeris, veteres et spernis amicos
Et nebula et levibus mobilior Zephyris.
Mirabor sed, tu veteres dum spernis amicos,
Incipiant ne te spernere, Quinte, novi.
680. [679.] De saeculi sui insipientia et arrogantia.
Credo, reor, forsan priscum fecisse, videri,
Quonam abiit? Nil non quisque videt liquido.
Nil incompertum cuiquam est. Oracula fundunt
Vel pueri, ut sacro Pythia de Tripode.
Hoc sapere est unum, quae nescis scire putari,
O morem, o saeclum, Juppiter, insipiens!
681. [680.] In Glauciam naturae dona vitiis omnibus corrumpentem.
Improbus et vitio foede corruptus ab omni,
Diceris ingenio scilicet esse bono.
Naturam laudo, culpo te, Glaucia: debes
In te, quod probri est, perditus omne tibi.
682. [681.] In idem argumentum.
Formosus, celer ingenio, cunctisque placere
Aptus festivo diceris ingenio.
Naturam patior lauderi: te magis odi,
Improbe, naturae tot bona qui vitias.
Natus et ad laudem, perversa mente, nefandis
Dedecoras probris te, genus et patriam.
683. [682.] Id placet, est proprium quod cuivis.
Nec duram soleo stulte laudare puellam,
Nec mollem possum ferre patique virum.
Id placet, est proprium quod cuivis: hoc tibi in aurem
Pace tua dictum, Glaucia inepte, volo,
Quem nil non laedit, cujus audire molestas
Nullo non cogor tempore delicias,
Quod male firma labent ceu nervis membra solutis,
Languiduli et nequeant longius ire pedes.
684. [683.] In quemdam, qui dixerat nil detrimenti rebus pubblicis avarum afferre.
Nil rem communem, te judice, laedit avarus;
Communem largus rem juvat ergo nihil?
Publica res eadem est, utcumque pecunia stagnet,
Didita seu liquidi fluminis instar eat?
Perque domos nunquam non labens perpete rivo
Nunc his, nunc illis commoda multa ferat?
Haec tibi vis credi? Vulgo haec quod falsa videntur,
Miraris vulgi, Pontice, stultitiam?
Istud nec vulgus, quod spernis, Pontice, nosti,
Docta virum quotnam millia contineat?
Qui risu ista novi excipiunt oracla Solonis,
Errantique senes dant veniam juveni.
685. [684.] In Cinnam magnificum quidem, non autem magnanimum.
Quamvis magnificum te possum dicere, Cinna,
Haud possum, quod vis, dicere magnanimum.
Magna facit non magno animo, verum hercle pusillo,
Qui famae attonitus {murmuse} magna facit.
686. [685.] In hominem, se vitiis magis magisque polluentem.
Quod semel abripuit male cautem caeca libido,
Ignosco; humanum est scilicet id facinus.
Quod semel abreptus luto magis et magis alto
Te mergis, nullam, Pontice, do veniam.
Qui cecidit, fleri est dignus; non dignus at, ultro
Post casum horrendo qui manet in barathro.
687. [686.] De Tulla.
Umbrae persimilis Tulla est. Fugit umbra sequentem,
Contra, si fugias, incipit umbra sequi.
688. [687.] De Galla.
Quae te Galla fugit pol non irata sequentem,
Plectere vis pulchre, Cynname? Parce sequi.
689. [688.] In Quintum, dicentem, carmina auctoris nil sapere.
Quod mea nil sapiunt tibi carmina, Quinte, dolerem,
Nescirem si te, Quinte, nihil sapere.
690. [689.] De obscuritate scriptorum Hermogenis.
Legi equidem Hermogenem. Quae scripsit, Lyda, requiris
Vera putem, an contra falsa. Puto attonitus
Nil prorsum; ac miror tantum sic scribere quemquam
Posse nihil rerum dispicere ut valeam,
Nec veri videar nec falsi cernere quidquam,
Versari et mediis caecus ut in tenebris.
691. [690.] De Hermogenis scriptis.
Apte qui volet, hunc fugiat, qui scribere inepte
At volet, hunc librum nocte dieque legat;
Par sit ut auctori tandem, ridendus et aeque
Non intellectos fundat et ipse sonos,
Lectorem et miserum, quidquam nec tale merentem,
Suffixum in dura torqueat usque cruce.
692. [691.] De pessima Hermogenis scribendi ratione.
Scribendi ratio quae sit longe optima, scripsit
Sic, scribi ut pejus nil queat, Hermogenes.
Cujus scita potest nemo reprendere, nemo
Quid rerum doceat namque videre potest.
Felix, scribenti cui stulta haec obtigit aetas,
Heracliteis quae capitur tenebris,
Quidquid et obscurum est, plenum et caligine multa,
Doctum, alto scriptum credit et ingenio.
693. [692.] 70
Aule, tibi ante oculos praevecta est pulchra Lagois,
Teque sua facie coepit et attonuit
Usque adeo, ut, cultum propior cum videris omnem,
Nil possis visum dicere, ni faciem.
694. [693.] Eo magis pulchra Phyllis erit quo minus sibi pulchra vellet videri. 71
Pulchra foret Phyllis, cupiat ni pulchra videri,
Et formam intendens perdat inepta suam.
Quippe etenim, ut toti pateant, duo sidera, ocelli,
Et frontem et niveas distrahit usque genas,
Attonitae similis: deme hoc, jam nil erit omni
In facie, nolit quod Venus ipsa sibi.
695. [694.] Ad Ponticum sui miratorem.
Vis dicam, parvi cur fias, Pontice? Magni
Quod te (nec scabies haec latet) ipse facis.
Major eris nobis (conde hoc sub pectore dictum),
Incipies tandem si minor esse tibi.
696. [695.] In quemdam patrem, filio literas discente.
Grammaticae ut studio captum vidit pater Aulum,
Nec tantum "musam" discere vel "dominum",
Verum et "amo" atque "lego", "doceoque" et caetera verba,
Multa reluctantem continuo puerum
Abstraxit ludo: metuens quid? Credo, parente
Ne fieret, cunctis doctior et proavis.
697. [696.] [ 1454] In Avitum.
Et faciem et vocem, mores et foedus, Avite,
Idem aures, oculos atque animos crucias:
Nec te aliquo in tenebras condis mala pestis? Et urbes
Incolis? Et coetus non fugis innocuos?
698. [697.] In Postumum sibi nimis indulgentem.
Narcissus placuit nimium sibi, se videt amne
Dum pulchrum in liquido; perdidit hoc miserum.
Hoc miserum perdit te, Postume (crede monenti),
Quod tibi, quidquid agas, ipse places nimium.
699. [698.] In mulierem deformem.
Frustra auro, frustra est gemmis ornata Lycoris.
Aurumque et gemmas dedecorat facies.
700. [699.] In Quintum.
Obtutuque haeres uno, magnumque videris
Nescio quid toto volvere, Quinte, animo,
Et versare hominum generi quod prosit et ipsam.
Avertat carae perniciem patriae.
Hoc vultu facilem ducis, fallisque popellum,
Tertius et multis crederis esse Cato.
Sed qui te norunt, nil, curas praeter inanes,
Vecordem fatua mente agitare, ferunt.
Sic miri vultus in marmore: praeter inertem
Miro at sub vultu nil tamen est lapidem.
701. [700.] In Levinum de bono religionis minime sollicitum.
Vincuntur Galli, vincunt, Levine, Britanni;
Gaudes, dum plorat saucia relligio.
Roma gemit, fidae dum gentis damna, suorum
Et cladem cladem dum putat esse suam!
Nec te relligio, nec te Romana movet res,
Immemor heu patrii nominis et fidei!
702. [701.] In rudem Musarum contemptorem.
Ignotum patior tibi quidvis, Cinname, nec te
Musarum insector cultus in arte rudem.
Hoc dolet, hoc tacitus non possum ferre, pudore
Quod posito, Musas tam rudis exagitas.
Nec sola es venia, quam do, contentus, inerti
Improbus at laudem quaeris ab ingenio.
703. [702.] De Phyllide se a pluribus amari jactitante.
Quinte, rogas habeas quosnam sibi Phyllis amicos.
Quinte, magis quosnam dicat habere roga.
Dicit enim innumeros: verum at si quaerimus, ullum
Non habet, una uni Phyllis amica sibi.
704. [703.] In quemdam ineptum obtrectatorem Scipionis Maffei.
Aurea Maffei quae captus miror amoque
Spernis quod tanto scripta supercilio,
Quid culpa dignum tibi quid male comprecer? Unum hoc,
Maffeo scriptor sis, Lupe, dissimilis.
705. [704.] De Galliae turbis.
Galle, quid insanis? Coeco jam parce furori,
Atque sapi, versa dum tibi mente licet.
Arma fremunt late gentes, nectuntque catenas,
Et collo et manibus, debita vincla tuis.
Nulla potest ratio quam flectere, denique, clamo,
Vis franget, clamo, denique stultitiam.
706. [705.] De Galliae turbis.
Humano generi quod Gallia stulta parabat,
In se re vera nunc videt exitium;
Illa ferae in morem tandem conclusa furentis,
Illa Dei atque hominum ferre coacta minas,
Illa suas in se jam vertens coeca furores,
Seque suis misere dentibus ipsa petens.
Haec sceleri est merces nimirum debita: vecors
Denique libertas hoc dabit imperium.
707. [706.] In idem argumentum.
Abjecit clypeum coeso jam Gallia rege,
Uno et quo fuerat pignore freta caret.
708. [707.] De pileolo Italice "berretta", quo tunc temporis Galli utebantur.
Glaucia, pileolo stulte laetaris inani;
Non tibi pileolo est nunc opus, at capite.
Nulla est libertas deliro. Insignibus orna,
Queis libet, hunc, foede serviet
72 ille tamen.
709. [708.] [ 1472] In hominem nequam.
Nobilis haud usquam notescis, Glaucia, condit
Obscurum multo in lumine clara domus.
Quam nihil es proavum similis! Quos fama peremptos
Laudat adhuc passim, te silet incolumem.
Et precor, ut sileat, tua factaque dictaque narrans,
Ne male dedecoret teque tuumque genus.
710. [709.] De Phaedone medico.
Non tetigit, non me Phaedon invisit; at aeger
Illius audivi nomen et interii.
711. [709.*] Aliter.
Me Phaedon medicus non attigit: illius aeger
Audivi tantum nomen et interii.
712. [710.] In criticum imperitum.
Affectas, credo, qui linguae regna Latinae,
Haec tibi jam quisnam deferat immerito,
Cum dicis "servare pedes" minus esse Latinum,
Quam "servare caput", remve, domumve, aliud
Vel quidvis, pesti ereptum quod nempe solebant
Prisci servatum dicere Romulidae?
Horum scripta vigil si evolves rite, placebunt
Qui tibi "servati" displicuere "pedes".
713. [711.] [ 607] Ad Quintum omnes fastidientem.
Nemo placet tibi, Quinte; vicem sic reddis, opinor,
Quinte, parem cunctis, queis nihil ipse places.
714. [711.] De fatua Leonillae pulchritudine.
Formosam dicunt, formoso in corpore praefert
Ingenii nullam sed Leonilla notam.
Hoc miranda aliis, mihi sperni digna, placere
Cui fatuus pulchro vultus in ore nequit.
715. [712.] In Quintum animo semper amoris causa suspenso.
Quintus abest longe, nec possum dicere quonam
Fugerit; hoc possum dicere: Quintus abest.
Membra quidem hic video; qua mens in parte vagetur
Scit saevus, miserum qui male vexat amor.
716. [713.] In aemulatorem ineptum.
Quod lusi carmen spernebam; spernere sed jam
Ne possim, fecit carmen, amice, tuum.
Omnia qui melius conatus dicere, nil non
Dixisti, Roma judice, deterius.
717. [714.] In ineptum carminis emendatorem.
Illepidus lepidum carmen tibi, Roma, poeta
Perdidit, unde "caput" sustulit atque "pedes".
718. [715.] In idem argumentum.
Aedilem appellas nulli qui praesidet aedi,
Sed curat solus pretus in urbe vias?
Verborum vim disce prius, dein corrige carmen,
Quod probat et lepidum Roma diserta putat.
719. [716.] In Glauciam invidum.
Laudari sese vult Glaucia; laudis avarus
Ullam vix aliis vult dare particulam.
Invidus ergo audit passim, laudemque, videtur
Qua fraudare alios, detrahit ipse sibi.
720. [717.] In contemptorem styli cultioris.
Qui puro scriptor cultu nitet, Aule, popello
Vilia cum vili verba nec eloquitur,
Obscurum veluti damnas ac dicis ineptum,
aequa nec possit qui tibi mente legi.
Quippe, reor, multo laedit te lumine; multo
Ut sol nocturnas lumine laedit aves.
721. [718.] Ad Orphytum in amanda Lycoride errore deceptum.
Ipse sibi finxit, quam deperit Orphytus, Aeglem,
Nec rem, crede mihi, sed sua visa cupit.
Dii faciant, sibi nupta domum cum venerit illa,
Errorem agnoscens ne subito evigilet.
722. [719.] De futili Vari judicio in recentibus cum veteribus poetis comparandis.
Vare, novos vates priscis quod vatibus aequas,
Prodis nempe tuum futile judicium,
Nec quos collaudas fatuis scriptoribus addis,
Sed tibi laudator detrahis omne decus.
723. [720.] In Antigenem nimium hyemis atque aestatis remedia defugientem.
Aestu auras, ignem qui frigore defugit, omnes
Ni male desipiunt, desipit Antigenes.
724. [721.] De Lyci consilio in Phyllide colenda.
Gloriolam de te quaerit Lycus, optima Phylli;
Teque cupit dici, non cupit esse suam.
Crede hoc: quidquid agit blandus, vel dicit, amator,
Non est, Phylli, tuus, sed magis ipse suus.
725. [722.] Si uxor domina, ergo mancipium vir.
Nempe tuam uxorem dominam tu, Postume, dicis.
Quid ni uxor dicat te tua mancipium?
726. [723.] In Glauciam interpellatorem.
Cum Lyda veterum nactus me scripta legentem
Non sentis, quam sis, Glaucia, utrique gravis?
Esse gravem sentis vel si te, Glaucia, utrique,
Hic potes ingratas ducere, lente, moras?
Et longum torquere ambos? Tua plumbea dicta
Pro veterum et dictis oggerere aureolis?
Cede, malum, procul hinc, cede ocyus! Hosne silere,
Hosne viros patiar, Glaucia, teque loqui?
727. [724.] In idem argumentum.
Dum mecum mea Lyda legit scripta aurea vatum,
Huc importunus Glaucia ne veniat,
Si lectove domi affixum sellaeve tenebis,
Implicitum et vinclis, lenta Podagra, tuis,
Carminibus celebrata meis, illataque coelo
Inter munificas prima ferere deas.
728. [725.] In Cinnamum simulatam Tullae amicitiam pretio aucupantem.
Ignoscam facile, vafrae si, Cinname, Tullae
Quamvis multa dares ut sit amica tibi.
Hoc quis at ignoscat, quod das large omnia, amicam
(Quod solum potis est) se tibi ut assimulet?
729. [726.] In Gallam nimis in Varum officiosam.
Cogeris officio venienti occurrere Varo,
Arreptum et dextra comiter excipere,
Cogeris officio laeta illi assidere, Galla,
Illi multa loqui cogeris officio.
At vultu interea succendi flammea toto,
Dic quonam tandem cogeris officio?
730. [727.] In Glauciam, secreto assidue in Tullae aurem garrientem.
Quod Tullae assiduo secretam garrit in aurem,
Audiri et nulli Glaucia vult alii,
Laudo. Praestat enim tantum uni scilicet, omni
Quam coetu nugis displicuisse tuis.
731. [728.] De conviciatoris fatui contemptu.
Laesisti Crassum: nil rettulit ille. Veretur
Num te? Quin fatui verba facit nihili.
732. [729.] De Phyllidis et Opimii levitate
Quod levis est Phyllis, doleo, nec miror, Opimi,
Te magis et doleo, miror et esse levem.
Naturae vitio levis est mea Phyllis; amice,
Tu levis es vitio (nec pudet?) ipse tuo.
Illa mihi est, qualem non dedecet esse puellam;
Tu talis, qualem dedecet esse virum.
733. [730.] De mutabili Phyllidis ingenio.
Quinte, doles quod te spernit, quae nuper amabat
Phyllis. Quid? Mulier quod sit, amice, doles?
Cui mage natura, quam plumae ac nubibus, aurae
Ventorum et tenui, contigit esse levem.
734. [731.] De impunitate Quinti inepti conviciatoris.
Quinte, impune potes cui vis male dicere. Verbis
Ullum nemo putat pondus inesse tuis.
Sic, pulset si quem pusus nutricis ab ulna,
Ridetur nulli noxia simplicitas.
735. [732.]
Nec mihi Cinna comes placeat, nec Furius: acer
Hic nimis est, contra dulcis at ille nimis.
Ut stomachum cibus et mentem sic laedit, utramvis
In partem immodice quod sapit, ingenium.
736. [733.] In Cinnamum Ciceronis scripta minus probantem.
Cinname, nil Tulli sapiunt
73 tibi scripta: requiro
Nil ultra. Novi, quam tibi cor sapiat.
737. [734.] In nocentium patronum.
Innocuos spernis, tutaris, Cinna, nocentes,
Tutando et nimium, fis puto et ipse nocens!
Nec multum refert, alienas an tibi vere
Publica res noxus imputet anne tuas.
738. [735.] De Cinnamo mutuum dare recusante
Mutua Corvinus sextertia pauca rogavit.
Tu tibi ais quod des, Cinname, at esse nihil.
Dii faciant quod nunc foede mentiris, id olim
Incipias vere dicere et ex animo.
739. [736.] De Phyllide amatores nullos respuente.
Ut laeva est, nullum non spernit Phyllis amantem.
Dignus et est sperni Phyllida quisquis amat.
740. [737.]In scriptorum Graecorum ac Latinorum contemptorem.
Qui Grajos spernis scriptores atque Latinos,
Quid rerum scribas quaerere, Cinna, piget.
Scire sat est, quaequae scribas gravitate Latina
Scilicet ac Grajo cuncta carere sale.
741. [738.] Ad Gellium in amicitia solum vinci gaudentem.
Sese ut amat, nulla vinci vult Gellius in re;
In sola vinci gaudet amicitia.
742. [739.] [ 85]
In malum scriptorem, qui mirabatur a poeta decies Flaccum lectum fuisse.
Miraris decies Flacci quod scripta relegi?
Miror ego legi quod tua scripta semel.
743. [740.] De Pontici carminibus immerito laudatis.
Qui tua laudarint, mihi narras, carmina, magnis,
Credo, ut percellar, Pontice, nominibus.
Verum ego, sponte sua placeant ni cognita, spernam
Una cum magnis carmina nominibus.
744. [741.] Cononem merum Cecropidem contemnit.
Sperno clarum ab avis, atavisque Conona, merumque
Cecropidem; sed enim nil nisi Cecropidem.
745. [742.] In jactatorem.
Multus saepe suos Varro mihi narrat honores,
Et regum claras jactat amicitias.
Omnia nec forsan mentitur; verum ego de se
Narrantum ampullis credere nil soleo.
746. [743.] In praedicantem omnia se mire facturum, si velit.
Nil se non mire facturum jactitat Aulus,
Si faceret: verum nil facit interea.
Quid possit, nescit; credit posse omnia, quorum,
Expertus, credo, crederet ille nihil.
747. [744.] In stultum Phyllidis amatorem.
Ne quem Phyllis amet, stulte facis omnia: te te
Ipsum ut amet, num quid, vir male sane, facis?
748. [745.] Ad Lesbiam amoris causa perperam de Varo judicante.
Peccat ubi Varus, nil cernis, Lesbia; recte
Si quid agit, veris, Lesbia, plura vides.
Deceptam assidue ludit, nimiumque videntem,
Et nimium caecam, Lesbia, ridet Amor.
749. [746.] In idem argumentum.
In flavo nullas non dotes cernis Amyntha:
Sed quae sunt nusquam, Lesbia, cernit Amor.
750. [747.] In laudatorem amicitiae primam amicitiae legem non servantem.
Laudat amicitiam, primam sed dicere legem
Horret amicitiae Glaucia: πάντα φίλων.
751. [748.] In importunum petitorem.
Non semel, at decies quae dixti, Pamphile, per te
Ipse mihi, dici cur mihi vis eadem,
Meque alia atque alia nequidquam voce moneri,
Quae memini, quae sum jam tibi pollicitus?
Non satis est miserum quod vexas tute? Gravis quo
Sis magis, adsciscis nempe tibi socios,
Ipsam et mi Lydam, quamvis ex omnibus una
Mi gravis esse nequit, vis tamen esse gravem!
752. [749.] Malis carminibus ulcisci malum poetam vult.
Nescio quid fatui scripsi modo carminis, Aule,
Nec volui flammis tradere, uti soleo,
Intactum at potius servo tibi, plena veneni
Ut mihi cum misero tu tua scripta leges.
Sit quo te ulcisci possim, contraque referre
Supplicio ingenti non leve supplicium.
753. [750.] In Glauciam opinionis suae in omnibus tenacissimum.
Propugnas nugis, quidquam concedere cuique
Dicenti verum, Glaucia, turpe putas.
Turpe est, crede, magis, nunquam non vincere, nunquam
Non primum quavis velle tenere locum,
De lana et stulte rixari saepe caprina,
Atque brevem in gerris quaerere laureolam.
754. [751.] De Quinti stultitia in amanda Tulla.
Tullam Quintus amat: sese quo sentit amari
Illa magis, Quintum spernit acerba magis.
Dignus et est sperni, vel quod fert, stultus acerbum
Vel nondum Tullae quod videt ingenium.
755. [752.] De carminibus mali poetae concinne descriptis.
Regali descripta manu, miroque lepore
Ducta videns pulchris carmina literulis,
Dixi, utinam possint sic menti lecta placere,
Conspecta illectis ut placuere oculis!
At menti placuere minus; parvamque poetae,
Scriptori laudem largior eximiam.
756. [753.] De Lesbia non virtutibus, sed ornatibus clara.
Flaminiam aurato curru terit, aurea tota,
Tota nitens gemmis Lesbia fulgidulis.
Laudatur currus, vestis, carique lapilli;
Ipsa nihil propriae Lesbia laudis habet.
757. [754.] De Leonilla rubescente.
Multa timet, quae nil, credo, Leonilla, timeret,
Ni se formosam crederet esse nimis.
Quo juvenes inter toties pudibunda rubescit,
Virgineus fastu non caret ille pudor.
758. [755.] Ad poetam versibus foeda tractantem.
Dulcis amice, istaec odi tua carmina, foedam
Queis tractas ventris proluviem et crepitus.
Non pudet in turpi mentem versare latrina?
In merdis famam quaerere et ingenii?
Crede mihi, tandem scurrari desine, tandem
Quae deceant vatem verbaque, resque vide.
Ne tantum vili placeant tua scripta popello,
Coetibus ingenuis at male displiceant.
759. [756.] In Aulum atheum.
Nullum nosse deum dixit te Cinnamus, Aule;
Id nigram dictum dicis ob invidiam.
Dicis, sed cuivis possit quis fidere dicto
Illius, haud ullum qui putet esse deum?
Vita face id clamet simul omnis, detque videndam
Quidquid ages vulgo se tua relligio.
760. [757.]
Abs te nescio quid nuper mihi, Marce, poposci,
Nec magnum ut rebar, nec tibi difficile.
Id mihi tam laeve tribuisti, Marce, negatum
Ut posset credo displicuisse minus.
761. [758.] In Nearchum beneficia sua commemorantem.
Cum tua tot memoras toties benefacta, referri
Nec tibi pro meritis aequa, Nearche, doles;
Crede mihi, perdis quidquid benefeceris et jam
Debetur meritis gratia nulla tuis.
762. [759.] Cur Orphitus, qui Tullae placet, sibi displiceat.
Qui tibi mirifice placet Orphitus, o mea Tulla,
Quaeris, mirifice cur mihi displiceat?
Ille solet mecum nil unquam fingere, tecum
Usque tuum sese fingit ad ingenium.
763. [760.] In Postumum officiosum, non autem amicum.
Officii plenum video te, Postume, inanem
Sed verae novi prorsus amicitiae.
Multa facis possis ne me sprevisse videri,
Nil facis at carus noscar ut esse tibi.
764. [761.] Cujusmodi carmine delectetur.
Dulce mihi carmen contingat, Vare, leporis
Et plenum et multo lumine fulgidulum,
Nec careat nervis, mentem at percellat et imos
Lectori sensus incitet attonito,
Et rerum omnigenas varia sub imagine formas
Ipsis admoveat subjiciatque oculis.
Hoc ego mi carmen cupio: nova carmina condat
Mirator Musae Glaucia barbaricae,
Et maestas jungi tacita sub nocte querelas
Divinae anteferat, si volet, Iliadi.
765. [762.] Ad Albium immerito ab Aegle laudatum.
Unum te in cunctis mire tua quod probat Aegle,
Gaude, Albi, quidquam si probat illa boni.
Sin contra nil non pravi, tete ipse probandum
Hoc minus esse puta, quo magis illa
74 probat.
766. [763.] Ad Ursum foeda versibus canentem.
Grandia qui magni vates cecinere, solemus
Nimirum vates dicere grandiloquos.
Dulcia qui modici vates cecinere, solemus
Nimirum vates dicere dulciloquos.
Quid si quis merdas humilis canit, ut facis, Urse?
Nonne decet vatem dicere merdiloquum?
767. [764.] Ad Varronem, cuncta in auriculas secreto insusurrantem.
Cuncta mihi, Varro, secretam dicis in aurem:
Hora quota est? Quinam nubila ventus agit?
Et genus hoc nugas, quae malim arcana recondas.
Et serves tacito in pectore cuncta tibi,
Atque meas posthac nolis deponere quidquid
Occurrit menti futile in auriculas.
768. [765.] In hominem immerito ceteris honore praelatum.
Quod se praelatum longe videt omnibus Aulus,
Praeferri dignum scilicet esse putat,
Nec meminit, quo sit praelatus judice, vincat
Omnes quam sola Glaucia stultitia.
769. [766.] In Avitum Ciceronis scripta minime admirantem.
Magnum te credis, quod non miraris, Avite,
Romani scripsit quae pater eloquii.
Ast ego te, contra perparvum, perque pusillum
Vel solum (mitto caetera) ob hoc habeo:
Vecordi, sensu casso quod nil sapit illud,
Nulli non mirum, qui sapit, ingenium.
770. [767.] De Tullae simulantis natura.
Qui Tullam alloquitur nemo non credit amari;
Tam blanda est verbis dulcibus, ore, oculo.
Verum usu Tullam si quis perspexit, amoris
Signa illaec prorsus vana fuisse dolet,
Cogitur erroris discussa et nocte fateri
Quantum res prima discrepet a facie.
771. [768.] De incertis Gelliae blanditiis.
Eximie carum ante alios te Gellia dicit,
Dignum et prae cunctis quem colat eximie.
Dicit: verum istud tam blande quod tibi dicit,
Multis saepe aliis, Postume, dicit idem.
772. [769.] De Phyllide cum juvenibus comsuescente.
Aevo maturos odit, juvenumque catervam
Se circa semper, Postume, Phyllis habet.
Si quaerit moechos, video; sin quaerit amicos,
Cur matura aetas sordeat, haud video.
773. [770.] In Postumum futilia sua iterum atque iterum auribus inculcantem.
Sperno dicta semel, quae dicis, Postume; nulla est
Queis venus, ingenui mica nec ulla salis.
Quid cum eadem toties memoras, lassisque molestus
Auribus inculcas atque iterum atque iterum;
Dein iterum atque iterum rursus: nec pausa, nec ullus
Est finis dictis re sine futilibus.
O, Lydam cerebri felicem, quae tamen usque
Istam fert tantam tam bona stultitiam!
774. [771.] 1151. In Eunum ingratum.
Jam bene promeritum de se fugit Eunus, ob ipsum
Id, credo, quod sum tam bene promeritus.
Nempe pudet, cunctos gestit qui vincere, tantis
Se toties victum quod videt officiis.
Atqui, turpe putat si vinci, turpe minorem
Esse, vir, eximiis conspicuus titulis,
Vincere victorem cur non studet ac facit unde
Major ego incipiam scilicet esse minor.
775. [772.] De Varo et Gellia aeque fatuis.
Mire cum Varo tibi, Gellia, convenit: aeque
Ambo estis bardi scilicet ac fatui,
Atque ambo sueti multas garrire per horas,
Dicere nec quidquam pol melius nihilo,
aeque ambo risu solvi, salsumque putare
Illepidum quidvis, nulla ubi mica salis.
Felices! Longum consuescite: tam bene junctam,
Tamque parem nemo solvat amicitiam.
776. [773.] [ 1150] Ad Postumum de Gellia eum vitante.
Quod sapis, hac una, si nescis, Postume, causa
Gellia te vitat, nec sibi vult comitem.
Nempe amat hos, quos ipsa queat male spernere: contra
Odit, queis sperni se male posse videt.
Quid tu? Credo illa mavis, quam mente, carere.
Nil tanti est, cupias ut fieri fatuus.
777. [774.] De Antigene nihil agente.
Quidnam agit Antigenes rerum? Nihil. Aut nihil, ipso
Aut aliquid certe non melius nihilo.
Sic alius ac deinde alius frustra effluit annus,
Sic omnis misero vita pudenda perit.
Vita? Quid? An vitam fas dicere, nil ubi inerti
Quod leto possis praeposuisse vides?
778. [775.] [ Lyd. 409] In Turpilium foedum poetam.
Odi Castalidas, Phoebum odi, odique poetas
Lassatus fatui carmine Turpilii.
Quo lecto, mihi mens, hausto ceu plena veneno,
Torpet, Pierios nec meminit numeros,
Nec tibi, quod solita est, persolvere, Lyda, diurnum
Qualiscumque potest carminis officium.
779. [775.] [ 1152] Ad Postumum promissis non stantem.
Quae dixi cuicumque semel, stant firma; labascit
Nec mihi captum unquam, Postume, consilium.
Te quoque firmum animi constanti mente putabam
Propositum atque datam posse tenere fidem.
Non potes, ut video, dicta et promissa retractas,
Heu, stipula, heu, siccis mobilior foliis!
I, quemvis alium posthac tibi quaere sodalem:
Odi ego, qui probrum non putat esse levem.
780. [776.] Ad puellam in coetu virorum nimis loquacem.
O virgo in coetu nimium verbosa virorum,
Verborum parcus quo pudor ille abiit?
Ille, verecundis qui praepedit ora puellis?
Ille, probat se se quo bona virgo, pudor?
Crede mihi, hunc colito, foede sine garriat illa,
Si qua tibi est, Aegle, moribus absimilis.
781. [777.] Animi dotes, sed tantummodo juvenum, Phyllis amat.
Doctrinam, ingenium, cultumque ac verba diserta,
Atque bonos mores denique Phyllis amat.
Hoc mihi sed dici cupio tamen: Omnia Phyllis
Haec tantum pulchro cur amat in juvene?
782. [778.] In Glauciam minime aptum omnia sibi munera deposcentem.
Nulli aptus nullum non poscis, Glaucia, munus,
Non rem, non vires consulis ipse tuas,
Succedisque oneri laetus, quod te gravet hercle,
Cogat et inflexo succubuisse genu.
Parvum parva decent. Probrum sibi comparat ipse,
Qui magnum exiguis viribus audet opus.
783. [779.] Postumi senis amores irridet.
Phyllis anus vetulo tibi, Postume, coepit ineptas
Blanda nec invito, dicere delicias.
Risit parvus Amor, gaudens canasque pruinas
Atque sua glaciem posse calere face.
784. [780.] De Ovidii Nasonis versibus judicium.
Ingenium admiror; sed enim, si dicere fas est,
Naso, tuo interdum laedor ab ingenio,
Nec video arguto in versu priscum esse leporem,
Nec, sine quo virtus displicet ipsa, modum.
785. [781.] Ad virgunculam minus pudibundam.
Ingenium placet hercle tuum, virguncula; mores
Ut placeant etiam fac pudibunda tui.
Virgineus quidnam poscat pudor, ista docere
Muta viros inter te Violanta potest.
Ingenio esse parem tibi quam cogere fateri,
Foemineo in coetu cum volet illa loqui.
75
786. [782.] Ad Postumum de mulierum mutabilitate.
Postume, quae toties te vultu excepit amico,
Affata et blando est comiter alloquio,
In te mutatum, quaeris, quid viderit Aegle,
Quae te nunc tristi dura supercilio,
Vix una interdum venientem voce salutat.
In te mutatum vidit, amice, nihil,
Sponte sed ipsa sua mulier mutatur in horas,
Alternatque omnes fluxa levisque vices.
Fluxa hercle atque levis; folio plumaque volante,
Et nebula et vernis mobilior Zephyris.
787. [783.] Vesanus Alconis amor.
Asper et hirsutus cultuque et moribus Alcon
Idalia fixus cuspide corda gemit,
Incertusque animi pendet, nec pandere vulnus
Insuetum potis est, nec potis occulere,
Ipse suum et primus damnatque oditque furorem,
Indomitus gliscit sed magis usque furor.
788. [784.] Ad Varum recitare in coetu carmina cupientem.
Nescio quid magnum premit alto in pectore Varus;
Quod ni jam coetu proferat in socio.
Disrumpi metuit. Profer jam denique, Vare,
Quidquid id est, misere te miser haud crucia.
Naturae frustra pugnas. Da protinus istud,
Garrule, postremo quod tamen evoluas.
789. [785.] Ad Cinnamum sibi soli servire praedicantem.
Officio dicis nunquam te, Cinname, duci;
Id sectari uni quod libitum est animo,
Non aliis, tibi sed soli servire, parantem
Assidue vitae commoda grata tuae.
Haec facere, haec audes tam prava et foeda fateri?
Ipse ultro haec de te dicere non dubitas?
Digne, o nullum hominum quod curas, quem procul omnes
Ab sese aspellant qui sapiunt homines.
790. [786.] De Gellia male ignoscente pulchris flagitiosa patrantibus.
Ignoscit pulchris: miratur Gellia foedi
Si quid forte viri flagitii faciunt.
Humanum patitur. Quis non minus improbet illud,
Esse videt multo quod sibi commodius?
791. [787.] In Pippum pluries victum victori cedere nolentem.
Prostratus decies, repetis certamina, Pippe,
Rursus et imprudens in tua probra ruis.
Nec sentis? Necdum sentis, quam viribus impar
Tristia non aequo praelia Marte geras?
Stultum est jam toties victori cedere nolle,
Jam toties victas nec dare velle manus.
792. [788.] In Ponticum futilis judicii censorem.
Sperne, licet, quam vis me, Pontice. Non minor esse
Mi videor, quod tu non mea scripta probas.
Nec, quod tu judex damnaris, futile carmen,
Esse tuum at credo futile judicium.
Laetor et interdum, quod, magno ut priscus Homero,
Sic mihi nempe recens Zoilus obtigeris.
793. [789.] Ad Postumum nimis loquacem, ut taceat.
Et voce et verbis nimius jam desine tandem,
Desine jam nostri, Postume, si miseret.
Pulsatae cunctis mentesque, auresque fatiscunt:
Desine, si potis est, Postume, desipere.
Haec iterum atque iterum clamavi: dum tonat altis
Multiloquus verbis audiit ille nihil.
794. [790.] [ 1163] In Varum lasciva loquentem.
Unde istaec promis tam foeda et turpia, mire
Doctus, Vare, omnem Cypridis historiam?
Grata scit et loquitur, quisque ultro: praelia miles,
aequoreos cursus navita, pastor oves.
795. [791.] [ 473] Ad quintum male celantem animi sensus.
Qui celare animi sensus nequit, abdita rerum
Et prodens, aliis et sibi saepe nocet,
Non simplex, qualem te dicis, Postume, verum
Est imposve animi scilicet, aut fatuus.
Ut qui vel rerum nescit discrimina, nullis
Praecipitem aut fraenis mentem inhibire potest.
796. [791.] Ad Quintum se eloquio ostentantem.
Eloquium ostentas et perdis, Quinte, disertus
Nec jam (crede mihi) diceris, at tumidus.
Laudis amor minuit laudem tibi. Non bene dicit
Curat qui nimium dicere, Quinte, bene.
797. [792.] Cur facilis in Flaccum, difficilis in Rullum sit.
Cur Flacco quaecumque rogat do, nil tibi, Rulle?
Dicam pol, mos est ut meus, ingenue.
Ille mihi acceptum fert quod do; tu magis ipsi
Acceptum vereor ne tibi, Rulle, feras:
Ille sibi quoniam nil prorsus, tu tibi contra
Et generi credis debita cuncta tuo.
798. [793.] Ad Gelliam nimium viris blandientem.
Blanda viris nimium crebro es. Dic, Gellia, fingis;
Anne facis vero, quae facis, ex animo?
Pol medium haec inter nihil est. Dic, qualis haberi,
Gellia, vis? Mendax, anne pudica parum?
799. [794.] Ad poetam inopem, mira a se inventa ob divitias parandas narrantem.
Nescio quae jactas memoranda inventa, juvari
Unde queant reges, unde queant populi,
Divitias spondes, aliquo si forte lucello
Pauperiem valeas, Batte, levare tuam.
Sed quis posse putat montes largirier aureos,
Qui nec pauca queas aera parare tibi?
800. [795.] De Phyllidis probitate ad Gelliam.
Non ductare choros Phyllis, non psallere, dulci
Non cantu attonitis corda subire viris,
Non coetu in juvenum vafro sermone jocari,
Blanda nec Idalio spargere dicta sale.
Gellia, nil horum, quae scis tu, scit mea Phyllis,
Sed, quod tu nescis, scit tamen esse proba.
801. [796.] In censorem indoctum.
Carpe (impune licet) quae scribo, Cinname. Scripti
Nil est, quod possim carpere et ipse, tui.
802. [797.] Vir sapiens placere nequit foeminae insipienti.
Optavit sapiens Varro tibi, Tulla, placere,
Et quod erat sapiens, hoc tibi displicuit.
Usque amat ille tamen. Quid ni jam, Tulla, placere
Possit, quem videas tam male desipere?
803. [798.] Ad Gelliam immodice a poetis laudatam.
Te vates decorant certatim: laudibus impar
Tantis tu vates, Gellia, dedecoras.
Parva etenim de re scribunt quod magna, vocari
Jam derisores turpiter incipiunt.
804. [799.] [ 165] Ad Gelliam. De homine pulchro et insulso.
Quam placeat mihi Cinna rogas me, Gellia. Dicam:
Multum oculis, auri nil placet ille meae.
805. [799.] Consuetudines jungendas esse cum aequalibus.
Polla senes, juvenes Pollam sprevere. Quid ergo?
In vacua moeret sola relicta domo,
Nec se disparibus sperat jam posse placere,
Optat frustra ipsos et revocare pares.
806. [800.] In Lycum patriam divitiis corrumpentem.
Hoc tibi divitiae praestant, Lyce; perdere luxu
Non modo te ut possis, verum etiam patriam,
Impensis quae saepe tuis grata orgia ducit,
Dementi fervens ebria laetitia.
Scilicet ut, moris si pars super ulla severi est,
Pessum pulsa novis moribus omnis eat.
Hic tibi opum quando est usus, quid comprecer, istas
Ni tibi ut in cinerem fors mala vertat opes?
807. [801.] Pauca loqui in juvene non parva laus.
Pauca loqui praestat: non omnes, Marce, doceto,
Interdumque aliquid discere ama juvenis.
Ut nihil addiscas, merces non parva tacendi
Is tibi erit, qui nunc fertur abesse, pudor.
808. [802.] In Postumum suas laudes recitantem.
Ipse tuas recitas laudes: possentque probari,
(Credo equidem) ipse illas, Postume, ni recites.
Praeco istaec perdis praeconia. Deperit omne
Laudis, ubi proprio prodit ab ore, decus.
Nequam est ac turpis, de se praeclara sonantem
Ingenuus quem non praepedit ille pudor.
809. [803.] De Cinna sapienti inter puellas desipiente.
Cinna viros inter sapiens, cuicumque puellae
Assedit, subito fit sibi dissimilis;
Et fatuos promit lusus et quidquid inepti est
Haud dubitat primus dicere, vel facere.
Quem malus abrumpat ni ludum, fallor? An ipsos
Inter jam sapiens desinet esse viros?
810. [804.] Desidiam Quinti in opibus carpit.
Quid tua magna domus tibi magnum, quid tibi pulchrum
Quinte, affert? Nempe hoc denique, nil ut agas,
Ut ludo noctem, lucem ut consumere somno,
Teque velis omni perdere desidia.
Isto at si proavis placuisset vivere pacto,
Quae magna est, esset quam tua parva domus!
811. [805.] Carmina Pontici grata auditu, ingrata lectu.
Quae recitas, audita placent. Si lecta placerent,
Esses pol vates, Pontice, mirificus.
Verum aures vincunt oculi. Tibi credere nec vult
Lector, sed credit callidus ipse sibi.
812. [806.] Ad Quintum vitia sua minime videntem.
Qui sic est nequam, nequam ut sese putet ipse,
Non longo is nequam tempore, Quinte, manet.
Nequitiam qui nec sentit, quis tempore in ullo
Nequitiae hunc credat ponere posse modum?
Quare non vitio tam laedor, Quinte, tuo, quam
Expers quod vitii, Quinte, videre tibi.
813. [807.] In adolescentem aptum philosophiae, minus aptum poesi.
Aptum te sophiae fecit natura, negavit
Ipsa tibi carmen condere suavidicum.
Tu tamen, a studiis procul et clamore Lycaei,
Assidue Pindo vivis in aërio;
Et nec philosophus vis, nec potes esse poeta.
Ingenium hoc, illud tu tibi, stulte, negas.
814. [808.] In idem argumentum.
Ingenium huc, illuc tua fert te, Crasse, voluntas;
Nec quam vis, nec quam rem potes, assequeris.
815. [809.] In Aulum mendacem.
Dicta indicta tibi sunt, Aule, indictaque dicta,
Quae lubet ut tecum nil sine teste loqui,
Vel sit opus quaecumque loquor mandare tabellis.
Primum ergo hoc, dictum ne tibi forte neges,
En scribo "Fallax et mendax diceris, Aule,
Dicta quod, ut libitum est, dicta fuisse negas".
816. [810.] In malum oratorem.
Miratur populus te fantem, Graccule; miror
Ipse etiam non te, sed populum attonitus,
Constringi dignum, vesana et mente furentem,
Qui sapere et rerum dicere mira putat.
817. [811.] In hominem foedum.
Vis pingi, sculpi vis, Glaucia, non satis uni
Est saeclo faciem displicuisse tuam;
aevum eadem ni jam longe transmissa per omnem
Displiceat saeclis innumerabilibus.
818. [812.] In ineptum suorum carminum contemptorem.
Pro re quae subito fundo, mea carmina spernis.
Nec, sperni quum sint, Postume, digna, vides.
Dii faciant, nemo ut videat, nec scriptor ab ullo
Esse malus, tantum sed citus esse ferar!
819. [813.] [ 380] Ad Postumum de Venere infracta conquerentem.
Marmoream infregit Venerem quod castus Amyntas,
Culpatur, vestris questubus aura sonat.
Nec laudo factum; tot questus, Postume, nolo
Effundi at parva re super atque levi.
Questu parce omni, quum millia multa virorum,
Thure dato, vivas tot colitis Veneres.
820. [814.] In Ponticum hominem odiosissimum.
A te digressus multa jam nocte, per urbem
Erravi coecis abditus in tenebris.
Horrebat nimbis coelum, supra caput imbri.
Effuso assidue multa cadebat aqua,
Nec poteram, nota egressus regione viarum,
Ipse meae inventum limen adire domus.
Aerumna in tanta misero fortasse requiris,
Inque malis tantis quid mihi mentis erat?
Dicam equidem ingenue: verbis lassatus ineptis,
Queis me, nugator garrule, perdideras,
Ista lassatus, frustra discedere quaerens
Quam tuleram longo tempore, stultitia,
Est male, dicebam, mihi, Pontice; sed tamen hercle
Multo est nunc melius, quam fuit ante mihi.
821. [815.] In latronem tristi morbo servatum.
Ereptus tristi laetatur bestia morbo,
Seque putat carum vivere coelitibus;
Verum irata malum latronem numina servant,
Quo meruit, vitam finiat ut laqueo.
822. [816.] Multa loquenti nullum responsum. 76
Nil mihi respondes, inquis, tam multa loquenti?
Nil, Quinte, ut pigeat, si pote, multa loqui.
823. [817.] In idem argumentum.
Nil te, Quinte, rogo; paucis nam, Quinte, rogatus
Multa refers, miserum quae misere excruciant.
Quare ut crabrones caveo ne forte lacessam,
Sic tua verba meis nunquam equidem elicio.
824. [818.] 77
In te quod paucos dixi quiddam inter amicos,
Idcirco iratum te mihi, Galba, ferunt.
Cur non me laudas potius, tua quod malefacta
Maluerim paucis dicere, quam populo?
825. [819.] 78
Non quod publica res agitur nunc, Eune, laboras,
Verum res agitur quod simul, Eune, tua,
Nec patriae servis, tibi sed male commodus uni,
Usque memor lucri, non memor officii.
Quippe suos cives isto patriamque juvare
Haud renuat, credo, vel Catilina modo.
826. [820.] 79
In pulcro foedi si quid se se obtulit, ipsum
Id lippis vulgus perspicit omne oculis.
In foedo pulchri si quid latet, id mihi cernas,
Aule, volo, dici si mihi vis sapiens.
Zoilus in magno sic nevos vidit Homero,
Sic gemmas Enni in stercore Virgilius.
827. [821.] 80
Multa doles, quod te culpant, Fabiane, Quirites,
Quod vere culpant, nil, Fabiane, doles.
Fama movet, non res, scelerate, pudetque videri,
Atque pudet dici, non pudet esse malum.
828. [822.] 81
Aureolo emisti nummo, Fernande, crumenam,
In qua quod condas jam, puto, nil superest.
829. [823.] 82 Aliud.
Pulchra tibi, at nummis vacua est, Fernande, crumena;
Ut caput est pulchrum, sed vacuum cerebro.
830. [824.] 83
Eximie in cunctis quod ludis, Marce, videris
Hoc tibi prae cunctis esse vir eximius.
Crede mihi, nugis qui praestat inanibus, haud vir,
Sed mage nugator dicitur eximius.
831. [825.] 84
Aegrotum visis miserans tu, Cinna, levare
Et cupiens dulci commodus alloquio,
Sed perdis miserum potius male salsus, ineptus,
Dicens multa, aegro quae male displiceant?
Quare alii, sinito, visant; tu visere parce,
Si miseret, si quid commodus esse cupis.
832. [826.] 85
Cantibus eximiam tribuunt haec tempora laudem,
At contra vatum carmina spreta jacent.
Nec miror: bardi vocum dulcedine possunt,
Non possunt acri tangier ingenio.
833. [827.] 86
Usque tuum dicis me, Glaucia, nec tibi longo
Usu, nec magnis qui teneor meritis,
Et miserum misere vexas, mandasque, jubesque
Plurima, nec placidos mi sinis ire dies.
Desine jam, quaeso, noscas ne, Glaucia, qui sim,
Quamque ferus, fieri quum meus incipio.
834. [828.] 87
Voce tua pugnae finem statuisse cruentae,
Servasse et geminum diceris, Eune, caput.
Miror ego, quemquam servatum voce poetae,
Qui nos saepe sua perdere voce solet.
835. [829.] 88
Invidet Alfanus niger omnibus omnia; formam
Uxori, natis invidet ingenium.
836. [830.] 89
Nulla sequi jactat se se compendia Rullus,
Quidquid agat, lucri nil sibi velle crepat.
Haec jactatque, crepatque: inopes at spernit amicos,
Et solas ditum quaerit amicitias.
837. [831.] 90
Nil sine consilio fert se gessisse Coranus;
Ad te cuncta etenim, Galle, referre solet.
Sed tu consilii quidnam des, quem video ipsum
Usque adeo expertem vivere consilii?
838. [832.] 91
Consilio, Rufille, tuo te vivere dicis.
Dic potius nullo vivere consilio.
839. [833.] 92
Cur raro invisam quaeris te, Galba; sodalem
In te quod quaerens, invenio dominum.
840. [834.] 93
Jam sexagenum Varro qui venit ad annum,
Progressusque ultra est, se negat esse senem.
Et merito; nam quae loquitur, quae scribit ineptus
Omnia quinquennem vix deceant puerum.
841. [835.] 94
Nunc demum ut crebra vexari Gellia tussi
Coepit, eam poscit pauper Aristogenes.
Si sapitis, doti, doti superimpendentem,
Cognati, longe pellite vulturium.
842. [836.] 95
Cinna ubinam fueris, quicum sis quidve locutus,
Quae tibi amicitiae, quaeve inimicitiae,
Quid speres, metuas, doleas, laetere, secundis
Quid tibi et adversis quid tibi contigerit,
Narras, obtundisque aures mihi semper inepte,
Istarum re ulla qui nihil afficior,
Quem mea sollicitant, tua nil qui scire laboro,
Qui nescire ipsum te quoque discupiam.
843. [837.] 96
Despuis, irrides, damnas mendacia vatum,
Mentiri quod tu nil potis es, Licini,
Illa nec in Pindo tibi somnia fingere, fingit
Quae nemo pingui frigidus ingenio.
Hoc dolet, hinc vatum sordent mendacia; veri
Hinc ortum est istud triste patrocinium.
844. [838.] 97
Crede aurum, gemmas, si quid pretiosius usquam est,
Servabit mira Glaucia cuncta fide.
Crede aliquid contra verborum, protinus idem
Festinat cuivis prodere depositum.
Arcani, moneo, quidquam ne credite: clausam
Nempe arcam, patulas ille habet auriculas.
845. [839.] 98
Compta, Venus visa est; incomptam videris Aeglen,
Horrendam possis dicere Tisiphonen.
846. [840.] 99
Non miror, tua quod ratis est confracta, Corane,
Per facinus partas illa vehebat opes.
Nec miror, tumidi quod te maris exspuit unda,
Condere tam dirum noluit illa caput.
Hoc miror, littus monstrum quod tale recepit,
Nec foedi a tactu corporis abstinuit.
847. [841.] 100 [ 467]
Nec tibi, nec Varo quisquam invidet, Aule: facis te
Hoc magni, Varo dicis et
101 esse parem.
Falleris: invidiam supra volat ille, tuo tu
In coeno infra omnem volveris invidiam.
848. [842.] 102
Non amat Albinus, mittit cui saepe salutem,
Quam toties Aeglen visit et alloquitur?
Id vocat officium. Toties ut nominet Aeglen,
Dicite, quo tandem cogitur officio?
849. [843.] 103
Quam tu, Vare, canis, cantari est digna Lycoris:
A te cantari non tamen illa velit.
Deteris ingenii culpa, quibus inclyta fulget,
Tot laudes animi et corporis eximias;
Affundis luci tenebras: fit turpis, inepte
Dum canitur, cunctis digna puella cani.
850. [844.] 104
Odisti vivum, nunc rapto conjuge ploras,
Lidia; habent lacrymas gaudia nonne suas?
851. [845.] 105
Uxorem ducit nemo sine dote. Requiris
Caussam? Quod gratis vult sibi nemo malum.
852. [846.] 106
Hoc agis, immodice laudas cum, Gellia, Varum,
Damnari possit ne tuus iste furor;
Nequitia ne victa tua, sed dotibus esse
Dicare ut juvenis scilicet eximii,
Quem putat eximium nemo unus, te modo dempta,
Quam furor iste tuus decipit eximie.
853. [847.] 107
Saepe suas ostentat opes mihi Marcus et amplos,
Queis pollet, census turgidus enumerat.
Hoc, puto, vult sciri, nil quod largitur amicis,
Fortunae haudquaquam, sed vitium esse suum.
854. [848.] 108
Sacchinum laudare tuum dum pergis, amice,
Carmina et invitis poscere ab Arcadibus,
Nec modus est ullus poscendi, nec pudor; et tu,
Tecum et Sacchinus jam, puto, displicuit.
Sacro parce, precor, cineri; ne tam bonus ille
Esse odio per te mortuus incipiat.
855. [849.] 109
Ut vultum Proteus, Polemo, sic vertere mentem
Usque soles omni mobilior Zephyro.
Nec possum quidquam de te promittere, ni te
Non fore mox, nuper qui fueras, Polemo.
856. [850.] 110
Pura fluunt leni lapsu tua carmina, nil non
Excultum, nil non est nitidum eximie;
Ergo placent, inquis; quin mire ingrata legenti
Aut somnum, aut iram, Quinte, ciere solent.
Qui fieri id possit, quaeris. Dic: fercula qui fit,
Ut, sale ni spargas, omnia displiceant?
857. [851.] 111
Polla meros loquitur proceres, gaudetque frequenti
In coetu, sedit proxima quum proceri.
Huic blanda est uni, facta hujus, dictaque laudat,
Hunc omni arreptum detinet illecebra.
Ferrem, aliquem dignum pretio si deligat et qui
Praestet laude aliqua corporis, aut animi.
Irascor, foedum ac fatuum quae deligit, in quo
Nil praeter cassum nomen amat proceris;
Irascor, cupioque, habeat sibi semper amantes,
Quos nihil esse queat dicere ni proceres.
858. [852.] 112
Pulchra tuas renuit laudes, spernitque Lycoris,
Carminibus nec vult nobilis esse tuis:
Moribus illa suis claret, formaeque lepore,
Romulea et magnum nomen in urbe sonat.
Quod sibi jam debet, non vult debere poetae
Ingenio et cassis, Postume, versiculis.
Parce queri, Musamque alio converte: puella
Hanc sibi quod non vult, pol sapit eximie.
859. [853.] 113
Cerussaque genas linit Orphytus et bene comptam
Spargit odorato pulvere caesariem.
Interea enervisque audit mollisque: movetur
Ille nihil fama, dum niteat facie;
Pone licet pueri clament "Salve, Orphyta", probrum
Tale nihil curat dum niteat facie.
860. [854.] 114
Rem facis, argento postponens omnia, Servi,
Teque, tuosque simul dedecorans proavos,
Risus et es vili tuque et tua facta popello,
Queis isto indignum nil magis est genere.
Nil magis indignum, quas incolis, aedibus, ista
Dignum et, qua sordes luridus, endromide.
861. [855.] 115
Tam bene nummatus dicis te semper egere:
Credo, semper eget qui sibi multa cupit.
Vis fieri dives? Non res augenda, cupido
Istaec semper hians sed minuenda tibi est.
862. [856.] 116
Omnia deposcit Varro sibi munia. Quid tum?
Non magnus labor est omnia negligere.
863. [857.] 117
Nunc me Cinna petit, fugiet mox, dein petet idem:
Tam levis alterna fluctuat usque vice.
Qualis erat, talem nunquam lux altera vidit,
Quin videt hora eadem saepe alium atque alium;
De quo nil certi possis praedicere praeter
Hoc unum: quod vult, nolle cito incipiet.
864. [858.] 118
Orator malus, indocto, doctoque placere,
Cinna, rogas, possis qua ratione? Tace.
865. [859.] 119
O mera barbaries, mera nox, Corvine, probarim
Quam tua dicentis verbaque, resque, rogas.
Rem vidi nullam; verbis ex omnibus illud
Postremum "Dixi" mirifice placuit.
866. [860.] 120
Obscurum dicit me Varus, Tuscula rura
Dicturus, dixi quod "Juga Telegoni",
Dicturus Tibur, "Catilli moenia" dixi;
Obscurum at pueri, turba pusilla, negant,
Atque docent, Flacci recitato carmine, quae sint
Moenia Catilli, quae juga Telegoni.
867. [861.] 121
Vinosusque idem et praeparcus Mancia gaudet
Ebrius esse foris, sobrius esse domi.
868. [862.] 122 [ 1375]
Docta placet nimium sibi Gellia, digna placere
Omnibus, ipsa sibi ni placeat nimium.
869. [863.] 123
In patria, cujus non audes dicere nomen
(Tam parva est, nulli et cognita Romulidum),
Qui fueras magnus vates, Rufine, pusillus
Romana es vates factus in Arcadia;
Nam tibi Romani tam praestant arte poetae,
Quam praestat patriae maxima Roma tuae.
870. [864.] 124
Ingenium torpet, subeunt nec verba Latina,
Nec mihi legitimos versus habet numeros.
Unde malum, stupor hic? Diro num plena veneno,
Quod fatui legi carmina Ventidii?
871. [865.] 125
Iste oculos pulchre mulcet liber; omnia belle
Pinguntur variis, aspice, imaginibus.
Iste aures pulchre mulcet liber; omnia belle,
Audi, jucundo verba cadunt sonitu.
Sed qui oculos, aures qui mulcet, nil tamen in se,
Quod mulcere queat corda legentis, habet.
872. [866.] 126
Ingenio praestat cum primis, non caret arte,
Non oleo parcit Postumus atque operae.
Ergo quae scribit, sperat pulchra omnia: sed, ni
Omnia me fallunt, fallitur egregie;
Nam plena ingenii, plena artis, plena laboris,
Atque sale atque omni scripta carent venere.
873. [867.] 127
Omnia versa putas rerum: non frigora brumae
Non ver, non messes legibus ire suis,
Non animos, quales fuerant, non corpora ut olim
Firma hominum, nil non deterius fieri,
Inque dies labi ad casum, certamque ruinam,
Esse nec a tristi jam procul exitio.
Haec sentis? Necdum sentis, non caetera rerum,
Sed te mutatum te esse gravi a senio?
Nec tam, quae ploras, collapsa et perdita, quam te
Jam ruere enervi et corpore et ingenio.
874. [868.] 128
Posse loqui prima est, quod res, quod postulat usus,
Quod mentes hominum, quod juvet auriculas.
Proxima laus huic
129 est id saltem posse tacere,
Quod mentes hominum laedat et auriculas.
Qui neutrum praestare potest, secedat ab omni,
Expelli coetu ni cupit ingenuo.
875. [869.] 130
Mira sui est Quinto fiducia. Nil putat esse
Non gratum rerum, quas facit, aut loquitur.
Felix! Ingratus vivat licet omnibus, hercle
Id nescit, vivit gratus et ipse sibi.
876. [870.] 131
Pyrrha Lyco est uni pulcherrima. Caetera pulchram
Turba negat. Lycus an lumina solus habet?
Luminibus caret an solus, nec vera, sed ipse,
Quae sibi mente solet fingere, falsa videt?
877. [871.] 132
Magnum scribit epos Varro, quum scribere parvos
Vult elegos; tanto verba ruunt fremitu:
Idem epos incipiet si magnum scribere, parvos
Tum demum scribet, Postume, credo, elegos.
878. [872.] 133
Quae libertatem nulli non, Gallia, spondes,
Nil praestas cuiquam ni grave servitium.
Quin tua, quae ostentas aliis, tibi dona reservas,
Stultitiae exemplum sola futura tuae?
Haec Romae insonuit Capitoli e vertice, late
Haec vox in terris omnibus una sonet.
879. [873.] 134
Tam blanda est Euphro, ut possit Charis ipsa videri,
Vel si quid miti mitius est Charite.
Hanc laudem affectat, nec quidquam laetior audit,
Quam si quis mitem dixerit et placidam;
Sed mitem hanc verbo si quisquam laeserit uno
Illa Charis subito fit mala Tisiphone,
Et rabie furit immani saeva, effera, blandi
Nec vultus, mitis nec memor ingenii.
Nempe levis vultum paullisper fingit, at acre
Naturae virus non domat ambitio.
880. [874.] 135
Omnes impertit multo Rufillus honore,
Idcirco et comis dicitur et facilis.
Nil minus est. Alios nam multo impertit honore,
Ipse coli multo se quod honore cupit.
881. [875.] 136
Nulli non oculos, Aegle, tua laedit imago,
Non quia dissimilis, sed quia persimilis.
882. [876.] 137
Flacce, verecundus nimium ne deprime vocem,
Dicis enim audiri digna vel a populo.
Tucca procax, vocem, quaeso, submitte: propinquo
Dicis enim audiri digna nec a socio.
883. [877.] 138
Aspicias Rullum, magnum quiddam esse putaris,
Audieris fantem, noveris esse nihil;
Quod si forte legas etiam quae scribit ineptus,
Dices quiddam ipso deterius nihilo.
884. [878.] 139
Fortunam accusas tu, quod te liquerit istic;
Omnes, quod te istuc extulerit, Sabidi.
885. [879.] 140
Cerne Phili effigiem: sic recto est corpore; torva
Sic facie, sic est acribus ille oculis,
Volvere sic magnum quiddam sub corde videtur,
Corde tamen penitus, bruta ut imago, caret.
886. [880.] 141
Connubii leges Veninum et jura docentem
Miransque, horrescensque, attonito et similis
Audivi et mecum: Salve, o, salve, unice, dixi,
Orator, cui vel Tullius invideat.
887. [881.] 142
Foemineo e coetu visis quamcumque, Nearche,
Dicis "Cognato sanguine juncta mihi est".
Credo quidem; id miror solum, has tibi sanguine junctas
Esse, quibus forma contigit esse bona.
888. [882.] 143
Et satyram scripsit, voluitque nocere, nec ulli
Omnia conatus Tucca tamen nocuit;
Nulli, se praeter solum, qui scriptor ineptus,
Tam male quam scripsit dicitur ob satyram.
889. [883.] 144
Curtillus scit pauca, loqui vult plurima; eo fit,
Quae decies dixit, dicat ut undecimo.
890. [884.] 145
Carmina saepe soles mea spernere; saepius, Aule,
At soleo ipse tuum spernere judicium,
Atque probare magis quae-scripsi-cumque, probari
Quum video illorum non potuisse tibi.
891. [885.] 146
Uxorem poscis grandi cum dote, domoque
Clara et praestanti corpore conspicuam,
Doctam etiam, ut perhibent, qui norunt: rem teneo, Aule,
Non vis uxorem ducere, sed dominam.
892. [886.] 147
Cur mi durus opem nullam, Serrane, tulisti
Oblitus dulcis nomen amicitiae,
Illaque tot misero quondam promissa, protervi
Per mare Carpathium quae tulerunt Zephyri?
Dicebas toties, memini, praesto esse futurum,
Quandocumque tua mi foret usus ope.
Usus erat, nec mi praesto, Serrane, fuisti,
Quid tum si tacui, poscere opem et puduit?
Ipse quidem tacui; verum res te ipsa vocabat,
Stentoreis clamans vocibus, auxilio.
893. [887.] 148
Nemo potest Varo, qualis sit cumque, placere:
Despicit ille malos, invidet ille bonis.
894. [888.] 149
Cur se non laudat Varro? Sibi scilicet esse
Quod laudatorum millia multa videt.
Cur laudat contra large se Moevius? Unum
Quod laudatorem se videt esse sibi.
895. [889.] 150 [ 462]
Emit librorum tria millia Tucca. Rogas, quid
Legerit inde? Omnes, quotquot erant, titulos.
Hoc tantum e libris discit sibi: caetera discet,
Si quis erit limo de meliore, nepos.
896. [890.] 151 [ 12]
Quae primum in buccam veniunt, canis, Attale, raptim,
Inde tumes, vates mirus et esse putas.
Falleris: id nomen potis est vix ille mereri,
Acri qui expendit singula judicio;
Quem limae exercet durus labor, usque retractat
Carmina qui cura pervigil assidua.
Sic pauci: temere quo tu canis, Attale, pacto,
Nemo fuit lauro dignus Apollinea.
897. [891.] 152
Carpe viam ad Musas, qua semita trita priorum est.
Desipit, Aule, novum qui sibi quaerit iter.
898. [892.] 153
Qui te non culpet, nemo est; qui dicere coram
Audent id, frustra quaeritur, Antigene.
Hoc tibi ego munus nullo non carius auro;
Nullis non gemmis, carius en tribuo.
Primus et ingenue, fuco procul ablegato,
Dicam quid pecces, quam male displiceas.
Quid? Vultum vertis, palles, torvumque tueris?
Parce irae: taceo, promere quae volui.
De te quod dici non vis tibi, dicere in omni
Unus multorum pergam equidem populo.
899. [893.] 154
Quem veterum e scriptis totum corrasit Ulyssem,
Jurabat nuper Quintius esse suum.
Commissum at scenae, densa inter sibila postquam
Explodi vidit, jam negat esse suum.
900. [894.] 155
Quid mea me benefacta juvant? Quid plurima, Thyrsi,
Quae tibi nequidquam dona tuli atque fero?
Irritus in ventos sudor fugit atque labores
Aura meos nubes spargit in aerias:
Non secus ac sterili, mandat qui semina terrae,
Nec profecturis littera bobus arat.
Ergo vale: tibi quaere alium, quem fallere possis,
Nullam et pro meritis, Thyrsi, referre vicem.
901. [895.] 156
Quam colis assidue, non est tibi nota, Lycoris:
Nescis, quam celeri polleat ingenio,
Imos quam cernat sensus et quidquid inepte
Aut facis, aut dicis, callida pervideat.
Si scires, nolles, credo, tam futilis esse,
Atque jocos toties promere frigidulos;
Nolles, dum properas salsus, lepidusque videri,
Insulsus nosci, Postume, et illepidus.
Crede mihi, sapit haec nimium tibi. Quaere puellam,
Stultitiae tibi sit quae magis apta tuae.
902. [896.] 157
Turpe tibi, tua quod laudantur carmina, non tu;
Virque malus, vates diceris esse bonus.
903. [897.] 158
Digressum longe Galbam flet soeva Lycoris;
Tamne, inquis, Galbam soeva Lycoris amat?
Nullum amat; at, veluti Circe olim, carcere in arcto
Inclusos tantum gaudet habere viros;
Unde sibi, credo, subito nil tale verenti
Elapsum moeret nobile mancipium.
904. [898.] 159
Nec juvenem posset quae ferre obscaena loquentem
Lesbia, te ne ferat turpia verba loqui?
Rugosa et facie, tam cano et vertice foedum
Delicias cuiquam dicere, vel facere?
Nec sentis spernique tuos jam, Cinname, amores,
aetatem et nulli posse placere tuam,
Praesertim senio et rugis quum tristibus addit
Istam, qua sordes, improbe, nequitiam?
905. [899.] 160
Obscurum sperno carmen, nec lentus, amice,
Scrutor, sed lectum vix semel abjicio.
Hoc tibi tolle memor dictum, multusque rogare
Parce, tuis quidnam versibus acciderit.
906. [900.] 161
Quod tibi equos macies absumit lurida, questus
Jam decies tandem, Postume, parce queri.
Nos quoque jam macies absumet, Postume, ni jam
Istaec tandem habeat stulta querela modum.
907. [901.] 162
Lividuli carpunt Minzonum, quod nihil illo
Romulidum toti carius est populo.
Lividulos spernit Minzonus, quod nihil illi
Romulidum toti vilius est populo.
908. [902.] 163
Si quid habes melius, quod possis dicere, Quinte,
Dic; facili mutus, quod juvet, aure bibam.
Ista piget toties audire ac discere, multam
Pastus ubi expleris largiter ingluviem.
Parce, oro; fuit esca tuo quae grata palato,
Auri eadem toties ne sit amara meae.
909. [903.] 164
Pulcher homo est Varro, magnus, vocalior ipso
Stentore, praeque acri praeditus ingenio,
Doctrinaque omni: cur non est optimus ergo
Orator? Fantem cur populus fugitat?
Quod pulcher, magnus, vocalis et ingeniosus,
Et doctus, nihil, heu, sic agit, ut deceat.
910. [904.] 165
Canovam, Puccine, doces, quid peccet in arte;
Quid sit opus, miro praecipis artifici!
Nec metuis, ne jure tibi quis dicat in aurem:
Sus artes doctam Pallada Palladias!
911. [905.] 166
Nil unquam eximia dignum facis, Orphyte, laude,
Quod pleno possit vatibus ore cani,
Parvus es in magnis, in magnis parvus es idem,
Vel geris exigue, vel geris exigua.
912. [906.] 167
Nomine quidque suo dicit, nec turpia pulchris
Obvolvens verbis contegit Antigenes.
Id putat ingenuum. Ingenuum sed nil reor esse,
Unde pudor foede laeditur ingenuus.
913. [907.] 168
Quas tibi delicias dicit formosa Lycoris,
Nempe tuae debes, Postume, stultitiae.
Et puero interdum, teneris quem gestat in ulnis,
Illa solet pariles dicere delicias,
Et stultum sapiens dictis permulcet, inepte
Ne perdat fletu lumina, stultidicis.
914. [908.] 169
Nec sordes laudo, nec multum in veste nitorem;
Est quiddam medium, quod placet, Aule, mihi.
Optimus est, oculos qui fallit, cultus, utramvis
In partem et quidquam non habet eximium.
Haec tu dicta tibi memori si mente tenebis,
Materies crebri, non eris, Aule, joci.
915. [909.] 170
Moribus innocuam pateris, malecaute, puellam
In scena lenae fungier officiis,
Et dominae fatuos ductare ac ludere amantes,
Arte sua vafrae ferre et opem dominae?
Nec metuis, ne quid discat, quod possit obesse
Insonti, mores perdere et innocuos?
Jamque aliquid credo didicit, non visa placeret
Usque adeo, partes ni sciat ipsa suas.
916. [910.] 171
Gallae zelotypus vir contigit. Hoc dolet illa,
Quod minus est pronum fallere zelotypum.
917. [911.] 172
Rhetoris haec Rufi statua est; par scilicet illi,
Ut facie atque habitu, sic etiam eloquio.
918. [912.] Aliud.
Rhetoris haec Rufi statua est. Infantior illa
Forsitan est Rufus; caetera conveniunt.
919. [913.] 173
Nil dicit contra quam sentit Lesbia, sentit
Sed falsum indomitis icta cupidinibus.
Nil unquam simulat, sed quae sibi fingit amorem
Ob nimium, tantum non bene dissimulat.
Cujus ab ingenuo formae est correpta lepore,
Huic prorsum quidvis credit inesse boni;
Hinc Thyrsin, Lycidam, flavum miratur Alexin,
Et coelo attollit laudibus immodicis.
Audit adulatrix. Non est. Dicatur amatrix;
Quo digna est, nomen dicere si libeat.
920. [914.] 174
Quinte, tuum carmen ni laudem, res facit una,
Una, mihi at longe maxima: fruge caret.
Delectat, sed non et prodest; hoc ubi desit,
Vati laudem adimam non ego dimidiam,
Totam, sed totam prorsus, vatis nec nomine dignum,
Nugarum lepidum, sed reor artificem.
921. [915.] 175
Clauda est alterno quaevis elegeïa gressu,
Ista sed incertis legibus, Aule, meat.
Nec pede inaequali de more incedit, abundat
Saepe sed, (heu monstrum!) saepe caret pedibus,
Cui quicumque Arcas plausum dedit, aut caret aure,
Aut longa Arcadicum praeminet aure pecus.
922. [916.] 176
Nempe citus nimium sua scribere carmina Quintus
Fertur et idcirco spernitur, Aule, tibi.
Non est, Aule, citus nimium, labor attulit ingens
Cui, citus ut tardis cultior esse queat.
923. [917.] 177
Nemo, ais, haud aliquid peccat, Bolane; fatemur
Id verum, at peccant qui modice, his aliquid
Hocce tuum quadrat. Te nil juvat hercle, decorum
Qui contra peccas usque adeo immodice;
Quum laesus nulli, te fers truculentus, amici
Affari ut pronum ad jurgia permetuant.
924. [918.] 178
Tam magno in populo nulla est vel foemina, vel vir,
Qui tibi, mi Virro, non male displiceat.
Tam magno in populo nulla est vel foemina, vel vir,
Cui tu, mi Virro, non male displiceas.
Haec fieri video; nec possum dicere, tu ne
Par populo referas, anne tibi populus.
925. [919.] 179
Intempestivus venio tibi saepe; nec aequa
Mente (quod e vultu proditur) excipior.
Me captare horas, venari et commoda fandi
Tempora, displiceam quo minus, Aule, piget;
Omnes praecipue quum non mihi desit in horas,
Cui tempestivus scilicet adveniam.
926. [920.] 180
Orator clamat bene Laelius et bene cantat,
Sed male pol dicit. Quid populus? Pecudes
Ut brutae, mentem sonitu perculsus inani,
Et blanda vocis captus ab illecebra;
Miratur, stupet attonitus, nec plaudere cessat,
Plaudere, pol, nugis, stultitiaeque merae.
927. [921.] 181
Hoc natum ad Tiberim est, contemnitur. At nihil unquam
Pulchrius huc misit Sequana, vel Tamesis.
Quid tum? Quantumvis pulchrum, contemnitur, illud
Quod non huc misit Sequana, vel Tamesis.
O patriae obliti! Digni trans et mare et Alpes
A Tiberi pelli ad Sequanam et ad Tamesim.
928. [922.] 182
Indignis, fremit Aufidius, quod dantur honores.
Num sibi praeturam vult adimi Aufidius?
929. [923.] 183
Qui tam multa mihi toties mandasque, jubesque,
Dictum hoc veraci pectore tolle memor:
Sponte mea soleo multis me addicere amicis,
Addici nulli me patior domino.
930. [924.] 184
Usque mihi longo nimium sermone molestus
Pergis, Vare, tuas dicere divitias,
Quos habeas grandi positos in foenore nummos
Consitus egregie quid tibi reddat ager,
Scripserit haeredem quis te, quisve auxerit amplo
Munere, quid pernox alea profuerit.
Haec me saepe doces, simul at res me docet ipsa,
Te tibi cuncta, aliis prorsus habere nihil.
931. [925.] In Balbinum spurcidicum.
Quam colimus, quae digna coli, Balbine, puella est,
Dedecoras dictis cur male spurcidicis?
Cur toties monitus pergis tamen usque protervus
Obscoeno risum quaerere velle joco?
Nec dubitas castos intra jactare penates
Turpia quae foedo in fornice verba sonant?
Scilicet expectas, justo ut flammata furore
Illa sua jubeat te procul ire domo?
Crede mihi, faciet; tibi non pacata pudorem,
Et famam stulte prodiget usque suam.
932. [926.] 185 Ad Postumum, profitentem, se de rebus, non de verbis sollicitum esse.
De re sollicitum, dicis te spernere verba,
Postume, verba equidem spernere te video.
De re sollicitus quinam tamen avius erres
Extra rem semper, Postume, non video,
Miror et omnigenas dum pergis dicere tot res,
Ad rem quod faciat, dicere posse nihil.
933. [927.] In Quintum libidinem suam minime celantem
Quod te, Quinte, urit vesanum foeda libido
Naturae id possim fors tribuisse tuae;
Sed quod non celas, quae te urat foeda libido,
Haud possum vitio non tribuisse tuo.
934. [928.] In Galliae regicidium.
Impia mactato laetaris, Gallia, rege,
Nec piget horrendi nec pudet, heu, sceleris?
Ast erit, ut pigeat jam jam, pudeatque, cruoris
Innocui pendes dura ubi supplicia,
Pergat ubi humani generis contundere pestem
Humanum, late quam patet, omne genus.
Haec tibi vaticinor: magnum simul intonat omen
Summo, quem vides, ultor ab axe Deus.
935. [929.] Lucilla negligens materfamilias.
Vel comit se se ad speculum Lucilla, frequentes
Metitur curru vel bene compta vias.
Hoc studet, hoc agit assidue, natosque, domumque,
Negligit. Indignum, Juppiter, heu, facinus!
Indignum, at nostris haud rarum in matribus, ex quo
Externis vivit moribus Italia.
936. [930.] 186
Insomnem ludo, quam longa est, ducere noctem,
Ad lucem foede stertere dein mediam,
Inde dapes celebrare, domo dein sole cadente
Evectum Portam visere Flaminiam;
Inde iterum totam garrire ac ludere noctem:
Hoc est in vita, Postume, nil agere,
Nec prodesse hominum generi, multoque minoris
Vel fabro apud sanos esse, vel agricola.
937. [931.] In puerum omnia discentem.
Iste tuus nil non discens puer, omnia nescit:
Nil capit ut, geminos qui sequitur lepores,
Nil videt ut, partem qui lumina versat in omnem,
Nil agit, ut, mixtim plurima quisquis agit.
938. [932.] 187 Huc ego magnificis migravi ex aedibus atque
Laetus ago gelido sub Jove Diogenes.
Divitias odi stultas; pluviasque, geluque
Malo, quam ditum ferre supercilium.
939. [933.] De Varrone procerum amicitiis superbiente.
Purpureos Varro pauper crepat usque dynastas,
Et magnas parvus jactat amicitias.
Nec miserum misere se falli sentit, amicos
Qui credat sibi quos imposuit dominos.
940. [934.] Imparis conjugii finis infelix. 188
Quo, Phylli, heu recidit spes ingens illa? Petitam
Tot votis, nunc te respuit Antigenes;
Testantem et divos frustra, frustraque furentem
Toti destituit ludibrium populo.
Istum habeat coepti finem, quaecumque puella
Audet stulte impar quaerere conjugium.
941. [935.] 189
Clara genus, dives censum, formamque venusta,
Tarda nec ingenio, parca nec eloquio,
Sola domo in vacua moeres; te visere nemo
Gaudet, nemo tuam curat amicitiam.
Id curnam fiat, taceo: pacata monenti
Aurem si posses nam dare, non fieret.
942. [936.] Insanus amore somnia sibi condit. 190
In Gallae facie quid vidit Postumus? Unde
Captus inexpleto flagrat amore sinum?
Quod nusquam est, pulchri quiddam vidisse putavit,
Quamque animo finxit stultus amat faciem.
Nempe insanus amor condit sibi somnia: nec rem
Deceptus veram, sed sua visa cupit.
943. [937.] [ Mor. 9] In Varum risorem.
Vare, levis dicti levis est et gloria; risu
Ullus non minor est fructus et ingenii.
Futile fit quidquid ridetur? Fit (mihi crede)
Qui risum captat futilis ipse magis.
Audit scurra etenim, vitae non ille severae
Utilis, in solo mirus et ille joco.
944. [938.] Ad Cinnam senem puellas sectantem.
Annosus teneras sectaris, Cinna, puellas;
Quaeris nimirum queis male displiceas.
Quaeris quas inter sedens risusque jocusque,
Quaeris quae faciant te sibi ludibrium.
Hoc juvat! Hac mercede placet pulchrosque tueri
Vultus et fatuas dicere delicias!
945. [939.] [ Lud. 53] Ad Flaccum. De Aulo Phyllidem invisente.
Sola domi ne sit Phyllis, huc ventitat Aulus,
Auli si dicto credere, Flacce, juvat.
Sin mage rem veram, quam dictum quaeris inane,
Huc, ne sit solus, ventitat assidue.
Illi nam procul est cum Phyllis pulchra, videtur
Esse sibi solus millibus in mediis.
946. [940.] 191
Puccinum laudat, laudetur ut ipse, Philippus:
Laudes non donat, foenerat ille suas.
947. [941.] Aliud.
Laudasti dignum; laudari possis ut ipse.
Quid, si te indignum laudibus ille putet?
Vis pro carminibus regerat tibi carmina? Vis te
Quantum ornet, tantum detrahat ipse sibi?
Vis, dum tu verax nulli non diceris, ille
Nulli non mendax dicier incipiat?
948. [942.] 192 Odit tam molles, quam duros magistros viae, quae ducit ad coelum. 193
Arcta via est, coeli superas quae ducit ad arces,
Arctam, nolo, arctes tu magis atque magis,
Usque adeo angustus fiet nam denique Callis,
Ut jam nemo illo, Quinte, meare queat.
Odi aeque molles morum, durosque magistros,
In vita quidquam non placet immodicum.
949. [943.] [ Mor. 234] In Varronem, bona fortunae summa bona esse praedicantem.
Quae tu summa vocas, Varro, bona, nec bona dico,
Sed leve fortunae ludibrium instabilis.
Nil census et opes, nil tecta ingentia miror,
Quaero aliquid, fiat quo melior dominus;
Quaero aliquid, possim quo viso dicere tandem:
Hoc Varro haud alii debet, at ipse sibi.
950. [944.] In quemdam male de rebus judicantem.
Quo magis humano virtus in pectore crevit,
Hoc virtutis opus pol magis est facile.
Tu quid ais? Semper sibi praemia plura mereri,
Cui, quod agit recti, sit mage difficile.
Nimirum hoc dicis, tam praemia crescere semper
Virtutis, virtus quam fuat ipsa minor.
951. [945.] Ad Gelliam, non esse Accam, qualem illa putet.
Fabula, quae toties totam fuit Acca per urbem,
Judice te, nullum, Gellia, crimen habet.
Ipsa nihil peccat, peccat lasciva juventus,
Illam quae sequitur, nec sinit esse probam.
Crede mihi, solas sequitur lasciva juventus,
Posse sua tandem quas putat arte capi:
Quasvis posse capi nec sperat, sed modo quas jam
Haudquaquam vere senserit esse probas.
952. [946.] Ne quid nimis.
Ingentes narras sumptus; mira omnia, nil non
Eximium. Id fateor, nec tamen, Aule, probo.
Adde: "nihil nimium", quod ni potes addere, quem tu
Dicis magnificum, dico ego monstrificum.
953. [947.] De Tulla, quae, pulso conjuge, peregre iverat.
Tulla jugum fregit, depulso et conjuge, solam
Se tulit externos libera per populos:
Pulchra genas, nullas mulier non culta per artes,
Mente sagax, multis praedita literulis.
Haec
194 ego sic patior laudari cuncta, Lycori,
Note: 5Tot laudes inter dum tamen excipias,
Quod fregitque jugum, depulso et conjuge solam
Se tulit externos libera per populos.
954. [948.] In Gelliam nec pulchram, nec lepidam.
Audis illecebras, audis quum, Gellia, flammas,
Quas ciet humano in pectore saevus Amor,
Corda et fixa virum jaculanti – spicula – ocello,
Et quidquid pulchris dicitur et lepidis,
Horum nil dici tibi tu, scribive putato,
Cui nihil est pulchri, cui nihil est lepidi:
Omnes quae potis es conspecta extinguere flammas:
Indis quae miram pectoribus glaciem;
Nulla foret cui non similis nunc si, hercule! Phaedra,
Nemo virum similis non foret Hippolyto.
955. [949.] De invido.
Usque meis quod Tucca bonis tabescit, acerbas
Dat poenas, sibi nam duplicat ipse malum.
Infelix, adversa illi quod fata, reor, sunt,
Infelix, quod sunt fata secunda mihi.
956. [950.] In ineptos recentioris moris laudatores.
Pellit odor nares, aurem sonus. Ut sonus aurem
Aptus, cur nares non juvet aptus odor?
Quae ratio est, bene quidquid olet, ceu triste venenum,
Vitae ceu pertem tabificam fugere?
Nulla quidem ratio est: naturam invertimus ipsam
Sed laevi, dum mos regnat ubique novus.
Jam, reor et gratae voces, gratique colores
Auribus atque oculis more novo officient.
957. [951.] Cur Cervius ineptiat.
Cur amat, Aule, rogas, nec pulchram
195 Cervius Aeglam,
Nec lepidam? Pulchram quod putat ac lepidam.
Et cur falsa putat? Scit perditus ille cupido,
Qui vanis mentes ludit imaginibus;
Sic et agit, quo vult, versatque urgetque, petant ut
Digna fugi ut stulte, digne peti ut fugiant.
958. [952.] In Lupum majora viribus suis molientem.
Exiguae vires, ingens tibi spiritus; aut plus
Posse, opus est, opus est aut, Lupe, velle minus.
959. [953.] In Maximum male opinionis suae tenacem.
Cum vulgo pugnas, id pulchrum est, si modo tecum
Illa hostis vulgi, Maxime, stat ratio.
Hoc dolet, hoc foedum est, mutatis partibus, in te
Facta comes vulgi stat simul et ratio,
Quae tibi vesanos contundet saeve furores,
Quae subdet magnum turpiter exiguis.
960. [954.] Olim sapiens, modo, Cinname, ineptis.
Nempe levem dicis me, Cinname, quod tibi amicus
Esse, ut eram, verso pectore desierim.
Id fateor, verti si me ventosus et idem
Nunc odio es, nuper qui mihi carus eras.
Sin male vertisti tu te, nec jam tibi quidquam
Illius, placuit qui mihi, moris inest,
Ipse levem dic te, quod tam mutatus ab illo es,
Quem memini et nusquam, proh dolor, invenio;
Quem mihi si reddes, aeque sic rursus amabo:
Dicar ut eximia solus amare fide.
961. [955.] Seni omnia frigent. 196
Quinte, ais, in laeto nil non frigere theatro.
Credo equidem; frigent omnia, Quinte, seni.
Nec vitium est rerum, sed mentis, languida quae jam
Incassum blandis pellitur illecebris.
Sic mutam chordis citharam si forte remissis
Pulset, quantavis nil agat arte manus.
962. [956.] Quod nihili es, non tu naturae, sed tibi debes.
Ingenio praestas; nempe hoc es nequior, usu
Cui nullo est, praestans quamlibet, ingenium.
Naturae, mallem, deberes, Cinna, sed heu, heu,
Quod nihili es, debes moribus omne tuis.
963. [957.] In idem argumentum.
Ingenium culpas; culpa te, Quinte, pusillo
Nullum adhibes cultum quod piger ingenio.
Parvus ager fructus interdum reddit opimos,
Multa quem solers rusticus arte colit.
964. [958.] In Cinnam, laetos ire dies amatoribus jactitantem.
Ebria vesano cui mens fervescit amore,
Huic dicis laetos currere, Cinna, dies.
Usque utinam dicas, nec possis noscere, quid sit
Discerpi assiduis corda cupidinibus,
Quid miserum indomitis angi ac tabescere curis,
Quid nec ferre jugum posse, nec excutere.
965. [959.] Futilia esse amatorum judicia.
Nulli non dicis Tullam praestare puellae;
Id vero dici pol reor ex animo,
Nec tamen et vere dici reor, Eucrite, amantum
Scis etenim, quam sit futile judicium.
Scis aliis, nescis uni tibi: cuncta, putato
Sed, tu aliis quae scis, haec tibi scire alios.
966. [960.] 197 "Nil nisi vulgus erit, qui vulgi oracula curat."
Carpe viam, virtus quo te rapit ardua: sperne
Quidquid vulgus iners garrit et obloquitur.
Qui stulte curat fatui dicta omnia vulgi,
Ipse etiam semper nil nisi vulgus erit.
967. [961.] "Quem bene non noris, tibi ne dicatur amicus."
Quinte, citus nimium tuus est amor. Ocyus, ut quem
Vidisti, fratris dicitur esse loco.
Atque manu arripitur, longo ceu cognitus usu,
Jampridem et multa junctus amicitia.
Id scitum ac lepidum reris. Non est, mihi crede,
Sed magis inscitum, sed magis illepidum.
Ante opus est nosci, fieri dein, Quinte, sodalem:
Luxurians foetu praecoce sordet Amor.
968. [962.] Aliud.
Congressu in primo nullum non Quintus amice
Excipit atque sibi carum ait eximie.
Quid tum? Quae totam se primo effudit in ortu,
Confestim languens marcet amicitia.
969. [963.] In Varum multiloquum.
Ut verum ostendas, brevis est via, rectaque, Vare.
Est, non est, totam rem tibi conficiet.
Ut falsum obtrudas, flexu est opus, omnia multo
Verborum et longo dicere circuitu.
Hic tibi, quod doleo, placuit mos, Vare, juvat me,
Atque erit, ut semper vox juvet illa brevis.
970. [964.] 198 In ultores.
Haud magnum ulcisci, magnum est ignoscere. Qua vis
Urget, prona via est; ardua, qua ratio.
971. [965.] 199 Scit non nota atavis, nescit sed nota minorum
aetas, nec didicit plura, puto, ast alia.
972. [966.] Ad Tullam cum divite quodam amicitiam exercentem.
Ductandam diti quae te das pauper amico,
Tulla, reor, sancti foedera conjugii,
Ingenuum et servas constanti mente pudorem,
Sed famam certe negligis ipsa tuam.
Quippe etenim pauper, quam dives ductat amicus,
Haud credi, vulgo judice, casta solet.
973. [967.] In idem argumentum.
Quae famam haud curat mulier, vel fervet amore,
Vel foeda in praeceps fertur avaritia.
Quam Varus ductat, quo vult, dic, pulchra Lycori,
Utram ob rem famam prodigis ipsa tuam?
Non sic de nihilo praebes risumque, jocumque,
Nec gratis omni fabula fis populo.
974. [968.] 200 Ad Postumum de mutabili ejus ingenio. 201
Quod semel abruptum furiis agitatus iniquis
Liquisti fugiens, Postume, conjugium,
Rursus adis. Cessit saevus furor et tibi nupta,
Quae male displicuit, rursus, ut ante, placet.
Heu miseram! Rursus quae flebit nempe relicta,
Ibit et in patriam spreta puella domum.
Non es, qui possis longo illam tempore ferre,
Ipsum qui nec te, Postume, ferre potes.
975. [969.] In Quintum hominem maledicum.
Dic quae vis, modo vera tamen. Ne dicere veri
Quidquam in me possis, Quinte, cavere licet.
Ne, tibi quae fingis, dicas, ne somnia narres,
Quidquid agam, misero non licet effugere.
Hoc tamen est unum, quod laetor, somnia narras
Dum tua, dum fingis quae tibi collibuit;
Si quid peccaro, narranti jam tibi tandem,
Vera licet narres, non erit ulla fides.
976. [970.] Monet Postumum, ne uxorem ducat.
Saevus et indomitus, rapidoque ardentior igne,
Parce, precor, miti, Postume, conjugio.
Stulte, jugo tauri supponis colla furentis,
Continuo abruptum quod ferus excutiat;
Mugitu horrendo et fugiens per confraga se se
In nemus et montes abdat in aerios.
977. [971.] Ad Gelliam. De Gargilio.
Dives Gargilius, sibi quam delegit, amicam
Addici penitus sub sua jura petit.
Quamque vocat dominam, sibi vult servire timentem
Uni, multo emptum munere mancipium.
Talem docta potes tu, Gellia, ferre, patique?
Libertas auro est nec tibi cara magis?
978. [972.] In rigidum, morosumque officiorum exactorem.
Expendis nimia mea factaque, dictaque cura,
Morosusque omnes exigis ad numeros.
Et carum culpas irata mente sodalem,
Tantillum si quid negligit officii.
"Hoc male", ais, "factum"; "non belle hoc"; "non decet hoc te";
"Hoc potuit melius confieri", "hoc citius".
Heu! Quis culpari toties, totiesque doceri
Tam lento patiens jam ferat ingenio?
Sed ferat ut quivis; me pol gravat ac necat istud
Suavis amicitiae triste magisterium.
979. [973.] In Albinum libidinosum fratremque [...] fratricidam. 202
Quam ruat horrendum furiis agitata libido,
Albine infelix, morte tua didici;
Quem, flamma gliscente, ausum te opponere, frater
Fraternum et nomen (proh scelus!) et patrios
Oblitus manes, maternam et barbarus umbram,
Confoditque, manu dissecuitque sua.
Triste leo, tygrisque, ursusque, at tristius, egit
Quum coecum in rabiem saevus amor, juvenis.
980. [974.] Senex, puerilia loquens puer est. 203
Quod dixi puerum, miraris, Lyda, senectae
Maturus finem qui prope contigerit.
Non oculis, auri credo: puerilia fantem,
Quamvis rugosa fronte, voco puerum.
981. [975.] Pauperi fortunam vendenti responsum.
Vendere fortunam se se clamabat Agyrtes,
Vendebat sortes dum fatuas populo.
Cui puer e trivio: fortunam, dixit, inepte,
Audes tam lacero vendere palliolo?
982. [976.] De Quinto anum colente.
Quinte, colis vetulam; non miror, quin prope laudo:
Ut sit anus, Phyllis nam, quod ametur, habet.
Omnia si desint, forma fugiente, recessit,
Inflabat pulchram qui prius, ille tumor.
Commodus et si quid facias, dicasve benigne.
Id tibi, non meritis imputat omne suis.
983. [977.]
Foemineum spernuntque genus, spretumque sequuntur
(Spernunt mendaci nam tenus ore) viri.
984. [978.] "Non illam, culpet sed se, quem foemina perdit".
Et bonus est cuivis, uti bene si sciat, ignis,
Et malus est, uti ni sciat ipse bene.
Sic mulier magnoque eadem sapientibus usu,
Esse gravi fatuis et solet exitio.
Foemina culpetur frustra: quem foemina perdit,
Stultitiae id vecors imputet ipse suae.
985. [979.] In idem argumentum.
Si nihili est mulier, qui se vir subjicit illi
Sponte sua, quinam est? Nonne magis nihili?
986. [980.] "Uxorem immodicus ne serva, ne mala fiat".
Uxorem immodica serva ne, Postume, cura,
Iratam perdat ne tua cura tibi.
Crede, virum fallet, praecludi sentiat omnem
Quae sibi, qua possit fallere vafra, viam.
987. [981.] In idem argumentum.
Uxorem immodicus ne serva, ne mala fiat
Quae bona; ne fiat, quae mala, deterior.
Laesa dolet; laudique putat, sese usque tuentem
Centum oculis Argum fallere si qua potest.
988. [982.] "Meroen non immerito a viro suo servari".
Servari Meroe magis est pol digna marito,
Servari sese quo dolet illa magis.
Teste pudicitia gaudet quaecumque pudica est,
Et servata suum servat et ipsa virum...
989. [983.] De Lyco zelotypo, ideoque misero.
Zelotypus nimio miserum se perdit amore;
Nullus et est, solus quod studet esse, Lycus.
990. [984.] In Ponticum amicitias utilitate metientem.
Quo tibi quisque usu sit, quaeris, Pontice; amicum
Atque vocas, quisquis commoda multa tulit.
Sic et equum dices, qui te bene portat, amicum,
Et validum, vertit qui tibi rura, bovem.
Servitio nil et vili distabit honestum.
(Proh, divi!) sanctae foedus amicitiae.
991. [985.] In remedia medicinae et medicos.
Nil non expertus remedi languescis, amice,
Totque inter medicos scilicet aeger agis.
Crede mihi, hoc solum superest; contemne quod usquam
Est remedi atque omnes pelle procul medicos.
Vis nulla est morbi, medicis tot, totque medelis,
Quae neglecta homini plus nocuisse queat.
992. [986.] In idem argumentum.
Ignotus medicis novi me, Pontice; saepe
Hoc mihi ego medeor, quod nequeant medici.
Id male si cedet, tulero mihi scilicet ipse,
Innumeri innumeris quod tulerunt medici.
993. [987.] Si fucum arceas, saepe servi dominis suis meliores. 204
Fucum arce ac phaleras circum omnes detrahe: multos
Saepe suis servos anteferes dominis.
994. [988.] In fortunam.
Tu mollis rebus laetare, o Phylli, secundis;
Adversis aegro pectore versa geme.
Durus perpetuum vitae servare tenorem
Fortunae medio in turbine cogor ego.
Instabili servire Deae pudet hercle, pigetque:
Foemina
205 turba illi serviat, illa viris.
995. [989.] In medicum sine fine consultis Aulum vexantem.
Huic calor, huic nimium frigus nocet, Aule. Requiris
Et tibi quid nimium, judice me, noceat?
Dicam equidem. Iste tuus, qui te sine fine modoque
Consultis vexat perpetuis, medicus;
Quo nolo prorsus careas (vis parva veneni
Haud nocet); utaris, nolo sed, immodice.
996. [990.] [ 43] In molestum elinguem.
Fis mecum elinguis; nec miror, Quinte. Molesto
Si quando assedi, mi quoque lingua perit.
997. [991.] In Ponticum immani corde cognatos suos spernentem.
Quae te istaec vecors duxit sapientia, fratres
Et docet immani spernere corde tuos?
Nempe Deo ut totum se det, quicumque propinquos
Deserit, admiror, Pontice, magnanimum.
At quicumque uni servit sibi, qui sua tantum,
Cognatos temnens, commoda persequitur,
Odi ac detestor saevum, dignumque, relictis
Inter solivagas urbibus ire feras.
998. [992.] Equus in dominum suum.
Fortis equus jaceo viridi sub cespite, dives
Cujus in interitu multa gemit
206 dominus.
Ille meas sed enim ob dotes haud plorat, at unum,
Quo mihi successor quaeritur, ob pretium.
Quod ne iterum perdat, metuat ni opprobria famae,
Currum execratus jam velit ire pedes.
999. [993.] Qui picem tractat, manus inquinat. 207
Semper habet multos circum se Gellia moechos,
Cuilibet et credi posse pudica putat?
Usque picem si quis tractat (verbum est vetus), illi
Pix tandem puras inquinat atra manus.
1000. [994.] In Galliam. Populus lege solutus belluae [...] 208
Philosophi regnant, nec fis, o Gallia, felix,
Regnant nam solo nomine philosophi,
Quos fugit expertes veri omnis, lege solutus
Quam mala, quamque nocens bellua sit populus!
1001 [995.] In ingratum.
Quod mihi pro meritis nil reddis, Quinte, molestum est,
Sed mage quod nec scis, quae bene promerui.
Ingrato fecisse piget, quae plurima feci,
Non homini, ast orbo sensibus, heu, lapidi.
1002. [996.] In quemdam Romam spernentem.
Lustratam spernis Romam. Nil miror, at opto,
Dii tibi judicium, Dii tibi dent oculos.
1003. [997.] In Phyllidem, quae nil prior eloquitur et omnia respondet.
Nil prior eloqueris, respondes omnia, Phylli.
Nil opus est aliud. Phylli, tacere jubes.
1004. [998.] In Aulum genas minio pingentem.
Virne genas minio pingis, fucatus et ore
Purpureo in sacris cerneris, Aule, choris?
Nec te rideri sentis? Nec multa, popellus,
Audis, quae denso murmure dicta jacit?
Crede, oculos nimium laedis, mentesque tuentum,
Crede, levis merito diceris et fatuus.
Crede, nigra inficias tibi si fuligine vultum,
Omnibus haud possis displicuisse magis.
1005. [999.] In Lycorim ornatibus immodicis se deturpantem.
Ornatusque tuos laudo, comptusque, Lycori,
Ista, quibus minui forma leposque solet.
Has inter phaleras uris minus hercule, quam si
Nativam objicias luminibus faciem.
Perge agedum: fors efficies cura atque labore,
Jam pulchra ut facies denique displiceat.
1006. [1000.] In idem argumentum.
Pulchrior ante alias omnes vult esse Lycoris.
Hoc aliis, hoc fit se quoque pulchra minus.
Cultibus et modicis olim formosa, videtur
Jam prope deformis cultibus immodicis.
1007. [1001.] In ingratum.
Cur tibi displiceam, quaesivi, Cinna; repertum
Hoc tandem est, nimium quod bene promerui.
1008. [1002.] Aliud.
Tentavi saepe huc veniens tibi, Cinna, placere,
Si possem, placui nec tibi, Cinna, tamen.
Restat, ut hinc abiens placeam. Mihi culte labore
Nequidquam longo, Cinna superbe, vale.
1009. [1003.] In Gelliam comitum turba stipatam.
Seminecem, tabo enectam, non corpore pulchro,
Non raris animi dotibus eximiam
Turba frequens comitum te stipat, Gellia, servit
Nec tamen illa tibi, sed magis ipsa sibi.
Deme, abs te sperant quae commoda quisque, relictae,
Mirabor, de tot si comes unus erit.
1010. [1004.] In Galliam.
Gallia, dic, quae mens tam coeca ac devia pessum
Dat miseram, omni omnem perdit et exitio?
Templa jacent, versae leges, moresque soluti,
Libertas nomen, res grave servitium:
Nusquam rex, uno multi pro rege tyranni,
Quorum certa infert jam tibi fata furor.
Tu plaudis tamen ipsa tibi et confossa cruentum
Lethali pectus vulnere vulnus amas.
1011. [1005.] Aliud.
Gallia, quis miseram nunc te regit? Effera turba,
Ipsa suo arcessit quae capiti exitium,
Quae furiis incensa ruit, seque ipsa barathrum
Demens atque ignes injicit in medios,
Caedibus et caedes addit, gaudetque cruento,
Versa omni foede lege, latrocinio.
Non satius regesque pati, regumque ministros,
Arbitrio quam sic velle perire suo?
1012. [1006.] Aliud.
Infelix quo mersa malo es nunc Gallia! Servit
Rex tuus et servit pars populi melior,
Vulgus ovat, saevitque animis atque omnia miscet
Nactum vesanos ad scelus omne duces.
Cuncta jacent late ingenti prostrata ruina,
Ullus nec finis, nec modus exitio est.
Haec sperata olim libertas? Haeccine pejor
Omni, o libertas pessima, servitio?
1013. [1007.] Aliud.
Quid lapsi faciant mores, quid froena recusans
Coelestis sophiae libera mens hominum,
Triste tua exemplum praebes, o Gallia, clade,
Dira furens saevis saevior Odrysiis.
Necdum etiam sentis, heu, necdum sentis, origo,
Unde tui exorsum coeperit exitii?
Sancta Dei lex una potis, potis una mederi est
Sancta tuae cladi, Gallia, relligio.
1014. [1008.] In Antigenem dementi amore Gallam prosequentem.
Quod Gallam colis et multa virtute puellam
Captus amas, mirum nil facis, Antigene.
Hoc mirum est, veniaque caret, quod totus in una
Galla nec nostri nec memor ipse tui es.
Negligis officium, nec vitae munia obire
Sueta potes, demens et sine more furis.
Crede mihi, tanti non ulla est foemina, sanae
Jactura mentis quae bene possit emi.
1015. [1009.] In Lucillam se monstruose exornantem.
Sic te more novo exornas, Lucilla, placebas
Quae prius, ut nulli jam placeas hominum.
Ante Venus visa es, nunc torva videre Megaera,
Cui caput est densis anguibus implicitum.
Structa ingens faciem turris coma surgit in altae,
Et pluma et velo multiplici obtegitur.
Mole sub ingenti est perparvum os perque pusillum,
Idque suo jam non dixeris esse loco,
Quippe etenim in medio est ac tantum a vertice summo,
Quantum imis distat monstrifice a pedibus.
1016. [1010.] In Quintum dicentem: nil moveri dictis popelli, dum ipse sibi placeat.
Nil moveor, dicis, mea facta aut dicta popellus
Carpit ubi, soli dum placeam ipse mihi
209 .
Quid? qui te carpit, quem dicis, Quinte, popellum,
Nescis, esse omnem Romulidum populum?
Millia multa cata praestantum mente virorum,
Suetaque res acri expendere judicio?
Huic qui displiceas populo tam sordidus, ipsi,
Non prorsum insanis, quum tibi, Quinte, places?
1017. [1011.] Nobilitas sine cultu ingenuo nomen inane. 210
Servilem in morem nil non facit Eucritus, orta
Heroum claro a sanguine progenies,
Et docet, ingenuo sine cultu quam sit inanis,
Quam solum nomen re sine nobilitas.
1018. [1012.] In idem argumentum.
Nil habet ingenuum, nil non servile, superba
Priscorum soboles, Glaucia, Romulidum,
Tanto deterior, culpam quod sustinet omnem
Ipse, suis mire degener a proavis.
1019. [1013.] In Lycorim vetulam literulas discentem.
Coepit ubi sperni provecta aetate Lycoris,
Aggressa est varias discere literulas.
Nec quidquam didicit, senio ni urgente, puellas
Necquicquam senii quaerere praesidia.
1020. [1014.] In Gelliam nimis foedam.
Te quoties vidi, videor mihi cernere cultu
Silenum toties, Gellia, foemineo.
Audivi quoties, Polyphenum audire sub aethna
Mi videor bombos edere terrificos.
Vis et adhuc cerni? Audiri vis, Gellia? Nec te
Auribus hinc nostris subtrahis atque oculis?
1021. [1015.] [...] Hermogenem. 211
Quanti ego te faciam, quam te delecter, ab uno
(Mitto alia) hoc certe noscere, Tulla, potes.
Ante alios omnes, quotquot Sol vidit, ineptum,
A te ne abscedam, Tulla, fero, Hermogenem.
1022. [1016.] In importunum quemdam, qui in via se vati vult addi comitem. 212
Quanam iter? Occurrens rogitas me, Glaucia, semper.
Quavis, te pigeat qua simul ire, via.
1023. [1017.] Aliud.
Quonam iter est, rogitas. Mecum, dic, ipse venire
Quo non vis; illuc est iter, Antigene.
1024. [1018.] In Aulum, qui nullo labore vellet habere divitias, quas parvo sibi congerit.
213
Fungitur exiguum munus, parvoque labore
Felix non parvas congerit Aulus opes.
Attamen et parvus laedit labor et sibi nullo
Stultus opes tantas stare velit pretio.
Ergo perpetuas iterat sine fine querelas,
Atque dolet vitae tristia fata suae.
Non secus ac doleat si rusticus hoc, sibi fructus
Quod ferat eximios non, nisi cultus ager,
Et fatuo revocet questu saecla aurea, foetus
Sponte sua tellus quum dabat omnigenos.
1025. [1019.] "Nil tibi metuis? Multa tibi metuo."
Postume, nil metuis: metuo tibi multa vel ipsum
Hoc propter, tibi quod, Postume, nil metuis.
1026. [1020.] In Cinnam, ob res pusillas a Romanis plausum quaerentem.
Foedas magnanimi sordes odere Quirites;
Parvaque res urbem nulla juvat dominam:
Quare dum plausum rebus tibi, Cinna, pusillis
Quaeris, pro plausu sibila multa feres;
Sibila, mutari nullo quae non velit auro
Quidquam Romani quisquis habet decoris,
Nec veterum tantum seriem percenset avorum,
Sed veteres animo reddere curat avos.
1027. [1021.] In malum patrocinatorem.
Purgasti nuper quemdam, Fabiane: nocentem
Rebar, te audito, nunc reor esse magis.
Credideram venia dignum, nunc, si modo vera
Narras, nec veniae jam video esse locum.
Crede mihi, posthac ne quem defende; reserva
Hostibus aut solis tale patrocinium.
1028. [1022.] In Cinnamum, nil vulgi sibila curare dicentem.
Sibila nil vulgi curo, inquis; dic mage vere,
Romulei curo sibila nil populi;
Namque tuas sordes qui non exsibilet, omni,
Si nescis, nemo est, Romuleo in populo.
Quem si quis populum contemnit, non ego fastum
Miror, sed fatuam, Cinname, stultitiam.
1029. [1023.] In Quintum, nimium stulte sibi ipsi placentem.
Visere quod vetulam juvenis, foedamque venustus
Gaudes, Quinte, equidem cur id agas video.
Nempe times, melior si qua est, tibi scilicet illa
Multo, quam tu illi, ne sit amabilior.
Mirari nec enim vis quemquam, mirus at ipse
Esse aliis. Tuus hoc fonte amor exoritur.
Nec placet ista tibi, quam juras hercle placere,
Sed stulte nimium tu tibi, Quinte, places.
1030. [1024.] In Glauciam sibi omnia deberi credentem.
Nil non deberi credit sibi Glaucia; quidquid
Et bene fit, meritis arrogat omne suis.
Ergo illi stultus faciat bene, qui bene facta
In ventum et rapidam spargere gaudet aquam.
Quaero alium ipse mihi, qui, si quid largiar, ultro,
Partem aliquam meritis imputet inde meis.
1031. [1025.] Cur Gellia superba potius, quam simplex sit. 214
Quo cultu, quo vult comptu fert Gellia se se,
Quaeque domi, plateis haec facit in mediis.
Ergo audit simplex: malim dixisse superbam,
Quae se urbis civem non putet, at dominam.
1032. [1026.] In idem argumentum.
It quo vult medias incompta illota per urbes,
Ancillam cultu qui deceat, Beroe.
Foemina nec dubitat princeps intrare popinas,
Et solet in celebri mejere saepe via.
Simpliciter vivit, dicis; dic verius, Aule:
Nullum non spernit simpliciter Beroe.
1033. [1027.] Ad Gelliam. "Artes dum versas, detegis ipsa tuas".
Fallere vis, quemquam nec fallis, Gellia et artes
Dum versas mire, detegis ipsa tuas.
Hinc odio simul et contemptu es; prava voluntas
Cui praesto est, solers defit at ingenium.
1034. [1028.] Aliud.
Contemptu atque odio digna est, quod nectere fraudes
Nec potis est Phyllis, nectit et usque tamen.
1035. [1029.] "Non dicam ingenue quod tibi displiceat".
Dic, ais, ingenue quae pecco: dicere possum,
Quando, Cinna, rogas, id tibi ego ingenue.
Sed ferus atque irae impatiens et laudis amator
Tu me audire, scio, non potes ingenue.
1036. [1030.] In idem argumentum.
Ingenue de me quod sentis, dic, ais, Aule;
Aule, ego non dicam, quod tibi displiceat.
Fallor, an hoc ipsum, videor quod dicere probri
Posse aliquid, mire jam tibi displicuit?
Jam rudis ac saevus videor tibi; laedere amicum
Jam credor dicto non satis ingenuo.
Ingenue quid si promam sensa intima? Rerum
Quid si, quae peccas, plurima protulero?
1037. [1031.] In Gelliam fatuam et loquacem.
Obriguit cervix: mallem tibi lingua rigeret,
Guttur et ingratae, Gellia, vocis iter.
Hanc certe partem plecti decet, hanc gravis Eurus,
Hanc saevus pessum si dederit Boreas,
Vix erit, ut prorsus corrupta et perdita, dignum
Persolvat nostris supplicium auriculis.
1038. [1032.] In Cinnam hominem malum.
Canitiem nigro mutavit Cinna capillo,
Nempe foret vitae ne coma dissimilis.
1039. [1033.] Cur Varus, etsi merito magni non habeat. 215
Jure suo possit permagni Varus haberi;
Ipse suum ni jus exigat immodice.
1040. [1034.] In Albinum plurima extra rem scribentem.
De Calvo in titulo scripturum, Albine, professus,
Plurima cur de te garrulus eloqueris?
Curnam alios addis tam multos? Parvula, quaeso,
Res agitur tanto cur tibi circuitu?
De re quod proteras pagellam implere pusillam
Extra rem librum quod potes efficere.
1041. [1035.] De Deliae et Gelliae frustra [...] 216
Usque comunt sese: fit nullo at Delia cultu
Pulchra magis, nullo Gellia foeda minus.
Nec pote nativam nempe illa intendere lucem,
Nec pote nativas disjicere haec tenebras.
Frustra sunt ambae: studet altera, quod jam habet ultro,
Altera quod nec habet, quod nec habere potest.
1042. [1036.] In jactantem magnorum amicitias.
Jactat amicitias magnorum Cinna; pusillus
Nec sentit, quam sit laudis et ipse suae
Indigus, involvens alieno lumine sese,
Magnorum quisquis jactat amicitias.
1043. [1037.] In jactantem suos amores.
Iste, tibi miros narrat qui semper amores,
Se se unum, non te, Gellia, semper amat.
Te, quod ait, virtute tua si captus amaret,
Non sibi morigeram vellet, at esse probam:
Nec demi cuperet, quo dempto, jure vel illi
Incipias ipsi vilior esse, decus.
1044. [1038.] Cur aelia frustra comet et se et filiam.
Nec te, nec gnatam comi est opus, aelia; comptu
Nil quod eget juvenis, nilque juvatur anus.
1045. [1039.] In Postumum inepta narrantem.
Perdit equos macies tibi. Postume, nos quoque perdet,
Istam dum narras jam decies maciem.
1046. [1040.] In Thyrsidem domum suam nuptam ducentem.
Thyrsis "Quam cupii, sum Phyllida", clamat, "adeptus,
Illa meam venit jam mihi nupta domum".
Torvum subridet Nemesis, dea saeva; refuto
Has et ait, seris laetitias lacrymis.
1047. [1041.] In Quintum continuo inepta dicentem.
Toedet equis audire tuis an pabula desint,
An superent. Dic jam, Quinte, aliquid melius.
Dic aliquid, pasci quo mens queat... Occinit, eheu,
Defessis rursus pabula, rursus equos.
1048. [1042.] De Cinna, multa de se lepide narrante.
A te quid factum quid dictum, Cinna, lepore
Quippe soles narrans dicere mirifico,
Nil narrare alios de se vel paucula, de te
Nil ego te contra, Cinna, tacere velim.
1049. [1043.] Cur Lycidas placet omnibus. 217
Aeque cur Lycidas placet omnibus? Hanc reor unam
Ob rem, quod dignum nil habet invidia.
1050. [1044.] Ad Gelliam, "Compta nimis damno vult tamen illa suo". 218
Compta parum foeda est, nulli sed foeda videtur,
Gellia, multarum quod latet in numero.
Coepit ubi comptus nimios, tum visa tuentes
Omni percellit foedior e numero.
Compta parum tamen illa sibi male displicet; esse
Compta nimis damno vult tamen illa suo.
1051. [1045.] In Quintillam numquam ridentem.
Nil ridet Quintilla. Aliquod si corde sub alto
Vulnus habet, doleo, moesta quod est nimium:
Sin cura intactum pectus gerit et tamen usquam
Haud ridet, doleo, stulta quod est nimium.
1052. [1046.] Ad Quintum vati maledicentem.
Te mihi seape, ajunt, maledicere. Parce, vereri,
Laesus ego referam ne tibi, Quinte, vicem.
Nil opus ulcisci, quod nil nocet, at mihi laudem,
Ni mea me fallunt somnia, ferre solet;
Cui pulchrum placuisse bonis, pulchrumque putatur,
Quos odi et fugio, displicuisse malis.
1053. [1047.] Ad quemdam servantem Pholoen immeritam.
Immeritam pergis Pholoen servare. Caveto,
Servari se se ne velit ex merito.
1054. [1048.] 219 In Gelliam. Non defit tempus, sed amor, visendi causa Quintum aegrotum. 220
Aegrotat Quintus: defit tibi, Gellia, tempus,
Visum ut eas; rerum plurima praepediunt.
Crede mihi, potius qui nil non expedit et quem
Deficiunt nunquam tempora, defit amor.
1055. [1049.] Unum senectutis bonum, inter alia, est vati noscere Gallam. 221
Objice mi longam, quantumvis, Galla, senectam.
Hoc mihi fert certe longa senecta boni,
Quod nequeunt juvenes, videam ut, formosaque, flore et
In primo vernans, quam fatua et nihili es.
1056. [1050.] In Gelliam, credentem sibi laudi esse solam. 222
Quod sola es, laudi credis tibi. Nempe severos
Ob mores linqui, Gellia, sola putas.
Quid qui te laesi fugitant, cautique, lacessis
Queis male nil meritos, aspera dicta timent?
Hi quoque num, quaeso, mores odere severos?
Hos quod longe abigis, quid, rogo, laudis habet?
1057. [1051.] In Glauciam, dicentem, de more saeculi mulieris manum deosculari. 223
Oscula quod figis muliebri plurima dextrae,
Scilicet id saecli, Glaucia, more facis.
Oscula qui sequitur, quum faedo insanis amore,
Idne etiam saecli, Glaucia, more facis?
1058. [1052.] Ad Leonillam. Cela amorem, si potes et nunquam detecto irasceris. 224
Fronte, oculis, vultu, Leonilla, fateris amorem;
Et tua, "Amas", tibi quod dicimus, ira furit?
Vis alios, urat quae te mala flamma, tacere?
Si potis es, moneo, tu prior ipsa tace.
1059. [1053.] In Ponticum in vitae ratione omnibus aliis dissimilem.
Indueris duplici qui nunc panno, quum furit aestas,
Quid facies mediis, Pontice, frigoribus?
Per glaciem, credo et rigidas, vesane, pruinas
Ibis carbasea frigidus in tunica.
Hoc volupe est, quando vita hoc laetaris in omni
Omnibus esse aliis, quam pote, dissimilis.
1060. [1054.] Ad Postumum, semper magis magisque inepta dicentem.
Multa Lupus dicit, multa et tu dicis inepte,
Postume, tu gravis es mi tamen, ille levis:
Spes etenim est, doctus post res ut dicat ineptas
Ille aliquid, nosci quod queat utiliter.
A te quod sperem, nihil est; effatus inepta,
Expecto, dicas semper inepta magis.
Disce aliquid, facies spem tu quoque, te quoque fantem
Qualiacumque aequis auribus excipiam.
1061. [1055.] De Aegle, frustra eodem cultu, quo Phyllis, se ornante.
Ornatu frustra incedis, quo Phyllis, eodem,
Non potis es cultu stulta, placere pari.
Illam cuncta decent; nil te non dedecet, Aegle,
Illa addit vesti, detrahis ipsa decus.
Suppara mutantur, vittae, redimicula, mitrae,
Aegle tu semper, Phyllis at illa manet.
1062. [1056.] Ad Petrum, petentem, ut Arcadia fleat phonascum mortuum. In phonascos.
225
Extincto fletus fundi vis, Petre, phonasco,
Et luctum tota gliscere in Arcadia.
Tu tibi fle solus: certatim flebimus omnes,
Arcadiae quando triste quid acciderit,
Cui satis est, valeant si vates: ire phonascos
Pessum omnes placido pectore perpetitur.
Pieriis adsueta modis nam despicit istos
Parva alios faciunt qui sibi ab arte modos.
1063. [1057.] In Marcum, quem monet ut timeat, ne ille Leonillae potius quam ei Leonilla
propior displiceat. 226
Ne tibi displiceat propior Leonilla, vereris.
Id quoque, ut es laevus, Marce, potest fieri.
Sed certe fiet, quod tu nil, Marce, vereris,
Illi displiceas ut male tu propior.
1064. [1058.] In machinam volantem, ejusque opificem.
Fumea quod cassa nubes inclusa papyro
It campos alte missa per aerios,
Attonita id spectant stupefacti mente Quirites,
Magnum et se credunt cernere prodigium.
Quid mirum est, fumus tenues quod surgit in auras?
Quid mirum est, secum quod leve portat onus?
O fumoque opifex levior, cassaque papyro,
Hinc speras aliquam si tibi gloriolam!
1065. [1059.] In navem aeriam.
Dii bene quod, ponti quae tranant caerula, puppes
Non nisi vesanus ducit in alta labor.
Ni foret id, miseram quae nunc male terret, in ipsum
Ausoniae pestis glisceret acta sinum.
Quam nunc vix sistit, possit quae sistere cura,
Aera si ansu praepete transiliat?
1066. [1060.] Fabiano, longo tempore frustra culto, valedicit. 227
Non ego me primum volui, non esse secundum:
Esse aliquem volui me, Fabiane, tibi.
Id quando haud licuit, mihi longum culte, valeto:
Spe ludi falsa tempus in omne piget,
Conari et frustra, nec posse placere, superbus
Cui Labeo, fatuus cui
228 placet Hermogenes.
1067. [1061.] In Cinnam. Poeta vult ab eo amari, non tantum ferri. 229
Cinna diu me fers: ferri mihi, Cinna, molestum est,
Suntque graves, video me quibus esse gravem.
Jam vel ama, vel ferre itidem si pergis, abibo,
Talem et te posthac non ego, Cinna, feram.
1068. [1062.] Aliud.
Senti equidem: tu me fers tantum, Cinna; valeto.
Me ferri tantum non ego, Cinna, fero.
1069. [1063.] In Gallam, credentem, eo quod a marito non servata, se magnam sibi fidem
habere. 230
Quod te, quidquid agas, conjux non servat, haberi
Hoc magnam credis tu tibi, Galla, fidem.
Quid si non servet, servari haud digna videtur
Quod, quam non ullam sensit habere fidem?
1070. [1064.] 231 Ad Pium Sextum. Romae querimonia in sodales Quirinales. 232
Sexte, Quirinales queritur tua Roma sodales,
Non jam Romulidas esse, sed Italidas,
Linguam et divini patriam sprevisse Quirini,
Dignos pol ratio quos fuget e Latio.
1071. [1065.] In Postumum Accam laudantem, ut ab ea laudetur.
Laudes saepe tuas dicit tibi Postumus, Acca,
Dicere quod laudes te cupit, Acca, suas.
Hoc te praesentem laudat male garrulus; abstas
Ut paullum, tacitus fit subito Harpocrates.
1072. [1066.] In Aulum continuo computantem inutiliter.
Noctes atque dies longis rationibus Aulus
Et sumptum et census computat assidue.
Nil sumptu interea demit, nil censibus addit,
Remque suam perdit prodigus assidue.
Ergo nil longis rationibus expedit unquam,
Ni
233 sua uti possit damna videre magis.
1073. [1067.] In Ornitum semivirum.
Permagno liquidam pretio vocem, Ornite, vendis,
Majori at pretio vox tamen empta tibi est.
Semivir argenti vel montes congere: pensas
Jacturam nullis, Ornite, divitiis.
1074. [1068.] 234 Ad Gelliam, quae primum viso Lyco, dixit "Mi Lyce". 235
"Mi Lyce", ait primum mi viso Gellia. Miror
Ingenium, quod me perspicit esse suum.
Fallor, an eximiae tanta est fiducia formae,
Ut quemcumque velit noverit esse suum?
1075. [1069.] In malum Torquati Tassi interpretem.
Carmina Torquati non vertis, sed male perdis,
Aurum ut si plumbo verteris, aut chalybe.
Torquati nervis quid factum? Dicimus. Illo
Quid factum, attoniti dicimus, ingenio?
1076. [1070.] In Aulum malum poetam.
Laudari a populo tua carmina gratulor, Aule,
Sed mihi judicium dissidet a populo:
Sicque malos soleo vates damnare, probantem
Ut damnem pariter non minus et populum.
1077. [1071.] In idem argumentum.
Laudibus attolli dicis tua carmina coelo;
Credo equidem, id fieri sed reor immerito.
Et soleo non te solum persaepe, sed una
Et laudatores temnere, Quinte, tuos.
1078. [1072.] In Lupum, se ob pauca et fatua carmina vatem credentem.
Carmina quod scripsit nec multa et stulta, videtur
Esse sibi vatum jam Lupus in numero.
Est certe in numero, numerus modo, nomen inane,
Forma levis, volitans et sine re species,
Tam verus vates, quam, pingui corpore dempto,
Quae cassa est, veram dicimus esse nucem.
1079. [1073.] In Levinum, arte carentem et artificum historiam narrantem.
Artificum, Levine, tenes et nomina et aevum,
Atque omnem narras garrulus historiam.
Arte cares; nosti, quanti quis polleat arte,
Norit ut omnigenas si quis egenus opes,
Et regum cultus, laeta et convivia narret
Et lacer et longa perditus ipse fame.
1080. [1074.] In quemdam, de eximiis Theonis scriptis insulse judicantem.
Eximii, quae tu dixisti insulsa, Theonis
Scripta lego atque mihi mirifice sapiunt.
Et mire insulso te te reor esse palato,
Cui sale tam multo sparsa nihil sapiunt.
Mi risum haec moveant: risu tibi scurra, popellum
Qui tenet in triviis, ilia concutiat.
1081. [1075.] In quamdam, quae publico theatro cantavit. 236
Istam laudato, quantum vis, Cinna, theatro
Quae quondam vocem vendidit in medio.
Simplex, salsa, proba est, quantum vis, Cinna; theatro
Sed vocem quondam vendidit in medio.
1082. [1076.] In malum poetam.
Difficiles optas numeros, ultroque molestas
Ipsum te vates induis in pedicas.
Id magnum reris. Fatear, vestigia ferres
Libera, si duris implicitus pedicis.
Nunc video crebro lapsantem ac tarda meantem
Sic ire, ut quivis sentiat implicitum,
Rideat et frustra caussantem, quas tibi nunquam
Sumpsisses ultro, si saperes, pedicas.
1083. [1077.] In Tullum parvi poetas, magni pictores facientem.
Pictores magni pendis, parvique poetas,
Acer, Tulle, oculis, coecus at ingenio.
1084. [1078.] In Philippum, ridentem phrasim Latinam, tamquam non perfecte Latinam.
"Gliscere" quod "plausus" dixi, ridere, Philippe,
Incipis: O, risu digna, Philippe, tuo!
Pol si ridebis, quae nescis omnia, nusquam
Non risus fatuo gliscet in ore tibi.
237
1085. [1079.] In Aulum, dicentem, poetam invidere ejus versibus.
Invidere tuis me dicis versibus, Aule,
Dic potius, versus nolle videre tuos;
Quod spes nulla mihi est, scruter licet omnia, quidquam
Nancisci, dignum quod rear invidia.
1086. [1080.] In Aulum dicentem, poetam scribere "communia".
Quae scribo dicis communia; forsitan et sunt;
Communis, credo, quod mihi sensus inest.
Tu, quem communi sensu ajunt, Aule, carere,
Scribe; id erit, quidquid scripseris, omne, tuum.
1087. [1081.] Ad virum, cum quo continuas uxor rixas habebat. 238
Hectoris haud vere quo dicta est nomine conjux,
Digna tua est dici verius Andromache.
Illa nil fieri possit pugnacius, illa
Assidue tecum praelia saeva gerit.
Quae tu cumque probas, cuncta improbat: ipse videri
Si tibi quid verum dixeris, illa negat.
Nec cessat clamor, convicia, rixa, querelae,
Dum trahat addictum sub sua jura virum.
Heu bellum miseris deplorandum lamentis,
Durius, heu, bello et longius Iliaco!
1088. [1082.] In quemdam, Bembum et Casam parvos fuisse vates, dicentem.
Qui "parvos" dicis "vates" Bembumque, Casamque,
Te dici "nullum", Cinname, posse puta.
Nam procul a "parvo" tam "nullus" distat, opinor,
Distas a Bembo quam procul atque Casa.
1089. [1083.] In Varum grandiloquos vates laudantem.
"Grandiloquos" laudas vates: ego (condere verbum
Hoc mihi, Vare, novum si licet) "aptiloquos".
1090. [1084.] In idem argumentum.
Scribis magna: velim, scribas magis apta. Pusillum
Ingens subvertit calceus, Aule, pedem.
1091. [1085.] In dominum, multos libros habentem et nunquam eos legentem. 239
Hospes, librorum miraris tanta supellex
Tam neglecta suo quod jaceat domino.
Extra qua niteat, rem curat; stulta juvari
Queis intra possint pectora, spernit opes.
1092. [1086.] In idem argumentum.
Tot tam pulchra tuis congesta volumina, Tulle,
Omnia cur multo in pulvere spreta jacent?
Hospes an ut proavos laudet, spernatque nepotem
Indoctum doctis degenerem a proavis?
1093. [1087.] In Orcam nil pulchri a quoquam scribi putantem.
Nil pulchri a quoquam scribi putat Orca, putabit
Et semper, donec scripserit ipse aliquid.
Expertus discet, quam sit contemnere pronum
Quidvis, quidquam apte at scribere, difficile,
Et collata suis censebit pulchra, videntur
Quae fatuo pulchri prorsus habere nihil.
1094. [1088.] In Ponticum, magnum, sed non amabile carmen facientem.
Nempe facis magnum, sed non et amabile carmen,
Quod blande captas mulceat auriculas,
Quod subeat pectus, circum et praecordia ludat,
Seque imis alte sensibus insinuet.
Hinc doleo interdum, nec miror, Pontice, multi
Quod laudant, pauci sed tua scripta legunt.
1095. [1089.] In Cinnam epigrammata scribentem.
Tempora ne deses perdas, epigrammata scribis.
Nempe alio perdis tempora, Cinna, modo.
1096. [1090.] In Quintum, vera omnia scribere dicentem.
Quae scribit, Quintus dicit, vera omnia; verum
Nec metuit, falsi ne simulet species.
Ignosco juveni. Quae nunc scit, pleraque, spero,
Maturo tandem nesciet ingenio.
1097. [1091.] In carmina fugientem.
Carminibus blandis quercus et saxa trahuntur:
Carmina te solum, Cinname, blanda fugant.
I procul, i, vitaque hominum consortia, duris
Quercubus et duro marmore dure magis.
1098. [1092.] In Ponticum, fatuum scriptorem laudantem.
Quod tribuis fatuo scriptori, Pontice, laudem,
Nec sentis? Laudem detrahis ipse tibi.
Nec mihi fit major, tibi qui placet ille, sed hercle
Tu mihi fis, mire cui placet ille, minor.
1099. [1093.] In advenam, suum de vatibus Ausoniis judicium dantem.
Ausoniae pulchras qui nuper venit ad oras
Hospes longinquo vectus ab Oceano,
Nec sibi adhuc fecit Thuscae commercia linguae,
Nec Thuscas certe sentit adhuc Veneres,
Pensitat Ausonios non aequo examine vates,
Nec dubitat pretium ponere cuique suum.
Quidnam Itali? Rident ignarum ignota loquentem,
Jure suo et spernunt futile judicium.
1100. [1094.] In Ponticum, gelidum carmen recitantem.
Audivi gelidum recitas dum, Pontice, carmen,
Totus et injecta ceu glacie obrigui,
Nec mihi jam numeri fervent, nec verba; resedit
Musaeus, mentem qui ciet, ille calor.
Haec semel auditus. Nocuisti: pangere versus
Dediscam, haud renuo, si te iterum audiero.
1101. [1095.] In Furium, dicentem se aeternum carmen scribere.
Furius aeternum dicit se scribere carmen,
Et scribit. Vatum carmina quis veterum,
Queis ornat se se, ut falsis cornicula pennis,
Credat, longa unquam posse perire die?
1102. [1096.] "Pangis magniloquum, sed non et amabile carmen".
Pangis grandiloquum, sed non et amabile carmen,
Quod mantem aggestis pulsat imaginibus,
Percellitque aures ingenti, Cinna, fragore,
Non quod sese imis sensibus insinuet,
Infusumque alte perfundat corda lepore,
Atque suis animum vindicet illecebris.
Hinc audita ferunt vanos tua carmina plausus;
Lecta dein foedo in pulvere spreta jacent.
1103. [1097.] Cur carmen, quamvis dulce, non placeat.
Dulce tuum est carmen, sed, quamvis dulce, placere
Cui nam posse putes, ni fuerit modicum?
Ambrosiam apponas saturo si fine sine ullo,
Ipsam pertaesus respuet ambrosiam.
1104. [1098.] In ineptum cantorem.
Quinte, meros cantas numeros, non verba. Facesse
Hinc procul in solum, cantor inepte, nemus.
I; fatuas illic voces, sensuque carentes
Saepe itera brutas, ut lubet, inter oves,
Queis aures dedit, at mentem natura negavit:
His placeant dulces, at sine mente, soni.
Mi cantu placeat concors sententia; me, rem
Qui deceant, soli detineant numeri.
Sed deceant, an non, qui possim noscere, Quinte,
Si non rem, solos audiero at numeros?
1105. [1099.] In advenam poesim Thuscam spernentem.
Hospes, disce prius Thuscam, dein sperne, poesim.
Crede sed, haud spernes, discere ut incipies.
1106. [1100.] In quemdam, Ludovicum Ariostum spernentem.
Divinum, quo se jactat Ferraria, vatem
Spernere tu tanto nempe supercilio?
Illi quod placuit, pravum tu dicere quidquam,
Carpere tu quidquam, quod probat ille, potes?
Nec metuis, male caute, virum quae suspicit, omni
Magnus ne fias risus in Ausonia?
1107. [1101.] "Ipsum pone opus in trutina".
Nec cito, nec lente, quae scribo, scripta putato.
Id nihil est. Ipsum pone opus in trutina.
Hoc, si pondus habet, vel tu me dicito lentum,
Vel celerem, pretii defluet inde nihil.
1108. [1102.] In Quintum, ob reprehensionem carminis peccantis furore agitatum. 240
Quinte, tuo quiddam est reprensum in carmine: ineptum
Censorem, dicis, mentis habere nihil.
Scintillae absistunt oculis, frons ignea flagrat,
Membra tremunt, vocis praepedit ira viam.
Jam tua, non quaero, quid peccent carmina: peccat
Vita tibi, fatuus quem furor exagitat.
1109. [1103.] Esset bonus poeta Cinna, ni crederet se esse talem. 241
Cinna bonus fieri posset fortasse, poetam
Ni se jam factum crederet esse bonum.
Hoc perdit miserum, dum summo in fine putat se,
Quod piger in media desidet usque via.
1110. [1104.] [ Var. 159] Quid pulchrum? 242
Quae sint pulchra, rogas? Quae, quamquam, Tulle, videnti,
Cur placeant, nequeas dicere, visa placent.
1111. [1105.] In Gallos. Ad Glyconem narrantem, Gallis non placuisse carmina, quae
Grajis placuerent.
Quae Grajis placuere, Glycon, insulsa putari
Gallorum narras carmina per populos.
Id fateor; remque hanc, si desint omnia, ob unam
Gallorum insulsos esse reor populos.
1112. [1106.] In ineptum de Ulysse scribentem.
Tot vada qui ponti felix evasit Ulysses,
Nunc miser in libro mergitur ille tuo.
1113. [1107.] Aliud.
Erravit ponto, terraque erravit Ulysses:
In scriptis errat nunc magis ille tuis.
1114. [1108.] "In Varum, quod nil scripserit ille suum".
Nulla est in scriptis Vari sententia, quam si
Carpas, scriptorem non vocet auxilio
Ille aliquem prima de classe. Hoc dicere magnum
Virgilium, hoc magnum dicere Moeoniden;
Haec Tulli doceat, divini haec dicta Platonis
Esse eadem iisdem perlita luminibus.
Vari ergo in scriptis nil carpam scilicet, unum
Hoc praeter, quod nil scripserit ille suum.
1115. [1109.] In fatuum Petrarchae carminum contemptorem.
Petrarcham torpere gelu; te ardere, Lycota,
Quo Phoebus vates concitat, igne putas?
Cujus ego soleo fatuos ridere furores,
Verborum et vanam spernere luxuriem,
Quem, mage quo passim succendere cuncta putas tu,
Hoc mage consuevi dicere frigudulum,
Et pictae similem flammae, quae gliscere visa
Nec quemquam incendit, nec calet ipsa tamen.
Talis Petrarcham spernas? Cui dulce canenti
Assurgunt Pindi e vertice Castalides,
Ardua quem celeri superantem nubila penna
Ipso stratus humi vix tu oculo sequeris.
1116. [1110.] [ 1474] In Tuccam, factum criticum, quando non potuit esse poeta.
243
Tu tibi, ais, sperni Musas majora sequenti;
Spretum ego te Musis, Tucca, minora sequi.
Factus enim es criticus tandem postquam esse poetae
Conanti languens obstitit ingenium.
Nam quis Aristarcho mavult, modo sanus, Homero
Quam fieri, utrumvis si licet, assimilis?
1117. [1111.] In vates Arcadiae.
Vatum quisque furit vesano concitus oestro,
Mira videt totam quisque per Arcadiam,
Et fugit in nubes longe per inania, lapsu
Ad terram et praeceps decidit Icario.
Mens bona, si qua dea es, tantos compesce tumultus,
Fac, regat hos coetus non furor, at ratio,
Fac, pastor se se pastorem sentiat esse,
Carmen lanigeras et canat inter oves,
Dulce sonans tenui deductum carmen avena,
Vicino plaudat cui Dryas e nemore.
1118. [1112.] In Arcadum plausus.
Carminibus plausere tuis, Quinte, Arcades: ipsis,
Quinte, sed haud multum plauditur Arcadibus.
1119. [1113.] In theatrorum cantores. 244
Insulsi nil me cantus juvere, theatro
Longum desedi moestus et in medio.
Dictum aliquod sapiens optabam; verba poetae
Venabar patulis omnia et auriculis,
Ullum nec potui (cantores dii male perdant)
Nequidquam intentus perpetuo excipere,
Humanasque inter voces nil denique dignum
Audivi humano quod foret ingenio.
1120. [1114.] In idem argumentum.
Obscurant merito cantores verba poetae,
Ne pateat, quam res discrepet atque modi,
Quam sapiens dictum numeros condemnet ineptos,
Quam, quod amat sensus, respuat ingenium.
1121. [1115.] In Levinum veteres tantum commendantem.
Scriptores laudas priscos, Levine: recentum
Ne laudes quemquam, praepedit invidia.
Quod vivis tribuis, demptum tibi rere: sepultis,
Laude tua incolumi, plauditur ingeniis.
1122. [1116.] In sacrum oratorem, non apte declamantem. 245
Absentes contra declamas; negligis, Aule,
Oranti praesens qui tibi adest, populum.
Longe hinc sunt, fidei oppugnant qui dogmata; vita
Quos cernis, fidei dogmata dedecorant.
Nil opus est, illos adigas ut vera fateri;
Hoc opus est, adigas, si pote, vera sequi.
1123. [1117.] In futiles nostrae aetatis sophos.
Ridemus veteres; miramur nostraque, nosque,
Ipsum jam culmen venimus ad sophiae;
Clamamus: jam vera patent, fulgentque, libellis
Dum fatuis aetas futilis obruimur.
1124. [1118.] In ineptum carminum contemptorem.
Non unquam laudas bona carmina, Quinte; videre
Quod, credo, numnam sint bona, Quinte, nequis.
1125. [1119.] In idem argumentum.
Pol malus es vates. Qui norim id, Cinname, quaeris?
Hoc uno: versus despuis usque bonos.
Scire piget, quidnam scribas. Quod scribis, opinor,
Est his, quae toties despuis, absimile.
1126. [1120.] In malum poetam.
Tu tua contemni miraris carmina; contra
Id te mirari, Glaucia, miror ego.
Tam mala sunt etenim, magnum rear ut prope monstrum,
Illa vel authori posse placere suo.
1127. [1121.] In idem argumentum.
Conatus toties tam longis, Glaucia, curis
Nil non insulsum scripsit et illepidum.
Conari tamen invita juvat usque Minerva,
Invitis carmen scribere Pierisin.
Stultum ajunt qui bis, qualem hunc par dici, ad eumdem
Offendit stulte qui toties lapidem?
Carmine qui scripto toties derisus inepto
Rursus ridendum scribere carmen amat!
1128. [1122.] In Postumum, qui indoctus doctum carpit.
Qui discum nunquam vidisti, Postume, disco
Ludentem, dicis, quae deceat facies,
Artificem et Grajum culpas, quod scilicet illum
Sic sculpsit, facies non satis ut deceat.
Nec sentis, doctum indoctus quod carpere pergis,
Id te quam certo, Postume, dedeceat.
1129. [1123.] Cur vati displiceant carmina Antigenis.
Antigene, quiddam fecisti carminis, idque
Dixi ego simpliciter displicuisse mihi.
Tu nullum, clamas, verbum non esse Latinum,
Nullum legitimos non cadere ad numeros.
Ne clama; id fateor, sed carmen displicet istud,
Communi sensu quod caret, Antigene.
1130. [1124.] In Phidippum divitem superbum, ingeniique pauperem. 246
Mendicare tuam decuit ne, Phidippe, Camoenam?
Quo tibi divitiae? Quo tibi nobilitas?
Incessusque audax et sesquipedalia verba?
Et magnum celsa fronte supercilium?
Tu vatum e trivio similis (proh dedecus ingens!)
Porrecta, clamas, da, pater, aera, manu?
Det quidquid poscis, nunquam: dederit tibi tantum,
Quantum poscendo detrahis ipse tibi.
1131. [1125.] Lycotae de suis carminibus judicium spernit.
Tu laudave meum carmen, vel sperne, Lycota,
(Pace tua hoc liceat dicere) nil moveor.
Quidquid enim dicas de carmine, mi vetus, "ultra
Ne crepidam sutor", dictum animo
247 objicitur.
1132. [1126.] In ineptum carminum suorum censorem.
Dormito interdum, fateor, ceu magnus Homerus,
Sed vel dormitans te meliora cano;
Nec mea, sint quamvis incondita, somnia sanus
Mutarim curis, censor inepte, tuis,
aeternoque velim potius decumbere somno,
Quam quo me velles, pervigilare modo,
Et furere insanos lymphata mente furores,
Pulmonem et nugis rumpere grandiloquis.
1133. [1127.] Quis dormitans, quis vigilans inter Musas. 248
Non ego dormitans de te, pater optime, scripsi,
Nec somno est quidquam, cura ubi multa, loci:
Dormitans audire solet sed carmina qui me
Arguit ac stertit, suave ubi quid canitur,
Et dulcisve Albi, vel blandi more Catulli
Carmen sedatis lene fluit numeris.
Tum solum evigilat, nubes quum turgida pulsat,
Et furit et fatuos Musa ciet strepitus.
1134. [1128.] In carmina Bavii nive frigidiora. 249
Quis novus obrepsit mihi torpor? Cur mea Musa
Languet iners, dulces nec meminit numeros?
Quis terrae affigit mentem stupor? Heu, tua legi
Scripta, Bavi, Alpina frigidiora nive.
Hinc mihi ceu diro vinctum cor nempe veneno est,
Hinc algu hoc subito perditus obrigui.
1135. [1129.] In judicium Auli probantis carmina. 250
Magni Aulo fieri dicis tua carmina. Credo:
Magni Aulum nulli sed fieri video.
1136. [1130.] In carmina Quinti parum Romae placentia.
Dicis ob invidiam sperni tua carmina Romae;
Ignoro idne malam fiat ob invidiam.
Hoc unum didici pol te ipso teste, placere,
Quae scribis, Romae carmina, Quinte, parum.
1137. [1131.] In poetas verborum tumidos et cassos rerum.
Vos pulsate auras et nubila vana poetae,
aetas haec effert quos veterum haud similes,
Verborum tumidos, cassos rerum, enthea miris
Pascentes fatue pectora imaginibus.
Ite, licet, falsis longe per inania pennis,
Ite, malus quo vos abripit iste furor.
Tutus ego terra ex humili spectoque volantes,
Quoque ferant nisus Icarii video.
1138. [1132.] Stultorum satis esse.
Parce istis, demunt communem quae tibi sensum,
Parce istis, moneo, Cinname, literulis;
Istaec vel tibi habe mysteria, provenit unde
Falsi perpetuis auctibus ampla seges.
Stultorum satis est. Si quis non desipit, illum
Stultitia noli perdere, stulte, tua.
1139. [1133.] In Lycidam instante senecta floridulum carmen scribentem.
Coeperat exacto malus florere Novembri,
Sperabat foetus et sibi mirificos,
Irrita sed primo spes frigore concidit omnis;
Strata omnis florum pompa jacebat humi.
Haec sibi scripta putet Lycidas, instante senecta
Caepit qui carmen scribere floridulum.
1140. [1134.] In nostrum aevum. 251
Quis leget hoc nostri quodcumque est carminis aevo,
Quo bona tot veterum carmina spreta jacent?
Quo, Maro si redeat, redeat si magnus Homerus,
Cassa dabunt rapidis verba ferenda Notis.
Quippe ubi doctae aures desunt, quid docta facit vox,
Quid faciunt Musae, quid faciunt Charites?
1141. [1135.] 252 Aulus vates eximius, quia credit nihil eximii se habere. 253
Hoc habet eximium cunctis in vatibus Aulus,
Eximium quod se credit habere nihil,
Non, ut vulgo omnes, Musis et Apolline fervet,
Semper vesanus nec furit, at loquitur.
1142. [1136.] 254 [ Lyd. 631] In choragum populum nihili facientem. 255
Displicuit populo, placuit tibi, Petre, choragus,
Atque aliis, veros qui didicere modos.
Ergo facit nihili populum, nec sibila curat,
Et celsum explosus tollit ad astra caput.
Laudo equidem; tantum nec praestans ille choragus,
aeque sed praestans est mihi philosophus.
1143. [1137.] In idem argumentum.
Displicuit populo; mirus tamen esse choragus
Dicitur et veros Cinna tenere modos.
Dicatur: veros, populo at qui vendit opellam
Non tenet ille modos, ni placeat populo.
1144. [1138.] 256 In frigidum Sophoclis interpretem. 257
Interpres Sophoclis, posce hoc, Lamberte, Camoenas,
Ut tibi Pierio ferveat igne sinus.
Ni caleas, tragicum ni spires, plena leporum
Carmina et omnis erit cultus, amice, nihil.
1145. [1139.] In Varronem 258 , sua carmina spernentem.
Si mala sunt, scribo indoctus quae carmina, sperni
Illa tibi, Varro, digna ego confiteor,
Aut aliis potius (nam tu qui spernere possis
Jure mala, haud possis vel mala qui facere?)
Sin bona sunt, Varro, pecudem brutam reor esse,
Audet qui diae spernere mentis opus.
1146. [1140.] In procerem ob dona fortunae vanum et superbum.
Te domus alta, nitens ostroque auroque, paratu
Regifico et structis mensa gravis dapibus,
Aurati et currus, famulantum et turba; superbum
Me facit hoc, istic quod nihil afficior.
Vanaque tot propter fortunae munera vano
Turgentem fastu despicio procerem.
1147. [1141.] In Aulum foemineas manus deosculantem.
Foemineas petis, Aule, manus: incesta libido
Si jubet, esse vides id, puto, flagitium.
Sin amor innocuus, fatuum puto, quisquis amorem
Testari solis scit fatue manibus;
Bruta velut puerorum aetas, cui
259 , promere sensa
Note: 5Ut possit, nondum suppetit eloquium.
1148. [1142.] In idem argumentum.
Foemineas petis usque manus; tua membra juventa
Si fervent, foedum, Quinte, facis facinus.
Sin frigent senio, quae tam vesana puella est,
Se tangi ut dextra jam moriente ferat?
1149. [1143.] "Tangere enim ac tangi gaudet vitiosa libido". 260
Foedus amicitiae simul ictum est, Postume, Pollam
Teque inter, dextrae dextraque juncta fuit.
Nil opus est istud nulla non luce novari,
Et vestras cupide jungier usque manus.
Quod semel est factum non turpiter, hoc, mihi crede,
Ambo jam facitis turpiter assidue.
Tangere enim ac tangi gaudet vitiosa libido:
Purus amor dulci pascitur alloquio.
1150. [1144.] [ 776] Ad Postumum, cur Gellia eum vitat.
Quod sapis, hac una, si nescis, Postume, causa
Gellia te vitat, nec sibi vult comitem.
Nempe amat hos, quos ipsa queat male spernere; contra
Odit queis sperni se male posse videt.
Quid tu? Credo, illa mavis, quam mente, carere.
Nil tanti est, cupias ut fieri fatuus.
1151. [1145.] 774. In Eunum, de se bene promeritum fugientem. 261
Tam bene promeritum de se fugit Eunus, ob ipsum
Id, credo, quod sum tam bene promeritus.
Nempe pudet, cunctos gestit qui vincere, tantis
Se toties victum, quod videt officiis.
Atqui turpe putat si vinci, turpe minorem
Esse, vir eximiis conspicuus titulis
Vincere victorem cur non studet ac facit, unde
Major ego incipiam scilicet esse minor?
1152. [1146.] [ 779] In Postumum datam fidem non tenentem.
Quae dixi cuicumque semel, stant firma, labascit
Nec mihi coeptum unquam, Postume, consilium.
Te quoque firmum animi constanti mente putabam
Propositum atque datam posse tenere fidem.
Non potes, ut video: dicta et promissa retractas.
Heu stipula, heu siccis mobilior foliis!
I, quemvis alium posthac tibi quaere sodalem;
Odi ego, qui probrum non putat esse levem.
1153. [1147.] Vita ducta in rupibus et antris praestat servitio muliebri. 262
Heic gelidae rupes, heic saxa horrenda, Lycori,
Antraque montanis vix adeunda feris.
Heic quid agam, quaeris? Mecum tua facta recorder,
Et fastus, misero qui doluere mihi,
Et dico: Infelix haec praestat vita, Lycoris
Duro quo prestit me mea, servitio.
1154. [1148.] In Italiam, toties referentem machinam volantem, aliena inventam. 263
Quod coelum incluso follis petit actus ab igne,
Inventum jactat Gallia docta suum.
Quidquid id est laudis, totum sibi vindicat illa;
Vidit, inexpertum primaque fecit opus.
Nil tibi jam superest. Aliena inventa referre,
Ut magnum, toties non pudet, Ausonia?
1155. [1149.] In quamdam, senem stulta loqui ferentem.
Istum, Phylli, senem toties tam stulta loquentem
Tam patiens placido pectore ferre potes?
Phylli, potes nugas et inania dicta probare?
Phylli, potes tantae plaudere stultitiae?
Tam ne placet pulcher violae color et placet ille
Currus, Flaminiam, quo terit, aureolus?
1156. [1150.] Quo Phillis se magis ad speculum fingit, eo minus pulchra. 264
Pulchra foret Phyllis, vellet ni pulchra videri,
Ni faciem ad speculum fingeret usque suum,
Ni male nativos corrumperet arte lepores
Ipsa sibi, versis vultibus, absimilis.
Nunc pulchram haud possum vere illam dicere; possum
Pulchrarum tantum dicere simiolum.
1157. [1151.] Ad Lesbiam potius pronam in illecebras. 265
Multis tentari dicis te, Lesbia; quid ni
Tentetur multis quam capere est facile?
Mirer, si multis tentetur Delia, clamat
Vita omnis captu quam fore difficilem.
1158. [1152.] In divitem avarum.
In partes centum vilem qui disecat assem,
Et lucro et damno est multus in exiguo,
Attentum dicis servanda scilicet in re,
Ullis ridendum sordibus esse negas.
Quid? Sordis ne parum est, quod re tam dives in ampla
Et lucro et damno est multus in exiguo?
1159. [1153.] De senis et vetulae conjugio.
Cinna senex, vetula et Pholoe junguntur: uterque
Conjugio peccat, plectitur atque suo.
1160. [1154.] "Cui nocet id soli, sola videre nequis". 266
Isti quam vetulo blandiris, Gellia, inepte,
Si videas, fias jam, puto, blanda minus.
Quorum nil refert, sed enim quod cernimus omnes,
Cui nocet id soli, sola videre nequis.
1161. [1155.] In praeceptorem potius ineptum. 267
Forsan vera doces, possim quae audita probare,
Ni non vera modo, ast certa etiam, Aule, voces.
Plurima communi sensu contraria saepe
Certa fuisse uni nam tibi commemini.
1162. [1156.] In nil scribentem et suo judicio se omnibus scriptoribus praeferentem.
Cunctis judicio tu praefers, Cinna, tuo te;
Nec miror, qui nil scribere, Cinna soles,
Quae scripsere alii sed tantum spernere, multo
Et risu et sannis omnibus excipere,
Scribe aliquid: disces, pronum ridere, sed hercle
Nil risu dignum scribere difficile.
1163. [1157.] [ 794] In Varum foeda loquentem.
Unde istaec promis tam foeda et turpia mire
Doctus, Vare, omnem Cypridis historiam?
Grata scit et loquitur quisque ultro proelia miles,
aequoreos cursus navita, pastor oves.
1164. [1158.] In Varum, Lycorim aliis non pulchram, sibi pulchram credentem 268
Vare, tibi pulchra est, aliis non pulchra Lycoris.
Solus habes oculos? Anne cares oculis?
1165. [1159.] In quemdam affirmantem "Foeminam cuilibet viro gratam esse".
Juppiter egregium doctorem, arcana latentis
Omnia naturae qui penitus reserat
In lucem expromens ignota atque abdita rerum
Quas miro primus viderit ingenio!
Nuper ut oraclum ceu fundens pectore ab alto,
"Nulli non", inquit, "foemina grata viro est".
Obstupui occulti nil non cernentis acumen,
Cui Plato, cui magnus cedat Aristoteles.
1166. [1160.] In Orphytum, qui nihil veniae cuiquam largit. 269
Tune gravis censor, subtilem expendere summi
Adsuetus juris quidlibet ad trutinam,
Tu castigator juvenum visisque theatrum,
Et vocum blandis duceris illecebris?
Saltantum et pubem potis et laudare jocosam,
Dum laetos molli ducit ab arte choros?
Ignoscam id: veniae sed qui nihil, Orphyte, cuiquam
Largiris, veniam praestruis ipse tibi.
1167. [1161.] "Quod mihi non tribuo, tribuam tibi?"
Scripti ubi quid, sperno, abjectum; nec reddere suevi
Incudi quod non est bene compositum.
Tu quae scripsisti, vis lecta ut saepe refingam,
Elimem exactos lentus et ad numeros.
Quod mihi non tribuo, tribuam tibi? Non satis est, si,
Quo mea sunt, fuerint mi tua scripta loco.
1168. [1162.] In Quinti scripta prorsus improbanda.
Quidquid mendosum est deme inquis
270 , quum tua, Quinte,
Mittis judicio scripta probanda meo;
Demam equidem, vereor sed, demptis omnibus, hercle
Ne scripti redeat nil tibi, Quinte, domum.
1169. [1163.] In spretum Lycidam, unam omnibus Gelliam praeferentem. 271
Nulli non praefert Lycidas te, Gellia; nullum
Contra non praefers, Gellia, tu Lycidae.
Quis peccat magis, incertum. Te, Gellia, saevum
Nil magis est, stultum nil magis est Lycida.
1170. [1164.] Aliud.
Magni te, Lycidas facit unam, Gellia; jure
Tam stultum spernis, Gellia, tu Lycidam.
1171. [1165.] In Aulum, insulsa et auribus atque animo ingrata loquentem.
Aure mea si te posses audire loquentem,
Eune, semel, nolles jam, reor, Eune, loqui.
Nil magis insulsum est, vacuum nil est magis omni
Fruge bona, ingratumque auribus atque animo,
Nec remedi quidquam est, ni prorsus parcere verbis:
Hoc uno potis es consuluisse tibi.
1172. [1166.] Munus aptum Pholoe 272 nuptae. 273
Nubit anus Pholoe. Quid nuptae muneris aptum
Esse reor? Nihil est aptius helleboro,
Ni vincit male commotae vesania mentis
Hellebori tota est quidquid in Antycira.
1173. [1167.] De Cinna Gelliae ingrato. 274
Cinna, fugam subito, Gallo veniente, capessis,
Gaudet discessu Gellia pulchra tuo,
Gallum et amat, vel quod gratus venit ipse; fugare
Ingratum vel te quod solet adveniens.
1174. [1168.] In horribilem sonitum vocis Auli.
Dicturo adstiteram, sed verbo exterritus, Aule,
Quod primum sonitu prodiit horribili,
Fugi equidem diro perculsus corda pavore
Discissis metuens auribus et cerebro,
Quae mihi adhuc misero penitus tinnire videntur,
Pulsari et vocis verbere Stentoreae.
1175. [1169.] Ad Postumum nimis insulse sua gesta narrantem.
Usque adeo insulse narras tua, Postume, gesta,
Vel matri ut possis displicuisse tuae.
Quid nobis, quorum nemo est, qui scire laboret,
Quid tibi vel laetum, triste vel acciderit?
Dic, oro, melius, dic et meliora; silere
Nam praestat, neutrum si potes efficere.
1176. [1170.] [ 33] In Sylvanum informem Phyllidis amorem sperantem. 275
Non miror, quod amas Phyllin, Sylvane; venusta est
Illa quidem et lepido non rudis ingenio.
Hoc miror, fieri quod credis posse, rudem te,
Informem, illepidum Phyllis uti redamet.
1177. [1171.] In Aulum, proavos suos saepe memorantem.
Qui proavos memoras nobis tam saepe; nepotes
Te ne, erit, ut memorent, Aule, tui proavum?
1178. [1172.] In Eunum Lycorim petentem 276 .
Et tussi et senio fractam potis, Eune, Lycorim.
Cur? Ipsam ob tussim, credo equidem et senium.
1179. [1173.] In Sabellium. 277
Haec ut imago, caput sic, unde est ducta, Sabelli;
Non caput est, quiddam sed capiti assimile.
1180. [1174.] In Cinnam senem connubium celebrantem.
Connubium celebras tam canus, Cinna; puella
Fiat ut infelix uxor, an ut vidua?
1181. [1175.] In idem argumentum.
Noluit uxorem juvenis; nunc ducere gestit
Cinna senex. Sapiens, heu, male desipuit.
1182. [1176.] In senem ducentem anum.
Ducis anum vetulus: non vitae (restat utrique
Pars brevis) at sociam mortis habere cupis.
1183. [1177.] In idem argumentum.
Haec anus, ille senex celebrat connubia. Laudo:
Poenam stultitiae pendet uterque suae.
1184. [1178.] Aliud in idem argumentum. 278 In impar conjugium.
Impar conjugium qui jungit, comprecer illi
Quae mala? Fert impar quae mala conjugium.
1185. [1179.] In Tullam ob Vari amorem superbientem.
Quod te Varus amat, nimium ne, Tulla, superbi;
Ardebat stulta non minus in Pholoe;
Continuo longi finem dein fecit amoris,
Stultitiae finem fecit ut illa suae.
1186. [1180.] In Gallam ob oscula a Varo accepta superbientem.
Oscula quod Varus dederit tibi, Galla, superbis?
Nempe dedit, metuit quod nihil inde sibi.
Crede, tuis fidens rugis, canaeque senectae
Te colit isto, aviam quo puer, officio.
1187. [1181.] In Quintum. Quare Leonilla secum nimis officiosa. 279
Quod coetu in magno venienti occurrit amice,
Quod solita est omnes dicere delicias,
Quod dextram dextrae jungit, quod blanda tuetur,
Quod prope complexu te, Leonilla, fovet;
Haec debes foedae, si nescis, Quinte, senectae.
Non faceret juveni quae facit illa seni.
1188. [1182.] Cur Quintus amat Gelliam vetulam. 280
Non quod amat, sed quod devitat Quintus amores,
Te senio enectam, Gellia foeda, colit.
Nec vetulam pulchris te praefert ille puellis,
Quotquot sunt, foedis posthabet at vetulis.
1189. [1183.] In Phyllidem prodigam suarum dotum. 281
Dotibus eximiis Phyllis praestare putatur,
Et praestat (nempe id, Postume, confiteor).
Sed juvenes non tot se circa Phyllis haberet,
Donaret dotes ni facile eximias.
Largus opum colitur vulgo; raroque petuntur:
Qui servant clausas, Postume, divitias.
1190. [1184.] In Lycorin nimis rigidam senibus.
Quidquid agas, dicasve senex, Corvine, Lycorin,
Haud potis es flavam conciliare tibi.
Illa solet facilis cuivis ignoscere culpae,
Uni ullam nunquam dat veniam senio.
1191. [1185.] In Phyllidem, quo magis occultat senium, eo magis patet. 282
Annorum celas nequidquam, Phylli, ruinas;
Deficiunt artes, deficiuntque doli.
Aetas longa urget miseram, seniumque patescit
Hoc magis atque magis, quo magis occulitur.
Da jam victa manus; quaeque es, tandem esse fatere.
Turpior est, aevo quae male pugnat, anus.
1192. [1186.] In Tuccam veniam poscentem, eo quod Aeglen ducat.
Non laudem, insano veniam sed poscit amori,
Aeglen quod properat ducere Tucca domum.
Do veniam; et miror, tanto correptus amore
Quod poscit solam Tucca sibi veniam.
1193. [1187.] In Ponticum nimis pugnantem Cinnae conjugio. 283
Clarus non claram sibi ne duxisse puellam
Cinna velit, pugnas, Pontice, multimodis,
Tamque adeo pugnas, omni et ratione laboras,
Solam ut posse istuc mirer amicitiam.
Et prope jam credam, quod passim dicere vulgus
Coepit, quiddam istis fervere zelotypi,
Nec te angi, sibi quod caram vult ille puellam,
Sed tibi quod caram, Pontice, praeripuit.
1194. [1188.] In Leonillam propriae laudis causa nimis blandam, etiam senibus. 284
Blanda nimis Leonilla seni est: fuge, Postume; laudem,
Si nescis, de se quaeritat illa sibi.
Non sat habet, juvenes, quod pronum est, urere posse;
Vult dici annosos urere posse senes.
1195. [1189.] In Tullam foedam, se pulchram sibi credentem.
Foeda rogas, pulchras inter, me, Tulla, puellas,
Quaenam aliis oculo sit mage pulchra meo,
Nec metuis, dicam instanti ne denique: pulchra est
Quaeque magis, magis est quo tibi dissimilis.
1196. [1190.] "Pulchra decet longe quaeri". 285
Tam foedam ut posses nancisci, Cinname, sponsam,
Quidnam opus externos currere per populos?
Nulla erat ad Tiberim, quae turpi corpore posset,
Foeda aliis, uni visa placere tibi?
Pulchra decet longe quaeri; deformia nusquam.
Non passim innumero proveniunt numero.
1197. [1191.]Lusus. In Cinnam senem et frigidum. 286
Ne mirare, fugit quod te istaec, Cinna, puella:
Illa timet, pulchro quas jacis ore, faces,
Atque tuos metuit, fulgentia sydera, ocellos,
Unde sua intorquet spicula saevus amor,
"Haec Cinnae Flaccus derisor". Vera putavit,
Et laeto excepit pectore dicta senex.
1198. [1192.]"Et par redde pari: questus non erit ullus". 287
Non toties fugeret, toties ni, Cinna, sequare
Aeglen. Despectus tu quoque despicito.
Et par redde pari: questus jam non erit ullus;
Sera quies nostris venerit auriculis,
Queis iterum atque iterum narras tua fata, nec unquam
Perdere nos fatua desinis historia.
1199. [1193.] "Cur Aulum fugiat formosa puella".
Cur te conspectum fugiat formosa puella,
Aule, rogas. Speculum, si sapis, Aule, roga.
1200. [1194.] [ 1462] Cur Cinnae seni quaerenti filiam, occurrat mater.
Quod tibi floridulam quaerenti, Cinna, puellam
Mater, quam nolles, obvia prodit anus,
Hoc tacite dicit: Vetulo tibi non mea nata,
Verum ego, jam senio perdita convenio.
1201. [1195.] Ne quid nimis.
Esse bonus cantor potis est Lycus; optimus esse
At nimium quod vult, desinit esse bonus.
1202. [1196.] Cur Tulla non fatua spernet amores Postumi potius fatui 288
Tulla tuos fugiens quod, Postume, spernit amores
Cur tibi tam cupido displiceat, video,
Sed Tullam idcirco fatuam stultamque vocare
Quod pergis (fateor), Postume, non video:
Interdum et vereor, ne sit sapientia, quam tu
Desinis haud unquam dicere stultitiam.
Id quoque tu possis, mi Postume, crede vereri,
Te vetulum si jam videris in speculo.
1203. [1197.] Ad Aulum. Tullae non vox, sed Lycidam placet. 289
Tulla tibi in vita jurat nihil esse relictum,
Quod placeat, vocem ni liquidam Lycidae.
Tamne placet, dicis, Lycidae vox? Dic magis, Aule,
Tullae formosus tamne placet Lycidas?
1204. [1198.] Ad Quintum. Ignem ne tangas, Quinte.
Tange ignem: visum nimio plus, Quinte, calesces,
Ibit et in penitos flamma recepta sinus.
Ibit? Iit, credo potius: nec tangere Pollam
Velles, quae blandis, quum lubet, illecebris
Te miserum quam vult incendit, ni tibi rursum
Illa tuo jam nunc torreat igne jecur.
1205. [1199.] Ad Varronem. Cinnamus in te plena veneno scribens nocuit sibi uni. 290
In te congessit nigro quod plena veneno,
Cassa sed ingenuo turpia dicta sale,
Varro, parce queri: nocuit sibi Cinnamus uni,
Et niger et passim dicitur illepidus.
Tu cave, scribenti ne quidquam forte reponas,
Neve modum studeas ponere stultitiae.
Poena sit haec illi: non quemquam obsistere, se se
Scriptis ipse suis ne male dedecoret.
1206. [1200.] In Glauciam, illepida sua carmina mirantem. 291
Miraris, quae tu scripsisti, carmina, scribi
Nec melius quidquam, Glaucia, posse putas,
Non, Maro si redeat, non, si divinus Homerus,
Magnum iterum ad pugnam suscitet aeaciden.
Miror ego, scin' quid? Solum hoc, tam cassa lepore
Esse vel auctori carmina mira suo.
1207. [1201.] 292 Culpam citus elue. 293
Res tibi displicuit potius, quam carmen, amice,
Objeci lentam quod tibi desidiam,
Atque tuam dixi foede cessare Camoenam,
Nolle pio et fungi, quo decet, officio.
Scribe: potes, culpam citus elue, protinus auri
Incipiet carmen dulce sonare meum.
1208. [1202.] 294
Cinname, scripsisti magno non magna labore:
Sumpta opera est ingens; parvum operae est pretium.
Anne haud apta tuis quod moribus omnia scribis,
Naturam et raptus, Cinname, non se queris?
1209. [1203.] In vatum nugas ineptas.
Usque adeo vatum nugis offendor ineptis
Malim ut, quam vates, dicier agricola.
Non artis pudet hercle meae, sed moribus artem
Qui turpant laevis, dispudet artificum.
1210. [1204.] 295 In Aeglem nimis feram.
Ne spernere, Aegle, nullum non spernis amantem:
Mavis, quam vilis, scilicet esse fera.
Consilium laudo: multorum audire querelas
Fac magis usque velis, quam semel ipsa queri.
1211. [1205.] In foemineam vafrae 296 Aeglae artem.
Ut teneat miseros Aegle male torquet amantes
(Foemineae id credit scilicet artis opus)
Nec tenet, abscedunt multi; saevumque superbae
Irati fugiunt servitium dominae.
Ire modo quo res coepit si pergat, ineptam
Artem in quo promat, jam puto, nullus erit.
1212. [1206.] 297
Miraris, quod te non praefert omnibus Aegle.
Non omnes praefert quod tibi, miror ego.
1213. [1207.] 298
Ut te, Phylli, colam, spretum me, Phylli, superbo
Ut gravis excipias usque supercilio,
Ut verbosa aliis, mecum vix ipsa loquare,
Blanda aliis, uni vis modo saeva mihi,
Nemo ut tam foedus, tam vecors, tam sit ineptus,
Quem mihi non multis partibus anteferas:
Haec si ferre queam, pol dignum ferre putabo,
Quodque tuli, dignum ferre fuisse puto.
1214. [1208.] In cantore non ratio, sed judicat auris. 299
Cantori plaudis; nec scis, quae verba loquatur,
Sensa suis substent an satis apta modis.
Quid si discordet cantu sententia? Quid si
Res dura et molles dissideant numeri?
Scilicet id nihil est: captus dulcedine vocis
Non quaeris, quidnam vox sibi, Quinte, velit.
Nec ratio quidquam, verum omnia judicat auris,
Cassus mente omni cui placet ille sonus.
Sic brutas olim pecudes Rhodopeïus Orpheus
Non intellecto carmine detinuit.
1215. [1209.] In Battum, summum picturae culmen se attingere credentem. 300
Credis picturae summum te attingere culmen,
Summum quod culmen, Batte, videre nequis,
Scire nec, immani tractu disjunctus ab illo,
Artis adhuc medio curris ut in spatio,
Nec tanto prior es nostri pictoribus aevi,
Quanto es tot priscis, hercule, posterior.
1216. [1210.] 301 In columnam inflexibilem.
Frangi, ais, at flecti non unquam posse columnam;
Haud miror, duro constat enim lapide.
Miror at, humano constas qui corde, columna,
Nulla si flecti, ceu lapis, arte queas.
1217. [1211.] In Postumum machinae volantis spectacula sermone nimis longo narrantem.
Saepe ego jactati fugi spectacula follis,
Longa nimis quod sunt, Postume, visa mihi.
Longior at multo sermo est tuus iste, modumque
Spectacli et leges dum varias numeras.
Quare nil mirum est, nondum sermone peracto,
Lassatus procul hinc, Postume, si fugio.
1218. [1212.] In Irin varios colores mutantem. 302
Irin quod varios dicis mutare colores,
Moribus et dignum nomen habere suis,
Falleris: illa eadem est semper, tibi gaudet inanem
Sed rerum faciem pingere stultus Amor.
Ille tibi flammas ostendit in Iride, canam
Ille tibi ostendit dein glaciem atque nivem.
De te Iris nullas mutavit, Postume, curas,
Cui nunquam de te, Postume, cura fuit.
1219. [1213.] In Cinnam Gallae iratum, nullisque precibus placabilem.
Quae te Scylla ferax genuit, quae saeva Charybdis,
Quae te flammivomis exspuit aetna, jugis?
Quem Gallae iratum (nec tantos causa furores
Quae digna excierit, dicere, Cinna, potes).
Iratum Gallae frustra placare laborat,
Effundit cassas et mea Lyda preces,
Armenias, credo, queis posset flectere tygres,
Et saxa et duri frangere vim chalybis.
I, Siculos inter Cyclopas vivere digne,
Trux, ferus, immani praeditus ingenio.
I procul hinc: nimium Romanam dedecet urbem
Isthaec, heu, flecti nescia barbaries.
1220. [1214.] 303 In Pollam, quod toties visit Thyrsin.
Polla, tuum toties visis quod sedula Thyrsin,
Credo equidem, justo fungeris officio,
Sed, ni me vultus, ni me signa omnia fallunt,
Justo laeta nimis fungeris officio.
1221. [1215.] In Gelliam; facile amatorem, difficile amicum quaerentem. 304
Quaerere amatorem pronum est tibi; quaerere amicum,
Si bene te novi, Gellia, difficile.
Tu nec enim quemquam potis es sapienter amare,
Te nec amare ullus, qui sapienter amet.
1222. [1216.] 305 Lycoris pulchra, sed languida et frigida. 306
Pulchra genas, oculo torpet languente Lycoris,
Atque solet quiddam cernere frigidulum.
Ergo placet multis, nullum at succendit amore
Assimilis pulchrae, quae caret igne, faci.
1223. [1217.] 307 In quemdam, amorem suum inter rupes et nemora celantem. 308
Moestus, cura imum cor saucius, avius erras,
Quae trita humano est semita nulla pede,
Nempe istum celent ut rupes et nemora alta,
Qui tibi flammato in pectore sedit Amor,
Et signis verso haud dubiis apparet in ore,
Et longum invito saepe ciet gemitum.
Celari sed quid prodest? Loca sola colenti
Parcius an saevas urget in ossa faces?
1224. [1218.] "Amor pulcherrima fingit".
Pulchra parum vesanus amor pulcherrima fingit,
Hinc tu te pulchram, Gellia foeda, putas.
Qualis es, in speculo cernes te denique; amare
Incipies quum te, Gellia foeda, minus.
1225. [1219.] Amor ludit amantes et mutat res, ut vult. 309
Phyllida, quam miro Lycidas flammatus amore
Formosae laudans praetulerat Veneri,
Ut flammae posuere, tuens clamavit, inanes
Quonam illa in ventos tam bona forma abiit?
Haec ne alia est, alius coepi an magis esse repente
Versus ego? Hisce oculis visa mihi haec facies?
Certe eadem est iisdem: fuit at modo plena leporum,
Nunc omni prorsus foeda lepore caret.
Scilicet, haec faciens praestigia, ludit amantes,
Resque, ut vult, verso lumine, mutat amor.
1226. [1220.] Ad Tullam, petentem a Iola, ut ipse illi pingat suam effigiem.
Ipse suam pingat formam tibi, poscis, Iolas;
Nil opus est: pictum in pectore, Tulla, geris.
Pinxit amor; mentique objectat nocte dieque,
Cogit et, ut nolis, perpetuo adspicere.
Posce tamen: ventosus amor quam pingit, imago
Nam cita foemineo diffugit ex animo.
Id tibi quum fiet, saltem spectabis Iolam
Neglecta interdum forsitan in tabula.
1227. [1221.] 310 Innoxia Leonilla sua forma innumeris nocet. 311
Quam nec pulchra Venus formoso vicerit ore,
Formosam nescit se Leonilla tamen,
Et passim blandis juvenes accendit ocellis,
Atque ima ignotas condit in ossa faces.
Sic nocet innumeris innoxia: dicite forma
Ignarae forma dicite quam valeat.
Queis miseri nullo possunt obsistere pacto,
Fors erit, ut vires temperet illa suas.
1228. [1222.] In Meroen foedam, juvenumque insidias semper metuentem.
Usque peti, Meroe, tibi nempe videris, amantum
Semper et insidias permetuis juvenum;
Quidquid et officium est, manifestum credis amorem,
Admotaque rubes, ceu prope rapta, manu.
Quid? Meroe, in speculo nunquam te te inspicis ipsa?
Omnes non facies discutit ista metus?
1229. [1223.] In Gelliam dicentem, multos efflictim amare. 312
Multos efflictim tibi, Gellia, dicis, amari;
Dicis, at id fieri vera negat ratio.
Nam quae amat efflictim, curas consumit in uno
Omnes; nil, aliis quod tribuit, superest.
Quare, ni dici vis mendax, dicito amare
Unum aliquem efflictim, vix bene velle aliis.
Id tibi ego credam: fortasse negabit, amari
Te te unam efflictim qui tibi Tucca putat.
1230. [1224.] In Flaccum vitio vitium vincentem.
Flaccus foemineum vitat genus omne; crumenae
Quod metuit, non quod moribus ille suis.
Multa viro molli fervet sub corde libido,
Multa magis contra fervet avaritia.
Sic vitium vincit vitio, fraenumque furori
Est alius, miserum qui premit usque, furor.
1231. [1225.] In Quintum foemineo generi male dicentem.
Foemineo generi Quintus male dicere suevit,
Foemineum interea deperit ille genus.
Qui norim, quaeris? Quod queis male dicere suevit,
Harum se nunquam segregat a latere.
1232. [1226.] Cur Hermogenes omnes amicitias negligit. 313
Mirus amicitiae cultor quos ante fovebat,
Cur omnes aeque negligit Hermogenes?
Tullam, Quinte, roga. Totum sibi vindicat illa,
Pars, aliis possit quam dare, nulla super.
1233. [1227.] In Quintum, amorem suum ante ipsam conjugem non dissimulantem. 314
Quinte, quod incautum te coepit blanda Lycoris,
Ignosco: illa omnes nempe habet illecebras.
Quod non dissimulas te captum, conjugis ante
Ora tuae, nimium quod tuus ardet amor,
Illi etiam ignoscam, si moesto pallida vultu
Incipiat largas fundere lacrymulas,
Et, quos jamdudum premit anxia corde sub alto,
Victa animi ex imo pectore det gemitus.
1234. [1228.] In Aulum. "Haudquaquam sperneris immerito". 315
Quod tua te Phyllis spernitque et negligit, Aule,
Parce queri; haudquaquam sperneris immerito;
Qui spretus, male qui neglectus scilicet usque
Tam vecors Phyllin tu tamen usque foves.
1235. [1229.] Forma vincit eloquium. 316
Pulchra sibi eloquio Phyllis praestare videtur,
Quod mentes flectit, quo lubet, unde lubet.
Eloquio prorsum caret omni, at forma, nitentes
Atque oculi vincunt quod libet eloquium.
1236. [1230.] Cur Lycoris dicat rudem Eunum. 317
Esse rudem dicis, te quod fugit, Eune, Lycorin;
Id pol ni faciat, tunc reor esse rudem.
1237. [1231.] In Glauciam senem blandiloquum 318 .
Ohe, parce jocis levibus, jam desine; quisnam
Possit blandiloquum, Glaucia, ferre senem,
Dum tremula fatuos lingua meditatur amores,
Atque suae dicit delicias Veneri?
Auribus o utinam possis audire, meis te
O utinam possis, foede, videre oculis!
Quam tibi displiceas! Quam damnes quidquid inepte
Dicis et incano quidquid agis capite!
1238. [1232.] In Acim vile Nisae mancipium gementem. 319
Nisae servit Acis, saevaeque in jure puellae
Vile gemit longo tempore mancipium.
Vincula quae teneant constrictum, saepe rogavi:
Nil mihi respondit, moestus at ingemuit.
1239. [1233.] 320 In Orphytum dicentem, nullam spem esse sibi misero. 321
Nulla, ut ais, misero est spes, Orphyte, jam super ut te
Incipiat tandem Phyllis amare magis.
Quid? Superest an nulla etiam spes sanior, ut tu
Incipias tandem Phyllin amare minus?
1240. [1234.] 322 Thyrsis Gallam nimis duram crepat. 323
Thyrsis, Galla, tuus secretis degit in agris,
Et prae te sylvas cernere solus amat,
Dumque videt rigidas quercus, montanaque saxa,
Interdum exclamat: durior illa fuit.
1241. [1235.] In Cinnami querelas, quod suo amori sapiens Phyllis non respondet. 324
Pulchra tuo Phyllis quod non respondet amori,
Parce queri: sapiens consulit illa tibi.
Quippe tuos aleret pariter si coeca furores
Fabula jam tota, Cinname, in urbe fores.
1242. [1236.] Ad Varum in amore miseratione dignum. 325
Vare, tuum nondum si Gellia sensit amorem,
Illa nil unquam stultius esse reor.
Sin contra sensit, tam fidum et spernit amorem.
Illa nil usquam durius esse reor.
Vare, tui certe miseret, seu stulta puella,
Dura tibi misero seu mage contigerit.
1243. [1237.] Quo magis Gellia cara, eo magis amator vilis. 326
Ante alios tibi sum cur, Gellia, vilis? An omnes
Ante alios quod tu, Gellia, cara mihi es?
Hoc male si miserum perdit, jam moribus istis
Efficies, possim vilis ut esse minus.
1244. [1238.] Nulli ignotum scit sola Gellia. 327
Soli quam peream dixi tibi, Gellia: nulli
Ignotum id nescis, Gellia, sola tamen.
1245. [1239.] In Gelliam facilem et difficilem. 328
Qualis visa mihi sit Gellia, quaeris, amice,
Visa eadem est facilis, difficilisque mihi.
Thyrsin ut loquitur, facilis; secedere paullum
Cogitur a caro ut Thyrside, difficilis.
Ergo malam ambobus cur non vitamus uterque,
Et sinimus, soli est cui
329 bona, Thyrsis amet?
1246. [1240.] 330 Lesbia muta, absente Quinto, eo praesente facunda. 331
Mercurium eloquii vates dixere parentem,
Pinniger eloquium sed, puto, gignit Amor.
Id tua, Quinte, docet me Lesbia, te sine torpet
Cui semper multo frigida lingua gelu;
Dein tibi ut assedit, facundo e pectore verbis
Volvit Nestoreis verba diserta magis.
1247. [1241.] In Tullam vafram.
Solum saepe negas tibi Cinnam, Tulla, placere,
Solus; credo equidem, quod tibi Cinna placet.
Vafra tegi quod vis, prodis male garrula. Cinnam
Quum toties loqueris, "Cinnam ego", dicis, "amo".
1248. [1242.] In Lycorim vafram.
Officio fucatur amor, fucatur amore
Officium, at certas servat utrumque notas.
Has mihi ego tacitus novi et praestigia multo
Cum risu specto, vafra Lycori, tua.
1249. [1243.] In Postumum, qui solus dicebat, Phyllin esse rudem.
Esse rudem solus dicis tu, Postume, Phyllin,
Qua perhibent alii, cultius esse nihil.
An rudis est uni tibi, Postume? Scilicet esse
Id reor; id circo nec reor esse rudem.
1250. [1244.] 332 Querimonia in Tullam.
Cur tam blanda aliis, uni mihi, Tulla, severa es?
Cur moestam solus cernere cogor ego?
Cur miserum toties angis; dubiumque relinquis
An tibi jam toto pectore deciderim?
Prome odium, si quod celas: fac denique aperte
Norim, quo tandem sim tibi, Tulla, loco.
Malim hercle (id certis liceat mihi noscere signis)
Ferre odium, assidue quam timuisse, tuum.
1251. [1245.] In Lesbiam amantem formam Flacci. 333
Ingenium et mores Flacci dicebat amare
Lesbia, sed morbo facta ubi deterior
Forma viro est, jam nec mores, nec Lesbia, amabat
Quod mire quondam, nunc amat ingenium.
Fac reparet formae rursus dispendia, amabit
Et mores rursus Lesbia et ingenium.
1252. [1246.] In Lycorim, ob mores Cinnae ignotos ab eodem laudatam. 334
Conspectam casu miratus Cinna Lycorin,
Confertim penitus arsit amore sinus,
Nec solum laudat faciem, cultumque puellae,
Sed mores etiam suspicit aureolos:
Aureolos mores, quos nullo scilicet usu
Novit adhuc, pulchra vidit at in facie,
Ignotos aliis certe, queis Baccha videtur,
In patria quoties perfurit illa domo.
1253. [1247.] In Pollam amantium proelia narrantem.
Narras, Polla, gerunt quae de te proelia amantes,
Ut pugnent primum quisque tenere locum,
Ut sibi te rapiant rixantum more luporum
Icti vesanis corda cupidinibus.
Gaude, cui mentes juvenum furiare decora
Et facie, vafro et contigit ingenio;
Gaude: Romulea talis fortasse ferere
Actaea Phryne qualis in historia.
1254. [1248.] 335 Cur minus Tulla placet. 336
Quae visa est multo formae mihi plena lepore,
Cur minus atque minus jam mihi Tulla placet?
Vertor ego sensim? Sensim an mage vertitur illa?
An se se nostrum vertit uterque simul?
Hoc reor: usque illi decedit forma; relictum
Si quid et est formae me movet usque minus.
1255. [1249.] 337
Clarus amicitiis multorum es, Vare; tua sed
Multorum nemo est clarus amicitia.
1256. [1250.] De tabula Raphaelis Sanctii, regiam familiam desidia torpentem exhibente.
Vir, conjux, nati, domus omnis regia cessant,
Regale in pulchra nil et agunt tabula.
Quales sunt, illos, non quales convenit esse,
Pinxit Apellea Sanctius ille manu.
1257. [1251.] In Leonillam propter nobilitatem generis laudatam.
Praestans ingenio fertur Leonilla; venusta
Una omnes eadem dicitur ante alias.
Quas fortuna domus laudes creat, has Leonillae
Detrahe; multarum protinus una fuat.
1258. [1252.] 338
Esse tibi nunquam correptum pectus amore
Dicis et id laudi tu tibi, Tulla, putas?
Quid? Tibi quum simulas correptum pectus amore,
Id quoque num laudi tu tibi, Tulla, putas?
1259. [1253.] "Quae jactas, nescis, Gellia, quid sit amor". 339
Esse tibi nunquam succensum pectus amore,
Quae jactas, nescis, Gellia, quid sit amor.
Est bonus et malus est pro reque, locoque; probari est
Dignus non qui nil, sed bene si quis amat.
1260. [1254.] In Quintum, qui iterum fit amator formosae puellae. 340
Quinte, venis iterum formosae in jura puellae;
Tam cito libertas viluit illa tibi?
Tam cito, quos passus, fugerunt mente labores,
Et dolor et lacrymis omnia plena tuis?
Do veniam, blandi si quem pellacia ponti
Ducit inexperto pandere vela mari,
Illi sed veniam quis det, qui naufragus audet
Rursus vesano credere se pelago?
1261. [1255.] 341 "Pulchrum est indecori solvere colla jugo".
Nempe doles, Phyllis quod te tua deserit, Aule,
Atque suo pulsum limine abesse jubet.
Crede mihi, vanam sapiens compesce querelam:
Pulchrum est indecori solvere colla jugo,
Nec miser est, arcere sibi quod noluit ipse,
Qui procul invitus cogitur esse malo.
1262. [1256.] Nil mirum peccare, sed inter innumeros peccare, mirum. 342
Foemineo, ut perhibent, Lycidas insanit amore.
Factum uni haud miror, quod fit idem innumeris,
Miror at innumeros eadem quum insania veret,
Insanire unum quod perhibent Lycidam.
1263. [1257.] In foede fortem ob foedam invidiam. 343
Pugnas, collegam ne quis tibi praeferat, Appi;
Nec victor patriae vincis, at ipse tibi:
Nuper iners animi, imbellis, timidusque pericli,
Nunc foedam foede fortis ob invidiam.
344
1264. [1258.] 345
Contemni mulier si digna est, Cinname, quid tu,
Contemni dignam qui cupide sequeris?
Illam qui carpis, non tu te carpis? In illam,
Non, quaecumque jacis, te male dicta petunt?
Probra inhibe, mihi crede et parce utcumque merenti.
Illi si non vis parcere, parce tibi.
1265. [1259.] 346
Usque meam tristes curas deponis in aurem,
Meque angi assiduo, Marce, dolore jubes?
Hoc uno eximium socio testaris amorem.
O, sanctae horrendem pignus amicitiae!
1266. [1260.] 347
Saxea diffringi, fulvo conflata metallo
Inflecti potius, Quinte, columna solet.
Huic te (clara domus te quando insignia tangunt)
Assimilem, haud illi, moribus esse velim.
1267. [1261.] In idem argumentum.
Quintum jam toties ne perge ambine precando:
Pone modum precibus, pone modum lacrymis.
Flectere marmoream frustra vis, Aule, columnam,
Irritus in ventos et labor omnis abit.
Cornua flectuntur, flectuntur ferrea quaevis;
Haud ulla durus flectitur arte lapis.
1268. [1262.] In idem argumentum.
Scilicet egregie constans tibi, Quinte, videris,
Nulla quod flecti saxeus arte potes,
Et quodcumque semel dixti, vel si ruat orbis,
Coelum et se terris misceat, usque tenes,
Nec locus est blandis precibus, justaeve querelae:
Indomitus nunquam vincitur iste rigor.
Atqui sancta etiam scis divum numina flecti,
Quotquot coelestes incoluere domos;
Unum exorari nunquam atrox, triste, severum
Numen, qui Stygiis praesidet Orcus aquis.
1269. [1263.] Ad Quintum, judicantem, non esse foeminam in Occultorum Accademiam cooptandam.
"Occultos" inter censeri, Quinte, sodales
Judicio digna est foemina nulla tuo.
Et merito; namque hos celebret si foemina coetus,
Heic, reor, occulti jam queat esse nihil.
348
1270. [1264.] Ad Aulum. In idem argumentum.
Foemina cur coetu secluditur, Aule, virorum,
Ingenio quae par noscitur esse viris?
Virtutem, quod inest formoso in corpore, quanta est
(Pace tua dicam) spernere barbaries!
"Occultos" tanto dignos, o, crimine se se
Prorsum Cimmerias occulere in tenebras!
1271. [1265.] In Corvinum mores spectaculis corrumpentem.
Gaudia vana paras populo, Corvine; venena,
Grata parans, praebes at nocitura tamen.
Non moeror tantum nimio risuque jocoque,
Omne sed et vitae solvitur officium.
1272. [1266.] Ad Leonillam, se anum dicentem, ut impune possit confiteri, se juvenem
pudicum amare.
Ultro dixit anum se se Leonilla, pudico
Impune ut juveni dicere posset: "Amo".
Et pol amat, cui sic blanditur, pectore ut aequo
Se, quod dictum horret foemina, dicat anum.
1273. [1267.] I. In Gallam. De ejus comae fictore.
Candidus ornator comit te, candida Galla.
An tantum comat, quaerere vulgus amat.
Quaero ego nil: miror cultum tanti esse capillum,
Ut nolis famae parcere, Galla, tuae.
1274. [1268.] II.
Pulchra virum manibus comi vult Galla capillo
Et famam et mores posthabet illa suo.
1275. [1269.] III.
Galla caput nolles juveni committere, major
Esset, quam famae, ni tibi cura comae.
1276. [1270.] IV.
Formoso a puero comi vult Galla. Venusta,
Incertum, an docta gaudeat illa manu.
1277. [1271.] "Coecus Amor fingit sibi somnia vana".
Publi, parce istam toties laudare puellam,
Quas et habet dotes dicere mirificas.
Irrita das vento necquicquam verba ferenti,
Nil soleo tali fidere judicio.
Coecus Amor fingit sibi somnia vana, nec usquam est,
Quod prorsum certo certius ille videt.
1278. [1272.] In Cinnam male spernentem quemvis censorem.
Spernit censorem quemvis, male Cinna. Quid ergo
Fit? Scribens mendis pol scatet innumeris;
Quantum et censorem quemvis fatuus male spernit,
Tantum lectori spernitur ille suo.
1279. [1273.] De Galla Varum laudante.
Galla, tuum nuper coelo dum scilicet aequas
Eximiis Varum laudibus, ingemui,
Invidique illi, non quod est, esse videtur
Sed quod prae magno magnus amore tibi.
1280. [1274.] De Orpheo et Lyco.
Trax ubi pulsabat citharam, sylvasque virentes
Convenisse illuc, saxaque dura ferunt.
Contra pulsat ubi citharam Lycus, ocyus illinc
Sylvae etiam, credo, saxaque diffugiunt.
1281. [1275.] De conjugio male auspicato.
Quam dixti nuper divam, nunc dicis Erynnim,
Postume, ubi conjux Gellia facta tua est.
Quae lepidas inter visa est lepidissima formas,
Jam nihil, heu, formae, nilque leporis habet.
Qua nisi cum socia te vivere posse negabas,
Hac jam cum socia vivere posse negas.
Sic pereunt, quos non ratio, sed captus utroque
Ille oculo ad thalami foedera duxit amor.
1282. [1276.] In quemdam, qui Cynthiam pravi ingenii laudabat. 349
Quae tibi ob aureolos laudatur Cynthia mores,
Hanc soror, hanc dulcis non probat ipsa parens,
Oderunt fratres, odit pater ipse, domusque
Tota, gravem cunctis, difficilem, indocilem.
Nec sentis, necdum sentis tua somnia et umbram
Esse meram mores, queis peris, aureolos?
1283. [1277.] De Aegle foeda.
Conspectam longe Flaccus male deperit Aeglen.
Qui pote sanari? Si prope conspiciat.
1284. [1278.] In Gallam fastu tumidam.
Fastu, Galla, tumes; flatus jam comprimet istos
Adveniens tremulo curva senecta pede;
Quae bona (vae miserae!) tibi detrahet omnia, quando
Praeter formosam nil boni habes faciem.
1285. [1279.] De Galla pulchra, ejusque sorore docta.
Pulchra olim doctam spernebat Galla sororem
Illius irridens carmen et ingenium.
Nunc ambae senuere. Soror viget; illa venusta
Illa prior forma Galla flet in tenebris.
1286. [1280.] In Gallam nimis corpus, minime mores curantem.
Galla, peregrinas pergis conquirere vestes,
Et minio exsangues pingis inepta genas.
Haec facis, ut placeas cultuque et corpore: tandem
Fac aliquid, sanctis moribus ut placeas.
1287. [1281.] In Battum Lydae arridentem.
Arrides Lydae, vafrum nec sentis amorem,
Qui tibi nescio quas instruit insidias?
Arrides; necdum vidisti retia, nec quos
Paullatim incautus duceris in laqueos?
Batte, cave, brevis iste tuus nam denique risus,
Ut video, longas desinet in lacrymas.
1288. [1282.] 350 In Cupidinem.
Quod puer est, blandum quod ridet, Batte, Cupido,
Ne credas: puer est blandus, at arma gerit,
Contenditque arcus et spargit tela cruentus,
Et fert saepe viris vulnera, saepe necem.
Dulcia sic haustu primo sunt tetra venena,
Sic primo adspectu flamma timenda placet.
1289. [1283.] 351 De imagine Amoris.
Hic quod ridet Amor, vafro ne credite; multos
Extremum risu duxit in exitium.
1290. [1284.] 352 In idem argumentum.
Quis Puer hic pennatus? Amor. Quid fundit ab urna?
Quas ciet humanis ex oculis lacrymas.
1291. [1285.] 353 De duobus Amoribus, altero ex ebore, altero ex ebeno.
Cur tam dissimiles conjunxit sculptor Amores,
Hunc ebore, hunc nigro scilicet ex ebeno?
An quod Amor primo solet ortu candidus esse,
Dein verso fieri saepe colore niger?
1292. [1286.] 354 Ad Battum, ne fidat Amori.
Qui blandum risit veniens, nunc efferus in te,
Batte, venenata cuspide saevit Amor.
Tu placare paras puerum. Fuge, Batte, dolosum.
Ah, satis est, laesam vel semel esse fidem.
1293. [1287.] In senem male sibi cohaerentem.
Sextus amat gelida fessus fractusque senecta,
Et facit incano delicias capite.
Interea censor, castigatorque minorum
Foeda haec insectans tempora laudat avos.
Quis non mirari, quis possit ferre, patique,
Idem ut homo faciat se Paridem et Priamum?
1294. [1288.] In Aulum non mentem, sed corpus curantem.
Qui faciem curas, mentem sed negligis, Aule,
Ancillae multum, nil tribuis dominae.
1295. [1289.] Ad Levinum. In idem argumentum.
Disce aliquid, Levine: animum cole, tempore parvo,
Cui fidis, formae flos tuus iste perit.
1296. [1290.] In idem argumentum.
Mentem, Quinte, orna; mores compone, tuosque
Cives usque omni junge tibi officio,
Esse aliquid si vis: pulchrae nitor iste juventae
In ventos, moneo, non rediturus, abit.
1297. [1291.] In Antigenem non satis a flagitiis caventem.
Nil timet Antigenes, vitae commissa prioris
Eluit ut paucis plurima lacrymulis.
Antigeni sed qui cupio, commissa prioris
Ne vitae instauret omnia, permetuo.
Permetuo hanc ipsam nempe ob rem, perditus olim
Qui fuerit, sibi quod nil timet Antigenes.
1298. [1292.] In Levinum malis moribus, frustra bonis magistris traditum.
Levinum vigiles pergunt servare magistri.
Quid tum? Servatus non minus ille perit.
Quippe malos arcet rectorum cura sodales,
Cura malos mores nulla inhibere potest,
Quos ni sponte abigat, solus sibi scilicet ipse
Nil non flagitii suaserit ac sceleris.
1299. [1293.] In patrem, magistrorum disciplinam erga filium malis exemplis corrumpentem.
Traditus egregiis morum tuus iste magistris
Officium foede negligit omne puer.
Miraris? Quaecumque boni docuere magistri
Quum pater exemplis omnia dedoceas?
1300. [1294.] In idem argumentum.
Miraris, qui non melior sit Cinna, magistri
Dum praecepta audit tam bona quotidie?
Miror ego, qui non sit pejor, facta parentis
Dum videt infelix tam mala quotidie.
Sic puer est: auri diffidit, credit ocellis;
Quidquid et audierit, quae videt, illa facit.
1301. [1295.] In Aulum, bonos sodales fastidientem.
Incipis, Aule, bonos jam fastidire sodales,
Restat, ut incipias, Aule, probare malos.
Factus ad exitium gradus est jam primus; opinor,
Fiet continuo, qui superest, alius.
1302. [1296.] In Artemidorum pulchra facie, eumdemque malis moribus.
Quod te conspectum primo deceptus amavi,
Id fronti debes, Artemidore, tuae.
Quod bene prospectum fugio cane pejus et angue,
Moribus id debes, Artemidore, tuis.
1303. [1297.] Lusus.
Qui canis albent, solet his prudentia inesse;
Albent qui Cyprio pulvere, stultitia.
1304. [1298.] In impium. 355
Non pudet insano ferri per compita cursu,
Et dare nequitiae turpia signa tuae?
Non pudet obscoeni jactantem jurgia scurrae
Improba per medias verba crepare vias?
Ore miser ficto nimium ne crede: popellum
Ut fallis, divos fallere posse putas,
Atque Themin, stricto cujus jam fulgurat ense
Atque tuum forsan destinat ira caput?
1305. [1299.] [ Lud. 19] In Rullum. De ejus jejunio.
Rullus conquirit peregrinos undique pisces,
Et quaecumque mari
356 squallida concha latet,
Et sibi boletos, sibi vult fragrantia poni
Advecta externis tubera littoribus.
Vina dein poscit Mareotica, Chia, Falerna,
Atque alia atque alia de meliore nota.
Ebrius atque satur laudat jejunia, seque
Jactat, quod vetitis abstinet altilibus.
1306. [1300.] De Quintilla juvenes inter ludente.
Cur juvenes inter ludit Quintilla? Reponis:
"Dote carens quaerit blanda puella virum."
Stulte pater, metuo, sibi ne, dum quaeritat unum,
Inveniat plures blanda puella viros.
1307. [1301.] De Tullae judicio in Varo probando.
Quidquid agat Varus, mire facit omnia, Tulla
Judice. Nil rerum nescit et antevolat
Ingenio cunctos, cunctos sermone diserto:
Nullum habet aequalem, nullum et habet similem.
Judice sed Tulla est levius nihil, abstulit omnem,
Si qua fuit, mentem cui male sanus amor,
Quam si forte olim reddat, prior omnibus ipsa
Judicium dicet somnia vana suum.
1308. [1302.] De Gallae querelis.
Zelotypum, queritur, quod nacta est Galla maritum,
Quem scit zelotypum non satis esse tamen.
1309. [1303.] De Phyllidis amoribus.
Phyllis amatores quaerit, non quaerit amicos.
Cara cupit dici, carum habet ipsa nihil.
1310. [1304.] De Gallae ingenio.
Quae sit Galla, rogas? Nulli non apta sodali,
Sive bonis, sive est moribus ille malis.
Hic labor, hoc studium est, cuicumque assederit, usque
Ut faciat se se, quam pote, persimilem,
Nec factis unquam, nec dictis discrepet hilum,
Cuncta eadem at semper, quae probat ille, probat.
Huic vitium, huic virtus nihil est, nisi nomen inane:
Non, quae sit, curat, sed modo quam placeat.
1311. [1305.] De malo poeta sibi indulgente.
Quae scribit Rullus miratur, laudat, amatque.
Felix! Rivalem, nunquam erit, ut metuat.
1312. [1306.] 357
Iro pauperior, dives vult Cinna videri.
An ope uti careat? Quin mage ne careat?
1313. [1307.] 358
Attulit exitium cui virtus, non perit, Eune:
Ille perit, talem qui dedit exitio.
1314. [1308.] In Nearcum ingratum.
Corrigere ad frugem volui te saepe, Nearce;
Verum opera in ventos, ut video, omnis abit:
Nec quidquam assiduus monitor fecisse potis sum,
Ni male me ut vites, oderis et fugias.
Mercedem hanc reddis curae, longique laboris;
Hostis habes, quem par patris habere loco est.
1315. [1309.] In Glauciam, de quo multi mala dicebant. 359
Glaucia, scis, de te multos mala dicere. Multa
Quid tum, ais, ora hominum an mi licet obstruere?
Non licet id, verum licet hercule, quae mala dicunt,
Omnia ne dicant ex merito, efficere.
1316. [1310.] In Licinium, nescientem parta tueri.
Lucra facis, Licini, frustra; consistere nam res
Haud potis est, lucrum sumptus ubi exsuperat.
Quaerere qui didicit, sed nescit parta tueri,
Fracta perituris dolia complet aquis.
1317. [1311.] 360
Ostendis medicis vitiant quae vulnera corpus;
Quae vitiant animum vulnera, Paulle, tegis,
Vel fatuo tantum retegis malesanus amico,
Qui, ferro atque igni quae perimenda, fovet,
Permulcetque manu blanda, carumque sodalem,
Dummodo ne offendat, perdere non dubitat.
1318. [1311b.] In mulierem male moratam et bene cultam.
Veste bene ornaris, male moribus. Aufer, inepta,
Cultum, vel cultu sis mage digna tuo.
1319. [1312.] In invidum.
Invidere meae, fama est, te, Pontice, Musae.
Dii faciant, Musae nemo tuae invideat!
1320. [1313.] In Quintum prava consuetudine, aleaque se perdentem.
Quinte, fidemque tuam, remque et te perdere totum
Festinas: multos perdidit ista domus,
Fervet ubi tota multiplex alea nocte,
Alea, quae soli lucra ferat dominae.
Nam si quid perdit, solvendi tempus in annum
Differt, nec quidquam, ni dare verba solet.
At si quem victrix pervertit, protinus omnes
Nil parens victo detrahit exuvias.
Has posuit leges, vultu confisa venusto,
Haec miseros cogit non patienda pati.
1321. [1314.] Ad Aulum. In ejus servum. 361
Cui nimium indulges, te servus decipit, Aule,
Atque suis quo vult ductitat usque dolis.
Ille audit domini dominus, tu fabula vulgo es,
Mancipiumque tui dicere mancipii.
1322. [1315.] In Cinnam, ob amorem valde mutatum ab illo, qui fuerat.
Ex quo captus amas, proh quam mutatus ab illo,
Qui fueras, Cinna, es! Te puerum, memini,
Mirarique viri passim et laudare solebant;
Ecce virum nunc te despiciunt pueri,
Irridentque levem, fatuum, fatuasque loquentem
Nugas, oblitis artibus ingenuis.
Sic homines, animal sanctum illud mente vigenti,
Improbus in brutas vertit Amor pecudes.
1323. [1316.] De viro insipiente.
Fles, te desertum quod dicis ab omnibus esse;
Ast ego, tu quod te deseris, Eune, fleo.
1324. [1317.] In Glauciam dicentem, auctorem esse sibi addictum.
Atque Deo possum quidvis parere jubenti,
Atque homini, quem mi praeficit ipse Deus.
His possum, ast aliis nequeo servire, sed audax
Pugno, gravi avertens libera colla jugo.
Hoc notum volui tibi, putide Glaucia, qui me
Addictum nuper dixeris esse tibi,
Atque tuo generi fidens opibusque, rogari
Quae timide ac modice me decet, imperitas.
1325. [1318.] In spernentem suos monitus.
Sperne meos monitus: quod peccas expetet in te,
Damna ferent paucas mi tua lacrymulas,
Quas dextra tergens dicam: sibi quae tulit ipse,
Me spreto, se se dum regit, ipse ferat.
1326. [1319.] In ineptum scriptorem.
Nil legis, aut audis; scribis modo, verbaque fundis
Multa hercle ingenti, Postume, cum sonitu,
In multis at nulla subest sententia verbis,
A trimo afferri quae nequeat puero.
Nec miror: cassa quid scribas mente? Necesse est,
Nil ubi condideris, prodeat inde nihil.
1327. [1320.] 362
Non bene pauperiem jungis, Rufine, pudori,
Qui misero vocem comprimit usque tibi,
Nec sinit, auxilium inclames. Procul ergo molestum
Abs te abige et claros, dic, eat ad proceres,
Clamantum si forte inopum, auxiliumque rogantum
Dicant assiduas erubuisse preces.
1328. [1321.] In Stilponum ineptum poeseos magistrum.
Castaliae sacrum laticem si quaeritis undae,
Stilponi, moneo, credite ne pueri.
Nescit iter: spondere aliis quas pergit ineptus,
Nunquam Castalio in vertice vidit aquas,
Et sua quaesitis pro fontibus Hippocrenes
Errans Letheo proluit ora lacu.
1329. [1322.] Valedicit sodali Cinnamo, sibi soli amico. 363
Esse decet fido nil non commune sodali,
Quodque boni acciderit, Cinname, quodque mali.
Tu mala mi large impertis, sed quae bona cunque
Sunt tibi, me spreto, Cinname, solus habes.
Ergo vale: damni, curae, moeroris abunde,
Ut nihil ipse addas, mi reor esse domi.
1330. [1323.] Cui carmina foeda, huic et vita impudica. 364
"Musa", inquis, "male foeda mea est, sed vita pudica":
Id tibi si credam, Postume, desipiam;
Fumus ut ex igni, sic foedo carmine gaudens
Musa etenim e foedis moribus exoritur.
1331. [1324.] Se ipsum regat, qui alios vult regere. 365
Te ne parem quisquam bello pacique regendae,
Infelix, qui te non regis ipse, putet?
1332. [1325.] Qualis sua elegia, qualia Volusii disticha. 366
Non mea centeno constans elegeia versu
Longa est, ut questus nuper es, o Volusi.
Omnia nam scripsi, multo expendique labore,
Ut nil non gratum mentibus accideret,
Nil non blande aures mulceret. Longa fuerunt
Quae duo scripsisti disticha tu, Volusi,
Nil ubi non fatuum, nil non stridore molestum,
Et mentem et miseras verberat auriculas.
1333. [1326.] In ineptos vates, a Cinna laudatos.
Vestros, Cinna, effers nequidquam ad sydera vates,
Atque facis Flacco, Virgilioque pares.
Vestri etenim se se mergunt sub Tartara vates,
Et te, quae dicis, dicere vera negant.
Hercle negant; quaeris, quo pacto denique? Ineptis,
Quae prostant luci jam data, carminibus.
1334. [1327.] In Grajos. De Hectore mortuo.
Laeditis Hectoreum corpus, non Hectora, Graji:
Hoc torpet, frigetque, Hector at indomitis
Castrorum vallos manibus portasque refregit,
Atque ussit vestras fervidus igne rates.
1335. [1328.] In Rufum ob levissimam causam flentem.
Cur fles? Cur tantus ploras, ceu parva puella,
Quae se se matris rejicit in gremium
Singultans? Dic, Rufe. Taces, nam causa dolendi
Tam gravis est, quam qua parva puella dolet.
1336. [1329.] In Varronem taciturnum.
Usque tacet Varro: sapiens hinc dicitur esse.
Et, reor, est, celat quod bene stultitiam.
1337. [1330.] In Quintum, auctoris carmina carpentem.
Quinte, impune licet nostras tibi carpere Musas.
Musa, ego quam possim carpere, nulla tua est.
1338. [1331.] In Gaurum se patria sua jactantem.
Saepe tua jactas patria te, Gaure, sed eheu
Jactabit nunquam se tua te patria.
1339. [1331.*] Aliter.
Saepe tua jactas patria te, Gaure, sed unquam
Non erit, ut jactet se tua te patria.
1340. [1332.] In poetam ineptum sibi iratum, eo quod illum ineptum auctor dixerit.
Quod dixi nugas tua carmina, cur furis, Eune?
Non tua tu nugas carmina saepe vocas?
Cur mihi non liceat de te tibi credere? Cur id,
Quod credo, tecum dicere non liceat?
Sed quoniam haud pateris, restat, tua carmina nugas
Tu sine me dicas, te sine at ipse putem.
1341. [1333.] In ingratum et crudelem.
Stat fugere hinc, stat lustra hirtis horrentia dumi
Quaerere, me rupes abdere et in medias.
Certe illic odiis nemo benefacta rependet,
Durus et in nostrum saeviet usque caput;
Officiis et victa meis mansuescere si qua
Bellua mutato coeperit ingenio,
Non erit, ut fallatque fidem, notumque repente
Linquat, vel saevo dente cruenta petat
Tam facile, quam me liquisti, perfide Cinna,
Et laceras laesa saevus amicitia.
1342. [1334.] In haec nostra tempora, quibus et primi vates mediocres sunt et parvi.
Credo equidem et fateor, mediocribus esse poetis
Augusto quondam principe non licuit;
Esse loci quid enim potuisset talibus inter
Illa tot Aonii lumina prima chori,
Virgilios, Flaccos, teque Albi, teque Properti?
Verum hodie res ut perdita Apollinea est,
Et primi vatum sunt tam parvi atque pusilli,
Quod tum non licuit, jam reor, esse licet.
1343. [1335.] In Cinnam nimiam dotem petentem.
Cur nimiam poscis dotem tibi, Cinna? Tuae vis
Stultus an uxoris mancipium fieri?
Quae dotem mulier nimiam tulit, haud putat ipsa
Duci, verum emptum ducere jure virum.
1344. [1336.] In Cinnam, solam mathesin et mathematicos laudantem.
Solam miratur, solam crepat usque mathesin,
Et solos laudat Cinna mathematicos.
Nil miror: solam cognovit Cinna mathesin,
Vivit cum solis Cinna mathematicis.
1345. [1337.] In Cinnam, artem tantum suam laudantem.
Artem Cinna suam tantum probat, Orphyte, quod scit
Tantum artem, ignorans caetera, Cinna suam.
1346. [1338.] In Gaurum Romam contemnentem.
Contemnis Romam. Magni hoc tibi, Gaure, videtur
Esse animi; verum falleris egregie.
Non magni est animi, rerum pulcherrima dum se
Ostendunt, pulchri, Gaure, videre nihil;
Nocturnae assimilem volucri, quae lumina Solis
Non fert atque die nil videt in media?
1347. [1339.] In idem argumentum.
Nil te Romulea mirari dicis in urbe,
Et mire, ut perhibent, hoc tibi, Gaure, places.
Magni namque putas animi comtemnere, quae nos
Perculsi attonito lumine suspicimus.
Nec sentis, tam mira videns qui praeterit, esse
Non multum huic animi, sed nihil ingenii.
1348. [1340.] In Quintum omnibus maledicum, seque laedi vehementer impatientem.
Quintus amat cuivis passim maledicere, at illi
Si male quisquam unquam dixerit, horribiles
Impatiens laedi, subito exardescit in iras,
Et furit et legum postulat auxilium.
Sed fatuos nemo non ridet jure furores,
Quasque solet, leges, laedere quotidie,
Iratae auxiliumque negant, ultroque minantur,
Ipse prior meruit quod dare, supplicium.
1349. [1341.] In Ventidium annosa senectute carmina scribere incipientem. 367
Languidus annosa mentemque et verba senecta
Carminibus coepit ludere Ventidius;
Ludere, nil quoniam scribit grave, sed mera verba,
Et nugas, fatuos et sine mente jocos.
Cunctaque ne quaeras, nulla est sententia, quae non
Imberbi expromi quiverit a puero;
Quin levior multo, multoque insulsior et quae
Clamet saepe, senes bis pueros fieri.
1350. [1342.] In Cinnam, fortunas augentem, filiumque unigenam negligentem.
Rem facis, assiduo et procuras, Cinna, labore,
At Gnatum, cui res quaeritur, unigenam
Negligis ac miserum perdi sinis ac dare in omne
Se se praecipitem, flagitium ac facinus.
Perge. Malo rem quaere bonam: se nunc malus ille
Perdit, rem perdet post tua fata tuam.
1351. [1343.] In jactatorem.
Laudabat nuper se se; res quod male cessit,
Nunc ultro ipse sibi detrahit Aufidius.
Jactator modo qui dictus, sic forte modestus
Incipiet stulto dicier a populo;
Stulto, namque sapit cui cor, non hercle modestum,
Jactatorem alio dicet at esse modo.
1352. [1344.] In Glauciam. De falsa amicitia.
Sors adversa nocetque, sua et fert commoda, quorum est
Hoc primum, sanctae nomen amicitiae
Mentitos longe quod submovet, ignis ab auro
Ceu difflat, si quid vilius indiderat
Fraude mala conflans faber improbus, ut male cautos
Falso et fulgore et pondere deciperet.
Tolle memor dictum hoc tibi, Glaucia, quem mihi amicum
Adversi casus tam subito abstulerunt.
1353. [1345.] In Laurentem beneficiorum prorsus immemorem, sed valde memorem, si sui
ille bene fecerit. 368
Nil meminit Laurens auditaque lectaque et illi
Si bene quid facias, id quoque nil meminit.
At bene si quidquam contra tibi fecerit ille,
Id nunquam oblito defluit ex animo;
Sed meminit, memoratque, iterumque iterumque molestus,
Et monitum assidue te meminisse jubet.
1354. [1346.] [ 460] In Glauciam, prorsus immeritum laudis, quam quaerit. 369
Vis te laudari. Quid laudem, Glaucia? Mores?
Ingenium? Formam? Vae misero, proprium
Nil est; namque genus, quod jactas, non tua laus est,
Sed veterum, a queis tu degeneras proavum.
1355. [1347.] In Lelium idem argumentum. 370
Nil valet ingenio, nil scit, nil Lelius unquam
Fecit, vel dixit, quod memorare queas,
Nil, quod non merito spernas, tamen usque suorum
(Ride, o sanorum est quidquid ubique hominum;
Res digna est certe risu), tamen usque suorum
Se proavum truncis jactat imaginibus.
1356. [1348.] De Gallo et Mancia.
Non tulit a populo, petiit quem Gallus, honorem,
At qui non petiit, Mancia nempe tulit.
O factum prave ac stulte! Sibi debita Gallus
Nam petiit: contra Mancia pertimuit,
Ne, sibi quae norat non debita, forte petisset,
Fabulaque in tota risus et urbe foret.
Nec sensit, tali in populo se vivere, spretae
Foeda ubi virtuti praevalet improbitas.
1357. [1349.] Ad Lucium patrocinatorem, mirantem, cur rari clientes ad se veniant.
371
Quod te mirari perhibent, Luci optime, dicam,
Ad tua cur rarus tecta cliens veniat.
Promittis parce ac gelide; persolvere nunquam
Promissum, decies ni moneare, soles.
Herculeus labor est cunctantem adducere, dicas
Ut, "Faciam", herculeo major, uti facias.
1358. [1350.] In quemdam avarum.
Num quid, Cinna, velim mitti mihi muneris a te,
Saepe rogas. Mitti nil volo; quandoquidem.
Munera me non tam delectant ista, pudore
Quam grave deposito est dicere: mitte aliquid.
Sed dicam tandem, quo dicto, Cinna, rogare,
Num tua dona velim, nunquam iterum incipies.
1359. [1351.] In Rufillum, qui obscurus, omnibusque ignotus peregrinabatur.
Quid didicit lustrans orbem Rufillus? Opinor
Hoc unum: se se, solis utramque domum
Quum clara late fama complesse putabat,
Obscurum, ignotumque omnibus esse locis.
1360. [1352.] Lusus quidam est damni communis et Cinnae et auctori. 372
Quod me sic ludis, damnum est commune: perire
Spemque mihi video, Cinna, fidemque tibi.
1361. [1353.] Ad Battum. De nimia sui ipsius jactantia et magnificentia. 373
Posse tuis te, Batte, putas obducere nubem
Sordibus et coeno, quo pater et genitrix,
Et patrii turpant te foeda mapalia ruris,
Serica quod vestis, quod tibi culta coma est,
Quod veheris curru, quod magno non sine fastu
Tetrarcas, reges, omnia magna crepas.
Fallit te ratio, fallit, mi Batte. Latentis
Nemo genus vellet quaerere vel patriam:
Ex quo te jactas, magnosque imitaris, ad unum,
Quaesivere omnes; quis genus, unde domo?
1362. [1354.] In Postumum stultum et tumidum.
Postume, dic, oro: cur mi pedes omnia praestas,
Quae caris cives civibus, officia?
Consistisque, caputque aperis, dextramque prehendis
Dextra et compellas comiter, at bijugo
Idem quum veheris curru, proh Juppiter! Ut me
Ignoras! Ut me despicis! Hoc sapiens
Scilicet ac stultus distant: sapientibus idem,
Externae varient res licet, est animus,
Externae stultos mutant res, quale caballus
Cum tumet auratis arduus in phaleris.
1363. [1355.] Cur auctor cum Glaucia elinguis. 374
Quaeris, cur nec inops verborum, Glaucia, tecum
Versor ubi, elinguem me facio Harpocratem?
Dicere quod nolo quae vis, dicere nolo
Quae non vis, tibi ne, ne mihi [displiceam].
1364. [1356.] In Battum insipientem, cupidumque melioris sortis.
Num tibi sit levior posthac fortuna futura,
An gravior, vates dicere fors aliquis,
Batte, queat; si quis venturae nuncia sortis
Fatidicus dio in lumine signa videt.
Hoc tibi non vates possum praedicere, Batte;
Quidquid erit, quo res cumque, cadet, miserum
Te fore, ni sapere incipias et inania vota,
Spesque, metusque, istam et ponere stultitiam.
1365. [1357.] In Ponticum, in rebus nimium festinum. 375
Pontice, quidquid agis, festinas, nec tamen unquam
Non sero peragis, Pontice, quidquid agis.
Nec miror; quid enim expedias, verso ordine rerum,
Cum pes atque manus consilium antevolat?
1366. [1358.] In Glyconem, se suaque laudantem, aliosque carpentem.
Saepe, Glycon, laudas teque et tua, sed tua teque
Laudanti nemo credere vult hominum.
Carpis saepe alios obliquo dente, sed illos
Carpenti nemo credere vult hominum.
Desine jam: voces in ventum fundit inanes
Frustra, cui nemo credere vult hominum.
1367. [1359.] In Ponticum, quadragesimae tempore nunquam verbum Domini audientem.
Pontice, dic, oro, dum totam rite per urbem
Rostra sacris passim vocibus alta sonant,
Auditumque omnis certatim confluit aetas,
Atque pio gaudens pascitur eloquio,
Ipse operum vacuus, nec re districtus ab ulla
Cur nusquam in denso conspiceris populo?
Nemo oratorum placet, inquis. Pontice, credo,
Nam solet in mores dicere quisque tuos.
1368. [1360.] Ad Antimachum minimarum injuriarum ultorem.
Odisti et premis et stricto vis perdere ferro,
Tantillum qui te laeserit, Antimache,
Nec sentis, nec dum sentis, male sane, ruinam
Ipse tuo temere quam struis, heu, capiti!
Qualis enim fueris vivus, quem fingis, in hostem,
Tale tibi tua post funera numen erit.
1369. [1361.] In Quintum, cur auctor illi irascatur.
Irasci facilem dicis me, Quinte, nec ipse
Diffiteor, nostrum saepe calere jecur.
Sed qui, ubi te video, poscit quum seria tempus,
Nil praeter nugas velle agitare leves,
Garrituque ullum longo non ponere finem,
Sed mihi, sed sociis obstrepere usque tuis,
Si possem nihil irasci, dic: mitis, an expers
Sensu omni atque merus dicerer esse stupor?
1370. [1362.] In Gallum munerantem ut multo magis remuneretur. 376
Accipere Aufidius renuit tua munera, Galle.
Cur? Hamum, credo, vidit et extimuit.
1371. [1363.] In Aulum invidum.
Alfenus cunctis placet: uni non placet Aulo.
An peccata unus quod videt Aulus, ais?
Immo virtutes quod non videt unus et acrem
Caligat misere lippus ob invidiam.
1372. [1364.] In Postumum omnium contemptorem.
Te tumidum esse, ajunt, vulgo et contemnere cunctos,
Atque hominum prae te despuere omne genus.
Hoc passim dicit quisquis te, Postume, novit,
Sed vere id dici ne rear id, faciunt
Multa quidem, in primis illud, quod nempe, tumere
Unde queas, in te, Postume, nil video.
1373. [1365.] In Flacci inertiam.
Quaecumque eveniunt, Flaccus fert omnia, quidquam
Nec facit; an sit iners, an patiens, dubito.
1374. [1366.] In Quintum officiorum immeritum.
Cur tibi, quae Cinnae tribuo, tribuisse recusem,
Cur te non isdem prosequar officiis,
Quinte, rogas. Dicam, prius hoc sed dicito: cur tu,
Quam mihi Cinna placet, tam mihi displiceas?
1375. [1367.] [ 868] In Gelliam, sibi ob doctrinam nimis placentem.
Docta placet nimium sibi Gellia, digna placere
Omnibus, ipsa sibi ni placeat nimium.
1376. [1368.] Non canities, sed sapientia facit Nestora. 377
Canitiem propter vis, Cinname, Nestor haberi.
Cinname, sola facit Nestora canities?
1377. [1369.] In idem argumentum.
Cinname, canitie fretus te Nestora dicis.
Non coma, stulte, facit Nestora, sed sapiens
Consilium, rerumque usus, tum lingua diserta,
Tum mores istis moribus assimiles.
His quicumque caret, cycno si pulchrius ipso
Caneat, haud fuerit Nestor, at Archemorus.
1378. [1370.] In Nevium nulli culpae veniam dantem.
Nulli vult culpae concedi Nevius et me
Culpat, quod veniam perfacilis tribuo.
Tamne ipsum sese ignorat? Quo nullus opinor
Est hominum, venia qui magis indigeat.
1379. [1371.] In Cinnam luxuriosum et prodigum.
Post mediam accepsti lucem tria millia nummum;
Horum acta nondum luce, nihil reliquum est,
Cinna, tibi. O gurges! O nullo praedita fundo,
Cuncta vorans rapido vortice luxuries!
1380. [1372.] In Orphytum Mamurrae maledicentiam narrantem.
Quid Mamurra tibi male dixerit, Orphyte, narras,
Quid tu Mamurram laeseris ante, taces.
Id postquam audiero, dicam, mordaxque, feroxque,
An contra justo mitior ille fuit.
Quis magnam possit messem, vel dicere parvam,
Ni, quid sit jactum seminis ante, sciat?
1381. [1373.] In linguam.
O lingua! O quantas fers clades, lingua! Loquentem
Heu timeo, tacitam non minus heu timeo.
1382. [1374.] In quemdam, tempus otiose consumentem. 378
Quod te cumque rogem, deest, inquis, tempus. Opinor,
Hoc fit, ut haud raro prodigus indigeat.
1383. [1375.] In quemdam, tempus in nugis prodigentem.
In nugis tempus dum prodigis omne, Fabulle,
Volvitur et tacitis lapsibus annus abit.
Sic alius dein atque alius tibi transiet annus,
Sic omnis quanta est, irrita vita fluet.
Irrita? Quin turpis, quin foeda atque improba. Magnum est
Nam vitam in nugis perdere flagitium.
1384. [1376.] In divitias.
Jam satis est, quod habes: noli tibi quaerere, Calve,
Divitias, pestem, perniciemque animi,
Queis comes it luxus, epulaeque et foeda voluptas,
Vanaque cum turpi gaudia desidia,
Fastusque et celsa tumefacta superbia fronte,
Coecaque vesano pectore stultitia.
Haec si quis dives vitarit, possit in igne
Algere, in media, Calve, calere nive.
1385. [1377.] In Quintum, justitiae divinae rigorem caveat. 379
Quae bene quis fecit, memini; male facta per auras
Omnia do rapidis, Quinte, ferenda Notis.
Est tamen, est oblita memor quae crimina servat,
Et nihil humanum negligit aequa Themis.
De me securus, ne quid succenseat illa;
Ne tibi pro merito saeviat illa, cave.
1386. [1378.] In Aufidium honoribus elatum, vatis immemorem.
Ille meus quondam fidus comes, auctus honore,
Me, velut ignotum, praeterit Aufidius.
Proh, superi! Ut nimium crescens, eductaque in altum
Obstruxit mentis gloria luminibus.
1387. [1379.] In Virronem ambitiosum et ineptum.
Cuncta sibi Virro deposcit munia. Fungi
Qui potis est, inquis? Sic, nihil ut faciat.
380
1388. [1380.] In Virronem arrogantem et ineptum.
Omnia scit Virro; docet omnes omnia; nil est,
De quo non passim disserat egregie.
Fallimur: est quiddam, quod nescit. Nescit ineptus
Quos deceat quae scit, quove docere loco.
1389. [1381.] In Tullum, nimis laudantem suum magistrum 381
Usque tuum quod tam dilaudas, Tulle, magistrum,
Id ne agis, ut vulgus te putet esse aliquid?
An magis, ut noscant omnes, nihil esse, magister
Omnem in quo mirus perdidit ipse operam?
1390. [1382.] In Cinnamum immodicum lusorem.
Mirum te perhibent lusorem, Cinname. Quid tu?
Gaudes, idque tuis laudibus adnumeras.
Atqui, si nescis, probrum est; nam ludere mire
Nemo queat, qui non luserit immodice.
1391. [1383.] In Fabullum in tabula depictum, pulchrum, sed stolidum et elinguem.
382
Quem cernis pictum in tabula, Graecine, Fabullum,
Nil causae est, ipsum cernere quod cupias.
Sic stupet, attonitoque haeret suspensus ocello,
Nec sentit quidquam, nec loquitur stolidus,
Excors, elinquis. Formam si dempseris unam,
(Pulchrior in tabula est) caetera conveniunt.
1392. [1384.] In Rulli effigiem foede depictam. 383
Quis pinxit Rullum? "Frater". Fraterne? Putavi
Hostem, foeda foret notior ut facies.
1393. [1385.] In Cinnam, regem se domi jactitantem.
Regem Cinna domi se jactitat esse: fatemur,
Regnum etiam immundo in stercore Gallus habet.
1394. [1386.] Uti res, sic desiderium sit et eris dives. 384
Si res parva tibi est, fac sit minor, Aule, cupido.
Sic, censu quamvis paupere, dives eris.
1395. [1387.] In quosdam ineptos poetas, scribentes de recuperata valetudine Clementis
XIII.
Ohe, jam satis est, ohe, vexare, poetae,
Clementem vestris parcite carminibus,
Parcite jam: nuper cui tristem evadere morbum
Contigit, huic metuo, carmina vestra iterum
Ne frigusque ferant, languoremque, ut quibus esse
Nil pote frigidius, nil pote languidius.
1396. [1388.] Multa et magna loqui non es bene dicere. 385
Multa loqui non est bene dicere: multa loquentem,
Est nemo, qui te, Cinname, non fugiat.
Magna loqui non est bene dicere: magna loquentem,
Est nemo, qui te, Cinname, non fugiat.
Quidnam ergo est, inquis, bene dicere? Cinname, dicam,
Si potero. Est quiddam, quod placet auriculis,
Quod subit et vario miscet praecordia motu,
Est quiddam, paucis quod licet efficere,
Est quiddam, quod tu mente ista, corpore et isto,
Omnia si facias, non tamen efficies.
1397. [1389.] In malum oratorem.
Orator malus obtundis me saepe rogando,
Qua multum cunctis arte placere queas.
Id facile ac pronum est: multum, Corvine, placebis,
Paucula si dicas, plus quoque, si taceas.
1398. [1390.] In Rullum cuidam oratori infensum.
Qui placet orator cunctis, cur displicet uni,
Rulle, tibi? Solus quod sapis in populo?
An magis, est medium quando nihil, an magis, omni
Quod solus mire desipis in populo?
Lippus ut est oculis ambobus, quin prope coecus,
Qui, quae sunt aliis candida, nigra videt.
1399. [1391.] Haud vina ingenium queunt ciere. 386
Carmina scripturus Virro bibit: arte cieri
Hac putat ad carmen credulus ingenium.
Quid tum? Crura caputque cientur; nulla ciere
Vina queunt prorsus, quo caret, ingenium.
1400. [1392.] In malum scriptorem.
Scripta Bavi doctus nemo probat unus; id ergo
Ulturus doctos despuit ille viros,
Et quidquid scriptum est cuivis, quamvis bene, pulchre,
Suaviter, argute, nil tamen ille probat.
1401. [1393.] In Lycum se invidiam spernere dicentem.
Sperni a te invidiam dicis, Lyce; dico ego contra
Te potius sperni tantulum ab invidia.
1402. [1394.] De Tucca et Afro.
Laesus ab invidia nunquam est nec Tucca, nec Afer.
Namque est invidia major hic, ille minor.
1403. [1395.] In malum Homeri interpretem.
Hoc amat, hoc laudat, sese hoc amplectitur uno
Quintus "Grandiloquum verto ego Moeonidem".
Vertit: at est nemo, Quinti qui agnoscere possit
Grandiloquum in tenui carmine Moeonidem.
1404. [1396.] In ineptum carminum judicem.
Posse capi negat illecebra se carminis Aulus.
Quid mirum? Haud sentit carminis illecebram.
1405. [1397.] In idem argumentum.
Optima damnavit modo carmina, pessima coelo
Extulit immodicis laudibus Orbilius.
Idem saepe meri gustans genus omne Lyaei,
Quodnam aliis praestet, judicat egregie.
Nempe viro, ut video, res ut docet ipsa, palatus
Ceu brutae pecudi plus sapit ingenio.
1406. [1398.] In idem argumentum.
Nunc mihi, Cinna, placent demum tua carmina. Scin? Cur?
Illa quod audivi non placuisse tibi.
1407. [1399.] De malo oratore, eodemque malo poeta.
Cuncta scit iste, Bavi, rhetor tuus atque poeta
Exceptis modo, quae sunt rhetoris atque poetae.
1408. [1400.] In criticum imperitum.
Glaucia, qui damnat mea carmina, dicere causam
Nec potis est ullam, cur male displiceant,
Hoc mihi concedet, credo, mea carmina ut ipse
Laudem, nec cogar dicere, cur placeant.
1409. [1401.] In malum poetam.
Consenuit Musas inter Curtillus et esse
Vult aliquo vatum qualibet in numero,
Sed data post Musis, miser, omnia tempora, vatum
E numero ipse suis versibus ejicitur,
Quos quiscumque leget, scriptorem scilicet esse,
Quam vatem, citius dixerit astrologum.
1410. [1402.] In idem argumentum.
Odit Pieridas Rullus male. Num quod amantem
Spreverunt longo tempore Pierides,
Et quoties Pindum est ausus tentare, fugarunt
Sacro furcillis praecipitem e nemore?
1411. [1403.] In idem argumentum.
Rullus grammaticos damnat. Quid ni? Omnia Rulli
Omnes quum damnent carmina grammatici.
1412. [1405.] In idem argumentum.
Grammaticos odit Rullus, mala carmina Rulli
Quod solos nequeunt fallere grammaticos.
1413. [1406.] In molestum interpellatorem.
Quaeris, num valeam? Si quid me scribere, versus
Aut audire tuos est opus, heu, graviter
aegroto et mortis versor prope limine in ipso,
Si neutrum est horum, Postume, jam valeo.
1414. [1407.] Quid sibi praecipue in carmine displiceat.
Odi ego delicias verborum, cassaque rebus
Carmina, tetram odi, Pontice, barbariem
Turpantem foedis rerum pulcherrima verbis.
Horum sed quaeris quid mage displiceat?
Primum, primum illud mage displicet, esse quod hercle
Elinguis potius, quam sine mente, velim.
1415. [1408.] In Volumnium et Glauciam.
Carmina cur scribis nulli placitura, Volumni?
Namque, probat qui te, Glaucia nullus homo est.
Quamquam opibus pollet, quamquam nummatus abunde est
Clarus et antiquo sanguine, nullus homo est.
1416. [1409.] Cur Tuccae carmen suum nequaquam crediderit.
Quod tibi, Tucca, meum haud volui committere carmen,
Judicium, credis, me timuisse tuum.
Non ego judicium timui, sed furta; legenti
Quod placuit, recitas, Tucca, tuumque vocas.
1417. [1410.] De libro mali poetae.
Quem nosti, librum legi, Publi optime, dignum
Et reor aut flammis scilicet, aut tenebris;
Ingenuos non quod possit corrumpere mores,
Aut verae norma discrepet a fidei,
Sed quod nugarum plenus, vacuusque leporis,
Nec prodesse aliis quit, dabit et miserum
Scriptorem vulgo ridendum carmine inepto.
Quare, sanari si potis est, homini
Deme istum errorem; dic, Phoebo indigna marito
Det Veneris; scripti, dic, quod habet Tiberim
Ipse manu in rapidum, foedam jaciatve cloacam;
Dic, chartas posthac ne miseras misere
Vexet; dic, rastrum fossor durumque ligonem
Verset, vel faciat quidlibet, at calamum,
Ah, calamum infelix ne tangat, gignere nugas
Natum et scriptoris prodere stultitiam.
1418. [1411.] In hominem sedulo occultantem ea, quae scriberet.
Quis furor est dulces chartis committere foetus
Ingenii, caecis abdere dein tenebris
Servantem caute? Coecis cur digna tenebris
Servas? Servari digna, legi a populo
Cur non vis? Abdis quod nosti digna latere
Scilicet, a servas, quod tua stultus amas?
1419. [1412.] 387
Nil prior ipse canis, respondes omnia; rupes
Adversae missos ut referunt sonitus.
Me contraque loqui fatuam pueriliter Echo,
Audire et toties verba iterata piget.
1420. [1413.] Quo pacto Gellia placere possit.
Gellia, saepe rogas, qua possis cuique placere.
Si tibi sis prorsus, Gellia, dissimilis.
1421. [1414.] In Varronem, amicorum commodo negligentem.
Jungit amicitias Varro, securus, amicum
Queis sibi, ne abscedat, vinciat officiis.
Ergo novas tantum potis est numerare, vetustas,
Quas numeret, frustra quaerit amicitias.
1422. [1415.] In Orphytum.
Intentas mortem, vel dedecus, Orphyte: mortem
Non timeo, invitum nil, scio, dedecorat.
1423. [1416.] In simulatorem et dissimulatorem. 388
Odi, qui simulat rerum quidquam improbus, odi,
Qui rerum haud quidquam, Pontice, dissimulat.
Hic verum tectus corrumpit: prodit apertus,
Celari quum res postulat, ille nimis.
1424. [1417.] Cur Marco, si quid secreti est, credere nolit.
Nil tibi ego renuam secreti credere, sed, quae
Credo, tu credis, Marce, alii atque alii.
Hos mihi ego metuo: tibi quae committere vellem,
His ne committam scilicet, abstineo.
1425. [1418.] In idem argumentum.
Quod te scire unum volui, tecum domus omnis
Scit tua, scire domus proxima et incipiet,
Et populus jam jamque omnis sciet. Hos fuit, unum
Scire? Datam servas sic mihi, amice, fidem?
Nempe hos fert fructus, qua te praecellere gaudes,
Istaec nil celans, Postume, simplicitas.
1426. [1419.] 389 Ad Varum, ne celet, si quid mali acciderit.
Si gravius quid forte tibi, Vare, incidit, omne
Id mihi ego notum scilicet esse volo.
Nil opus est angique meis te luctibus, inquis,
Atque meis frustra fletibus adgemere.
Porro opus est: mihi cum dulci communia amico
Cuncta volo, spem, rem, gaudia, moestitiam.
1427. [1420.] In viatorem. Senis cujusdam simulacrum.
Siste gradum, fractumque annis, lacerumque, viator
Aspice me, rarae suspice et artis opus.
Nondum etiam id sentis? I porro: sensi ego, sensi,
Te prorsum in Grajis artibus arte rudem.
1428. [1421.] In Varronem pluries eadem dicentem.
Tulla levis quam sit, non possum dicere; possum
Hoc, Varro: Tullam dum toties iteras,
Esse levem, jam te non Tullae scilicet uni,
Quot sumus, at nobis omnibus esse gravem.
1429. [1422.] Uxorem ducturus quid velit Fabullus.
Uxorem quaerit grandi cum dote Fabullus;
Id satis: haud illum caetera sollicitant,
Quali sit forma, queisnam sit moribus, ipsam
Dos modo sit, possit ducere Tisiphonem.
Et ducet, credo, tandem, quae laeva, superba,
Foeda viri cupidam plectat avaritiam.
1430. [1423.] In Aulum poetis infensum.
Contemnis vates; juris, legumque peritos
Ad coelum tollis laudibus immodicis,
Quod versus, credo, nullum, quod plurima contra
Lucra ferunt rauci jurgia saeva fori.
Verum artes lucro si pendimus, Aule, sophorum
Cui non se dives praeferat agricola?
1431. [1424.] In Lycotam procerum amicitiis intumescentem.
Matronas crepat usque meus procerosque Lycotas,
Atque tumet magnis laetus amicitiis.
Jamque, cliens quorum meruit vix esse, sodalem
His factum se se scilicet esse putat.
Jam, fratres veluti, nullo compellat honore
Esse sibi merito quos cuperet dominos.
Cui, vellem, haec demi possit vesania: verum
Non opus est verbis, ast opus helleboro.
1432. [1425.] In Quintum, ingenium negligentem.
Arma dedit sua cuique Deus: leporem pede jussit,
Dente lupum, taurum cornibus eximie,
Unguibus et rictu fulvum praestare leonem,
Acri hominem nil ut non queat ingenio.
Hoc dum, Quinte, sinis neglectum hebescere, stultus
Praesidium, heu, vitae projicis omne tuae.
1433. [1426.] In improbum honorum petitorem.
Attolli ad magnos se postulat Aulus honores,
Credo, ut, quae coecis abdita erat tenebris.
Incipiat claro manifesta in lumine cerni,
Omnibus et vulgo nota sit improbitas.
1434. [1427.] De Phyllide anu.
Se pulchram Phyllis credit, plenamque leporum,
Florentemque genas, fulgidulamque oculos,
Et quaecumque illi multus laudabat amator,
Quum patriam coleret rara puella domum
In se quae, fateor, laudari audivit; at olim
Audivit nostris, credo equidem, a proavis.
1435. [1428.] In improbum jactatorem.
Galle, tumes proavum narrans decora ampla tuorum,
Et magnae memorans tot monumenta domus,
Scilicet ut patrum tam clara in luce videndam
Se tua det nobis foedior improbitas.
1436. [1429.] In hominem ineptum.
Multa Cleon dicit; sed si, quae digna taceri
Sunt, taceat, credo, diceret ille nihil.
1437. [1430.] In Glauciam ineptum et obscurum narratorem.
Haud novi, fateor, quae dicis, Glaucia, verum
Nec te, quae dicis, Glaucia, nosse puto.
Nota tibi, facito, sit res, quamcumque loquere.
Spes erit, ut pariter nota sit illa mihi.
1438. [1431.] In eumdem malum scriptorem.
Qui fit, uti norim quae scribit Tullius; horum
Possim, quae scribis, Glaucia, nosse nihil?
An sua, quod fulgent manifesto in lumine sensa?
An tua, quod coeca condita nocte latent?
1439. [1432.] In hominem inertem.
Nil te posse, inquis: ego te nil, Quinte, decori
Velle puto, molli pectore languidulum,
Insuetum validos animi contendere nervos,
Atque gravi oblati ferre laboris onus.
Surge age, tolle moras, vires exprome: volenti
Et praeit et praesens promovet orsa Deus.
1440. [1433.] In senem apprime garrulum.
Lenta senex magno evolvis qui verba labore,
Ultro te miror, Glaucia, multa loqui,
Auribus et quando nostris, heu, parcere non vis,
Ipsi non saltem parcere velle tibi.
1441. [1434.] In superbum jactatorem.
Majorem quanto jactas te, Glaucia, tanto
Es minor atque omni sperneris a populo.
Vis magnus tandem fieri, magnusque videri?
Si potis es, parvum te, facito, esse putes.
Sed miser haud potis es, mentem cui fastus ademit,
Et veros rerum surripuit modulos.
1442. [1435.] In Postumum, de injuriis sibi illatis quaerentem.
Te laedi a multis contra fas, Postume, narras,
Multos saepe tuis auctibus officere.
Crede mihi, laedis multo te valdius ipse,
Auctibus et demens officis ipse tuis;
Nam, te quantumvis premat invida turba, sinistri
Pol gravius mores et tua vita premit.
1443. [1436.] In Tullum, se omnibus praeponentem.
Vincere vis omnes, nusquam non primus haberi,
Doctior esse aliis, pulchrior esse aliis,
Esse aliis quavis multo laudatior in re.
Verum ut contingant caetera, Tulle, tibi,
Hoc non continget certe, dum vincere, primus
Dum vis esse, ullo sis ut amabilior.
1444. [1437.] In improbum de malevolentia querentem.
Usque odia incurrens multorum tristia, fato
Id quodam fieri dicere, Cinna, soles.
Quidni etiam fato dicas patrata, mereris,
Improbe, queis odium, tot mala flagitia.
1445. [1438.] In Quintum rerum omnia contemnentem.
Quod tibi nil usquam rerum placet, esse videris
Hoc tibi, Quinte, acri, praeditus ingenio,
Intima quo penitus scrutari et noscere possis,
Perque videre intus quidquid inest vitii.
Erras, Quinte, tamen: tardi est, bardique videre
Prava modo, recti cernere posse nihil.
1446. [1439.] In Glauciam, de Flacci mutabilitate querentem.
Quod coluit mire te longo tempore Flaccus,
Dein subito spretum, Glaucia, deseruit,
Infidumque, levemque vocas, at falleris: ille,
Ut nemo, stabili est suetus amare fide,
Cuncta sed expertus, sibi quem desperat amicum,
Posse capi nullis et videt officiis,
Non frustra sequitur voto male sanus, inani,
Sed toto sapiens expuit ex animo.
Ipse nec infidus peccat, sed ferre sodalem,
Quem sibi non fidum comperit esse, negat.
1447. [1440.] De ludo latrunculorum, caeterisque similibus.
Quem fors coeca regit, ludum spernoque, putoque
Victori laudis, Cinname, ferre nihil.
Sed quis ne fatuus ludum contemnat acuto
Vincit ubi multum qui videt ingenio?
1448. [1441.] In idem argumentum.
Ludum hunc sperne. Potes num, Cinname, spernere acutum,
Hic bene quo ludus luditur, ingenium?
1449. [1442.] De iis, qui lucri causa aliis bene faciunt.
Mercari officium turpe est. Fecisse benigne
Sic juvat, ut facti proemia nulla sequar.
Qui, merces veluti, mutat bene facta, videri
Vult servire alii, servit at ipse sibi.
1450. [1443.] In Postumum, suam, non paternam rem curantem.
Negligis, heu, patriam tibi, Postume, commodus uni,
Sed rem cum patria negligis hercle tuam.
Non secus ac stulte corpus qui negligit omne,
Ille manus etiam negligit atque pedes.
1451. [1444.] In Quintum hominum congressus vitantem.
Solus agis, vitans hominum vestigia, ne quis
Occurrat moesto qui male displiceat.
Ipsum at, Quinte, potes, venias quocumque locorum,
Te fugere, ipse tibi ne male displiceas?
1452. [1445.] De Flacco, Tullae amore insaniente.
Flaccus remque suam, dum Tullae insanit amore,
Atque ipsum infelix se dedit exitio.
Tulla quid? Indoluit? Pol non mage, Tyndaris olim
Quam, Troja extremos dum ruit in cineres,
Haec, inconsultus pulchro quod credidit ori,
Stultitiae retulit proemia justa suae.
1453. [1446.] In Aulum populi judicia contemnentem.
Qui placuit populo, Burro, qui non placet Aulo,
Vis, illum hic tollat laudibus astra super?
Fac (uni at tanti non est laudarier Aulo)
Mutato explosus displiceat populo.
1454. [1447.] [ 697] In Avitum.
Et faciem et vocem, mores et foedus, Avite,
Idem aures, oculos atque animos crucias.
Nec te aliquo in tenebras condis, mala pestis et urbes
Incolis? Et coetus non fugis ingenuos?
1455. [1448.] In Dutenum plus aequo veteres admirantem.
Laudo equidem, Dutene, recens quod displicet aetas,
Cuncta sibi tribuens quae tumet immodice.
Omnia sed priscis quod das inventa recentum,
Pol nequeo, ut cupiam, tollere laude pari.
Inventum nec enim dico, in caligine caeca
Si quid vix tenui prodiit indicio,
Sed, licuit pulsis quod pura in luce tenebris
Perque videre oculis atque tenere manu.
Quid? Modo pressa ferae si quis vestigia vidit
Venator, primae praemia laudis habet?
1456. [1449.] "Aude aliquid, dignum quod sit laudarier, aude".
Jam satis indecori latuisti mollis in umbra,
Fama nec ingenio, nec tibi parta manu est?
Non pecudum ritu ventri servire; libido,
Non, quo degenerem compulit, ire piget?
Non terram spectare pudet, nec figere velle
Coelo et cognatis lumina syderibus?
Surge agedum, molire aliquid jam laudis; origo
Unde tibi est, magnos perge reffere deos.
Ille deos, Levine, refert, qui negligit umbras
390Mente viget, soli nec sibi vivit iners,
Sed benefacta viros late diffundit in omnes,
Humanumque juvat, qua potis, arte genus.
1457. [1450.] Ad Battum. De Amore.
Batte, vafer fraudis quiddam parat ecce Cupido:
Batte, fuge instructis cautus ab insidiis.
Ah fuge praecipiti procul hinc pernicius Euro,
Cujus hinc rapidi fulminis igne fuge.
Sic monui lentum frustra, voluique monere
Rursus, at in mediis haeserat ille dolis.
1458. [1451.] Quid sibi velit a Postumo.
Quaeris, quid sit opus mihi, Postume? Scilicet unum
Hoc opus est; quod scis esse opus, ut facias.
1459. [1452.] In hominem inertem libros coementem.
Nam quo librorum tibi copia quaeritur, una
Cui nondum est annis pagina lecta tribus?
Nempe placet libri frons aurea, quidquid at intus
Condit, emis, credo, non tibi, sed tineis.
1460. [1453.] In ineptum Pholoes amatorem.
Odisti Pholoen, quod te fastidit, amari
Digna sed idcirco est forsitan illa magis;
Nam formae ac raris, queis pollet, dotibus addit
Acre etiam, ut video, callida judicium.
1461. [1454.] In senem formosae puellae amatorem.
Stulta fugit; stulte fugientem, Cinna, puellam
Quid sequeris? Spretus tu male sperne malam.
Illam ni potis es, tu te ipsum sperne. Dolebis,
Cinna, minus, spretum noris ubi ex merito,
Nil et erit mirum, quod primo in flore juventae
Horret amatorem pulchra puella senem.
1462. [1455.] [ 1200] Aliud.
Quod tibi floridulam quaerenti, Cinna, puellam
Mater, quam nolles, obvia prodit anus,
Hoc tacite dicit: Vetulo tibi non mea gnata,
Verum ego jam senio perdita convenio.
1463. [1456.] Aliud.
Quam stulte, dicis, conspectum me fugit Aegles?
Istud quam stulte dicere non dubitas,
Ipse tuam et, multo melius quae, Cinna, lateret
Sponte tuam passim prodere stultitiam.
1464. [1457.] Monet Quintum, ut animum curet.
Non magnos opta census tibi, Quinte, minorem
Exiguo in censu parcus at opta animum.
Qui dum tantus erit, quantus nunc dicitur esse,
Ut fueris Creso ditior, Irus eris.
1465. [1458.] Seu
Non magnos opta census tibi, Quinte. Minores
Opta animos censu at sanus in exiguo.
1466. [1459.] De Cinnae amicis.
Magnos Cinna fovet proceres: se Cinna beatum
Ob magnas procerum credit amicitias.
Infelix! aequa potis est qui vivere lege,
Mavult injusto subdere colla jugo.
1467. [1460.] In juvenem otiose agentem.
Membra tibi solido stant robore; mens vigil intus.
Cur mollem durus terret, amice, labor?
Haec iterum atque iterum monui, rursusque monebo:
In ventum at frustra dicta monentis eunt.
Otia sola juvant segnem, juvat usque jocari,
Res praeter ludum non placet ulla tibi.
Sic mea jam multi spreverunt dicta; miselli
Nunc referunt multo dicta dolore mea,
Pauperies quod saeva premit, quos ......
........................................................
His, cave, ne similis ..............................
..........................................................
391
1468. [1461.] In quemdam stultum, Romanis infensum.
Romae quondam hospes Romani nominis hostis
Factus es. In Roma quid male displicuit?
Scilicet hoc, quod te vesana mente furentem.
Horruit illa suo blanda fovere sinu,
Nec passa est regnum, sanctosque invadere leges,
Laxa dare et vulgi froena cupidinibus,
Molirique ignes, furialem et spargere flammam,
Quae multis, ipsi quae tibi fata ferat.
Stulte, sapi, nec erit jam, cur tu tam male Romae,
Nec cur Roma tibi tam male displiceat.
1469. [1462.] Ad Phyllin de ejus monitis.
Noli blanda istum quae peccat, Phylli, monere,
Si cordi est, culpam norit ut ille suam.
Non se reprendi, laudari sed putat, istaec
Fundis ubi ambrosia dulcia verba magis.
Phylli, noces, misero dum vis prodesse: lepore
Illi grata nimis fit medicina tuo,
Forsque iterat culpas, te blande audire monentem,
Isto et reprendi possit ut usque modo.
1470. [1463.] In insulsum Francisci Mariae Zanotti obtrectatorem.
Quem cuncti laudant, spernis, carpisque Zanottum
Non tu illi, at famae noxius ipse tuae.
Quidquid enim effutis (crede hoc mihi) tu nihil illi
Detrahis, at multum detrahis ipse tibi.
1471. [1464.] In Levinum.
Multa doces: unum fer te hoc, Levine, doceri.
Odi ego, qui, nullo, multa, rogante, docet.
1472. [1465.] [ 709] In hominem nequam.
Nobilis haud usquam notescis, Glaucia; condit
Obscurum multo in lumine clara domus.
Quam nihil es proavum similis! Quos fama peremptos
Laudat adhuc passim; te silet incolumem.
Et precor, ut sileat, tua factaque dictaque narrans
Ne male dedecoret teque tuumque genus.
1473. [1466.] In anum libidinosam.
Quid juveni faceres, vetulo quae, Phyllis, amari
Gaudes? Inque vicem dicere delicias
Atque audire leves et dextrae jungere dextram,
Figere et adversis lumina luminibus?
Quam te ille in medio succenderet igne juventae,
Ipsa qui senii calfacit in glacie!
Quod mirans fieri, vereor, ne jam ista libido
In truncos etiam proruat ac lapides.
392
1474. [1467.] [ 1116] In Quintum, qui se poesi infensum dixerat.
Spernere te dicis Musam majora sequentem;
Spretum ego te Musis, Quinte, minora sequi.
Factus enim es criticus tandem postquam esse poetae
Conanti languens obfuit ingenium.
Nam quis Aristarcho malit (modo sanus) Homero
Quam fieri, utrumvis quum licet, assimilis?
1475. [1468.] In Fortunam.
Fortunam incusas, quod nil non turbida miscet,
Ac vitam arbitrio torquet agitque suo.
Falleris: illa etenim nihil est, nisi nomen inane,
Quam falso vulgus credidit esse deam.
1476. [1469.] Cur nequeat laudare Varronem.
Nulli ego sum vates obnoxius. Ipse placere
Mi studeo, si quem carmine concelebro.
Blandior haud ulli, quod multo insignis honore est,
Aut proavum priscis clarus imaginibus.
Sponte mea, Varro, laudo quos miror, amoque;
Cur te non laudem (parce rogare) vides.
1477. [1470.] In hominem ineptum se magni facientem.
Nullum hominum nuper laudabat Flaccus, haberi
Quod solus vellet mirus et eximius.
Id postquam vidit male cedere spretus, inepte
Nullum non cumulat laudibus omnigenis.
Nil tamen assequitur laudis, nec solus habetur
Quod, nec cum multis, mirus et eximius.
1478. [1471.] In desidem.
Quas mihi tu nugas, quae vana crepundia, Publi,
Sectaris, parvus ceu sine mente puer?
Nil agis in vita deses, male garrulus, omni
Nube ac ventorum flamine mobilior.
Quos, vesane, paras tibi stulta mente dolores,
Ostendet ratio quum tibi, qui fueris.
Tunc frustra revocans vita male perdita inerti
Tempora, cum gemitu talia dicta dabis:
Me miserum! ..............................................
.........................................................
Haec flebis; nullo sed enim revocabile fletu,
Quod fugit cursu praepete, tempus erit.
393
1479. [1472.] In eumdem.
Irascor, longo quod perdis tempora somno,
Irascor, ludus quod tibi, Quinte, placet.
Vita fugit; vitae multo pars optima sensim
Sic misero nunquam non reditura perit.
Hoc tibi me jussit Phoebus, Quinte, hoc tibi jussit
Dicere ab Aonio Calliopea jugo.
Tu tamen haud cessas longo torpere veterno
Atque dies multa perdere desidia? &
LIBER CARMINUM AD LYDAM 1
1. De domo Pizzellia
Una mihi requies longae Pizzellia curae
Est domus, una meis portus et ara malis.
Exul Romulea videar mihi degere in urbe,
Hanc mihi praecludant si mea fata domum.
Haec modo si pateat semper, quocumque cadat sors,
Nullo non aeque tempore laetus agam.
Hic Helicon, Pindusque mihi est, hic est bona, carmen
Assidue dictat, quae, mea Lyda, mihi.
2. Ad Lydam optimam optimi viri uxorem
Lyda, viro es felix, felix te conjuge, Lyda,
Vir tuus est, ambo quos mea Musa colit,
Quos mihi si liceat saeclis monstrare futuris,
Atque modis pulchre pingere Pieriis;
Non erit, ut desit, donec mea carmina vivent,
Exemplum fidi, normaque conjugii.
3. Ad Lydam de duplici amicitia, altera in corporis, altera in animis bonis fundata
Et forma praestas et moribus, optima Lyda,
Dente malo at formam deterit usque dies.
Mores nulla aetas potis est corrumpere, cedit
Non morbo virtus inclyta, non senio.
Hinc tibi de multis possum hoc praedicere amicis.
Quorum te assidue plurima turba colit:
Istam si quis amat formam, cito desinet; istos
Si quis amat mores, semper amicus erit.
4. Ad Lydam
Non ego te stulte modo visam captus amavi,
Propter te mores nec placuere tui.
Tu propter mores coepisti, Lyda, placere,
Queis nihil est unquam suavius et melius.
Hi tibi fac maneant semper; meus usque manebit
Idem amor extremos integer ad cineres.
5. Ad Postumum, de se ac Lyda
Quod saepe affari soleo, quod visere Lydam,
Postume, foemineo captus amore feror.
Jure sed, in raris quamquam audit prima puellis,
Lyda virum est scribi dignior in numero,
Quam variae exornat doctrinae mira supellex,
Quae nil non acri pervidet ingenio,
Cujus mi placet eloquium, nec displicet ipso
Actoeae similis forma severa deae.
Has propter dotes cui Lyda est cara viriles,
Falso ego foemineo captus amore feror.
6. Ad Lydam, quo loco apud eam esse velit
Primo, Lyda, loco mi tu es; non dempserit ulla
Hunc tibi, ego veris dum capiar meritis.
Nec doleo, meritis tanto impar, dignus haberi
Possim vel decimo, si tibi, Lyda, loco.
Extremus nolo fieri, vel scilicet unum hoc
Ob meritum, primo es quod mihi, Lyda, loco.
7. Lusus.
Assedi Lydae, pauxillum forte vacabat
Nos inter spatii; hoc arripuit Fabius,
Et se continuo, Galataei scilicet omnes
Oblitus leges, inseruit medium.
Sic mihi qui obtigerat cupido longe optimus hercle,
Continuo coepit pessimus esse locus.
8. Ad Lydam assidue doctrinae operam dantem
Foemineas perdit laudes brevis hora, colorque
Et forma in nubes diffugit aerias.
Cum senuit, contempta jacet, florente juventa
Praelata Idaliae quae fuerat Veneri.
Hoc ne, Lyda, tibi contingat, perge viriles
Foemineis laudes laudibus adjicere.
Disce avide quidquid restat, veniente senecta
Pulchra futura minus, docta futura magis.
Nil tibi decedet pretii; sub vertice cano
Stabit at usque tuum, crescet et usque decus.
9. De Lyda, ejus carmen probante 2
Lyda meum carmen facilis probat
3 et legit usque;
Nil curo, populus num legat, atque probet.
10. Ad Lydam, aliis ab ea digressis in theatrum
Nemo hinc non abiit comitum te, Lyda, relicta.
Prae te aliis, credo, laeta theatra placent.
Uni, Lyda, mihi es quovis mage grata theatro,
Vox tua mi cantus vincit et omnigenos.
Ergo unus mansi; non tu ne sola maneres,
Te sine sed videar ne mihi solus ego.
11. De Lyda.
Est ultra roseasque genas, floremque juventae,
Est aliquid cur sit foemina digna coli.
Ingenui mores, mens acri praedita sensu,
Excultum Actaeis artibus ingenium;
Quidquid et in Lyda est, quo nuptas anteit omnes,
Foemineique audit gloria prima chori;
Quamvis aetatis jam ver transgressa, juventae
Non florem, roseas non habet illa genas.
12. Ad Lydam, de Varo, qui eam salutavit Juliam
Te, Lyda, invisens "Salve", inquit, "Julia", Varus;
Nempe (vides) illi est Julia cara magis.
Praesenti praesens tibi solo est corpore; in illa
Mens animi, quamquam sit procul, usque manet.
Hoc verum est: ardet seu quis, seu friget amator,
Nimirum indicio proditur ipse suo.
13. Ad Lydam, eloquentia praestantem
Eloquio polles miro, Lyda optima; quidquam
Nusquam vidi unquam pol mage flexanimum.
Isto si cerni possit, credo, ipsa loquatur,
Atque hominum subeat pectora suada modo:
Nec velit illa alios sibi vultus sumere, verbis
Uti, credo equidem, nec velit illa aliis.
Fandi jam video normam. Te, Lyda, loquente
Scire piget, quidnam scripserit Hermogenes.
14. Ad Lydam. De futura ejus senecta.
Foemina, cum primae passa est dispendia formae,
Purpureus roseo fugit et ore
4 color;
Ille nec argutis jam fulgor prodit ocellis,
Ille nec e membris, qui fuit ante, lepos,
Spreta jacet; nam quis possit perferre, patique
In foedo foedam corpore stultitiam?
Id, mea Lyda, tibi ne jam contingere possit,
Priscae si vivas saecula Deiphobes,
Dia rapi nequeunt ulla quae oblata senecta,
Cecropiae curant munera multa deae.
15. Ad Lydam. De ejus absentia.
Huic, bona Lyda, feras praesens quae gaudia coetu,
Sentimus, quoties cedis ab urbe procul.
Nam sine te maesti non aequa hic mente sedemus,
Quisque gravis sociis et gravis ipse sibi.
Nil audire aliud, nil gratum est dicere: sermo
Unus hic est: quo sis tu creditura die.
16. Ad Dianam, de Lyda Ariciam petente.
Laetor, Aricinos quod Lyda excurrit in agros,
Atque tuum visit, casta Diana, nemus.
Adsis, diva, precor, venientem et mollibus ulnis
Laeta fove, auxilio fac valeatque tuo,
Florentemque genas, hilaremque et membra vigentem
Ocyus ad cupidae tecta remitte domus,
Coetus ubi comitum quaerit, revocatque profectam,
Et modo jam nimium dicit abesse diu.
Si facias, Lydae vates teque et tua dona
Tollam carminibus sidera ad alta meis.
Rursus Aricinos et Lydam excurrere in agros,
Atque tuum hortabor visere, diva, nemus.
17. Ad quemdam, de mirifica Lydae patientia.
Si natus matri narret, quot tu mala Lydae,
Mater jam natum non ferat ipsa suum;
Te fert illa tamen, morbosque, insomnia, tractus
Nervorum, quidquid denique condoluit
Narrantem totis longo sermone diebus
Auditque et placido pectore perpetitur.
Dumque istis perdi te dicis, nec semel unquam
Se perdi tali dixit ab historia.
18. Ad Lydam, foeminam viris sapientiorem.
Inter, Lyda, viros miror te saepe loquentem
Sic, sola ut prorsum vir videare mihi;
Caetera, versatur quae circum, turba virorum
Foeminea lanam ducere digna colo.
Macte, tui decus o generis, macte, inclyta Lyda,
Naturam virtus quam super alma locat.
19. Ad Lydam, de puellis blandius exceptis a senibus, quam a juvenibus.
Hic geminae dum, Lyda, sedent cum matre sorores,
Et coetum hunc, geminus flos velut, exhilarant,
Blandirique senes, non miror, velle puellis,
Ardorem et juvenes prodere nolle suum
Ambos officium ducit, ratioque decori,
Illos impellens scilicet, hos retinens.
Illi nempe modum metuunt consistere citra,
Hi metuunt ultra, qui decet, ire modum.
20. Ad Guascum. Lusus.
Crustum, instar cordis, mellitum, Guasce, tulisti
Lydam apto, donans
5 , munere ut afficerem.
Clementina pari donari at munere poscit,
Blanca pari, inde aliae tot numero, atque aliae,
A te quas dicor, vix notas, perdite amare,
Et colere immodice, visere et assidue.
Harum quaeque suum poscit sibi munus, amice:
Non unum satis est, crusta fer innumera.
21. Ad Lydam. Lusus.
Reginae cultor pulcherrimus ille Britannae
Mavult servitium, Lyda, subire tuum.
Lyda, cave, dominam qui te sibi deligit ultro,
Ipse tui fiat ne subito dominus,
Et quae nunc victrix parto laetare triumpho,
Cincta dein dura compede victa gemas.
Reginas didicit qui vincere, non feret ille
Vinci perpetuo se, mea Lyda, tibi.
22. Ad Philippum, de Lyda neglecta.
Dic, rogo, qua laesit te re bona Lyda, Philippe,
Ullum quae nunquam laedere Lyda solet,
Qua jucunda magis non ulla est moribus aureis,
Omni nulla magis sedula in officio?
Cur spretam subito linquis? Non te pudet, idem
Quod non sis, eadem cum tamen illa tibi est?
Non pudet, ingenio constet cum foemina, quod vir
Ventus ut et nubes verteris aeria?
23. Ad Janum (virum Lydae) saepe victum in ludo latrunculorum, Lyda aegre ferente.
6
Vincere te facile est: vinci (quod, Jane
7 , laboro)
Sic, ut te credas vincere, difficile.
Id tamen efficiam; dulci laetabere palma,
Desinet atque tuam Lyda dolere vicem.
Marte tuo invictus, mea jam victoria laedat
Ne Lydam, vincar denique Marte meo.
24. Ad Gelliam, cur eam nequaquam invisat.
Visenti Lydam nihil obstat, commoda quaevis
Tempora sunt, ullis nil opus est monitis:
Te contra possim ne, Gellia, visere, credi
Vix possit, quot res me male distineant;
Quot sit opus monitis, subeant ne oblivia mentem,
Immemori officium ne fluat ex animo.
Id certe sic fit: qua fiat denique causa,
(Confer te Lydae) forsitan invenies.
25. Ad Lydam. De garrulo.
Sermonem quatuor qui, Lyda, extendit in horas,
Quaeris, de Marci quid rear eloquio.
Dicam equidem, verbisque diu lassatus ineptis,
Rem breviter paucis versibus expediam.
Omnia si taceat Marcus, quae digna taceri,
Nulla super largi pars erit eloquii,
Et mutire alios qui nil sinit improbus, ipse
In coetu jam nil mutiet ingenuo.
26. Ad Quintum, dicentem Lydae "Omnes homines ingenio aeque valere".
Omnes posse eadem, narras, nec vincere quemquam,
Quemquam nec vinci scilicet ingenio.
Idque adeo narras Lydae, quae mente sagaci,
Et miro nil non efficit ingenio,
Quodque alii frustra multa mercede docentur,
Ipse sua nullo sponte labore videt.
Quinte, aliam tibi quaere, istud quae credere possit:
Cogitur exemplo credere Lyda suo.
27. De Lydae responso.
Forte meum carmen dum gestat Lyda, rogata
Quid foret id, dixit scilicet, esse nihil.
Me
8 miserum! Quae scribo illi, donoque dicatus
Illi uni vates, haec putat illa nihil?
Sed putet usque licet: vivet mea laude perenni
In his Lyda tamen, quae putat esse nihil.
28. Ad Lydam, Neptunum euntem.
Littoream quando Neptuni tendis ad urbem,
Et procul hinc paullum cedere, Lyda, juvat,
Digressu maesti, dicemus laeta sodales
Verba tamen, faustum quisque precatus iter.
I felix, suaves Zephyri comitentur euntem,
Et niteat pura luce serena dies,
Et quacumque ibis, nusquam non rideat, almum
Nusquam non varias ver tibi fundat opes.
Occursent faciles Nymphae, multoque rosarum
Certatim properent spargere flore viam.
Haec tibi contingant: constanti mente feremus
Heic desiderium nos, bona Lyda, tuum.
29. In Aulum, affirmantem, Lydam laudes prodigere.
Prodiga, ais, laudum Lyda est; id credere possim,
In te si laudes prodigat, Aule, suas.
30. In Cervinum, affirmantem, Lydam laudes prodigere.
Inveheris Lydam contra, quod prodiga multis
Laudibus impertit quamlibet immeritos.
Id dolet an, nullis, quantumvis prodiga, quod te
Laudibus impertit quamlibet immeritum?
Hoc miserum, hoc urit, Corvine, haud prodiga laudum
In te si laudes prodigat, illa foret.
31. Ad Lydam, de ejus comptu.
Iste novus deceat te comptus, Lyda, requiris.
Nulli non comptus te, mea Lyda, decent.
Ut vis, finge comam: solve, arcta, deprime, tolle;
Cuncta decent; deceat quid magis, ambigitur.
32. Ad Lydam, cur Metastasium laudare nolit.
Lyda, Metastasium vis laudem: nil opus illi est
Laude mea, scriptis noscitur ipse suis,
Eximio et late mirus fulgore coruscat
Inter et Eoos, inter et Hesperios.
Quis demens adeo se posse intendere speret
Exigua solis lumina dia face?
33. Ad Lydam rusticantem, de se Romae relicto.
Roma mihi semper placuit, nunc displicet, eheu,
Convictu careo dum, mea Lyda, tuo,
Dum juga Telegoni lustras tu, solus in urbe
(Turbam inter solus) te sine linquor ego.
Sole velut dempto nigrescunt omnia, sic te
Dempta hic, nil laetum, nil mihi nunc lepidum est.
Nil et erit, donec redeas; quae te mihi reddet,
His me una e tenebris eximet orta dies.
34. Ad Clementinam Rossiam Lyda reversa.
Clementina, vale, rediit mea Lyda, reverti
Illa suum vatem sub sua jura jubet.
Te colui Lydae cultor, nec gloria parva est,
Quod potui Lydae te statuisse loco.
Illi posthabeo quod te uni, qua mihi dempta
Unam te, quot erunt, omnibus antetuli.
35. Ad Lydam, cur eam rusticantem crebro non visat.
Erras Telegoni tu, Lyda, in collibus, urbem
Te frustra exoptans lustro ego Romuleam.
Mens avet arreptis crebro ad te currere mannis,
Non longam et bijugis ire redire viam.
Res at dura vetat. Quae res, ne quaere doceri:
Scis, credo, census esse mihi tenues,
Scis, quod adest, victu impendi, cultuque; redundans,
Impendi officiis quod queat, esse nihil.
36. Ad Lydam, de ejus querela.
Non memor esse tui dicor? (Tantum excidit ore,
Lyda, nefas?) Dicor non memor esse tui?
De qua saepe audit me passim Roma loquentem,
De qua tantisper denique cum taceo,
Sermoni ut videar sociorum impendere curam,
In te cura omnis dum tamen usque manet?
Frons, oculi, vultus clamant: Huic corpus in urbe est;
Post Lydam longe mens iit hinc peregre.
37. De se visente Lydam, valetudinis causa rusticantem.
Viso iterum Lydam, mens intus fluctuat omnis,
Corda micant, hinc spes, hinc metus exoritur.
Convaluit? Placido fruitur tandem illa sopore?
aegrotat? Noctes transigit illa vigil?
aestuat his animus curis, haec candida num sit,
Incertum, an misero nigra futura dies.
Qualiscumque tamen fuerit, quodcumque paratum est,
Illic, seu risus, seu dolor et lacrymae,
Illuc mente feror cupida, vel flere magis me
Cum Lyda, ab Lyda quam procul esse juvat.
38. De Lydae epistola.
Lyda suo aureolum, longe omni carius auro,
Lyda suo vati misit epistolium.
Pace tua hoc liceat mihi, Tulli, dicere: nunquam
A te scriptum aliquid tam mihi dulce fuit,
Tam jucunde animi sensus descendit in imos,
Ac tetigit mira cor penitum illecebra!
Mella tibi e calamo prodibant dulcia: Lydae
E calamo prodit nectar et ambrosia,
Queis alor, atque mihi felix conviva deorum
Aureolo videor factus epistolio.
39. Ad Lydam Tusculo reversam.
Lyda redis, reducem dulces laetamur amici;
Ante omnes fido pectore laetor ego.
Tecum Roma placet, nam te dum Roma carebit
Nil gratum, in tota dulce nec urbe fuit.
Testor, quos fudi, questus, mea carmina testor,
Telegoni lustras dum juga, missa tibi.
Testor vultum, oculos, hanc
9 , quae, te, Lyda, recepta
Non cohibet tacito gaudia clausa sinu,
Sed curas oblita omnes, moremque severum
Mens furit insanis ebria laetitiis,
Atque altas jactat voces, clamatque: Sodales
Venit, io, reduci plaudite, venit, io!
40. 10 Ad Lydam, de aqua soporifera ei missa.
Lactucae a foliis lentum hic stillavit ad ignem
Humor Lethaeas vincere natus aquas;
Dimidium hinc cyathi fac potes nocte sub alta,
Molli cum sternes languida membra toro.
Ille tibi dulci componet lumina somno,
Et vati curas eximet ille tuo,
Cui te, Lyda, aegra misero noctesque diesque
Exedit assiduus pectora moesta dolor.
41. Ad Lydam. De Tulla virum lugente.
Tulla viro quas dat lacrymas! Tot commoda rapta
Plorans; dic potius, quas sibi dat lacrymas!
Foemina flere aliis interdum, Lyda, videtur;
Uni sed potis est foemina flere sibi.
42. Ad Lydam, in Tusculano rusticantem.
Haec te, Lyda, velim quam primum ad tecta reverti,
Istaec rura velim longius et colere.
Esse statim tecum cupio, cupioque vigentem,
Laetam, floridulam tardius adspicere.
Posterius tamen hoc malim; dum frigora cessant,
Dum tepidi fulgent ac sine nube, dies,
Tuscula dum rident late juga, quod facis, urbe
Sis procul, atque hilaris rura beata cole.
Tarda, precor, venias: satis huc festina redibis,
Si redeas valido corpore firma satis.
43. Ad asellam Lydae salutarem.
Lacte tuo mea Lyda viget; deponit, asella,
Lacte tuo fessum Lyda sopore caput.
Perge et opem bona fer languenti; suavis in artus
Se se omnes fundat, te tribuente, liquor.
Perge, bonas inter pecudes jam prima ferere,
Ibis carminibus jam super astra meis.
Bellerophontaeus nec te jam nobilis ille
Ardens astrifero corpore vincet equus.
44. Ad Lydam suis metuentem.
Lyda, tuis quod tam metuis, ignoscere possum,
Foemineum trepido cor pavet usque metu;
Illi si metuant eadem sibi, turpe virorum
Indignum intrepidis et rear ingeniis.
Increpet Andromache fortem Hectora, non minus Hector,
Quae solet, interea fortis in arma ruat.
45. Ad Lydam jocus de apro sodalibus apposito.
Apris Circe olim socios mutavit Ulyssis,
Lyda, tuos posito tu bene pascis apro.
Ergo illam, ut licuit, cuncti fugere, solutus
At tua qui fugiat fercula, nullus erit.
46. Ad Lydam, se cum illa esse in urbe, quam sine illa rusticari malle.
Hic mihi ager laetus, hic florea prata, susurro
Hic dulci arboreas quae ciet aura comas,
Et volucrum cantus, pastorum et carmina, si quid
Et mage jucundum rura beata ferunt.
A te ne cogar quoquam secedere, Lyda,
Neve tuis caream dulcibus alloquiis,
Urbs mihi habet quidvis, Tiburque et Tuscula tempe,
Hesperidumque hortos et nemora Alcinoi.
47. De Lyda, aliis omnibus praelata.
Quaeris, cur placeat mihi Lyda ex omnibus una?
Uni quod video posse placere senem,
Unam posse capi dicti, scriptive lepore,
Nec vatem incano vertice despuere.
Hoc aliae haud possunt, queis, dempto flore juventae,
Nemo est non alga vilior aequorea.
Quippe dedit natura oculos, ut corpora cernant;
Ut mentes cernant, non dedit ingenium.
48. Ad Lydam ex faucium morbo valentem.
Lyda, vales; valeo vates tuus, atque solutis
Ambo jam pariter faucibus eloquimur.
Coetum hilaras dulci sospes tu voce frequentem,
Verba mihi Aoniis laeta fluunt numeris.
Exulto, tolloque manus, clamoque: Camoenae,
Tempus, io, poscit carmina, Lyda valet.
49. Ad Lydam, quod eam tardius inviserit.
Ad te venturum fugiens quod me hora fefellit,
Miror id ut magnum, Lyda, ego prodigium.
Quippe mihi, visam de more ut limen amicum,
Nunquam non tardis gressibus illa meat,
Et solet ignavo tam lenta incedere motu,
Cessantem iratus semper ut increpitem.
Quidquid id est, ignosce morae: te, Lyda, parumper
Quod carui, solvi sat grave supplicium.
50. Ad Lydam, de se, suisque carminibus.
Mentis opus laetae carmen me fundere, Lyda,
Posse putas, maeror dum tibi corda premit?
Dum tibi pallidulos languor malus obtinet artus,
Et nequeunt corpus jam prope ferre pedes?
Haec mihi Castalios praecludunt tristia cantus,
Haec tacitum complent pectus amaritie.
Di faciant, pulchre valeas; jam divite vena
Hoc quodcumque mei profluet eloquii,
Et qui nunc mutus videor sine voce poeta,
Jam dicar nimium forsitan esse loquax.
51. Ad Lydam in levi morbo plus aequo sollicitam.
Condoluit guttur tentatum frigore, Lyda,
Ima tibi subitus concutit ossa timor.
Quid si magnum aliquid forte ingruat? Ante medendum
Divus vitam adimat jam, reor, iste pavor.
Ipse quidem et casus morborum, sed magis, eheu,
Hercle tuos metuo jam tibi, Lyda, metus.
52. Ad Lydam. Sodalium nomine.
Nempe tuae satis est consultum, Lyda, saluti,
Cura sit et nostrae denique consulere,
Qui desiderio miseri tabescimus acri,
Qui sine te curis angimur assiduis.
Hoc me jusserunt tibi dicere, Lyda, sodales:
Quotquot sunt, cunctis vox sonat una: Redi.
53. Ad Levinum, gloriantem, se sale suo ac facetiis Lydae mederi posse.
Tam, Levine, tibi lepidus, salsusque videris,
Affatu queat ut Lyda valere tuo,
Expuere et maestas, vivit quibus anxia, curas,
Atque hilari laetos ducere mente dies.
Non levibus nugis, risu non gaudet inepto,
(Crede mihi) fatuos non amat illa jocos.
Ergo tuosque sales aliis, aliisque leporum
Serva quidquid habes, qui male desipiant.
Lyda sapit nimium; Lydam, si pauca loquare,
Lydam, si taceas, forte juvare potes.
54. Ad Lydam.
Ista aequat coelo nunc te victoria, Lyda,
Non tua quod mansit res tibi salva domi;
Uni salva tibi sed quod res, omnibus aeque
Complevit mira pectora laetitia.
Utile quam fuerit, non quaero: nil mage pulchrum
Esse tibi, quam sic vincere, Lyda, potest.
55. Ad Lydam. De carmine illius rogatu scripto.
Durum est, quod poscis, carmen mi condere, Lyda,
Durius at carmen, Lyda, negare tibi.
Turpe est conatu in magno succumbere, nolle
Conari at, placeam quo tibi, turpe magis.
Hoc juvat hoc vitare: meam tibi non ego laudem,
Te laudi at dicar praeposuisse meae.
56. De Lyda inornata.
Culta placet gemmis ac diti Gellia veste,
Indiget his contra Lyda nihil phaleris.
Dotibus illa suis nulli non magna putatur,
Atque urbis rarum dicitur esse decus.
Hoc pulchrum est, niti semet, debere nec ullam
Externo laudis particulam auxilio.
57. Ad Lydam. Lusus de chirurgo.
Omnes di ut saevum male plectant, Lyda, chirurgum
Istud qui miserae praebuerit remedi,
Quod tota insomnem cruciaret nocte, dolore
Quod malam flenti perderet indomito.
Huncine ego (infelix!) duxi tibi? Fidere jussi
Huic te, tam diras atque subire manus?
Parce; dedi poenas large jam, Lyda; dolorem
Quam tu, nam dolui pol magis ipse tuum.
Ipse mihi iratus, credens duxisse chirurgum,
Horrendum duxi quod tibi carnificem.
58. Ad Lydam, de se domo emigrante.
Quam natura urbem
11 statuit mortalibus unam,
Lyda, colo, mundi civis et indigena.
Pone, ubi vis; calida positus, gelidave sub ora,
Vivam alibi atque alibi, semper at in patria
12 .
Sic ego sum; migrare domo ne forte molestum,
Queis soleo, incluso moenibus
13 , esse putes.
59. Ad Postumum. De sua erga Lydam et Rossiam benevolentia.
Lyda mihi cara est, cara est mihi Russa; puderet,
Utraque ni cunctis, Postume, cara foret.
Non pudet esse unum multis de millibus, ambae
Quos mire miris dotibus afficiunt.
Non pudet eximias laudes nosse, atque videre,
Nec caecum dici, Postume, nec fatuum.
60. Ad Levinum, hortantem, ut "Lydam pangeret", idest carminibus celebraret.
Pangere quid clavum sit, novi; pangere vitem
Quid sit, quid carmen pangere, novi etiam.
"Pangere" quid "Lydam", cupio, Levine, doceri;
Dic, quonam pangi debeat illa modo,
Quove loco? Ipse quidem sublatam praepes in axem
Astris pangam illam, si potero, in mediis.
61. Lusus ad Lydam, utentem Pincerna sene.
Jure placet Pincerna senex, ne, vere juventae
Si quis floridulus pocula praebuerit,
Dum gelidam fundit quaerenti frigora in aestu,
Incensum Idalio torreat igne jecur.
Nunc frigus lymphaeque ferunt, Pincernaque: fervor,
Lyda, tuus gemino vincitur iste gelu.
62. Ad Lydam biduo abfuturam.
Hinc aberis geminis tantum digressa diebus,
Tertia lux nobis te feret huc reducem.
Parva mora est; verum nulli non longa videri,
Te rapta ex oculis, protinus incipiet.
Nemo erit heic medium, quo sueta es Lyda, sedere,
Quin videat tristi mente vacare locum.
Nemo, tuum secum memorans, quaerensque leporem,
Quin dicat: nihil heic te sine, Lyda, sapit.
63. De se cum paucis statim certiore facto de Lydae reditu.
Uni cum paucis rediit mihi Lyda; redibit,
Vesper cum veniet crastinus, illa aliis.
Gratum est, quod rediit; multo est sed gratius, uni
Cum paucis rediit quod mea Lyda mihi.
Quaque omnes large perfundet visa sodales,
Laetitiae voluit mi dare primitias.
64. De imagine oratoris Veneti Hieronymi Juliani in domo Pizzelliana relicta.
Orator Venetus Romana clarus in aula,
Carus et eximie dotibus eximiis,
Hoc desiderii lenimen dulce reliquit
Huic, vocat absentem quae memor usque domus.
Heu faciem cur muta unam sic reddit imago?
Suave illud cur non reddit et eloquium?
65. Ad Lydam rusticantem.
Quam fuerat, melius multo est tibi, Lyda, salubre,
Nec facere id coelum, rura nec alma reor.
Causa patet. Medico nullis non sueta diebus,
Mense uno vixti jam procul a medico.
66. Ad Lydam aegrotantem.
Quaeris, quo aegrotas morbo, mea Lyda? Frequenter
Non febri, aut tusse, aut rheumate, sed medico.
67. Ad Ponticum medicum, de Lyda.
Perdis, quod nimium curas, mi Pontice, Lydam;
Servabis, cures si nihil, aut minimum.
Una salus illi est, una haec, atque unica, postquam
More tuo vixit, vivat ut ipsa suo.
Ut tibi quam tota nunc mente obnoxia paret,
Libera tam posthac pareat ipsa sibi,
Se regat ipsa, artem ridens et jussa medentum,
Ipsum et, si veniat, despuat Hippocratem.
Aegrescit medico nimium quae addicta; valebit,
Abjunget se se prorsus ubi a medico.
68. Ad Lydam aegrotantem.
Qui nunc est morbus, levis est, mea Lyda, sed, alter
Te invadat morbus ne gravior, metuo.
Libera quo tandem secura mente carebas,
Iste iterum huc rediens arripuit medicus.
Incipies iterum nusquam tibi fidere et angi
Sollicito, venam tanget ut ille, metu;
Incipies nullis non sumere tetra diebus
Pharmaca, Poeonia quae teret ille manu;
Incipies nullam prope jam sperare salutem,
Ille suae dum te nil juvat artis ope.
Hunc vita morbum, quantum potes, optima Lyda,
Nil morbi assiduo tristius est medico.
69. Ad Lydam, de multiloquio.
Multiloquam jam parce, oro, te dicere, Lyda;
Nescis, quam soleam dicere multiloquam?
Multiloqua est Phyllis, verbis quae fatur ineptis,
Quidquid id est longum, vel breve, putidula,
Quam, simul ac caepit, nemo non protinus optat
Exorsu in primo, si pote, desinere.
Te, nemo haud gaudet quam fantem audire, lepore
Quod mentes, aures quod juvet omnigeno,
Iliadas vel si placeat tibi texere longas,
Usque tamen soleo dicere pauciloquam.
70. Ad Lydam. Remedium adversus malos scriptores.
Ne mala scriptorum perdat me turba recentum,
Prospexi pulchre jam, mea Lyda, mihi.
Quanam, inquis? Quidquid scripserunt, non mihi scriptum
Esse reor, prorsum tangere ne soleo.
71. Ad Lydam, de sua spe in ea laudanda.
Laude tua commune magis nil est, mea Lyda,
Te vates, omnis te celebrat populus.
Scis proprie sed enim communia dicere quam sit
Conanti, Flacco judice, difficile.
Hoc studeo: faveatque mihi modo magnus Apollo,
Spes est, posse olim forsitan efficere.
72. De Lyda inter viros praestanti.
Lyda viros inter vir facta est; demite formam,
Foemina foemineum praeferet illa nihil.
Illa viris adeo similis, vir nullus ut esse
Illi, si possit, non cupiat similis.
73. Ad Lydam, de Varo sollicitam.
Varo, Lyda, times, arreptum quem tenet usque
Roscius, ingrato perdit et alloquio.
Visque feram longae aerumnae, duroque labori
Auxilium, ante miser quam penitus pereat.
Ne vero, ne, Lyda, jube, patiamur uterque
Illum, quod meruit, pendere supplicium.
Tali nam meruit sub cultro linquere vitam,
Tam longis qui nos verberat historiis,
Et dicit, paucis quae possunt dicier, uno
Aut verbo, verbis garrulas innumeris.
74. Ad Lydam, de aqua soporifera.
Hanc tibi mittit aquam tuus hospes, Lyda, sopore
Haec tibi componet pectora si placido,
Illam saepe suo cantu super astra locabit,
Illam Castaliis fontibus anteferet,
Ullam et Poeoniis dicet non surgere in hortis
Herbam, lactucas quae pretio aequiparet.
Quippe etenim e foliis lactucae mirus ad ignem
Fluxit Lethaeis aemulus humor aquis.
75. Ad Lydam. De carmine amisso.
Arma sibi miles, piscator retia servat,
Pastor oves, vates, munere Pieridum
Suavidicum si quod contingit scribere carmen,
Servamus cura scilicet eximia.
Ergo meo amissum tu ob carmen, Lyda, dolori
Ignosce, ignosco non satis ipse mihi,
Jacturam haud potui tacitus quod ferre, fuique,
Dum doleo, magnus quod tibi, Lyda, dolor.
76. Ad Lydam. De carmine invento.
Amissos dolui versus, sensique dolorem
Te mecum haud modice, Lyda, dolere, meum.
Inventos nunc jam laetor, maloque dolori,
Lyda, tuo finem, quam posuisse meo.
Rem prius at potui melius celare, fuisset
Nullus, qui longus desiit esse, dolor.
77. De Lyda nulli se anteferente.
Dotibus eximiis praestas, Lyda optima; dixi,
Laudari et plene te mihi credideram.
Nunc id cum solum dixi, mihi laudis omissam
Esse tuae partem praecipuam video.
Nullam quod prae te contemnis, tu licet una
Nulli non praestes dotibus eximiis.
78. Ad Lydam, cur de ea silere statuerit.
Lyda, mihi de te certum est nil scribere posthac;
Cur scribam, cunctis quod male displiceat?
Quidquid enim scripsi mirans formamque, leporem
Atque tuum et mores, omnigenam et sophiam,
Magna nimis de te videor tibi, Lyda, poeta
Veri expers, aliis dicere parva nimis.
79. Ad Postumum. De Polla et Lyda.
Et Pollae et Lydae me, Postume, dicis amicum;
Dici equidem id facili pectore perpetior.
De Polla nemo credit, nemo improbat unus
De Lyda, esse nihil qua scit amabilius,
Quam colat omnimodis devota mente, necesse est,
Virtutem et mores qui colit ingenuos.
80. Ad Lydam. De papyro oblata.
Hanc tibi, ni spernis, niveam do, Lyda, papyrum.
Gestit pol digitos illa subire tuos,
Quaeque mali vatis metuebat carmina, sperat
Felix litterulis culta nitere tuis,
Atque tuos sensus venturis prodere saeclis,
Et miram omnigenae pandere vim sophiae,
Quam licet occultes, nusquam non lumine claro
Sponte sua scriptis fulget in aureolis.
81. Ad Levinum, quommodo Lydae placere possit.
Lydam posse capi speras, Levine, venusto
Risu et verborum dulcibus illecebris,
Ingenio et vultu, atque aliis, quae multa puellas
Interdum vana decipiunt specie;
Ignorans, credo, quam docta est Lyda, sub alta
Mente virum penitos quam videt illa sinus.
Crede mihi, ut placeas, intus, Levine, necesse est,
Ut tibi te facias, quam pote, dissimilem.
82. Ad Lydam. De viro absente sollicitam.
Lyda, viro misere metuis, tremefactaque palles,
Quod nondum sera nocte domum rediit.
Quid factum absenti, quaeris? Nihil hercule, inani
Jactatam
14 ni te quod sciet esse metu.
Cogeturque metu te infecta saepe redire,
Istos, Lyda, ferat ne tibi saepe metus.
83. Ad Lydam, post biduum reversam.
Lyda, redis; fidi mire gaudemus amici:
Cuncta vides hilari fervere laetitia.
Qui meminit, fueris qua nuper luce profecta,
Scit, te post luces huc rediisse duas;
Qui voces audit, laetantum qui videt ora,
Credit, post annos te rediisse decem.
Id scit amor, breve dissidium qui, Lyda, videri
Possit, vel saeclis longius innumeris.
84. Ad sodales, de Lydae celeri reditu.
Venit Aricinis de collibus et procul absens
Lyda diu a coetu non tulit esse suo.
Quamvis laetus ager, spicisque undantia rura,
Faecunda et varias quae dabat arbor opes,
Et dulces volucrum cantus, auraeque salubres
Longa illic possent detinuisse mora.
Illa diu, tamen illa diu (gaudete sodales)
Non tulit a coetu se procul esse suo.
85. Ad Lydam, Dantis carmina legentem.
Carmina cui Dantis tam sunt jucunda, virile
Condis foemineae sub facie ingenium.
Non te deliciae verborum, sed capit alti
Vis animi, rerum mirifica et series,
Pictaque tam vero quae scribit cunque colore,
Ipsis te jures cuncta videre oculis.
Et visu horrescas, doleas, laetere, sub imam
Aut terram, aut sedes rapta per aetherias;
Haec capiunt te, Lyda, viris, pol, digna placere.
Blandum aliae cupidis auribus excipiunt,
Et solum clamant vatem, versantque, leguntque,
Et memori condunt mente Metastasium.
86. Ad Lydam parvae puellae indolem admirantem.
Parvam contemplans mirata es, Lyda, puellam,
Illa sui quod spem praebuit eximiam.
Lyda, ego te interea mirabar, suetus, inani
Spe missa, impelli rebus ab eximiis,
Virtutis pulchrae duci nec flore caduco,
Sed fructu, ventos qui tulit ac pluvias,
Quem non vere novo laudamus forte futurum,
Praestantem autumno carpimus at medio.
87. Ad Postumum, de Lyda doctrinam dissimulante.
Quam sibi praestanti congessit Lyda labore
Ingentem omnigenae, Postume, vim sophiae,
Miror ego, quoties promit, largeque fluentis
Sermonis dulci nos beat ambrosia.
Sed magis hoc miror, nec raro, quod tacet ultro,
Atque suas non vult promere divitias,
Quod doctos inter non curat docta videri,
Quam lingua et mavult utier auriculis.
Magnum est, doctrina quod praestat foemina; majus
Est, quod doctrinam
15 foemina dissimulat.
Note: 10
88. Ad Lydam. Poetae carmina laudantem.
Quod tu, Lyda, probas, pulchrum reor; haud tamen idem,
Quae tu collaudas, omnia pulchra reor.
Judicio nunquam peccas, mala carmina saepe
Ut laudes, comi duceris ingenio.
Haec premit una meo res fastum in pectore, versus,
Lyda, tibi dicis cum placuisse meos.
89. De Phyllide et Lyda, altera amatores, altera amicos sibi parante.
Quaerit amatores, contemnit Phyllis amicos,
Mansurum fluxo posthabet illa bonum.
Sprevit amatores, sibi Lyda paravit amicos,
Mansurum fluxo praetulit illa bonum.
90. Ad Lydam, immodico virtutis studio ignoscendum.
Lyda, modum laudo. Virtus mihi displicet ipsa,
Quem posuit ratio, ni tenet usque modum.
Nec tamen insector, pulchrae virtutis ineptus
Trans finem studio qui ruit immodico.
Non placet id: nostro sed ferri
16 possit in aevo,
Note: 5Quo virtus alga est vilior aequorea.
Hanc tot qui spernunt, culpo; culpare nec unum
Nunc vacat, effraeni pectore si quis amat.
91. De Lydae avaritia.
Lyda, domi quod opus cuivis, large erogat, uni
Parca nimis semper, semper avara sibi est.
In Lyda quid laude caret? Laudare vel ipsam
Cujus, ubi expendi, cogor avaritiam.
Quam non hercle sui, quanta est ea cunque, suorum
Multus at ingenuo in pectore gignit amor.
92. Ad Lydam nimis parcam sibi uni.
Uni, Lyda, tibi parca es, non respicis unam
Te, dum large aliis commoda multa paras.
Laudo multum, alios quod curas; quod nihil ipsam
Te curas, id, me judice, laude caret.
Nam quae multa paras aliorum commoda, frangis
Omnia, dum te unam negligis interea.
Quam sibi nemo unam non praefert ac magis ipsi
Quam sibi, cui nemo non cupit esse bene.
93. Ad Lydam, de se ab ea tantisper digresso.
Tempus ad exiguum nuper te linquere, Lyda,
Quod potui, mirum est, non tibi, verum aliis.
Nimirum sine te quam sit mihi vita molesta,
Tu nescis, omnes, Lyda, sciunt alii;
De te aliis passim quae multaque, magnaque dico,
Uni quod metuo dicere, Lyda, tibi.
94. Ad Lydam. De aliis poetis eam laudantibus.
Usque tibi vatum crescit chorus, optima Lyda,
Certatim in laudes qui studet ire tuas.
Laetor ego mihi tot socios pulchri esse laboris,
Tollare ut lepidis versibus astra super;
Ut sciat haec aetas, aetas et postera, virtus
Quam te ornet miris dotibus omnigena.
Tentavi hoc solus frustra: fortasse (juvari
Nec pudet) adjunctis pluribus efficiam.
95. Ad Lydam, cur illam diligat, Lalagen aeque pulchram oderit.
Mens quoties pulchro se pulchra in corpore prodit
Sic prorsum, ut mores formaque conveniant,
Mulceor hoc mire concentur, multa medullas
Flamnia subit, toto pectore captus amo.
Dulci at sub forma cum se mens improba celat,
Et foede a vultu dissonat ingenium,
Discordi veluti sonitu conturbor et odi
Mendacem pulchri corticis illecebram.
Hoc, Lyda, est, quod te cupide visoque, coloque,
aeque formosam quod fugio Lalagen.
96. Ad Quintum, Lydam, eo quod multos laudet, reprehendentem.
Quod multos laudat, quod nullum spernit et odit,
Id Lydae vitio vertere, Quinte, soles?
Et potes hanc saevis culpam reprendere verbis?
Et potes hanc toties tam ferus objicere?
Culpam ego mi talem cupio contingere: habeto
Virtutes solus tu tibi, Quinte, tuas.
97. De Lyda, ad Nymphas Tusculanas.
Nymphae, piniferos saltus quaecumque tenetis,
Et juga in aeriis Tuscula verticibus,
Vos Lydam, vestras quae gaudet visere sedes,
Certatim blandis vultibus excipite;
Vos fulcite aegram, lucos et ducite in altos,
Suavis ubi arboreas ventilat aura comas,
Grata ubi pictarum resonat vox multa volucrum,
Et strepit arguro garrula lympha pede,
Et laetos ductate choros, risu, atque cachinnis
Sint, facite ac lepidis omnia plena locis.
Disfugiant curae tristes, maerorque severus,
Ludant passim alis gaudia purpureis.
Sic, Nymphae, vestro in coetu per florea rura
Laeta animi celeres transigat illa dies.
Inde domum rediens alto det membra sopori,
Et somnum luces protrahat ad medias.
98. Ad Lydam, de muliebri forma in viris.
Vir, facie est similis gracili qui, Lyda, puellae
Judicio pulcher dicitur esse tuo?
Quid? Num pulchra itidem est, quaeso, te judice, Lyda,
Et similis fuerit si qua puella viro?
Forma potest eadem pulchra et non apta putari?
Esse potest pulchrum, quod male dedeceat?
99. Ad Lydam.
Quam sis grata mihi, didici te, Lyda, carendo,
Ipsi nam sine te sum mihi, Lyda, gravis,
Et caris, qui me visunt, stipatus amicis
Desertus videor, solus et esse mihi,
Nec, mihi cum solus secreta in sede relinquor,
Aoniis possum corda levare modis,
Non mi grandiloqui divinum carmen Homeri,
Romanae scriptor non sapit Iliadis.
Una juvas praesens animum: te denique visa,
Laeta oritur multa luce serena dies,
Mens viget, effundo carmen, de vertice Pindi
Venerit ut subito si mea Calliope.
100. Ad Lydam moestam.
Quid telo miserum pectus tibi figit acuto?
Quid ciet invitas ex oculis lacrymas?
Quidquid id est, exprome, tuoque affare sodali,
Cujus amor, cujus nota fides animi,
Ante omnes laeta qui te laetatur et ipse,
Te moesta ante omnes moeret et ipse alios.
Prome tuis altam quae insedit cura medullis,
Quae te dente malo conficit assidue.
Re, verbo, quavis, aegram fortasse juvabo,
Atque feram parvi quidlibet auxillii.
Hoc certe, jungam lacrymas, partemque dolebo
Ipse meam; partes diditus in geminas,
Qui te, Lyda, unam lacerat noctesque diesque,
Jam, spero, fiet mitior iste dolor.
101. Ad Lydam, quantae curae sibi sit.
Lyda, doles, doleo; laetaris, Lyda, vicissim
Laetor ego: variat sors mea sorte tua.
Esse mihi curae qui te mirabitur ergo,
Miretur curae me simul esse mihi.
102. Ad Lydam; ejus fratrem convaluisse gaudet.
Quod tibi convaluit frater tuus, optima Lyda,
Mi penitos hilarant gaudia laeta sinus.
Adversae quidquid sortis; sortisve secundae
Tu fers, id pariter tecum ego nempe fero.
Nec mihi tam doleo (crede hoc) nec tam mihi laetor,
Quam doleo, laetor quam, mea Lyda, tibi.
103. Ad Lydam, de Quinto, sua carmina ostendere nolente.
Lyda, rogas Quintum, quae scripsit carmina, promat;
Durus adhuc blandas respuit ille preces.
Dispeream at (vates vatum praecordia novi,
Quaeque solent tacito condere vota sinu),
Dispeream, si non metuit, ne fessa rogando
Haud ultro, prae te quod cupit ipse, roges.
104. Ad Lydam. Jocus de Aulo omnibus antelato.
Unum, Lyda, foves Aulum, nos despicis: eheu!
Unus, neglectis omnibus, ille placet.
Id meruit, credo, quod multis abfuit annis,
Quaque videt nos hic dum tua luce domus.
Anne jubes, quondam ut parili dignemur amore,
Nos quoque ab his aliquo sedibus ire procul?
Te mihi ut acquiram, num te mihi, Lyda, carendum est?
Triste bonae hoc pretium ponis amicitiae?
105. De Lyda, ejusque sodalibus.
Tu, mea Lyda, tuos decoras, decorantque sodales
(Cur taceam quod fit?) te, mea Lyda, tui.
Laudamur placuisse bonae, laudaris et ipsa,
Diceris et passim digna placere bonis.
Perge decus nobis hoc addere, perge vicissim,
Multis cara bonis, hoc decus accipere.
106. Ad Lydam.
Grata Metastasius Pollae, tibi carmina Dantes
Grata canit, vates et placet ante alios.
Acri tu Pollam ingenio tam vincis, opinor,
Quam Dantes vincit, Lyda, Metastasium.
107. Ad Lydam, res adversas aequo animo ferentem.
Res tibi ego cupio cursu, Lyda, ire secundo,
Et laetos pura luce nitere dies.
Id mores meruere tui, candor tuus iste,
Et forma et quo nil suavius, ingenium,
Adversas at res dura pulsata procella
Usque adeo forti pectore cum pateris,
Res prope jam nolo cursu, Lyda, ire secundo,
Laudis ne desit pars tibi magna tuae.
108. Ad Lydam.
Multum equidem fateor tibi me debere, sodalem
Quod crebro gaudes visere, Lyda, tuum.
Multum itidem, quod me te propter saepe sodales
Certatim gaudent visere, Lyda, tui.
Par tibi debetur prope gratia, sive ego tecum,
Sive ego te propter tempora laetus ago.
109. Ad Lydam.
Musam saepe meam soleo te dicere, Lyda;
Unius ad nutus haec mea vena fluit.
Testes, qui cupiunt si quid sibi carminis a me,
Non me, sed potius te, mea Lyda, rogant.
110. Ad Benedictum Stayum. Hortatur, ut Lydam cantet.
Lyda rogat carmen; causas tu nectis inanes,
Et trahis ingratas, dulcis amice, moras?
Digna tuo Lyda est celebrari carmine, dignus
Tu, Stay, es, Lydam carmine qui celebres.
Ambobus veniet par gloria, desinet ambo
Nulla et felices dicere posteritas:
Illa, tuo ingenio dotes quod praebuit aequas,
aequum tu illius dotibus ingenium.
111. Ad Lydam.
In te foemineum laudo nihil, inclyta, magnos
Inter censeri, foemina, digna viros.
Ingenii robur, doctrinae mira supellex,
Pura luce nitens purius eloquium;
Usque sibi constans, nec vento elata secundo,
Fracta nec adverso turbine mens animi.
Haec tibi me adjiciunt, haec cogunt magna lepores,
Lyda, tuos, dulcem vocis et illecebram,
Gressumque, formamque oris, vultusque decoros,
Quidquid et est laudis, spernere, foemineae.
112. De Lyda valente ob adventum filii.
Parcite jam docti succis herbisque medentes,
Lyda valet, vestram nec sibi poscit opem.
Natus ubi rediit sospes, quicumque parenti
Morbus erat, ventos fugit in aerios.
Nulla ego, quae Chiron monstravit, quaeque Machaon,
Praetulerim dulci pharmaca laetitiae.
113. Ad Lydam matrem. De Petro filio.
Petrum, Lyda parens, quod mens tibi cogitat usque,
Petrum quod prope jam singula verba sonant,
Quod Petrum totae referunt, credo, tibi noctes,
Plurima et in faciem somnia visa suam,
Miratur quicumque tuum modo novit amorem,
Egregii at dotes nescit adhuc juvenis.
Qui scit enim, non quod tanto dignetur amore,
Sed quod sit tanto dignus amore, stupet.
114. Ad Lydam matrem Petro Neapolim eunte.
Petrus abit: quid tu, mater, cui novimus, illum
Plusquam partem animae demere dimidiam?
Discidium fers triste, sinu latet abditus alto
Maeror, naturae fraena regit ratio.
Macte: lecta diu sapientum scripta virorum
Non mulier molli pectore dedecoras.
115. Ad Lydam, de itinere Petri filii.
Petrus abit longe, sed enim ducente Minerva,
Quam teneris coluit parvus ab unguiculis.
Parce metu, bona Lyda, nefas timuisse periclum,
Se se ubi dat sapiens diva potensque ducem,
Cultores vita quam pulchre servet in omni,
Tu potes exemplo prima docere tuo.
Parce metu: tibi quae semper favet, haud tibi natum
Quo se cumque ferat, deferet illa tuum.
116. Ad Lydam matrem, de itinere Petri suavissimi, atque optimi filii sollicitam.
Ceu bona Penelope doluit, quum Pallas amica
Abduxit patrio limine Telemachum,
Sic tu, Lyda, doles, heu, nunc, dum lux tua, dulcis
Natus abit pulchrae ad moenia Parthenopes.
Parce tamen curis: prolem quae duxit Ulyssis,
Illum etiam ducet, quo parat ire, dea.
Illum etiam reducem, parta sibi laude, videbis,
Telemachum vidit ceu bona Penelope.
117. Ad Petrum filium Neapolim euntem patrui visendi causa.
Visere quod patruum tam gestis, Petre, paterni
Cara tibi haud dubitans linquere tecta Laris,
Non miror: dignus visi est, gaudebis, ut illum
Ornatum eximiis dotibus adspicies.
Te quoque gaudebit conspecto haud parcius ille,
Atque suae agnoscet spem columenque domus.
Quid pater interea? Quid mater cara? Sodales
Quid, te qui toto pectore diligimus?
Heu! Desiderium tamen aequa mente feremus,
Noster ne minuat gaudia vestra dolor.
118. Ad Petrum iter parantem. De Lyda matre.
Comparat apta viae mater tibi, Petre, tuumque
Multa gemens moesto corde volutat iter;
Parvum iter, at matri toto prope longius aevo,
Cujus amor mensem saecula multa putat.
Nec metus est ullus, ne te tamen illa moretur,
Mire amat illa quidem, sed sapienter amat.
Quid sibi jucundum non quaerit; quae tibi prosint,
Qualiacumque, satis dulcia quaeque putat.
119. Ad Lydam matrem, de filio Petro Neapolim advecto.
Parthenopen tenuit Petrus tibi, Lyda (poetae
Praesens haec vero Delius ore canit).
Parthenopen tenuit sospes, laetum obvius ulnis
Excepit passis jam patruus juvenem.
Vis et, quae dicant, narrem tibi? Plurima de te
Dicunt, et, quid agas, hic rogat, ille refert.
120. Ad Varum. De Lyda curru vecta.
Non gratis curru vehitur bona Lyda, vehendi
Sed magnum pendit, Vare, tibi pretium;
Cogitur insulse nam te perferre loquentem,
Parva et amit longo commoda supplicio.
121. Ad eumdem. In idem argumentum.
Immensus labor est te, Vare, audire loquentem
Nil non insulsum, futile, frigidulum.
Immensus labor est eadem te audire loquentem,
Dicta semel quae sunt cum decies iteras.
Hinc, tecum quoties curru vectatur eodem
Lyda, istud quoties alloquium et patitur,
aerumna, haud miror, tali quod fracta, reverti
Huc solet exangui corpore pallidula.
122. De Lyda et Tulla aeque cultis non aequa laude.
Et Lydam et Tullam multi visuntque coluntque,
Nec Lydae Tullam do tamen esse parem.
Cultores debet fortunae Tulla faventi,
Cultores debet, pol, mea Lyda sibi.
Parta sibi haec virtute sua; virtute parentum
Illa sibi, atque opibus tradita regna tenet.
123. Ad Lydam, de Tucca nequaquam ad loquendum excitando.
Tucca silet. Quid agis? Tacitum ne, Lyda, lacesse,
Desinet haud unquam, si semel incipiet;
Omnigenas promet nugas, gerrasque, necesse
Longam erit audiri de nihilo historiam;
Atque illi, cum nos plectet, mala multa precari,
Nec modice irasci fors, mea Lyda, tibi.
Non modice irasci, quod, dum male consulis uni,
Quot sumus hic, omnes perdere non dubitas.
124. Ad Lydam. De Phyllide.
Lyda, rogas, quae visa mihi sit candida Phyllis,
Phyllis Romulei rara puella soli.
Difficile est omnes laudare, aut dicere dotes,
Singula quam deceant, quae facit et loquitur,
Quam proba sit, quam culta. Brevi tamen omnia dicam:
Visa mihi Phyllis, Lyda, tui est similis.
125. Ad Lydam. De laude, quae aliis foeminis a poeta tribuitur.
Si qua mihi magna est, praeter te, foemina, Lyda,
Magna est, quod similis creditur esse tui.
In te quae virtus placet integra, parte pusilla
In multis aliis mi placet illa sui.
Quare illis tribuo quam laudem, Lyda, tuae tu
Hanc etiam poteris laudis habere loco.
126. Ad Lydam, curnam exquirat, quam valeat?
Quod rogo, quam valeas, adiens tua limina mane,
Id mihi ego ut prosim, non tibi, Lyda, rogo.
Nil fero opis; nam si valeas minus, aut bene si res
Se se habeant, cura liberor ipse gravi;
Nec cogor pendere animi, nec distrahor inter
Toto sollicitus spemque, metumque die.
Quare mi grates jam desine reddere: de te
Quid bene promereor commodus ipse mihi?
127. Ad Hermogenem, de Lyda muliebribus ineptiis experte.
Foeminei generis mores affingis ineptos
Cum Lydae, pol, tam falleris, Hermogene,
Quam tibi si adscribas mores, laudare virorum,
Si laudes optes, quas decet in genere.
Ipse marem ut repis sexum infra: sic (mihi crede)
Longe foemineum Lyda supervehitur.
128. Ad Postumum, de Lyda et Rufa.
Esse tibi mavult, aliis quam docta videri
Lyda et quae nescit singula saepe rogat.
Rufa unquam nullam, nequid nescire putetur,
Doctorum lucem quaerit ab ingenio.
Ergo illi crescit doctrinae mira supellex;
Doctrina haec omni, Postume, cassa manet.
129. Ad Lydam, de historia 17 Sapphonis.
Lesbidos historiam legi, mea Lyda, magistram
Hanc certe vitae nec reor historiam.
Idalio nimium tribuit nam robur amori,
Id nemo ut possit vincere terrigenum.
Haec pueri, haec teneri praetexent scripta puellae,
Ne sit flagitii quis reus ipse sui.
Quidquid agent nequam, ne turpia facta pudori
Sint cuiquam, Idalii crimen amoris erit.
Quare hanc, innocuos quae nata est laedere mores,
Vitet, clamo equidem, qui sapit, historiam.
130. Ad Lydam, ea quae legit, mira perspicuitate ac lepore enarrantem.
Quidquid, Lyda, legis, sic narras ore diserto,
Ipse tuo scriptor cedat ut eloquio.
Omnia nam mira perfundis luce, lepore
Et miro sensus inseris in penitos.
Felix, enarras quem tu, liber! Optimus ille
Continuo et dulci est dulcior ambrosia.
Sic utinam enarres, quae de te carmina condo,
Nomen ero in magnis vatibus eximium.
131. Ad Janum, dicentem, Lydam esse multiloquam.
Lydam, Jane, tuam verbosam dicere noli;
Multa licet dicat, nil tamen est brevius.
Nil non cordate, sapienter, suaviter effert,
Quidquid ait, prodest et juvat eximie.
Ergo alias fari parco sermone jubeto;
Hanc fandi parcam, si sapies, esse veta.
132. In idem argumentum.
Multiloquam tu, Jane, unus; nos dicimus omnes
Lydam, dixit ubi plurima, pauciloquam.
133. Aliud. In idem argumentum.
Jane, modum fanti cur vis imponere Lydae?
Digna est, quae fandi nesciat una modum.
Tam docte loquitur, tam belle ac suaviter, esse
Prorsum ut, quod loquitur, non queat immodicum.
134. Ad Lydam. De Cinna.
Miraris lustris octo jam, Cinna, peractis,
Quod Bacchi fatuis nolit adesse choris.
Miror ego, lustris octo jam, Lyda, peractis,
Si Bacchi fatuis possit adesse choris,
Inter si pueros et prima aetate puellas
Vir nondum firma ludere mente queat.
135. Ad Lydam, de Cinna choreas et Bacchanalia vitante.
Miraris, sanctis addictus Cinna Camoenis
Quod fatuos gaudet spernere, Lyda, choros,
Orgia bacchantis quod vitat foeda popelli,
In tacita mavult solus et esse domo.
Id te mirari, mirum est mihi, Lyda. Teneri
Illa non stultus quis pote stultitia?
Quis pote (tantillum sapiat modo corde) videre
aequa mente urbem tam male desipere?
136. Ad Cinnam, de Lyda rogante, cur abstineat choreis?
Esse levem quod, Cinna, tuo te in carmine sensit
Lyda, leves rogitat cur fugias choreas?
Istud, credo equidem, vatem non illa rogaret,
Thebanam scripsit qui gravis Antigonam,
Acer qui tragicum spirat, qui mente severa est,
Quid ni se nugis omnibus abstineat?
137. Ad Lydam, cur pingi nolit.
Lyda, senex pingi nolo: quid displicet, uno,
Quidquid id est, cerni sat reor esse modo.
138. Aliud.
Lyda, senex pingi nolo, doliturus, imago
Seu mihi dissimilis, seu fuerit similis.
139. Aliud.
Lyda, senex facie nunc dicor foedus in una;
Vis pingar, foedus dicar ut in gemina?
140. Ad Lydam, quam ipse imaginem relinquere velit.
Hanc nolo pingi faciem, perit illa senescens,
Quin periit: mentem pingere conor ego,
Ipse meam sic, ut possit conspecta placere,
Inque meis longum vivere carminibus;
Carminibus, de te quae scribo et scribere pergam,
Ingenio donec vis erit ulla meo;
Quae quum, Lyda, leges, vere, apte, rite, decenter
Te pictam, pictum me simul invenies,
Forsitan et dices museo capta lepore:
Huic mens non pulchro in corpore pulchra fuit.
141. De Varo et Gellia, altero muliebri, altera virili forma.
Si quali Varus, quali sit Gellia forma,
Lyda, roges, dicam: prorsus uterque mala;
Gellia namque viro est similis, Varusque puellae,
Amborum sexus discrepat a facie.
Quos possim pulchros tum denique dicere, possit
Si Varus mulier, Gellia vir fieri.
142. Ad Postumum, de Lydae probitate in facie conspicua.
Lyda, rogas, quanam sit, Postume, praedita forma?
Pulchra oculis, menti est pulchrior illa meae,
Qua visa, haud tantum possis dixisse venustam,
Scire sed et sanctis moribus esse probam.
Credo, si faciem sibi virtus fingeret ipsa,
Hanc faciem virtus fingeret ipsa sibi,
Qualis et est intra, cum se se ostenderet extra,
Ad se omnes mira duceret illecebra.
143. De Lyda, omnibus Romanis foeminis antelata.
"Nulla est Romulea par Lydae foemina in urbe",
Non magnum est, suevit dicere quod Lycidas.
Hoc magnum est, quotquot Lydam novere, fatentur,
Omnes id vere dicere quod Lycidam.
Magnum hoc, Lyda suam quod laudem respuit una,
Jurat et id falso dicere, quod Lycidam.
144. De suo in Lydam, atque in Lagoidem officio.
Lyda, ut te visam, visamque Lagoida flavam,
Nimirum justo ducor ab officio,
Officium at visens illam vix assequor ac te
Visens officium saepe supergredior.
Sic utramque colens, metuo cessator et illi
Et tibi ne videar strenuus esse nimis.
145. Ad Lydam laudatam ex animi sententia.
Quae mihi, Lyda, placent in te, sint digna placere,
An contra et fallar judicio, dubito.
Sed mire tua facta mihi et tua dicta placere
Id scio et ipse mihi conscius experior.
Quare ubi te laudo, non vere ut plurima, nil mi
Non vero certe dicitur ex animo.
146. Ad Lydam, quod incompta esset refugientem.
Quid? Me incompta fugis? Scis miris dotibus aucta
Te mihi, non comptus, Lyda, placere tuos.
Tam bona, tam sapiens, tam suavis, tamque venusta,
Quamvis Gorgonea grata futura coma es.
147. Ad Lydam. De Marci Tullii lectione.
Miraris, vitae requies, curaeque levamen
Est mihi quod libris Tullius aureolis.
Miraris, totum quod me sibi vindicat, esse,
Lyda, mei prorsum cogit et immemorem,
Et vultum incendit toties, mutatque legenti,
Et velut injecta mi ciet ossa face.
Miror ego, si quis tam segni est pectore, Lyda,
Gustata ut lentus torpeat ambrosia,
In medio si quis nunquam non frigidus igni,
Si flammis glaciem servat in indomitis.
148. Ad Lydam, de muliebri litteratura.
Quae rudis, ingenuas nec mentem culta per artes
Infroenat miseros et regit usque viros,
Quid faciat, rite incipiat si multa doceri
Foemina et omnigenas discere litterulas?
Parce, precor, quod cum paucis tibi contigit, omni
Velle tuo generi, Lyda, parare decus.
Servitii satis est, duras ne intende catenas,
Parce, jugum grave fit si magis, occidimus.
149. Ad Lydam interdum moestam.
Nec coelum placeat semper mihi Lyda serenum,
Ullo nec jugis risus in ore placet.
Tu grata es, moestae cui frons est saepe severa,
Non, quae Polla ipsis ridet in exequiis.
Pro re cuncta probo: variet quum vita tenorem,
Idem hominem in vultu displicet
18 usque tenor.
150. Ad Lydam, quaerentem ex garrulo, cur taceat.
Garrulus obticuit; tacitum ne, Lyda, lacessas,
Neu requiem hanc nostris auribus invideas.
Argutae cantus pronum est movisse cicadae,
At simul ut moris
19 , sistere difficile.
Lyda, mane (moneo): cladem cave, ni facis, eheu,
Verborum torrens profluet indomitus.
151. Ad Lydam, rogantem, Tullamne, an Pollam visere mallet.
Pollam, Lyda, rogas, an Tullam visere malim;
Duc, quo vis, quoquo duxeris, ire juvat.
Neutra placet sine te, tecum placet utraque: sola es,
Cumque aliis, aliis et sine, grata mihi.
152. Ad Lydam, de ejus valetudine.
Dicto ignosce, tuos timeo tibi saepe timores;
Deme hos, pars morbi maxima dempta tui est.
Qui demi possint, quaeris? Mea Lyda, timere
Ipso illos morbo, si magis incipies.
Si qua potes, facito mens fidat laeta; valebis
Affusa veluti protinus ambrosia.
153. Ad Lydam, de ingenio muliebri.
Quisquis foemineum spernit genus et putat esse,
Corpore ut est, molli futile sic animo,
Vel semel audierit si te, mea Lyda, loquentem,
Clamabit: Fallor, quam vivet ingenio!
Quam miranda viros haec vincit foemina! Quanto
Expendit rerum singula judicio!
Quam cupide rerum vestigat mente sagaci,
Inventum et caecis protrahit e latebris!
Quas sibi congessit, quas, cum res poscere visa est,
Expromit docto e pectore divitias!
Digna coli, digna et quam propter dicere nemo
Audeat, esse genus futile foemineum.
154. Ad Lydam insomnem.
Increpui Somnum iratus: Saeve, improbe Somne,
Lydam angi tota nocte dieque sines?
Maerori finem pones nec perditus ullum?
Nec terges tristes ex oculis lacrymas?
Haec ego; cui Somnus: Dic Lydae, qui mihi limen
Praecludunt, trepidos ne vocet ipsa metus,
Laetitiam vocet auxilio; curas fuget omnes,
Atque mihi laxas pandat ut illa fores.
155. De Lyda. Ad Somnum.
Somne veni, ambrosia vigilem perfunde liquenti,
Et caput et penitos sparge sopore sinus.
Somne veni, Lydam serva, servaque sodales,
Illa quibus caris carior est oculis.
Thura tibi grati certatim et liba feremus,
Sertaque purpureis nexa papaveribus.
Certatim laetas voces tollemus ad astra,
Dicemusque: Tuo munere, Lyda, valet,
Munere, Somne, tuo, queis cara est Lyda, valemus;
Parta uni haud unam sospitat alma quies.
156. Ad Lydam post longum iter vigentem.
Lyda, tuas noli vires contemnere: longam
Passa viam, solis spicula et indomiti,
Ecce viges, durum nec sentis fessa laborem,
Corpore sis quamvis pol tenui et gracili.
Non vigor et nervi nimirum, vasta sed istud
Corpus membrorum pondera deficiunt.
Queis careas oro semper, Thaumantias Iris
Ut caret, illa levi quae rapitur Zephyro,
Atque agiles artus coeli per inania librans
Indefessa omnes itque reditque vias.
157. Ad Lydam, de ejus patrono mercedem recusante.
Qui te defendit, mercedem noluit ullam
Accipere, id mirum tu, mea Lyda, putas.
Non ego: mi merces magna et praeclara videtur
Te talem officio quod sibi demeruit.
Re tibi servata, quod tota est carus in urbe,
Fertur et ingenio magnus et eloquio;
Tanta haec cui marces contingit, Lyda, laborum,
Vel Cresi possit spernere divitias.
158. Ad Lydam, de se illius facta et dicta approbante.
Non tua te propter mihi factaque, dictaque, sed tu
Factaque mi propter dictaque, Lyda, places.
Illud si fieret culpam meruisse faterer,
Hoc ubi fit, laudem pol mihi promereor.
Nempe sapit, quid sit, non pomum ex arbore, at arbos
E pomo, quoties judicat agricola.
159. Ad Lydam. In idem argumentum.
Quidquid agis, quidquid dicis, mea Lyda, probare
Dicor, et, id vere dici, ego confiteor.
Nimirum cara es prae cunctis hanc pol ob ipsam
20Rem, quidquid dicis, quod probo, quidquid agis.
160. Ad Ponticum, qua arte Lydae placere possit.
Frustra Lydam ambis, frustra, mi Pontice, captas,
Vulgaris mulier qua solet arte capi,
Dasque manum et poscis, blando illam et figis ocello,
Imo et languidulos corde cies gemitus.
Nugas tolle istas. Lydae si carior esse
Vis aliis; aliis, effice, sis melior?
Hoc habet illa: omnes contemnit et odit ineptos,
Et sapit et solos vult sibi, qui sapiunt.
161. Ad Quintum. De se ipso ac Lyda.
Quam do Lydae operam, tibi dem vis, Quinte, laborem,
Vertere sic me alio posse labore putas.
Pace tua dixisse velim: tibi si quid opellae
Do, parvus labor est, sed labor est aliquis;
Lydae operam impendo si parva aut magna jubenti,
Non labor est ullus, sed mera mi requies.
Hoc ubi fit, requiem vis mutem, Quinte, labore,
Quam do Lydae operam cum tibi, Quinte, rogas.
162. De se ipso et Lyda.
Jam senui, nec desit amor, sed crescit in horas,
Et Lyda est animo gratior usque meo.
Mentis nempe oculos acuit mihi tarda senectus,
Quo videam et juveni quae placuere, magis.
Doctrinam, ingenium, mores et quidquid amari
Dignum homini ratio, fasque, piumque docet.
163. De Lydae laudibus.
Lyda est, quam curo, studeo cui, Guasce, probari;
Deme hanc, nulla animo est foemina grata meo,
Haec nisi me teneat virtute ac moribus aureis,
Et rari omnigenis dotibus ingenii.
Crede, alia quavis possim praesente, referre
Degentem in solis Bellorophonta locis.
164. In idem argumentum.
Cur Lydam toties celebro? Cur semper in ore,
Inque meo semper carmine Lyda sonat?
Nempe alias video laudari posse puellas,
Sic tamen hercle aliquid cogar ut excipere;
Una est Lyda omnes inter, quam sic licet omni
Laude ornare, nihil prorsus ut excipiam.
165. Cur praeter Lydam laudet alias.
Lyda, tuum est, nostri est hoc quidquid carminis, usque
Arbitrio haec loquitur Musa siletque tuo.
Nec, si quam praeter te laudo, tam mihi laudes,
Quam tibi, Lyda, volo debeat illa meas.
Unam te injussus (fateor, tu ignosce fatenti)
Laudo alias tantum, quod tua jussa sequor.
166. Cur laudat Lagoin.
Lyda, tuus vates miror laudoque Lagoin,
Nec metus est ullus, ne tibi displiceam,
Cui saepe eximiam longo in sermone puellam
Extolli audivi laudibus astra super.
Laudo igitur, duce te, quando illam et cunque probavi
Scis, me judicium, Lyda, probare tuum.
167. Quid debeat Lydae.
Si quid, Lyda, legis mecum, juvat hercule, mecum
At juvat et si quid more tuo loqueris,
Cujus ego ingenio praestanti et moribus aureis,
Eloquio et facili mirifice capior,
Qua didici auditor toties monstrante, vetustis
Utilius multo quod foret historiis,
Quodque usu posset priscorum inventa sophorum, et
Sermones longe vincere Socraticos.
Nec mihi tam prosit, possim ut mea scripta, decori
Quam vitam ut veros exigere ad numeros.
168. De se et Lyda a se laudata.
Vatem, Lyda, senem nacta es; jam carmina dictat
Cui non stultus amor, callida sed ratio.
Hoc mea erunt pluris praeconia, tuque ferere,
Credo equidem, major docta per ora virum.
Atque aliquis
21 : Juveni potis est non rara puella,
Note: 5Cantari potis est non nisi rara seni.
169. De vero conjugis erga Lydam amore.
Vix unquam dictis, factis testatur amorem
Perpetuo at multis vir tibi, Lyda, tuus.
Res ubi tam crebra, tam clara voce loquuntur,
Verborum cassis nil opus officii,
Queis, ut coeperunt se vafrae involvere fraudes,
Uti verus amor jam prope dedidicit.
170. Quid amet praeter Lydam.
Vel te, vel soleo similem tibi, Lyda, probare,
Si qua modo est usquam, Lyda, tibi similis.
Una tuae hanc pulsat mentem virtutis imago
In te visa, tuo visa vel in speculo.
Quare quidquid amo, quid ni te dicar eamdem
Unam non uno semper amare modo?
171. De Flacco, qui dixerat, se Lydam amare.
Ingenue dixit Lydam se Flaccus amare.
Admirans tollis, Quinte, supercilium:
Quid? Probrum est aliquod fassus, cum dixit "amare"
Quid? Num vis, mores non amet egregios?
Doctrinam, ingenium spernat? Spernat bona quotquot
In magnis ratio suevit amare viris?
Tamne odio est mulier, muliebri praedita forma,
Ipsa etiam virtus ut male displiceat?
172. Laudes Lydae.
Lyda, rogas, de te possim quid scribere? Possim
Qui satius de te, Lyda, silere, roga.
Multa etenim admirans, laudans vix pauca; silere
Mi videor de te, dia puella, magis.
173. In Cinnam, objectantem nimias Lydae et Lagoi datas laudes.
Quae bona sunt, quae pulchra, feror quod, Cinna, probare,
Non probro id, laudi sed reor esse mihi.
Quare non Lydam, non tu mihi jure Lagoin
Objectas, pulchras eximie, atque bonas.
aequus in his quid ni lauder! Reprende, probaro
Cinna unquam si te, vel tibi quem similem.
174. De Lyda optima conjuge et de Joanne Pizzellio optimo viro.
Lauda istum, patior, quamvis, Puccine, locari
Astra super meruit laudibus eximiis.
Lauda, inquam, large quantum vis; conjuge nolo
Dicatur melior vir tamen ille sua.
Esse parem satis est: Lydam praecellere laude
Si possit, credo, non velit ipse suam.
Dic ergo: Ante omnes ceu Lyda est optima nuptas,
Sic est ante omnes optimus ille viros.
175. Ad Lydam suae maciei consulentem.
Praescribit potum, praescribit balnea Lydae,
Arescat sicca ne macie, medicus.
Quod primum est, unum quod res sibi poscit, omittit,
Nimirum ut vesci largius incipiat.
Non videt id, natura ultro quod monstrat et ipsae
Sponte sua macrae quid faciunt pecudes.
176. Qua re nolit diutius laudare Lydam.
Multa equidem scripsi de te, Lyda optima; praestat,
Nulla operae quando est gratia, desinere.
Omnia quae scripsi, veris majora putas tu,
Ast alii veris, Lyda, minora putant.
Sic, videor laudum quod prodigus et quod avarus,
Atque tibi, atque aliis, heu, male displiceo.
177. [ = 527]
De Lydae lepore in narrando.
Isto qui narrat, quo tu, mea Lyda, lepore,
Est brevis, innumeras narret ut Iliadas.
178. In idem argumentum.
Hoc nostro in coetu narrasti quam, mea Lyda,
Nil potuit fieri pulchrius historia.
Et quod narrasti, mos ut tuus, omnia mire,
Nil potuit fieri dulcius eloquio.
Ergo tot rerum series longissima nulli
Non visa est, facto fine, fuisse brevis.
179. Quum ferat Glauciam, quid agat Lyda.
Abnormem, insulsum quod te fert, Lyda, probari
Hoc te illi multum, Glaucia foede, putas.
Crede mihi, non te, verum in te mite ferendo
Ingenium, mores et probat illa suos.
180. Ad Lydam, cur ei legat ultro sua carmina.
Quid deceat, quid non, sic cernis, Lyda, latere
Ut te nil usquam posse rear vitii.
Curnam igitur, nulla fudi quae carmina cura,
Haec tibi sponte mea qualiacumque lego?
Quod te ad censuram ingenio quam scilicet acri,
Ingenio ad veniam tam facili experior.
181. In idem argumentum.
Ingenio quam, Lyda, tuo percellis, amico
Ni me perfacilis tam recrees animo,
Haec, tibi sponte lego quae incondita, scilicet a te
Unquam non paterer pol mea scripta legi.
182. Gaudet, sua carmina Lydae placuisse
Est operae pretium: non frustra carmina fundo
Irrita lascivis ludibrium Zephyris.
Lyda meas aliquid nugas putat esse; perire
Non patitur nugas Lyda venusta meas.
183. De Lydae comitate.
Qui tibi cunque placet, sic excipis hunc, mea Lyda,
Eximie ut carum se putet esse tibi.
Fallere nec quemquam vis, sed qui fallitur, hercle
Errorem ipse suum quo tueatur habet.
184. De Lydae lepore in narrandis historiis.
Dum facta heroum narras, mea Lyda, tuos sic
Interea mores prodis et ingenium;
Audire ut veterum videar decora alta virorum,
Sed tua, ceu claro in lumine conspicere.
185. De se et Lyda.
Lyda, mihi longo semper fis notior usu,
Longo usu fio notior ipse tibi.
Di faciant sed tu notescens ut mihi major,
Sic tibi ego videar ne, mea Lyda, minor.
186. Cur Lyda nequeat laedi.
Lyda ait: Ut posui caliendri pondera, nullum
Ipsa mihi videor prorsus habere caput.
Risit et inventum laetor qui foemina possit
Ipsam se interdum noscere, Thyrsis ait.
Lyda joco arrisit: prorsum et sibi conscia virtus
Nil metuit, ne se laederet ille jocus.
187. De ingenio Lydae.
Foemineo generi multi male dicimus, unam,
Lyda, illo sed te demimus ex numero;
Foemina quae solum es formoso corpore (nostra
Foemineum corpus nec maledicta petunt):
Parte tui meliore, animo (ni dicere divam
Praestat) primores inter habenda viros.
188. De Postumo et Lyda.
Audivi tacitus Lydam ac te, multa loquentes;
Illa vir et visa es, Postume, tu mulier.
Quidquid enim quavis de re dixistis, inepte
Omnia tu visus dicere, at illa
22 nihil.
189. Decere Lydam non esse nimis apertam.
Alto Lyda, ajunt, celat sub pectore sensus;
Laudo, quod laudes occulit illa suas.
Namque ibi qui possint, sensus non laude scatere,
Facta ubi, dicta, omnis vita ubi laude scatet.
190. Cur Lydam dicat puellam.
Miraris, quoties dixi te, Lyda, puellam.
Quid? Vis te incipiam dicere stultus anum?
Nil medium est certe: prisci dixere puellas,
Quas nondum incanas curva senecta domat,
Quare ego te, qualem vocito; vocitare necesse est
Ad multas pergam, Lyda, ut Olympiadas.
191. Cur Lyda sibi dicatur Maria Pizzellia. Ad Julium Somaliam.
Cur Lydam vocitem, Somalia docte, rogasti,
Istam, quae canitur rara puella mihi.
Omphale Alciden domuit, quod Lyda, vocavi
Lydam ego, me captum quae melius domuit.
Illa deum a pulchro jussit cessare labore,
Foedaque foeminea ducere pensa colu,
Haec me cessantem pulchro insudare labori,
Atque sua carmen scribere lege jubet;
Illa decus misero partum abstulit, haec mihi cogit
Me, sua dum perago jussa, parare decus.
192. Ad Lydam, ne quemquam nimis miretur, aut spernat.
Nec mirare nimis quemquam, nec sperne, putato
Et vitia et laudes, Lyda, hominum modicas,
Miscerique inter se se contraria in uno,
Esse viro geminas cuilibet ac facies.
Harum tu sapiens, moneo, sic cernito utramque,
Insipiens vulgus cernit ut alterutram.
193. Se, nisi Lyda jusserit, non posse ex facili carmen scribere.
Ne vexa miserum, ne frustra obtunde rogando
Istud nescio quid carminis, Hermogene.
Herculeus labor est quodvis mihi condere carmen;
Quidnam, inquis, carmen cum tua Lyda rogat?
Tunc non Herculeus, non magnus, non mihi parvus
Est labor, at prorsus desinit esse labor.
194. De Lyda Pholoen psallere docente.
Lyda, doces cantus Pholoen, servasque puellam;
Non erit ut metuat nam bene docta famem.
Docta famem haud metuet; miseras male suada puellas
Quae dedit innumeras et dabit exitio.
Nempe malus culpatur amor, sed dira sagittas,
Monstrum horrendum atrox, certius illa jacit.
Qui procul aversa, debebit non modo cantus,
Sed mores etiam, Lyda, tibi Pholoe.
195. Brevem sibi videri viam ad Lydam; ad alios vel longam, vel longissimam.
Longa, brevisne mihi via sit, Corvine, requiris.
Ad Lydam brevis est, longior ad Pholoen,
Ad te si veniam, multo longissima, vires
Ut verear ne me denique deficiant.
196. In idem argumentum.
Cum visis Lydam, tibi, Glaucia, longa videtur
Ulla via! Hoc de me dicam equidem ingenue.
Longa brevis, viso cum Lydam; Glaucia cum te,
Quae brevis est, subito fit mihi longa via.
197. Cur semper Lydam laudat.
Saepe mihi praesens ornaris laude, sed absens
Ornaris multo pol mihi laude magis.
Ipse quidem cupio tibi, Lyda, placere; placere
Sed te aliis cupio pol, mea Lyda, magis.
198. Se semper Lydam laudare.
Lyda, mihi semper praesens laudaris et absens.
Has nescis laudes forsitan, has renuis.
199. De Lupo Lydae veteri et se recenti amico.
Jactat amicitiam veterem Lupus et vetus esse
Noscitur, enervis, languida, frigidula.
Quam qui, Lyda, meae praefert, praeferre puellae
Floridulae effoetam, credo ego, possit anum.
200. Se eo loci esse, ut Lydae amore capiatur.
Spernitur, aut spernit mulier. Qui spernere Lydam
Haud possum, restet quid misero, video.
201. De Lyda, narrante, quae in tabula picta viderat.
Quid mihi opus tabulam, quam narras, Lyda, videre?
Pulchram (sic narras) jam tabulam video.
202. De Lyda tabulam pictam inspiciente et se Livii 23 Historias legente.
Nescio quid pictum spectabas, Lyda; legebam
Romanam Livi solus ego historiam:
Annibal ante oculos, fugiens dum saeva retorquet
Lumina desertae littus ad Italiae.
Hunc ego dum laetus tranantem caerula specto,
Haec mecum haud tacito verba dolore dedi:
Quae quibus antetulit! Quo posset pascere mentem
Spectaclo, mecum si mea Lyda foret.
203. De Lydae simplicitate.
Intempestivus veni. Simplex sine fuco
Me procul actutum cedere Lyda jubet.
Sic, oro, jubeat crebro; nolitque, molestus
Si fuero, id tacito pectore lente pati.
Non erit, ut metuam, ne sim gravis; haud erit ultro,
Forsitan interdum non gravis, ut fugiam.
204. Cur a laudibus Lydae et Phyllidis abstineat.
Nec Lydam laudo, nec Phyllida. Laudibus, Aule,
Haec minor est multo, major et illa meis.
205. Cur nolit Lydam diutius laudare.
De te jam taceo, nolo quod, Lyda, minora
aequa tuis meritis dicere quod nequeo.
206. Laudat Lydam.
Foemineo mori si demes quidquid inepti est,
Quidquid abest solidae laudis et adjicies,
Quam tibi tu frustra finges, tua somnia, formam
Hanc vere in Lyda, Quinte, ego mi video.
O aequare meis liceat si visa Camoenis
Quantus ego, illa meo in carmine quanta foret!
207. In idem argumentum.
Nulli te, si quam sustollo ad sidera laudans,
Esse tibi dico sed, mea Lyda, parem.
Prima etenim haud soleo laudans aequare secundis,
Virgilioque parem dicere Moeoniden.
208. Ad Lydam, de ejus forma et modestia.
Quas equidem sperno, spernas pol tu quoque formas,
Si tibi sis formae conscia, Lyda, tuae.
Ignoras quod te, miraris saepe figuras,
Queis tua collatis detrahit omne decus.
Hoc fuit, aut fallor, tibi quod pulcherrima visa est,
Visa eadem et Phyllis quod mihi pulchra parum.
209. Sibi nihil Lyda pulchrius videri.
Sunt eadem nobis nigra, alba, ingentia, parva,
In pulchro mire judicium vanat.
Nec formosa eadem mihi, quae tibi, Lyda, videntur;
Id cur nam fiat, dicat Aristoteles.
Fit certe, atque tua, quam tu contemnere sueta es,
Mi nihil hercle usquam pulchrius est facie.
210. De Lyda inter agendum librorum lectioni intenta.
Urget opus coeptum solerti Lyda labore,
Quod dici haud renuat docta Minerva suum.
Interea quaecumque lego fida excipit aure
Sic, nihil ut cupido difluat ex animo.
Alterutrum possit vix altera: praestat utrumque
Felici pariter, Lyda, sed ingenio.
211. Timet ne, se digresso, Lyda, quae siluerat, loqui incipiat.
Lyda silet, garrit sine fine Atlanta, Lycotas
Aures frigidulis vulnerat usque jocis.
En quid ago tot res inter deprensus amaras?
Una salus, credo, est hinc procul aufugere,
Haec mecum: et fugi moestus, quod nempe verebar,
Ne, me digresso, Lyda loqui inciperet.
212. Cur Lydam dixerit multiloquam.
Multiloquam dixi nuper te, Lyda, noceres
Quod metui, ne quid faucibus ipsa tuis,
Quas tibi frigidulas noram turgescere ab aura,
Nec laxam liquidae vocis habere viam.
Namque animi, atque meae ratio mihi si foret auris,
Dixissem contra pol mage pauciloquam.
213. In Zephyros, quorum opera Lyda tussi et febri laborabat.
Immites Zephyri, dum vos ferventibus horis
Exciperet lasso candida Lyda sinu,
Laesistis miseram. Guttur gravis obsidet humor,
Praeclusumque dolet raucida vocis iter.
Immites! Caurum vobis, Boreamque nivalem,
Quidquid et est venti saevius anteferam.
Nempe aliis nil fraudis inest, franguntque feruntque
Cuncta palam; vos clam fraude mala miseram
Laesistis, Zephyri, tussimque, febrimque tulistis
Blanditim vafris certius insidiis.
214. De Lydae erga Antigenem indulgentia.
Lyda, tibi, quod se mentiri multa fatetur,
Egregie verax dicitur Antigenes.
Nimirum, tribuis quam laudem, aut vera fatendo,
Aut falsa, ex aequo derogat ipse sibi.
Noscis, veracem dici, non qui semel, at qui
Perpetuo, verum quod putat, eloquitur.
Scis aliis, pulchre scis, quot sunt, omnibus: uni
Id soli nescis mirifice Antigeni.
215. Se prae Lyda non posse colere Lagoidem.
Commodus esse tibi mallem si, Lyda, Lagoin,
Te missa, assiduus mi colere inciperem.
Te tamen usque colam (pergas modo ferre molestum)
Multo quod malo commodus esse mihi.
216. In idem argumentum.
Lyda, putat fieri si quisquam posse, Lagoin
Ut tibi ego quamvis floridulam anteferam;
Scilicet is nescit, longo perdoctus ab usu
Quotnam in te dotes cernam ego mirificas,
Quam tua me totum virtus tibi vindicet, in me
Cuiquam alii quidquam nec sinat esse loci.
217. Se non Lagoidi, sed velle Lydae placere.
Nec mihi, Lyda, seni est nimium placitura Lagois,
Illi nec certe sum placiturus ego;
Quem male cum spernet, pacato pectore dicam:
Mi satis est Lydae posse placere meae.
218. Sibi Lagoidem placere, eo quod illa Lydae placeat.
Cur mihi praecipue placeat, scin', Lyda, Lagois?
Illam quod video, Lyda, placere tibi;
Foemineae residens quae summo in vertice laudis
Sub te foemineum dispicis omne decus.
219. Se Lydam, cuilibet praestantissimae foeminae anteferre.
Multas, Lyda, tibi soleo laudare, sed unam
Te mox laudatis omnibus antefero.
Una mihi es pulchras inter mage pulchra, disertas
Inter et una mihi es, Lyda, diserta magis.
Praeferri magnis magnum reor ipse; pusillis
Corillam et spretus anteferat Fabius.
220. Ad Petrum Pizzellium, de ejus villa et matre.
Quae nunquam placuit, socio te, visa placere,
Petre, mihi coepit villula mirifice;
Qualemcumque voles crebro si visere mecum,
Hortis mi fiet gratior Alcinois;
Quod si Lyda parens tua tecum venerit una,
Ipsis dicetur laetior Elysiis.
221. Guascum, quamquam longissime habitet, Lydam perpetuo invisurum.
Guascus habet longe; verum, hic dum Lyda manebit,
Hac mage erit Guasco nulla propinqua domus.
222. Rebus adversis se non posse carmen scribere.
Horret ubi coelum nimbis, concentus in agris
Ille avium tacito gutture, Lyda, silet,
Rursus at exoritur, cum risit luce serena,
Acrus et innubi fulsit ab axe dies;
Sic ego sum: taceo adversis, rebusque secundis
Suavidicum laetus fundere carmen amo.
223. Se, Lyda moerente, non posse carmen scribere.
Quid tacitum increpitas? Te moesta, Lyda, putas me
Posse hilarem cantus fundere laetificos?
Non si me Ascraeo Phoebus pater incitet igni,
Castalio et mergat Calliopea lacu.
Vati sola potes tu ad carmina subdere calcar;
Lyda tibi canto, Lyda tibi sileo.
Riseris ut primum, discusso turbine, cantus
Incipiet rursus haec mea Musa suos.
224. Ad Stayum, vatis carmina coram Lyda laudantem.
Staye, ornas coram Lyda mea carmina, laudis
Auctorem ac testem nullum ego maluerim.
Non si Parnassi me, coram Calliopea,
Laudarit Phoebus vertice in aerio.
225. Se suis carminibus non posse Lydae laudes aequare.
Lyda, tua dicis perdi mea carmina laude:
Heu! Perdi laudem dic mage carminibus.
Magna etenim quae sunt mirandaque, parva videri
Haec facit exili frigida Musa sono.
226. Non esse, ut, si Lyda adsit, vel Lycoridis, vel ipsius Helenae Spartanae adventus
desideretur.
Expectata diu est, nec venit pulchra Lycoris;
Uni equidem id Lydae displicuisse puto.
Namque mihi, atque aliis, reor, omnibus, optima rerum
Lyda ut adest, ipsa non opus est Helena.
227. Ad Lydam, de suorum comitum grato et ingrato adventu.
Stayus en rediit, rediit Somalia; gaude,
Lyda, tibi advenit flos comitum geminus.
Gaude, Lyda, licet donec gaudere: propinquat
Ille etiam e patriis finibus Hermogenes,
Omnia qui luctu veniens complebit amaro,
Narrans morborum, queis perit, historias.
228. Ad Lydam. Se ejus poetam profitetur.
Non ita me cepit, quamvis formosa, Lagois,
Te missa, ut vates illius esse velim.
Vena tibi haec uni fervet prope largior aequo,
Nulli non alii est tenuis et aridula.
Quare, aliquid si vis me scribere, poscere noli,
Lyda, aliis: soli carmina posce tibi.
229. Sibi placere Lagoin, eo quod Lydae placeat.
Cur placeat mire, quaeris mihi, Lyda, Lagois?
Scilicet hoc, mire quod tibi, Lyda, placet.
230. Se tantummodo Lydae jussu scribere.
Saxea uti moles cessat, nec volvitur usquam
Externa impulsam vis nisi circumagat,
Sic ego sum: cesso, quidquam nec scribere suevi,
Cessantem ni quid moverit exterius.
Sed neque propositae me spes, nec jussa potentum,
Sola movet nutu me mea Lyda suo.
231. Decere, Lydam in coetu perpetuo loqui.
Esse gravis fando, metuis, Lyda optima! Crede,
Una tibi est, possis qua gravis esse, via.
Si vites quemquam, si raro et pauca loquare,
Sic tantum potis es cuilibet esse gravis.
232. De mira Lydae in dicendo sapientia.
Omnia quod dicor tua dicta probare, meum ne
Id vitium est, laus est an mage, Lyda, tua?
Laus tua; tangis acu quae si rem quamque, probare
Ut verum haud possim, ni tua dicta probem.
233. In idem argumentum.
Dicor perpetuo, quae sentit Lyda, probare,
Nec vero id dici, Postume, diffiteor.
At quid agam? Mire solerti est, crede, puella,
Mire subtili est praedita judicio,
Nil usquam falsi praebet, quod carpere possim,
Nil quod veri omnes non habeat numeros.
Vis pugnem veris, illi ne dicar amicus?
Vis, quae mente probo, Postume, voce negem?
Quin tu illi potius dic; falsa et dicat inepta,
Me ni vis dictis omnibus annuere.
234. Ad Hippolytum Pindemontium, qui, Lyda interprete, poetam salvere jusserat.
Qui memor usque tui sum, candide Pindemonti,
Cunichides vidici te memorem esse mei,
Atque mihi missam post tempora longa salutem
Accepi magna non sine laetitia.
Lyda tulit, nullis non caram laudibus ambo,
Quam toto attoniti pectore suspicimus.
Haec salvere tuo jussit me nomine; carum
Fors et habet, carum quod videt esse tibi.
Perge: mei memorem semper te, semper eadem,
Et qua num didici, discere teste velim.
235. De Lyda, eximie suos amante.
Laudo, Lyda, tuis quod tantum impendis amorem,
Externis parva ut pars superesse queat.
Id placet ac volupe est mihi: amarem, possis amare
Si me, Lyda, magis, te, mea Lyda, minus.
236. Ad Lydam, quid sibi in Albanos agros excurrenti praecipue placuerit.
Albanos licuit qua luce excurrere in agros,
Lyda, brevi, quid me juverit, expediam.
Juvit pura dies, coelumque innube, virensque,
Juvit ager, pulchro et caerula lympha lacu;
Juvit Stayadum, viso me, laetus uterque,
Lautaque cum multo prandia ducta joco.
Haec juvere; tuus juvit super omnia gnatus,
Lyda, mihi assiduus qui fuit usque comes.
237. Ad Lydam, quae Iolae cantoris effigiem sibi poposcerat.
Lyda, tibi faciem pictam cur poscis Iolae,
Cantor mellita qui tibi voce placet?
Et faciem cantus commendat, crede; probari
Nec pote, si vocis dempseris illecebram.
Ergo vel faciem noli tibi poscere pictam,
Cum facie vocem vel tibi posce simul.
238. De Lydae perpetua moderatione.
Frigidior Leonilla gelu est, ferventior igni
Gellia et haec nescit, nescit et illa modum.
Quae peccet magis, incertum; certe utraque peccat,
Diverso et verum tramite linquit iter.
Odi ambos: tu, Lyda, places, quae semper in omni
Vita sola vides, sola tenes medium.
239. Cur poeta nolit rusticari.
Cur petere, ut quondam, nolim rus, urbe relicta,
Hoc laeto autumni tempore, Lyda, rogas.
Quod tecum heic possum ruris prorsum immemor esse,
Rure tui assidue cogerer esse memor.
240. Se, quidquid didicerit, Lydae debere profitetur.
Quodnam, Lyda, tibi possim solvisse minerval,
Cujus ego in ludo plurima condidici?
Aurea nam veterum dum scripta evolvimus una,
Tuque acri expendis omnia judicio,
Judicio, mire quo praestas omnibus, ullam
Nec pateris pulchri particulam effugere;
Si quid et insulsum cuiquam forte excidit usquam,
Deprendisque, meis subjicis atque oculis;
Nondum ego sum factus, qualem tu forsitan optas,
Postremo fieri qualis et ipse velim;
Quam fueram, at melior sum certe, summaque, pulchri
Olim ignota mihi, meta ubi sit, video.
241. De Lydae cultu nunquam vario.
Foemina cur variat, cultu vir semper eodem est?
Cultus an ut mores indicet oppositos?
Qui semel est, semper constanti hunc mente manere,
Hanc fieri instabili mente aliam atque aliam?
Haec ego dicebam: processit Lydaque et Alcon,
Cultu eadem haec semper, semper at ille alius.
Erubui et falsum ne me dixisse faterer:
Haec vir, clamavi, mi fuat, hic mulier.
242. De suo in Lydam judicio.
Sic ego quondam mirabar, Lyda, timerem
Judicio ut falli praecipite, atque levi.
Multa forent de te ne fors mihi visa, verebar
Quae mens praecupide fingeret ipsa sibi,
Et quae deinde nihil, ni somnia vana, fuisse,
Proderet affulgens denique longa dies.
Tandem longa dies affulsit, veraque novi,
Quae metui falso ne mihi visa forent;
Quodque leve incertumque sui nutabat, id alte
Sedet pacato in pectore judicium.
243. Nil rus habere, unde possit se a Lyda avellere.
Tulle, jubes vacuos hinc me secedere in agros,
24Et Zephyrum et murmur lene fluentis aquae;
Adde umbras nemorum virides, adde antra, lacusque,
Pomaque curvatis pendula ab arboribus;
Errantesque greges balantum, armentaque laeta,
Pastorum et junctis carmen arundinibus;
Adde alia et quaecumque voles: haec omnia Romae
Pensabit longe mi mea Lyda comes.
244. De miris Lydae dotibus.
Nondum, Lyda, tibi viridis defloruit aetas;
Multus adhuc pulchro ridet in ore decor;
Ne tamen instantis metuas tibi damna senectae,
Provisum est omni Palladis auxilio.
Tabentesque genas etenim, rarumque capillum
Pensabit mirum scilicet ingenium;
Doctrinaeque omnis large congesta supellex,
Et quo nil usquam est dulcius, eloquium.
Foemineae ut pereant laudes tibi, quanta virorum
Laudibus his olim es, Lyda, futura tamen.
245. Se ingenue Lydam laudare.
Dicis adulari tibi me, mea Lyda, quod usque
Multus amo laudes tollere ad astra tuas.
Crede mihi falso accusas nil tale merentem:
A me, quo arcessor crimine, crimen abest.
Fallit adulator nocuus, non fallitur ipse;
Non fallo, fallor forsan ego innocuus.
246. Nil esse, quod sibi placeat sine Lyda.
Esse putas quidquam mihi tecum, Lyda, molestum.
Tamne ego sum, tamne es tu tibi nota parum?
Crede hoc, vel Bavii mihi tecum lecta placerent
Carmina, vel magni carmina Virgilii
Te sine (pace tua dicam hoc, divine poeta)
Salsa parum fierent, prorsus et illepida.
247. Quam sibi jucundum sit Lydae servire.
Quem parvi sumpsisse aliquid tibi rere laboris,
Interdum dicis me, mea Lyda, tuum.
Quam dicas
25 mage, si noris, quam sit, tua jussa
Cum facio, nullus mi, mea Lyda, labor.
248. Ad Lydam. Qua possit se ab homine molesto extricare.
Ingratum possis qua pellere, Lyda, requiris?
Ingratum se, fac, sentiat esse tibi.
Sentiet id certe, fuco procul ablegato,
Non dispar menti si tibi vultus erit.
Non labor est ullus, non ars opus ulla videri
Si modo, qualis eris, te patiare, sat est.
249. In idem argumentum.
Cinnam Lyda abiget nunquam, ni denique fiat,
Quod pol non potis est, officiosa parum.
Hoc perdit miseram: fert ac feret usque molestum,
Ne laedat, mire quod colit, officium.
At partem Cinna officii si noverit ullam,
Salvo jam se abigi pol sinat officio.
250. In Glauconem coram Lydam lasciva loquentem.
Turpe seni est, Glaucon, juvenari ac digna suburra
Dicere lascivo verba pudenda joco.
Turpe, nec in coetu gratum hoc, ubi Lyda pudoris
Foeminei exemplum, rara puella, sedet,
Cui formam quamvis dederit Venus, atque leporem,
Ingenium et mores casta Minerva dedit.
Hanc laedis, non grata illi seu dicere te scis,
Seu male deceptus dicere grata putas.
251. Se omnibus foeminis Lydam longe anteferre.
Me, spero, haud spernet, sed si vel spreverit, omnes
Magna erit ante alias mi mea Lyda tamen.
Illam, quidquid agat, cuivis praeponere cogor,
Non quod amat, multo est sed quod amabilior.
252. De comi Lydae ingenio et patientia.
Horas, Lyda, senes inter residere quaternas
Qui potis es geminos tam bona, tam facilis?
Non audire piget tremula jam voce loquentes?
Non piget alterna plurima voce loqui?
Atque tuo amborum mentes mulcere lepore
Sic, tibi se neuter credat ut esse gravem?
Macte ista virtute; omnis te jure profecto
aetas tam comem suspicit, atque colit.
253. Lydam mirifice et loqui et scribere.
Mirifice loqueris; scribis quoque pol, mea Lyda,
(Veri sensus inest si mihi) mirifice.
Ergo ut praesentem nostra haec te suspicit aetas,
aetas absentem postera suspiciet.
Carminibus fortasse meis et magna ferere,
Major sed scriptis ipsa ferere tuis.
254. "Novi ego, quam recta est Lydae sententia".
A Lydae tua quam sententia discrepet, Aule,
Dic aliis: laudem forsitan inde feres.
Novi ego, quam recta est Lydae sententia: pravum
Quidquid et a recto discrepat, Aule, voco.
255. Lydam mire ipsam, mire sua dicta proboque.
An tua dicta probem, quod te probo; Lyda, probare
Te magis an soleam, quod tua dicta probo;
Id quidem ego haud possim, possim hoc sed dicere tantum:
Te mire, mire pol tua dicta probo.
256. Quid sit quo vere fieri pote foemina praestans.
Ingenio praestans et praestans Gellia, forma est,
Et praestans, aures quo tenet, eloquio.
Haec ego sic dici patior, sed foemina praestans
Cum fertur, nequeo, pol, mea Lyda, pati,
Atque tibi irascor, pleno quod scilicet illam
Praestantem toties ore vocare soles.
Est quiddam, quod inest mire tibi, quo caret illa,
Vere quo praestans foemina conficitur.
Ingenium est ultra formamque et verba diserta,
Foeminei generis gloria prima, pudor.
257. Cur toties Lydam laudet.
Cur Lydam toties dicam, Corvine, requiris:
Quod, qualem volui, dicere non valeo.
Nec menti carmen respondet; multa volutat
Mens intus, carmen pauca sed evoluit.
Ergo instare operi cogor, si forte labore
Assiduo possim, quod cupio, efficere,
Mirandam et seris Lydam proponere saeclis
Talem, Lyda meo qualis inest animo.
258. Pollae Lydam, tamquam vitae et morum exemplar, imitandam proponit.
Polla, refer Lydam, sed qua potes; illa referri
Ex aliqua tantum nam tibi parte potest.
Si queat ex omni, non una, atque unica, major
Non aliis tanto jam mea Lyda foret.
259. De miro Lydae in dicendo lepore.
Dulcia Mexiaci non tam sunt munera potus,
Quae larga praebes, care Philippe, manu,
Quam quae dum laeti potamus, Lyda, lepore
Nos omni ac suavi detinet alloquio.
Nectar et ambrosiam tua munera scilicet aequant:
Illa ipsum vincit nectar et ambrosiam.
260. Fore ut sibi displiceat, nisi Lydae perpetuo adsit.
A te, Lyda, tuus cultor secedere nolo,
Nec metus est, abiens ne tibi displiceam,
Cui me tam tristem ac tacitum, cassumque leporis
Convictu assiduo jam reor esse gravem.
Hic metus est potius qui me tenet unicus, ipsi
A te secedens ne mihi displiceam.
261. De Polla canente et Lyda.
Polla canit, perhibent quidquam nec dulcius esse;
Dulcius at loqueris tu, mea Lyda, mihi.
Illius ergo alios patior sibi quaerere cantus;
Hic moror eloquio laetus at ipse tuo.
262. Laudat Petrum Aloysium Pizzellium nocturnis choreis abstinentem.
Petrus abest festo a coetu, primaeva juventus
Gaudet ubi laetos ducere nocte choros.
Laudo, sive, aliis quod dulce est, despuit unus,
Unus sive, ipsi est quod sibi dulce, fugit.
263. De miti Lydae ingenio.
Irarum patiens mulier vesana furores
Non cohibet, si quis laeserit, indomitos.
Hoc mihi fis pluris, Lyda optima, quod tua virtus
Mire foemineum temperat ingenium.
Naturae nec enim debes, at moribus, agna
Quod miti es vixa mitior in media,
Exercesque iras adeo sapienter, ut hercle
Irasci melius non queat ipse Plato.
264. In idem argumentum.
Vidi equidem multas miti sermone placere,
Iras dein propter displicuisse truces.
Lyda iram exercet tam belle, tamque venuste,
Mitis ut irata non sit amabilior.
265. Ad Lydam. Ne quid nimis probet.
Lauda quidquid erit laudandum, Lyda; caveto
Virtuti adjungas ne tamen et vitium.
Nec, quod erit dignum tantum una ex parte probari,
Ex omni (non fas id tibi) parte proba.
Plurima sunt bona mixta malis quodcumque malorum est,
Sperne, bonis positum sit licet in mediis.
266. In molestum interpellatorem.
Adveniens nactus Lydam et me, Cinna, legentes,
Non sentit quam non commodus adveniat.
Scilicet aureolis pro scriptis tam leve nobis,
Tam fatuum audiri possit ut alloquium?
Nec sentis? Necdum sentis utrique molestam,
Quam trahis immodice garrulus, esse moram?
Haec mecum iratus. Nugis superaddere inanes
Perstabat nugas; sensit et ille nihil.
267. Cur, praesente Aulo, ludo animum poeta intendisset.
Non ludus mihi, Lyda, placet, sed displicet, Auli
Quo mage frigidulum nil queat esse, jocus
Hinc laudo invitus, miser et rem vertor ad illam,
Quae non grata magis, sed sit acerba minus.
268. Ad pictorem, de Lyda sibi aliquid pingi optante.
Pingere vis, Lydae quae possit forma placere?
Quid sit opus fieri (mentem adhibe) doceo.
Turgescant oculi, mentum extet, nasus in unum
Se flectat, se frons contrahat exigua,
Tabescantque genae liventes
26 lumina subter,
Note: 5Aridula et tenuis vix tegat ossa cutis.
Hanc probat, hac visa clamabit: Forma lepores
Una omnes, omnes una habet haec veneres.
269. Fore, ut sibi sua carmina placeant, si Lydae placuerint.
Quis novus hic languor subiit mihi pectus? Apollo
Num me, Calliope num mea deseruit?
Ut sacer ille animi posuit calor! Ut mihi dudum
Torpent insueto frigida corda gelu!
Quidquid id est, mea Lyda meum dum carmen amabit,
Qualencumque, aliquod sed mihi carmen erit.
270. Ad Lydam, ne nimis Phyllim laudet.
Dum tibi dissimilem laudas, Lyda optima, Phyllin,
Illi ne similis tu videare, cave.
271. Ad Lydam, de importuno interpellatore.
Insulsus, magni legimus dum scripta Platonis,
Confestim incautis ingruit Orbilius,
Nectaris et fontem praeclusit, Lyda, rigavit
Atqua sua nostrum pectus amaritie.
Di magni! Potuit demi quid suavius, aut quid
Obtrudi contra tetrius, heu, potuit?
272. Ad Lydam. Lusus de nomine mutato.
Nomine mutato, quod me, mea Lyda, salutas,
Quam tibi sim, video, jam prope nullus ego.
Hoc potui sperare? Ipsum de pectore ut isto
Ipsum, Lyda, meum nomen ut excideret?
273. Ad Lydam.
Nil tibi, Lyda, queo magnum praestare. Quid ergo
Restat, ni praestem laetus ut exigua,
Quodque jubes, pretio cum res caret ipsa, citatim
Exequar, ut pretium possit habere modus?
Dis etiam pietas grata est pro munere: magnum
Esse putant, magno quod dederis studio.
274. Ad Aulum, de domo Pizzellia.
Quod tam cara mihi domus est Pizzellia, mirum
Is putet, hanc si quis nesciat, Aule, domum.
Qui norunt, possint, vita ut sit carior ipsa,
Mirari caram
27 forsitan esse parum.
275. Ad Guascum, de sua in Pizzelliorum domo colenda assiduitate.
Usque domus colitur quod mi Pizzellia, multi
Materies, video, sum tibi, Guasce, joci.
Sed domus usque coli dum mi Pizzellia possit,
Materiem multi non piget esse joci.
276. De Lyda et Lesbia.
Quantumvis forma praestet, praestetque sagaci.
Lesbia mente, mihi non placet illa tamen.
Quaero ultra haec veram virtutem, noscere fertur
Quam nondum prima Lesbia de facie.
Hanc addat, laude extollam super astra merentem,
Lyda mihi solum nec mihi carmen erit.
277. De Lydae erga inopes lenitate et misericordia.
Lyda premi quos forte videt, levat ipsa fovetque
Exceptos omni comiter officio.
Aequa magis, quo quisque magis vexatur inique,
Magnum una in duris casibus auxilium.
Hac mercede pati quidvis juvat; aspera me sors
Usque premat, faveat dum mea Lyda mihi.
278. De Lyda, ab omnibus laudata.
Nil tibi non tribuo laudis, mea Lyda, vereri
Ut soleam, illudat ne mihi caecus amor.
Sed metus hic prorsum vanescit, cum tibi tota,
Quidquid ego tribuo, Roma simul tribuit.
Nec quisquam est, qui te norit modo, quin mihi certet
Multus virtutes tollere ad astra tuas.
Quare nec metuo, caeco ne illudar amore,
Et doleo, quod nil dicere praecipuum
De te laudator possim tuus, omnia cum mi,
Dicere quae volui, praeripiat populus.
279. Nil esse, quod Lyda invidere, vel odisse possit.
Non te odio, invidia dicis non, Lyda, moveri.
Credo equidem, mirum nec reor id fieri.
Quemnam odisse queas cara omnibus? Unaque praestans
Laude omni, cuinam quod decus invideas?
280. Ad Colotum medicum, de Lyda minus valente.
Lyda mihi valeat per te si, docte Coloti,
Tollam ego te ad magnos laudibus usque deos,
Et, mala Poeoniam quae scripsi carmina in artem,
Imponam ardenti, dona cremanda, foco.
Id tibi erit sacrum, ceu divo. Epigrammata centum
Centeno poteris praeposuisse bovi.
281. Ad Lydam, ut sibi caveat a medicis.
Horrendum est (audi, si vita est cara, monentem)
Horrendum in medici est, Lyda, venire manus.
Ipse mihi hanc vito pestem, timidusque pericli
Corripio celerem, cum venit ille, fugam.
Tu quoque (clamo iterum, atque iterum) tibi consule: saevas
Horrendum est medici, Lyda, subire manus.
282. Ad Lydam, quocumque amictu induta ob formam placet. 28
Seu pullo, niveo seu, Lyda, incedis amictu,
Iste decet mire, nec minus ille color.
Tot natura uni veneres dedit atque lepores,
Ut possis quovis culta placere modo,
Et placeas non culta aeque, nec veste probetur,
Commendet vestem sed tua forma tuam.
283. Ad Lydam. Levius est vati cernere, quam meminisse Lydae moerorem. 29
Tristis ego tristem fugi tete, optima Lyda,
Tristior ac multo te sine, Lyda, fui.
Nam mi cura memor tot gaudia laeta theatri
Felle mero et multa sparsit amaritie.
Ergo iterum huc maestus redii, leviusque putavi
Cernere, maerorem quam meminisse tuum.
284. Ad Lydam aegroto uno ex filiis moerentem.
Quam te maternus deceat dolor, optima Lyda,
Olim vidi acta mirifice in Merope.
Nunc magis id video, vero cor fixa dolore
Mater dum palles, dum gemis ipsa tibi.
O me, ceu praesens juvit dolor ille tuentem,
Sic juvet hic memorem, cum procul actus erit!
285. Ad Lydam. Quae sit in scribendo novitas.
Lyda, putas nihil esse novum quod scribimus. aedem
Sic etiam nullam dixeris esse novam.
Quippe etenim ut struimus veterum nos dicta virorum,
Sic fabri antiquos cura struit lapides.
Quo fit opus vetus est: operi nova forma, novumque
Ipsum etiam, formam cui dedit auctor, opus.
Sic nova sunt, spero, mea carmina; sic novus iste
Sermo est, suavidico qui fluit ore tibi.
286. De Lyda et Balthassare Odescalchio simul conventis.
Qua te, Lyda, frui, qua te mihi, Balthasar, una
Laetanti faciles annuerunt superi,
Hanc ego candidulo signabo, ut digna, lapillo,
Atque colam memori mente animoque diem.
Salve, o lux auro mihi carior, obtigit una
Dulcis qua geminae fructus amicitiae;
Qua clarum audivi juvenem sua scripta legentem,
Miranti assedit qua mihi Lyda comes.
287. Fore ut Lydae eo ingenio, quo praedita est, perpetuo et magis in dies placeat
Cicero.
Tunc ego, Lyda, parum te credam posse probare
Scripsit Romani quae pater eloquii,
Quum tibi judicium Veri, sensumque decori,
Quoque vales, aetas ingenium abstulerit.
Donec eris, qualis nunc es, mirabere magni
Omne viri semper, semper amabis opus.
Forsan et aureolos, studio crescente, libellos
Assidua volves nocte dieque manu.
288. De laudibus Lydae Tullium legentis.
Sic placuit semper mihi Tullius, o mea Lyda,
Jurarem ut, nil mi posse placere magis.
Nunc placet ipse magis pol se mihi Tullius ipse,
Coepit ut ille tuo scilicet ore legi.
289.
De laudibus Lydae narrantis.
Malim ego narrantem te, Lyda, audire, sub ipsis
Quam, mihi quae narras, cuncta videre oculis.
Non etenim verbis tantum aequas omnia rerum,
Sed longe, ornatrix mirifica, exsuperas.
Et quae pulchra parum sunt in se, pulchra putare
Ille tuo affusus cogit ab ore lepor.
Hoc fuit ante alios tibi quod fortasse molestus
Poscere, Lyda, tuas institerim historias.
Hoc propter dolui frustratus, cum mea vota,
Et spes in ventos irrita cessit heri.
290. Lydam rogat, ut sua opera uti velit.
Nil mandas, mea Lyda, mihi, cupere omnia quem scis
Nempe tibi, atque aliquo velle placere modo,
Ingenioque tuo, multa et virtute, tuisque
Tot, quas admiror, dotibus attonitum.
Manda multa; mea nihil est tibi forsan opella,
Est opus at jussis mi, mea Lyda, tuis.
291. Innumeras grates Lydae profitetur. 30
Multas, Lyda, mihi te grates dicis habere;
Vin' scire, ipse tibi quotnam habeo? Innumeras.
Quod me non dignum pateris tamen esse tuorum
In numero, atque tuam concelebrare domum,
Quod mecum evolvis veterum tot scripta virorum
Inclyta, quae Phoebus, quaeque Minerva probat,
Quod me pro cassis, doceo quae paucula, verbis,
Tu rerum has melior cernere, multa doces.
Tu facis, ipse piger tot scribam carmina, dum te
Dicere, Lyda, tuo dum juvat ore legi.
292. In commendatorem minime, commendatum.
Commendas alios Lydae: commendet at ipsum
Qui te, nancisci quem, rogo, Tulle, queas?
Quis faciet, dictoque omni, factoque molestum
Te tamen ut mitis longius illa ferat?
293. De Lyda.
Vesper adest; jam tempus adest decedere pastu,
Et saturas prima nocte redire domum.
I prae, Daphni; sequar. Lydam cantabimus una
Interea; longam leniat illa viam.
Lyda nulla magis laudari est digna puella,
Lyda nulla minus laude puella tumet.
294. In rus Lydam invitat.
Hic nemus, hic virides campi, fontesque, lacusque,
Pomaque curvatis pendula in arboribus,
Hic quas fundit opes autumnus dives, Iacchus
Et pater, omnigeno Faunus et aucupio.
Hic choreae, hic laeti sero sub vespere cantus,
Hic quaecumque hilaris gaudia Pagus habet;
Hic erit, ut prorsus desit nihil, haec modo rura
Visere paullisper si, mea Lyda, voles.
295. Sibi satis fore, si Lyda partem aliquam suorum carminum vel legat vel non invita
legi sinat 31
Non, Lydae ut placeam, toties tot carmina condo,
Sed potius mire quod mihi Lyda placet.
Ipse mihi haec scribo. Si quid leget illa, putabo
Esse satis, facili si modo mente ferat.
296. De laudibus Lydae prae Pholoe ac Phyllide.
Cur missa Pholoe, missa cur Phyllide, solam
Observem Lydam, Postume, saepe rogas.
Hoc placet in Pholoe, placet hoc in Phyllide: sola
Quae video, in Lyda, Postume cuncta placent.
297. De se, Lyda non visa.
Aeger nocturni dum frigida flamina venti,
Et metuo tristem, Lyda, mihi pluviam,
Mansi nempe domi cautus, timidusque pericli,
Nec te, quod soleo, visere sustinui.
Plus mihi sed pluvia, vento plus obfuit omni,
Congressu carui quod mea Lyda tuo.
298. De se, mane Tullium Lydae legente et vespere illam adeunte.
Qui tibi mane lego Tulli scripta aurea et idem
Coetum, Lyda, tuum vespere concelebro,
Mane, reor, placeo; quid vespere? (dicere possem
O utinam hoc saltem!) Non tibi displiceo.
299. Se timere, ne minus placeat Lydae.
Quinte, rogas, serus Lydam cur visere coepi?
Cur tam raro illi proximus assideo?
Lyda mihi quod jam placeat minus? Imo ego sensi
Quod me jam Lydae, Quinte, placere minus.
300. In idem argumentum.
Illa mihi quo, Lyda, tui fiducia cessit?
Cur metuo, ne sim jam tibi, Lyda, gravis?
Alteruter dignus culpari est, functus et hercle
Non satis est certae munus amicitiae.
Aut tu, cur metuam, causam si forte dedisti,
Aut ego, causa subest nulla ubi, si metuo.
Atque utinam, non jure mala formidine captus,
Me sontem potius dicere cogar ego?
301. Cur a Lyda spretus sibi doleat poeta.
Me sprevit nuper Ceselia, nec mihi spreto
Id doluit; spernat si mea Lyda, dolet,
Quid causae est? Illam quod sperno scilicet; hujus
Ipse meo longe judicium antefero.
302. In idem argumentum.
A te contemptus curnam crucier, mea Lyda,
Dicam equidem ingenue, dicere si potero.
A te contemptus memet contemnere cogor,
Quippe tuum ipse meo judicium antefero.
303. Nil non esse in Lyda summa laude dignum.
Quaeris, quae decorant Lydam praeconia laudum.
Quaere magis, quaenam, Postume, non decorent.
Hoc uno expediam verbo; nam nulla
32 reponam:
Illic mi verbis est opus innumeris.
304. Ad Salicetum archiatrum, de epigrammate ad eum a Maria Pizzelia misso.
Quod scripsi de te carmen, Salicete, pusillum,
Donavi Mariae, misit at illa tibi.
Id placuit, nec pol miror. Si mitteret illa,
Vel Bavii carmen posse placere puto.
305. Quando sibi scribendi onus leviter, quando graviter feratur.
Num grave sit, jubeor cum scribere, Cinna, requiris.
Nil levius, me cum scribere Lyda jubet.
Cum tu, cumque alius quivis (hoc vera loquenti
Pace tua liceat dicere), nil gravius.
306. Lyda in urbe degente, sibi quovis rure urbem esse longe gratiorem.
Quos mihi tu narras agros, quae frigida tempe,
Fluminaque et fontes et nemora et siluas?
Pictarum et cantus per frondea tecta volucrum,
Et Zephyri umbrosis murmur in arboribus?
Mugitusque boum, dulcem et pastoris avenam,
Nympharum et laetos per loca sola choros?
Ista placent, sed enim nullis non gratior agris
Urbs erit hercle, urbem dum mea Lyda colit.
307. Se rus nunquam iturum, si sciret, se Lydae non esse molestum.
Ne caream te, Lyda, urbem non linquere mens est,
Id tibi sed potius ne grave sit, metuo.
Forsan et invitus linquam, teque ipse carebo,
Tu me tantisper scilicet ut careas.
308. Lydae jussu et numine se scribere profitetur.
Haec satis Aonides: vestra hic sub rupe resido;
Surgam, si me iterum surgere Lyda jubet.
Lyda rapit vatem quo vult (ignoscite, divae):
Haec mea nunc Erato est, haec mea Calliope.
309. Ad Lydam, virum filiumque Ariciae commorantes, toto animo cogitantem.
Nempe ades hic solo nunc praesens corpore, Lyda,
Mens, vultu ut video scilicet, omnis abest.
Fallor? Aricinos an longe hinc fugit in agros?
Et gnatum, atque virum spectat et alloquitur?
Atque vagos sequitur per devia rura, nec usquam
Quo se cumque ferant non amat ire comes?
Isto macte animo: sic te procul esse, dolendum.
Quis sibi, quis pulchrum non putet esse tibi?
310. De se et Lyda, ejusque miris dotibus.
Nullus, Lyda, dies mihi tecum cedit inanis,
Nec perit ignavae tempus amicitiae.
Nunc legimus veterum simul aurea scripta virorum,
Nunc me more meo scribere pauca jubes.
Nunc vario tractas verum sermone bonumque,
Verba nec ipsa bona ludicra fruge carent.
Hoc est, hoc, alias quod sperno, Lyda, puellas,
Quod
33 te unam tota mente, animoque colo.
311. De miro Lydae lepore in narrando.
Sic narras, quidquid narras, mea Lyda, lepore
Sic rerum condis omnia mirifico,
Ista audire mihi malim ut, quam cernere, rebus
Et tua verba ipsis mirifice anteferam.
312. Quaecumque de Lyda scribat, se putare ejus meritis minora.
Quae de te scribo vates tuus, optima Lyda,
Esse puto meritis cuncta minora tuis;
Tu majora putas. Quis nostrum fallitur? Ipsa
Me, contra falli te magis ipse puto.
Quidnam alii? Nemo; nemo est ex omnibus unus,
Judicium de te quin probet hercle meum.
313. De se cum Lyda Tullium legente.
Cum mihi Lyda comes, Tulli, est tua scripta legenti,
Dulce tuum mi fit dulcius eloquium.
Lyda ut abest, maeror mentem gravis occupat aegram,
Horrent cuncta, minus cuncta leporis habent.
Id curnam fiat, nec possum dicere; aperte
Si possim, dici nec sibi Lyda velit.
314. Se Lydae, nisi quid aliud illa jusserit, perpetuo adfuturum.
Quod viso cupide Lydam, mirorque, coloque,
Illius ingenio captus et eloquio,
In me, Guasce, soles ullo sine fine jocari,
Multaque cum multo dicere verba sale.
Sed tua dicta, joci et pereunt, salsusque, dicaxque
Nusquam abigis Lydae me tamen a latere.
Nil moveor, quoties dicor "gravis omnibus horis
Illi haerere comes scilicet assiduus".
Vis pellar? Toties iteras quod tu mihi carmen;
Si potis est, facito, dicat ut illa semel.
315. Ad Janum (credo Pizzellium, Lydae, sive Mariae Cucuvilliae Pizzelliae virum)
absentem.
Jane, tuum nomen sonat hic: te Lyda, sodales,
Te Lydae absentem quaerimus assidue,
Et desiderium lenimus triste, tuas dum
Certatim dotes dicimus eximias,
Quisque aliquid memorans de te, quo carus amico
Omnibus in coetu sis magis, atque magis.
Nimirum, incendit virtus quem vera, manetque,
Major et usque novis auctibus ardet, amor.
316. De Glaucia, qui poetam, qua hora Lydam visere solebat, retinere voluerat.
Visere qua soleo Lydam, sibi forte poposcit,
Atque suis horam Glaucia carminibus.
Subrisi et mecum tacitus: Quam falleris! Ipse
Quam tibi tu, Lyda est quam tibi nota parum.
317. De se et Lyda.
Cur me, Lyda, fugis? Cur si tibi proximus unquam
Assedi, mutas, o mea Lyda, locum?
Cur non mutabas quondam? Heu heu nil mihi verbis
Dici opus est, quod res clara satis loquitur.
Nec tibi ego irascor; doleo modo: quaerere mecum
Nec tacitus cesso, cur male displiceam.
318. De se et Lyda.
Si qua me laesum facto, dictoque putavi,
Arguto soleo nempe dolore queri,
Nec celare animi sensus; hoc nam reor esse
Magnum equidem verae pignus amicitiae.
Tu quoque idem facias ni quando, Lyda, molestum
Sed quod erit, tacito pectore dissimules,
Multa queror, questu nimium dum parcis amico,
Te mihi, quam decuit, non retulisse vicem.
319. Lydam nihil unquam dicere, quod veritati non sit consentaneum.
Vera probo, Varro, dicit quae Lyda; probare
Nec semper, semper sint modo vera, pudet.
Si tibi adulator videor, tu scilicet illam
Dicere, quae possim vera negare, jube.
320. Lydam praecipuis laudibus ornari debere.
Quod laudas Lydam, dehinc Nisam et Phyllida et Aeglen,
Et Beroem et Meroem laude pari cumulas,
Quid ni pro tali facto irascar, amice,
Atque tua Lydam laude carere velim?
Sordent, quae multis tribuis, praeconia Lyda
Non Lyda est, si quam laudis habet sociam.
321. Cur Lydam colat, Gelliam fugiat.
Cur Lydam sector, fugio te, Gellia? Amores
Quod modo tu sentis, quos ego praeterii.
Illa, senex in qua valeo, vigeoque, nec, ulli
Ne vincar, metuo, sentit amicitiam.
322. Cur poeta Lydae placere studeat.
Jure tibi studeo, quam possum, Lyda, probari,
Quae sapiens rerum non nisi digna probas,
Cujus prona bono cuivis est gratia, tanto
Prona magis, quanto fit magis ille bonus.
Quis tali se se non expetat usque placere?
Nec, testem laudis, quaerat amicitiam?
323. Sibi pulchrum et decorum esse Lydam colere.
Abs te quod nusquam dicor secedere, Lyda,
Non probrum id, laudem sed reor esse meam.
Pulchrum est, si placeo; pulchrum, gravis illa severae
Virtutis cultrix si mihi, Lyda, places;
Pulchrum, fama vetus de me si dixerit olim:
"Hunc Lyda in coetu est vivere passa suo".
Non omni credar cassus fortasse lepore
Vates, cui fuerit te penes usque locus.
324. Ad Lydam. De adulatore.
Antistare aliis, quot sunt, te, Lyda, puellis,
Iste ait in laudes prodigus usque tuas.
Hoc tibi ne placeas: de te quod dicit, inepta
Id solet ille itidem dicere de Pholoe,
Et quamcumque probat, laudem fert foemina eamdem,
Ac multo est aliis omnibus una prior.
325. Non nisi amore ejus ductum se Lydam laesisse.
Laesi ego te, mea Lyda, tuo sed ductus amore,
Tu quoque sic me utinam laedere, Lyda, velis!
Tam pulchrae possim quidvis ignoscere causae,
Atque pia factum vulnus amare manu.
326. Ad Janum se nulli cultorum Lydae cedere dicentem.
Cultorum Lydae nulli te cedere dicis:
Hoc dicunt etiam, Jane, alii atque alii.
Nec miror: nullis non claram laudibus illam.
Cuncti certatim, quam pote quisque, colunt.
Hoc similes, alio distant. Non omnibus aeque
Gaudet Lyda coli, queis solet usque coli.
327. Ad Lydam, de Philippo Bonamicio.
Advenit nobis gemino post mense Philippus,
Queis menses visi saecula sunt gemini.
Gaude, Lyda, boni adventu gaudete, sodales,
Noster amor nobis ecce Philippus adest,
Fertque suos secum lususque, salesque, leporesque,
Et gratum est coetu quidquid in ingenuo.
328. Monet Guascum, nullam viam illi longam futuram ad Lydam venienti.
Guasce, domus longe tua dicitur esse, venire
Ad nos ne creber scilicet huc valeas.
Ipse quidem id fatear, nos inter ni sit et illa,
Nusquam nancisci cui potes assimilem.
Ad quam cum venies quamvis de parte remota,
Nulla tibi, credo, longa futura via est.
329. Timet, ne Guascus minus invisat sodales.
Quo tua, Guasce, domus pulchra est magis, hoc magis hercle
(Pace tua dicam) displicet illa mihi.
Quippe suo illectum, metuo, ne forte lepore
Te nostro a caetu
34 saepius abstineat.
330. Ad Guascum. In idem argumentum.
Guasce, domum vidi, quae multo instructa lepore
Est tibi, nil et non mirifice placuit;
Nil unum praeter, quod nostro nempe remota
A coetu in summis dissidet Esquiliis:
Hoc tu aliqua vitium poteris si demere, tollam
Istam laude mea jam super astra domum.
331. Se jussu Lydae carmen scribere.
Garrulus haud placui, tacitus fortasse placebo.
Id tentare juvat; Musa molesta, sile.
Sic mecum et posui calamum, sed me mea Lyda
Impulit ac coeptum pergere jussit iter,
Et nugas garrire omnes et ludere quae fors
Obtulit incultis omnia carminibus.
Conde iterum, spernat populus quae, carmina: praestat
Quam populo, Lydae, Musa, placere meae.
332. Cur Hirtio misso, Lydae legat Livii Historias.
Inscite si quid scriptum reor, o mea Lyda,
Id tecum invitus perlegere aggredior.
Nam timeo, scriptor dum displicet, aeque alieno
Ne tibi displiceam lector ego vitio.
Hoc causae est, Hirti jussus recitare libellos,
Romanam Livi quod
35 recitem historiam.
333. De se et Lyda.
Qua mecum es, mea Lyda, tibi cur tarda moratur,
aequo cur citior volvitur hora mihi?
An bona quo lapsu praeceps fugit hora volucri,
At mala vix lentum promovet hora pedem?
334. Timet poeta, ne sit molestus Lydae.
Non ego te fugio, metuo sed, Lyda, molestus
Ne tibi sim, si te persequar immodice.
Tu quereris, timido sed, credo, ignoscis amico,
Te qui saepe caret, ne tibi displiceat.
335. Ad Lydam, de molesta Hirtii lectione.
Caesare jam lecto, subit Hirtius, ille molestus
Scriptor, ni laetus, Lyda, ego, te comite,
Scripta legam quaevis, quamvis insulsa; molesti
Quidquid inest, praesens tu, mea Lyda, levas.
336. Ad Lydam. De Carlilla.
Tam parva, haec tam mira eadem Carlilla, requiris,
Olim maturo tempore qualis erit?
Dicam equidem sensu ex animi: res scilicet ipsa
Non raro magna spe solet esse minor.
Si tamen aequarit, spem si res vicerit ipsam,
Illa futura olim, Lyda, tibi est similis.
337. Quanti faciat Lydae judicium.
Judicium quandoque meum si forte requiris,
Occule judicium mi, mea Lyda, tuum;
Namque id cum prodis (tanti es mihi) spernere cogor
Ipse meum, atque tuo fidere judicio;
Nec secus ac speculum, resonae vel vocis imago,
A te quae veniunt sola referre tibi.
338. In idem argumentum.
Quod mihi laudasti carmen, mea Lyda, requiris,
Quale putem. Quid ni mirificum esse putem?
Quod tibi mirifice vidi placuisse, tuisque
Esse ultro elatum laudibus astra super.
Quae nil non pulchrum, non omni ex parte politum,
Exactumque omnes suspicis ad numeros;
Judicio quae tam polles, ut non magis ipsa
Sit verax sacro Pythia de tripode.
339. Gaudet, se Lydae placuisse et sibi Lydam placere velle.
Si laudas, mea quod laudari carmina digna
Esse putas, laetor me placuisse tibi.
Si non digna putas, laudas tamen, optima Lyda,
Laetor, te saltem velle placere mihi.
340. Cur amat Lydam.
Me, quod amo Lydam, quae dicit cuncta probare,
Quintus ait; vere id nec, puto, Quintus ait.
Non quod amo nam cuncta probo; quod cuncta probare
Cogor, quae prudens doctaque dicit, amo.
341. De se Lydam quaerente et de Petro Aloysio Pizzellio.
Quaerebam te, Lyda; tuus mihi limen ad ipsum
Filius occurrit, seque dedit comitem.
Laetus ego: inventam possum dixisse parentem;
Vivit in hoc mire scilicet ipsa parens.
342. Ad amicum de Lyda ejus carmine mota.
Carmine quae nullo dixit se Lyda moveri,
Esse tamen motam carmine, amice, tuo,
Id tibi cum dixit me coram, quid mihi eadem
Illa opera misero dixit, amice, vides.
343. Se officii causa molestum fuisse Lydae.
Peccavi officio immodicus, nimiumque molestus,
Lyda, tibi, gratus dum studeo esse, fui.
Hanc fateor culpam, culpam hanc tu plecte; molestum
Et, quo te laesi, laede molesta modo.
344. Ad Petrum Aloysium Pizzellium canentem.
Nec liquida est, nec magna tibi vox, Petre, canenti,
Mirifice illa meas at beat auriculas,
Atque meos multa insinuans dulcedine sensus
Permulcet suavi suavior ambrosia.
Nimirum capior numeris; nec, si canat Orpheus,
Audiri possit vox numerosa magis.
345. Ad Lydam. De ejus patrono.
Oblatam sprevit mercedem Quintus, at hercle
Non parva est merces, Lyda, placere tibi.
346. In idem argumentum.
Oblatam Quintus mercedem spernit: amicus,
Lyda, tibi mavult quam fieri famulus.
347. In Quintum, de ejus importunitate et audacia.
Quinte, tuo da jura lari, servosque molestus
Exerce inviso quam lubet imperio.
Parce importunus Lydae turbare penates,
Ferque illam in propria regna tenere domo:
Fretus amicitia quae cum tibi poscis, amicum
Nescis quantum inter discrepet ac dominum.
348. Quanti faciat Lydam.
Quam te, Lyda, probem, soleo hinc cognoscere, quod me
Nunquam, ni placeo cum tibi, Lyda, probo,
Una quod es multis pro millibus; haec tibi malo,
Uni quam toti scribere quod populo.
349. Se Lydae commoda suis longe anteferre.
Dum te, Lyda, mihi, mecum de more legentem
Avehit hinc melior, dulcior atque comes,
Non tam angit, sine te lux haec quod moesta futura
Est mihi, quam, sine me quod tibi laeta, juvat.
Cultor amicitiae verus tua commoda nusquam
Non soleo longe praeposuisse meis.
350. Monet Lydam, quid sit factu, si quid triste acciderit.
Triste ubi quid metuis, vel fers, Lyda optima, coelum
Suspice, et, heu, tacita paucula mente refer:
"Cuncta potes, scis cuncta, Deus; meme ipsa regendam,
Atque meos nutu do, Pater, usque tuo.
Nil possum, contra nil pugno: quae facis, aequo
Cuncta fero, laeto pectore cuncta probo."
Haec semel, haec iterum dic tecum, Lyda: reperta
Omnis jam fuerit certa medela mali.
351. In inurbanum, eumdemque importunum.
Nempe domum Lydae veritum te, Postume, dicis
Jurgantem verbis abstinuisse malis.
Id semel auditum decies audire necesse est,
Obtundi et nota semper ab historia.
Laudo, quod veritus tecta es: si fas tamen, oro,
Si fas, tandem aures ut vereare meas.
352. Ad Aulum. De Lyda.
Lydam posse negas quidquam perferre molesti,
Quid si non mores perferat, Aule, tuos?
353. Se soli Lydae carmen scribere.
Haec tibi ego ludo soli mea carmina, Lyda;
Soli si placeant haec tibi, Lyda, sat est.
Laude tua laetus spernam praeconia famae,
Quidquid et in tota plauditur Arcadia.
354. Ad Petrum Aloysii Pizzelium, de Lyda matre.
Ut male di perdant cantores, queis mea Lyda
Et caput auditis et dolet auriculas.
Prome tuos tu, Petre, modos, succurre parenti,
Quamque potes, gratis cantibus affer opem.
Sic tibi, Romuleis fugit quae pulsa theatris,
Usque ora et digitos temperet Harmonia.
355. Optat pluviam, ut Lyda secum domi maneat.
Et mansura domi Lyda est, lecturaque mecum,
Ut solet, effusa si cadat imber aqua.
Id misso docuit famulo me; luce serena,
Venturus frustra, ne sua tecta petam.
Di faciant, saevos Auster ferat horridus imbres,
Sit mihi ut haec clara luce serena dies.
356. Votum pro Lyda, opem perpetuam miseris ferente.
Usque omnes mea Lyda juvat, facilisque, volensque,
Quo potis est, miseros allevat auxilio.
Reddere felices tam multos quae studet, o di,
Vos facite, ut felix sit magis atque magis.
357. De laudibus Lydae.
Quae mihi de clara miranda Lycoride narras,
Horum ego, Lyda, tibi credere nil renuo.
Olim foemineum sprevi genus, at, mihi postquam
Nosse tuum attonito contigit ingenium,
Nil reor eximiae laudis jam scilicet esse,
Foemineum quod non possit habere genus.
358. Ad Cardinalem Somaliam Lydam revisentem.
Quam te digresso doluit, Somalia, coetus
Hic noster, tam te gaudet item reduce,
Aspectuque tuo fruitur, fruiturque beatis
Et morum et rari dotibus ingenii.
Nec quisquam est (hoc Lyda ferat mi dicere, primam
Quam tuus huc reditus mirifice exhilarat)
Nec quisquam est numero ex omni, qui non prope Lydae
Magna suae exaequet gaudia laetitiae.
359. Se multa et magna debere Lydae profitetur.
Multa pudet, tam et magna tibi debere, nec unquam
Quidquam pro meritis, Lyda, referre tuis.
Hunc mihi, quo crucior, tandem, oro; deme pudorem,
Atque aliquid, possim gratus ut esse, jube.
Si facias, inscripta meo quae in pectore servo,
Adscribam meritis id quoque, Lyda, tuis.
360. Cur Lyda saepius Nearcum visat, quam Quintum.
Saepius invisat, quam te, cur Lyda Nearcum,
Quinte, rogas? Quam tu, quod magis ille placet.
Cur placeat magis ille, omnes, dempto, reor, uno
Te, nimium tribuis qui tibi, Quinte, vident.
361. In rudem et illepidum, sibi Lydam multum debere dicentem.
Multum Lyda tibi debet, te judice, quod tu
Illam tam longo a tempore, Quinte, colis.
Sed tu plus illi debes, me judice, quod se
Passa tibi est longo tempore, Quinte, coli;
Quae tibi dum miros impertit culta lepores,
Nil audit contra ni rude et illepidum.
362. Ad Lydam. De se, suisque carminibus.
Non mihi vesano flagrat mens icta furore,
Multus ab immodico nec tonat ore fragor.
Parrhasios inter vates hoc spernor et ipse,
Et mecum laudes, o mea Lyda, tuae.
Sed tamen haec, Grajo non prorsum cassa lepore,
Olim scripta leget si bona posteritas,
Dicar ego prisco ritu, Phoeboque favente,
Et Musis, laudes concinuisse tuas.
Tu clara Ausonias inter dicere puellas,
Digna mihi, saeclo sed meliore, cani.
363. De eximia Lydae natura et moribus.
Irasci nunquam vidi te, Lyda, Quid? Ullo
Non tibi succensum flagrat ab igne jecur?
An ratio edomitum sub pectore sic premit ignem,
Agnosci nullo
36 possit ut indicio?
Quidquid id est, equidem laudoque et miror utrumvis
Naturam, mores vel, mea Lyda, tuos.
364. In Alexin Lydam in Tullam incitantem.
Ne tibi displiceat, Tullam vis laedat, Alexi,
Aurea quae nullum laedere Lyda solet.
Tullam, qua (mitto genus et decora alta parentum)
Certe nil fieri possit amabilius.
Non faciet; nec, si faceret, dici aurea posset,
Ipsa sibi similis nec mea Lyda foret.
365. De Lydae modestia.
Vera loquor de te vates tuus, optima Lyda.
Falsa putas: fiunt hoc mihi vera magis.
Digna nec est pleno laudari scilicet ore,
Agnoscit laudes si qua puella suas.
366. Sibi nihil in scena placuisse, ex quo Lyda Meropen Maffeianam egerat.
Acta modo an placeat, quaeris, mihi fabula? Lyda,
A te actam placeat quid mihi post Meropen?
In scenam redeat si Roscius ipse, videri
Post te mi possit Roscius ipse rudis.
367. Laudes Lydae.
In Lyda, si quae miror, scribam omnia, cogar
Non jam elegos, longas scribere at Iliadas.
Ingenium ut, sanctos mores et caetera mittam,
Praecipuum laudis quae meruere decus,
Forma, lepos, sessus, statusque et gressus euntis,
Quidquid agit rerum, quidquid et eloquitur,
Nil non laude scatet, nil non super aurea dignum est
Moeoniis ferri sidera carminibus.
368. De laudibus Lydae.
Cui videar nimium Lydae tribuisse, loquentem
Huc veniens Lydam audiat ille semel.
Mendacem patiar, nulli et credenda locutum
Me dicat, videar ni tribuisse parum.
369. In idem argumentum.
De te jamdudum tacui, longumque tacebo,
Olim perpetuum quae mihi carmen eras,
Nec tibi enim, quidquid scribo, mihi nec placet ipsi;
Judice me, nisu quolibet ingenii.
Haud possum optatum veri contingere finem,
Judice te, verum, Lyda, supergredior.
370. Cunichius et Pindemontius coram Lyda ante aram amicitiae perpetuum jurant amorem.
Pindemonti, aram sacro hanc Cunichius, ambo
Quam colimus, magnum numen, amicitiae.
Hic Lyda coram alternum juremus amorem,
Servandum stabili tempus in omne fide.
Qui fallet, divamque unam, similemque dearum.
Irasci Lydam sentiat ille sibi.
371. De Lyda et importuno morborum narratore.
Lyda tacet, cupio quam solam audire loquentem;
Tu loqueris, solum quem cupio tacitum.
Heu loqueris, narrasque tuae deliria mentis,
Morborum longas scilicet Iliadas.
Et tamen ex alto curnam suspiria moestus
aegra traham interdum pectore, Avite, rogas?
372. Ad Aulum de Lyda, quae illum de folle insulsa narrantem patienter auscultaverat.
Felix, ludicro de folle insulsa loquenti
Aures cui Lydae tam patiere diu!
Non ludi studio, studio magis illa tenetur,
Aule, tui: e caro quidlibet ore sapit.
373. Ad Postumum, cur ejus carmina, etiamsi obscura sint, Lydae sint clara.
Postume, quae scribis quod pervidet omnia Lyda,
Tu credis nil non scribere perspicue.
Laus, tibi quam tribuis, non est tua, sed mage Lydae,
Multa ipsis mire quae videt in tenebris.
374. Rogat Lydam, ut se moneat, si quid obscurum scripserit.
Obscurum si quid scripsi, mea Lyda, moneto;
Quidquid luce caret, luce carere puto.
Nec quidquam non luce caret, quod tu modo cursim
Lectum non primo dispicis intuitu.
Hic metus est potius, ne multo obscura, sagaci
Ingenio ut polles, sint tibi clara satis.
375. Ad Petrum Aloysium Pizzellium, Lydae filium.
Petre, tibi mirum tribuit natura leporem:
Est aliquid quod te Lyda parens genuit,
Cujus et arguto interdum pendemus ab ore,
Sparsa jacit multo dum sale dicta pater.
Fide modo ipse tibi, tacitus nec pectore conde
Sensa animi, haudquaquam digna latere, tui.
Laedimur, assidue insulsi quod multa loquuntur;
Si taceant salsi, funditus occidimus.
376. Timet, ne Lyda secum legendi consuetudinem intermittat.
Prima dies mihi jam dempta est, mox deinde secunda
Demetur, dein mox tertia, dein reliquae.
Hora etiam facta est contractior: ante placebam
Festine, sero nunc veniens placeo.
Nec queror; esse meae nec vile hoc quidquid opellae,
Esse gravem nec me jam tibi, Lyda, puto.
Sed tantum doleo, si res hoc ire tenore
Pergat, quod mecum nil, mea Lyda, leges,
Qua mihi cum socia sapiunt mire omnia, Homeri
Qua sine lecta mihi carmina desipiunt.
377. De Lyda, nihil simulante, plurima dissimulante.
Alba tibi pullo vestis praetexta colore;
Quam simplex eadem es, vafraque, Lyda, docet.
Simplex, quod simulas nihil unquam; vafra, quod ut res,
Ut tempus poscit, plurima dissimulas.
378. Lydae laudes.
Aequari genus haud renuam muliebre virili,
Lydae multa foret si mulier similis;
Solis ad occasum sed primo solis ab ortu
Lydae aliam quis erit qui similem inveniat?
379. De Lyda inter agendum lectioni intenta.
Pingit acu, discitque lego quaecumque, Minervae
Et mente et docta Lyda operata manu.
Curam operi nec demit opus; tanta indita miro
Vis est, multa gerit quo simul, ingenio!
380. Lydae laudes.
Foemineum generi ne confer, Lyda, virili;
Te cuivis praefer, si placet, ipsa viro,
Cui tribuit natura uni, quaecumque virile,
Foemineum decorant quae bona cunque genus.
381. Ad Lydam, de Lagoide, Romanarum formosissima.
Romuleas inter celebrans laeta orgia nuptas,
Atque terens curru Flaminiam aureolo,
Lyda, rogas, fuerit quo modo induta Lagois;
Nec mentem adverti, visum ego nec memini,
Qua fuerit forma, quam vultu grata decoro,
Quam pulchras inter pulchrior, id memini.
382. De se carmina Terentii cum Lyda legente.
Sic mihi suavidici mulcent cor verba Terenti,
Sirenum cantu dulcia verba magis,
Ut, si quid peccat, videam nihil; omnia mira
aeque vesano caecus amore putem.
Id mihi ego ignotum nuper contingere sensi;
Admonitu et duplici, Lyda, cavere tuo.
383. Laudes Lydae.
Ingenium Lydae laudabam et verba diserta,
Et natura illi quae bona cuncta dedit.
Nunc, Lydam ut penitus pernovi, pol mage laudo
Illaec ipsa sibi quae bona cuncta parat.
384. In die, quo cum Lyda Vaticanas aedes visum iverat.
Nulla fuit toto lux haec mihi laetior anno,
Nulla magis memori pectore digna coli,
Dum Vaticani regales visimus aedes,
Tecum perpetuo quo, mea Lyda, fui;
Tantaque tot rerum vidi miracula, nec, quam
Mirarer, ni te, res tamen ulla fuit.
385. In quemdam, qui dixerat, poetam intempestive Lydam laudasse. 37
Laudavi Lydam, re non patiente, locoque,
Nempe ut laude mea gaudeat illa magis.
Pro re, proque loco mos est laudare vel hostem,
Intempestiva laude patescit amor.
386. Quo loco esse velit apud Lydam.
Hoc sat: amicitiae legem hanc dicamus uterque,
Nulla non maneat quae, mea Lyda, die.
Ut tu prima mihi, tibi sim non ultimus ipse;
Tu mi aliquem, ipse omnes ut tibi posthabeam.
Hoc mihi deberi tantum volo; quod fuat ultra,
Eximii ducam muneris esse loco.
387. Laudat Lydam.
Ex quo, Lyda, semel te novi tempore, noram
Quas prius, una omnes displicuere mihi.
Nulla placet prorsum; partim placet, esse videtur
Si qua modo ex aliqua parte tui assimilis.
388. Ad Lydam de tonitru.
Optavi toties tibi quod, mea Lyda, virili
Esse animo tandem fortis ut inciperes,
Id tibi perfectum laetor, quae, dum tonat axis,
Non cessas doctae fila movere Lyrae;
Fortis, seu tanto nihil es tremefacta fragore,
Tam bene dissimulas seu tremefacta metum.
389. Ad Pollam. De Lyda foeminarum praestantissima.
Ex quo Lyda mihi caepit notescere, cur tu,
Cur aliae haud placeant jam mihi, Polla, rogas.
Dic tu; se claro simul ac sol extulit ortu,
Cur toto apparent sidera nulla polo?
390. Ad clarissimum 38 poetam de Lyda.
Lyda mihi est unum carmen: Lydam mea certat
Musa domos coeli tollere in astriferas;
Qualis et est, talem seris ostendere saeclis,
Illius ignoret ne decus ulla dies.
Hoc mihi opus, haec cura, labat sub pondere sed mens,
Nec par heu magnis ausibus ingenium.
Tu fer opem, tu junge meis tua carmina, vates
Olim cantata clarus ab Euridice,
Te mihi, Sebethi linquentem flumina, quando
Fors bona Romanum huc attulit ad Tiberim.
Crede, una haec omnes longe anteit heroinas;
Orphaea haec longe dignior una Lyra est.
391. De Quinto et Lyda diversas vitae rationes officii causa laudantibus.
Dum tibi blanditur Quintus, tu reddere Quinto,
Lyda, parem dum vis officiosa vicem,
Ille tibi mollis laudavit commoda vitae,
Illi tu firmae robora divitiae.
Falsi ambo: nec tu mollis nam commoda vitae,
Ille probare marem nec pote duritiam.
392. Ad Lydam, longum iter suscepturam.
Lyda, tibi metuo, quod strenua suscipis, eheu,
Longum iter, immodico dum calet igne via.
Tu ne adeo gracilis bis quinas, Lyda, per horas
Solis torrentes excipies radios?
Parce tibi, parce, o, nobis, quicumque timemus,
Quae tu non metuis, tristia damna tibi.
Te juvet in gelida spatiari molliter umbra:
Solem, quae agresti est corpore, dura ferat.
393. Ad Lydam. De narratore eadem pluries repetente.
Iste placet suavis narrator, Lyda; placebit
Atque diu, dicet si modo quidque semel;
Verum iterum atque iterum si dicet, Lyda, molestus
Jam fiet nostris auribus, atque animis.
Cantari toties, nec mentes laedere et aures,
Id vix divinae contigit Iliadi.
394. Ad Postumum, aegre ferentem, se a Lyda prae Celso contemni.
Quod te prae Celso contemnit Lyda, molestum est,
Credo equidem, at fieri, Postume, jure vides;
Si modo quod cuncti, magni, parvique videmus,
De te, deque illo, tu quoque, amice, vides.
395. Ad Janum peregre euntem.
Ergo ibis, flavum et Tiberim, Romamque relinques,
Et Lydam et Lydae hoc dulce sodalitium?
Ibis, Jane; utinam nostri memor, usque tui nos
Ut, quamvis absis, hic erimus memores,
Robur et ingenii mirum, sensumque decori
Dicemus, mores et simul aureolos
At desiderium spes leniet una, paternis
Rursus ut egressus sedibus huc redeas.
Hunc (juvat augurio lacrymas detergere) nobis
Fata ferent olim candida Luciferum.
396. Ad Lydam se aegrum visentem.
Fida tuum crebro quod visis Lyda sodalem,
Solari dulci pergis et alloquio,
Mi demis morbi, quae multo est maxima, partem,
Convicta cogar ne procul esse tuo,
Neve tuis caream, queis mulces pectora, dictis,
Atque meram instillas auribus ambrosiam.
Hoc modo ne desit; videar mihi, Lyda, valere,
Crura licet saevus mordeat usque dolor.
397. Dolet, si Lyda a se aliquando dissentiat.
Tulla ubi quid mecum pugnat, diversaque fertur,
Id lenta facilis mente animoque feror
Irascor, mecum pugnas cum, Lyda, videntur
Et vera interdum quae mihi, falsa putas.
Id quinam fiat, possum tibi dicere verum:
Ut nemo dicat, sat, reor, ipsa vides.
398. De se Lydae irato.
Asperius si quid dixi, nil, Lyda, reponis
Iram nil contra mitis et indomitam.
Scilicet hoc frangitque animos et me mihi cogit
Irasci ac totis erubuisse genis;
Tam leni ac placidae quidquam dixisse puellae
Quod potui vecors et ferus asperius.
399. Sub fronte severa animam dulcem inesse Lydae viro.
Vidi equidem querno sub cortice condita mella,
Atque videns, mecum haec pectore sub tacito:
Horridula haec facies quam dulcia condit? Ut intus
Quod latet externa dissidet a specie?
Huic similis vir, Lyda, tuus. Sub fronte severa
Corda gerit dulci dulcia melle magis.
400. De interpellatis lectionibus ad Lydam.
Mille morae officiunt tecum, mea Lyda, legenti,
Quaeque lego cogunt ponere de manibus.
Nec periisse tamen mihi tempus conqueror. Ulla,
Qua tecum versor, non perit hora mihi.
401. De domo Pizzellia.
Cui conjux, nati, levir tuus, optima Lyda,
Cui tu praesertim es cognita, Lyda, semel,
Mirer pol, quino mentem devinctus amore,
Ille domum vestram ni propriae anteferat.
402. Ad Victoriam Odescalchiam. De Lyda.
Cunctas pol vincis longe, Victoria, matres,
E cunctis Lydam sed tamen excipio:
Esse parem cui te soli reor et reor esse
Id plus, quam cunctas vincere longe alias.
403. In Leonillam. Poeta spretus ob senectutem.
Est aliquid viridem praeter, Leonilla, juventam,
Est, quod amet mulier, quae sapienter amat.
Quae sapienter amat, mulier sed mira, volucri
Phoebaea et multo rarior exoritur.
Hinc tibi quam placeam, atque aliis, nil scire laboro;
Quod me Lyda senem non fugit una, sat est.
404. Ad Lydam, de bellariis Neapoli allatis.
Salve, o Parthenope, divum domus, unde revertens
Hanc praesul nobis attulit ambrosiam,
Munere, Lyda, tuo qua vesci ut contigit, arsi
Continuo, ad carmen pectus et incaluit.
Incendi hac vatem posthac decet: unda, valeto,
Quae fluis Aonio Castalis in nemore.
405. Ad Lydam. Quid sibi propositum habeat in satyra scribenda.
Haud hominum insecter quemquam. Peccare videntur
Quae mi homines tantum scribere, Lyda, juvat.
Probra loquor, tacito sed nomine; turpior unde
Sit per me nemo, verum aliquis melior.
Scilicet agnorit qui se, maledictaque vitans
Mores ad laudem verterit ipse suos.
406. Ad Lydam. In idem argumentum.
Lyda, meo agnoscet qui se se in carmine laesum,
Audebit nemo se tamen esse queri;
Nam laesum incipiet si quis se dicere, probrum
Vesana incipiet prodere voce suum.
Quodque ibat vacua telum sine vulnere in aura,
Obvius ipse ultro scilicet excipiet.
407. Ad Lydam, ut sibi minime sua videnti loco speculi sit.
Cuncta videt, se se ipse oculus non cernit imago
Vera est humani scilicet haec animi.
Nempe videt, mea Lyda, alios, se non videt ipsum,
Sit tamen et si acri praeditus ille acie.
Hoc ego me ostendi cupio mihi; teque rogare
Haud cesso ut speculi sis mihi saepe loco,
Dicere nec parcas, quae pecco; quae tibi visa,
Ipse, mihi nimium proximus, haud video.
408. Ad Lydam. De se laeto animo vivere cupiente.
Lyda, velim nunquam non laetus vivere; at illa,
Quam faciat veram laetitiam, ratio.
Ipsa etiam, abscissum gnati dum portat Agave
Saeva caput laetis vocibus exululat.
409. [ = Sat. 778]
Ad Lydam. In Turpilium, foedum poetam.
Odi Castalidas, Phoebum odi, odique poetas
Lassatus fatui carmine Turpilii.
Quo lecto, mihi mens, hausto ceu plena veneno
Torpet, Pierios nec meminit numeros,
Nec tibi, quod solita est, persolvere, Lyda, diurnum
Qualiscumque potest carminis officium.
410. De Lyda, Antigenem ac Postumum alium alio modo excipientem.
Coeptum opus, Antigenes cum venit, Lyda relinquit;
Venisti cum tu, valdius urget opus.
Non mirum hoc: operi praestat sermo illius; istis
Effutis quae tu, Postume, praestat opus.
411. De Lydae constantia in Tucca non audiendo.
Multum Lyda sapit, quod te tam saepe vocantem
Non audit, coeptum fortis et urget opus.
Nil sapiat, cessans aequam si praebeat aurem,
Sueto multa loqui, dicere, Tucca, nihil.
412. Ad Plancum terrifica Lydae narrantem.
Horrendos terrae motus, vastaque ruina
Hausta simul miseris oppida cum populis,
Fulguraque et tonitrus narrasti et perdita letho
Multa virum, multa et corpora quadrupedum.
Quae dum persequeris, nimio terrore molestum
Lyda tamen placido pectore, Plance, tulit.
Ausa nec est maesto sermoni ponere finem,
Laeta etenim fantem te magis illa timet;
Atque tuos horret lusus, fatuosque lepores,
Atque senis blando verba proterva joco.
413. In amicum jurgiis sibi Lydam vindicare conantem.
Quod se Lyda tibi non tota impertit, amice,
Arguto haud cessas multa dolore queri.
Est qui posse queri credit se justius, uni
Impertit se se quod nimis illa tibi.
Nam tua dum metuit sibi jurgia, te prope solum
Observat, curat, sevocat, alloquitur.
Felix! Cui saevis licet ista parare querelis,
Ille sibi nullis quae parat obsequiis.
414. Janetta Lydae catella loquitur.
Salve, Lyda, tibi quod vixi cara; poeta
Mi tuus hunc moerens constituit tumulum:
Forsan et Elysios Janettam ducet in hortos,
Inque altis faciet fulgere sideribus.
Queis non tam laetor rebus, quam me procul esse,
A dulci esse procul discrucior domina.
415. Ejusdem catellae tumulus.
Lydae parva comes tegor hoc Janetta sepulcro,
Rara canis dominae digna placere meae.
Cui tam cordatae, tam salsae, tamque venustae,
Clarent eximia quae modo laude, placent.
416. Mariae Pizzelliae (Lydae) Meropen Scipionis Maffei mirifice agenti.
Maffeum attonitas mirabar, scribere talem
Eximius vates qui potuit Meropen.
Nunc magis admiror te, praestans foemina, talem
Quae voce, atque oculis, vultu et agis Meropen.
Illum certe aliquis carpsit: te carpere, ut ipsa
Spectatrix adsit, non queat invidia.
417. Ad eamdem.
Quod caput esse artis dicebat Roscius, unum
39Quod non posse ulla tradier arte tamen,
Id pol ego, quid sit, didici, Pizzellia, dum tu
Sollicitam curis nuper agis Meropen.
Vultu etenim ex omni, motuque, statuque tuo se
Prodebat, palmam cui dabat ille, decor.
418. Ad eamdem.
Ah quid agis, mater? Natum vis perdere? Nati
Ultrix tela manu projice, ne misero,
Heu misero, infelix, dulcem, tua munera, vitam
Eripe. Spectaclo sic animum attonitus
Clamavi (horrebant artus et corda micabant,
Perque genas ibant, perque sinum lacrymae)
Dum furiis agitur, stricto dum turbida ferro
Sopitum, Merope, jam ruis in juvenem.
Nec sensi vana me ludi ab imagine: gnato
Sed lethum, matri sed scelus extimui.
419. Ad eamdem.
Reginam egisti pulchre, pulchreque parentem;
Olli majestas, huic erat aptus amor.
420. Ad Violantam Pizzelliam Mariae filiam.
40 Vis te collaudem plene, Violanta, tuas quod
Egregie partes egeris in Merope?
Non opus est multis; uno dicam omnia dicto:
Matre mihi visa es filia digna tua.
421. Ejusdem epigrammatis versio Italica ab eodem Cunichio facta.
Che dirò mai di te, Violante bella,
Che così al vivo rappresenti Ismene,
La di Merope fida Amica, e Ancella?
Dirò: a tal madre tal figlia conviene.
422. [421.] De eadem Violanta.
Te laudo, Violanta, tuas virguncula partes
Sic quod agis sciteque et timide et lepide;
Voxque tua et gestus mire placet, at placet aeque
Virgineus qui te praepedit iste decor.
423. [422.] Ad Mariam Pizzelliam Medeam agentem.
Egisti pulchre Meropen, Pizzellia. Quid ni
Matrem pulchre ageres tam tibi consimilem?
Hoc magnum, hoc mirum est, matrum longe optima, pulchre
Medeam quod agis tam tibi dissimilem.
424. [423.] De eadem.
Nulli non magni fis, o Pizzellia, nulli
Non laude omnigena tolleris astra super.
Id pulchrum est, fateor; multo sed pulchrius illud,
Interea quod te despicis ipsa tamen.
425. [424.]
Egisti e Merope quiddam, Pizzellia; largo
Mi fletu exangues immaduere genae,
Intremuere artus, vario turbata tumultu
Continuo est imo in pectore mens animi.
Scilicet admonitu a parvo subiere, ciebas
Quos tota motus mirifice in Merope,
Cum versare omnes mihi sensus, meque solebas
Saepe mihi, attonito persimilem, eripere.
426. [425.] De eximio cantu Petri Pizzellii, Mariae filii.
Fecisti sic, Petre, modos nil dulcius esse
Ut queat, ut mi, ullo tangier haud soleo
Qui cantu et varios vocum sentire lepores,
Omnem sed videor surdus ad harmoniam;
Isti ubi concentus aures contingere primo
Incipiunt, subito cor trepidum exsiliat,
Horrescantque artus, circum et praecordia serpat
Nescio quid dulci dulcius ambrosia.
Noster salve, Orpheu; qui me sic moveris, hercle
Ipsa tuis passis saxa movere modis.
427. [426.] De Mariae Pizzelliae dolore, aegrotante Petro suo filio.
Aegrotat leviter Petrus: quid mater? Acerbum
Anxia sub molli pectore vulnus habet;
Nec queritur, moestos nec languidulo singultus
Ore ciet, tristi nec rigat imbre genas,
Sed pallet suspensa animi, sed contremit artus,
Sed trepido infelix aestuat usque sinu,
Itque, reditque, locum et mutat, mutatque colores,
Alternatque omnes corde micante metus.
41Parce, o plura parens, ipsam et te respice; morbus
Qui levis est gnato, jam gravis iste tibi est.
42 Note: 10
428. [427.] In febrim, qua Petrus, Mariae Pizzelliae filius, laborabat.
I procul et Stygios, unde huc digressa, revise,
Egregio juveni febris acuta lacus.
I procul hinc, si quis pudor est ac multa, paramus
Quae tibi certatim dicere, probra fuge.
Hic perstare juvat vel si tamen; illius exi,
Et nostro potius te, mala, conde sinu.
429. [428.] Ad eumdem Petrum.
Gaude, Petre, vales quod jam tu; sed mage gaude,
Tota domus tecum quod tua convaluit.
Illud fortunae debes, artive medentum,
Virtuti hoc debes, moribus atque tuis.
430. [429.] Ad consuetum Mariae Pizzelliae sodalium coetum, de Joanne ejus viro et
filiis absentibus.
Quod procul est Violanta, procul quod Petrus, uterque
Hoc coetu a nostro, credite, ocellus abest.
Quod procul est sapiens et acuta nare Joannes,
Hoc coetu a nostro, credite, nasus abest.
431. [430.] De imagine Mariae Pizzelliae a Leucone picta.
Egregie Leucon te pinxit: pingere quiddam
Pulchri, ego quod video, non tamen evaluit.
Id sentire magis quid sit, quam dicere possum.
Suada? Venus? Multo gratia plena sale?
Anne decor miro componens cuncta lepore?
Ipsa ne mens pulchra conspicua in facie?
Quidquid at est, rarae multo est pars maxima formae,
Quidquid at est, nulla pingier arte potest.
432. [431.] De eadem. Ad Leuconem.
Tu Mariae speciem quisti mirandus et ora
Solesti, Leucon, pingere pulcra manu.
Ars tua nil majus possit. Mihi pingere Phoebus
Posse animum et mores annuit eximios,
Ingeniumque sagax et doctrinae genus omne,
Consiliumque ingens, dives et eloquium,
Quae mihi venturis fuerint cum prodita saeclis,
Tota ibit gentes nota per innumeras,
Atque inter primas nomen feret heroinas
Major et Evadne, major et Ermione.
433. [432.] De imagine Joannis Pizzellii, Mariae conjugis.
Leuco, tua sic est Pizzellius arte Joannes
Pictus, ut esse queat nil magis assimile.
Os idem est, idem formoso vultus in ore,
Toto eadem in vultu mens prope conspicua.
434. [433.] De imagine Violantae Pizzelliae, Mariae filiae.
Leuconis haec picta manu Violanta loquetur
Jam, credo, egregium laudet ut artificem;
Ut sileat tamen ipsa, omnes formamque puellae,
Egregium et tollent laude pari artificem.
435. [434.] In idem argumentum.
Haec Leuconis opus, Violanta, est; pulchra puellae
Ora, manum docti mirer an artificis?
436. [435.] In idem argumentum.
Sic Violanta tibi picta est, doctissime Leucon,
Leucon Felsinei gloria rara soli;
Ut mentem pulcra defixo in imagine sit mi
Non verae similis visa, sed esse eadem.
437. [436.] 43 [ = Enc. 294] In idem argumentum.
Unde istaec pulchrae deprompta est forma Dianae,
Optavit pingi quam Violanta sibi?
Fallor, an eximiae formoso ex ore puellae
Quae deceant ipsas perspicis ora deas?
438. [437.] In idem argumentum. Extemporale. Ad pictorem et matrem.
Laudaris similem Violantam pingere, Leucon;
Laudaris veram tu genuisse, parens.
439. [438.] De imagine Petri Aloysii Pizzellii.
Petrus hic est, Leuconis opus, quod magnus Apelles
Mireturque tuens et velit esse suum.
440. [439.] Aliud.
Sic Petrum, Leucon, pinxisti, ut verior ipso
Effigies reddi non queat e speculo.
441. [440.] In idem argumentum.
Arte tua Petrum formosa in imagine vero
Pinxisti, Leucon, usque adeo similem,
Attoniti aspectu Petrum ut juremus amici,
Non unum nobis vivere, sed geminum.
442. [441.] Ad Leuconem.
Pingere vis pulchre Violantam? Pinge Dianam,
Virgineo qualis sed praeit ore choros.
Pingere vis pulchre Petrum? Pingatur Apollo,
Sed qualis tractat post fera bella lyram.
Pingere vis Mariam? Latonam pinge, sed almo
Palladium in vultu fulguret ingenium.
443. [442.] Laudat Lydam, quod communi sensu prae ceteris foeminis praedita sit.
Foemina communi quod sensu est praedita Lyda,
Non parvam id laudem, sed reor eximiam.
Cetera si desint, quod pulchra est, quodque diserta,
Dote omni et praestans corporis atque animi;
Cuncta haec si desint, magnum est quod contigit uni
Certe id, foemineum quo caret omne genus.
444. [443.] Cur dijudicante de carminibus suis Lyda poeta semper gaudeat.
Lyda probat semper mea carmina. Quae bona si sunt,
Laetor, quod sapiat; sin mala, me quod amet.
445. [444.]
Ad Lydam. De medicis contemnendis.
Quaeris, qui valeam tam firmo corpore? Dicam:
A me omnes longe submoveo medicos.
Quod si quem patior mihi venam tangere, quidquid
Praescripsit, monuit, credere nil soleo.
Tu fac idem, mea Lyda, viamque insiste valendi,
Quam monstro, fortis pectore magnanimo.
Re jam docta scies, medicos qui despuit omnes,
Ut validus nullis indigeat medicis.
44
446. [445.] Ad Lydam. De chirurgo ei venam incidente.
Iste tuus vitae largitor, Lyda, peremptos
Qui prope jam caecis excitat e tumulis,
Cum tibi contingit salientem sanguine venam,
Ima mihi trepido corda pavore micant.
Arte valet, fateor, verum ars me territat ipsa.
Lyda, manu horrendum est tangier a medica.
447. [446.]
Ad Lydam. De pulchro.
Arida cui macies abductos contrahit artus,
Ac tenui circum vix tegit ossa cute,
Cui longos nutant imitantia crura bacillos,
Cui corpus graciles aequat araneolos,
Hic miram est formam nactus, te judice, Lyda,
Huic pulchro fieri contigit eximie.
Quid dicam? Fuerit si quis mihi scilicet hortis,
Optabo pulcher fiat ut ille tibi.
448. [447.]
De prole gemina Lydae et de multa Gelliae.
Lyda suam gemina dumtaxat prole, tuam tu
Auxisti multa, Gellia, prole domum.
Sed quis non auri potius duo magna talenta,
Quam sibi quadrantum millia multa velit?
449. [448.] De Lydae eadem iterum narrantis lepore.
Fabula, cum primo narrasti, grata; secundo
Cum narras, eadem est fabula grata tamen.
Non res delectat mentem nova, sed tuus iste,
Iste tuus fantis, Lyda venusta, lepos.
Qui dum aderit, narra quidvis iterumque, iterumque:
Dicta queo decies dicta putare semel.
450. [449.] De Aegles ac Lydae forma.
Displicet Aegle aliis, Lydae placet. An sua forma
Quod formae objectu crescit ab oppositae?
451. [450.] Purgat se Lydae.
Quod similem dixi tibi prima aetate puellam,
Non est cur possit pulchra puella queri.
Parce queri tu, Lyda; tuae, o pulcherrima, formae
Non par illa mihi, dicta sed est similis,
Sic Helenae, credo, multo cum grandior esset,
Tros aliquis juvenem contulit Andromacham.
452. [451.] Poeta conatur Lydae quam minime displicere.
In te, Lyda, mihi quando nil displicet, in me
Saltem pauca velim quae tibi displiceant.
Hoc certe conor quavis; longoque labore,
Ingenti et studio forsitan efficiam.
Efficiam hoc certe, conor quas demere mendas
Ipse mihi ut facilis tu patiare magis.
453. [452.] Ad Lydam nihil nimium admirantem.
Quod tibi nil nimium video, mea Lyda, placere,
Hoc in te nimium mi, mea Lyda, placet.
454. [453.]
Laudat Lydam.
Inter Romuleas quaenam sit prima puellas,
Si roger, haud dubitem dicere, Lyda mea est.
Nec verear, ne quis credat me falsa locutum,
Si de se vocem nesciat ipsa meam.
455. [454.] De carminibus suis a Lyda recitatis.
Cum mea mi recitas tu carmina, Lyda, videntur
Carmina pol mire tum mea pulchra mihi.
Tum sensus, tum verba placent, tum nil hiat usquam,
Nil durum est usquam, nil sonat asperius,
Nil est non salsum, nil se non sensibus imis
Insinuat dulci dulcibus ambrosia.
Tunc ego me primo, veram dein altius ut rem
Inspexi, tantum te, mea Lyda, probo.
456. [455.] Pizzelliam in Lydae nomine latere docet.
Qui Lydam legit heic, nec te Pizzellia novit,
Quae lateat Lydae in nomine diva, rogat.
Sed qui te novit, Lydae sub nomine laudes,
Me tacito, agnoscit protinus ipse tuas.
457. [456.] De Lydae judicio.
Lyda, probas mea si tot carmina, digna probari
Quod sint, judicium mi placet hercle tuum.
Si non digna, probas tamen omnia, mi placet hercle
Magnus judicium qui tibi perdit amor.
458. [457.] Lecturus Homerum cum Lyda.
Altos, Lyda, boni sensus quaeramus Homeri:
Ortum, obitum quaerant, factaque grammatici.
Scire sat est, Phoebi quam multo lumine plenus,
Scire sat est, quanto scripserit ingenio.
459. [458.] Ad Lydam, quae mulierem torvo vultu pulchram dicebat.
Nec mihi foeminea placeat vir, Lyda, virili
Nec mulier forma: laus sua quemque decet.
Quare istam, torvo Mavor cui spirat in ore,
Ut solita es, pulchram dicere parce, precor.
Te potius gaude non falsa laude probari,
Cui placido mitis ridet in ore Venus.
460. [459.] De Lydae hortulo ac villula.
Hunc amat, hunc hortum visit mea Lyda, pusillam
Hanc bona cum gnatis gaudet adire domum.
Gaude, parva domus, gaude hortule. Carmina si quid
Nostra valent, vobis non leve nomen erit;
Vosque sibi ostendi, rarae monumenta puellae,
Longinquo veniens hospes ab orbe volet.
461. [460.] In idem argumentum.
Parva domus, nec nota urbi, tuque hortule, qui nunc
Spretus et haud ulla cultus ab arte jaces,
Pulchra suis huc cum gnatis, cumque bonorum
Tot comitum coetu se mea Lyda ferat.
Incipies late multa clarescere laude,
Et passim ferri multa per ora virum,
Atque mihi si Musae aderunt, si dexter Apollo,
Ipsis dici hortis clarior Hesperidum.
462. [461.] Ad Lydam. Commoda senectutis.
Quid mihi longa ferat, quaeris, mea Lyda, senectus?
Pernoscam laudes ut magis usque tuas;
Quoque minus fatuo mens haec turbatur amore,
Hoc videam, quam sis digna ut amare, magis.
463. [462.] Ad Lydam, unde "rivalis" nomen originem habeat.
Unde habeat nomen "rivalis", Lyda, requiris.
Communi a "rivo" nomen habere patet;
Quem sibi ceu proprium si quis male vindicat uni
Irae ac rixantum jurgia saeva calent.
Huic simile exercet si quos certamen amantes,
"Rivales" vulgo dicere quisque solet.
Quod genus hercle tuos nemo est, Lyda, inter amicos,
Qui te concordi pectore semper amant.
Nam rixas cohibet virtus tua, seque pudica
Mente coli miti gaudet amicitia.
464. [463.] Comitem Lydae si iturum quolibet dicit.
Dixti, cum Lyda visne ire? Locumque parabas
Dicere; respondi sed prior ipse, volo.
465. [464.] In illud Terent. Andr. III. 1., "Quoniam id fieri quod vis non potest,
velis id, quod possit".
Quae tibi vis, quando non fiunt, quod potes unum,
Tu fac quae fiunt ut tibi, Lyda, velis.
Seu tibi res, rebus seu te submiseris ipsa,
Usque tibi prona vita feretur aqua.
466. [465.] Ad Lydam. De suis scriptis.
Quae populo placuere, tibi si, Lyda, placebunt,
Incipient demum scripta placere mihi;
His mage sin videam te offendi, non mea scripta,
Non erit ut facilis mi placeat populus,
Nec numerare etenim soleo, sed (vera quod hercle
Praescribit ratio) pendere judicia.
467. [466.] De Lyda fabellas narrante.
Per ludum, atque jocum fabellas narrat aniles
Sic, queat ut doctos Lyda tenere viros.
Sic, fieri quae non possunt, tamen omnia pingit,
Nil ut non credas, dum loquitur, fieri.
468. [467.]
De laudibus Lydae senescentis.
Nondum, Lyda, tibi venit rugosa senectus,
Nec formae rarus fugit ab ore lepos.
Ut tamen id fiat, quis te contemnere possit?
Quisnam te idcirco possit amare minus?
Quem tua non tentat facundia, quem, tibi mentem
Qui ciet, ingenii vividus iste vigor?
Omnigenaeque ingens doctrinae aggesta supellex,
Visque alti, rerum provida, consilii?
Totque aliae dotes, queis nil praestantius esse,
Queis nil esse homini possit amabilius?
His tu semper eris nulli non cara, vel ipsam
Annorum ut vincas Deiphoben numero.
469. [468.] De laudibus Lydae.
Foemineo generi quidquid natura decori
Indidit, omne id adest, o mea Lyda, tibi.
Foemineo generi, quidquid mos pravus inepti
Addidit, omne id abest, o mea Lyda, tibi.
Ergo cuncta placent, ulli nil displicet in te;
Nulla est grata magis, nulla molesta minus.
470. [469.] De Lydae laudibus.
Quo se cumque tulit, quoquo vestigia flexit
Lyda, simul fausto Pax venit alma pede,
Et placido mitis vultu Concordia, quique
Fida virum jungit pectora sanctus Amor,
Atque bonae mentis cultrix jucunda Voluptas,
Et juncta ingenuis Gaudia laeta jocis.
Jure igitur talem sequimur; debemus et uni
Quod vitam heic hilares degimus, o socii.
Nosque inter varii natura et moribus, usque
Fraternae colimus foedus amicitiae.
471. [470.] De Lydae in summis laudibus modestia.
Lyda potest omnes, quotquot sunt, ore puellas,
Lyda potest omnes vincere mente viros.
Sponte sua gaudet sed cedere Lyda puellis,
Sponte sua gaudet cedere Lyda viris.
Ergo illam, quoties vicit, victaeque puellae,
Et victi certant semper amare viri.
472. [471.] De Lydae lepore in narrando.
Quid vis eloquii possit, quid Suada, quid ille
Ambrosius blando qui fluit ore lepos
Mulceat ut sensus mira dulcedine, captam
Ut mentem arbitrio verset agatque suo;
Si quis adhuc nescit, pulchre sciat, o mea Lyda,
Narrantem si te quidlibet audierit.
473. [472.]
In idem argumentum.
Segnius irritant animos demissa per aurem,
Flaccus ait, quam quae subdita sunt oculis.
Id fateor, quoties alii, mea Lyda, loquuntur,
Sed cum tu loqueris, tum prope diffiteor.
474. [473.] De Lydae in virtute constantia.
Qualis Lyda die primo est mihi cognita, multas
Talem post messes, atque hyemes video.
Foemina, quod rebar fieri vix posse, virorum
Nullum constanti non animo aequiparat.
Ingenio et stabili mire omnes una refutat,
Queis leve foemineum dicitur esse genus.
475. [474.]
De Lydae laudibus.
Qui te, Lyda, videt, coelo istam laudibus effert,
Quae possit magnas forma decere deus.
Qui te, Lyda, audit rerum tot mira loquentem,
Ingens prae forma suspicit ingenium.
Qui sensus at, Lyda, tuos pernoverit, hercle
Ingenio mores praeferet eximios.
476. [475.] De laudibus Lydae prae Pholoe ac Phyllide.
Cur Pholoen raro, raro cur Phyllida visam,
Assidue at Lydam, Postume, saepe rogas.
Quod miror Pholoen, miror quod Phyllida, verum
Sic, aliquid laudis cogar ut excipere:
At contra miror sic Lydam ex omnibus unam,
Haud quidquam, laudis cogar ut excipere.
477. [476.] De Lyda laudes suas minime agnoscente.
Illi quas tribuo laudes agnoscere nunquam
Lyda solet; jungo hanc laudibus ergo aliis,
Et saeclis testor venientibus: optima Lyda
Nil non laudis habet, nec scit habere tamen.
478. [477.] De Lyda rus petente.
Agros Lyda petit; faciles, occurrite, Nymphae,
Una venit vestro digna puella choro,
Quae, dum rura colet, quantumvis sordida, rura.
Non erit ut cultis urbibus invideant.
479. [478.] De amicorum maerore Lyda aegrotante.
Lyda ubi te morbus paullum tentavit, amicis
Continuo verso pallor in ore sedet,
Maeror habet cunctos, torpent formidine mentes,
Incipiunt trepido corda micare sinu.
Hoc mores meruere tui, Lyda aurea, vitam.
Jure tuam ut vitae quisque suae anteferat.
Quidquid et est parvi quamvis tenuisque pericli,
Parvum id tam caro non putet in capite.
480. [479.] Ad Lydam. De se rusticante.
Rura colens, quid agam, quaeris mea Lyda. Revolvor
Ad te absens memori pectore, quidquid agam.
Me liquidi fontes, me florea prata, virentes
Me campos hilarans admonet aura tui.
Ut modo, procero nutantem vertice quercum
Admirans, mecum talia dicta dabam.
Quantum humiles supra dumos tu celsa, puellas
Tantum alias tollit se mea Lyda super.
481. [480.] Ad Lydam senescentem.
Lyda, tibi metuas tardae ne damna senectae,
Prospexit donis nempe Minerva suis.
482. [481.] Lydae imagini subscriptum.
Optima quae mater, quae conjux, quae sit amica,
Quae domina, exemplis haec docet una suis.
Foemineum et quaecumque genus, quaecumque virile
Commendant, mire vindicat una sibi.
483. [482.] Ad Postumum, de laudibus Lydae.
Quae sit Lyda, tibi dici vis, Postume; dictu
Non facile est, dicam sed tamen, ut potero.
Foemineum quaecumque genus, quaecumque virile
Condecorant laudes, Postume, junge simul.
Junxeris ut pulchre simul omnia, dicito: Lydam
Haec, mihi quam finxit mens mea, forma refert.
484. [483.] Lydam laudat.
Lyda, places vel sola; aliis at juncta puellis
Difficile est dictu quam mage, Lyda, places.
Tanto etenim praestas, quanto praestare videtur
Fulgida pallidulis Cynthia syderibus.
485. [484.] De Lydae constantia in virtute.
Fluxa levis mulier; non tu. Virtus tulit alte
Supra foemineum te, mea Lyda, genus.
486. [485.] De Lydae judicio in probandis carminibus.
Lydium ut ad lapidem spectato fidimus auro,
Fido ego carminibus quae tibi, Lyda, placent:
Quid deceat, quid non, mire nam cernis, acutum,
Quidquid inest vitii, nec latet ingenium.
Ut quaecumque probas queat ipsa probasse videtur,
Verax Phoebaeo Pythia de tripode.
487. [486.] De importuna hominis querimonia.
Esse gravem Lydae quum te indignaris, Alexi,
Pergis et arguto multa dolore loqui,
Et miseram questu assiduo vexare puellam,
Signaque mutati dicere cuncta animi;
Qui gravis es (nam cur dicam te falsa videre?)
Sic tamen, ut facili te bona mente ferat;
Ipsa jam, credo, fies onerosior aetna,
Ingens suppositum quae premit Enceladum.
488. [487.] Ad patrem, filiumque amicos (Janum et Petrum Pizzellium) redeuntes in
Urbem.
Et pater et gnatus pariter salvete. Sodales
Cari ambos laeti ut cernimus huc reduces!
Queis procul avectis maeror nos altus hebebat,
Ac desiderii vix erat hercle modus.
Mensibus et multis sunt visi tardius ire
Bis duo, qui ruri vos tenuere dies.
Hoc scit Amor quinam fiat, brevis hora videri
Ut saeclo possit longior esse tamen.
489. [488.] De suis carminibus.
Auctor ego an placeam propter mea carmina, propter
An mea me auctorem carmina displiceant,
Si quis forte roget, dicam: scit Lyda, sed hercle
Ignotum prorsus vult tamen esse mihi.
490. [489.] Adveniente rus Lyda.
Ridet ager, subita capti dulcedine ludunt
Passim lanigeri lata per arva greges,
Laeta magis viridi late se gramine vestit,
Laeta magis vario flore renidet humus,
Laeta magis placidi circum fremit aura Favoni,
Laeta magis puro fulget ab axe dies.
Fallor an huc venit? ... non fallor: rura beata
Venit ad haec fausto jam mea Lyda pede.
491. [490.] Ad Petrum Pizzellium, Lydae filium, ut secum Albanum excurrat.
Petre, veni, Albanos tecum hinc excurrere in agros
Mens avet, atque meum visere Stayadem.
Nam si forte alio visam comitante, foret mi
Pol bene tantum illic tempus ad exiguum.
At tecum laetusque ibo, laetusque redibo,
Atque fruar solido gaudia plena die.
492. [491.] Laus foeminarum a Lydae moribus.
Odit foemineum si quis genus asper, acerbus,
Immanis, videat te, mea Lyda, volo,
Atque tuos noscat mores. Mutatus amare
Foemineum incipiet protinus ille genus.
493. [492.] Ad Postumum. De diversis utriusque in Lydam studiis.
Ipse tibi Lydam nimium laudare, videris
At mihi tu Lydam, Postume, nosse parum.
Quis nostrum peccet non nostrum est dicere, peccat
Judicio absimili sed tamen alteruter.
Verum ego si pecco, tribuo non debita; si tu
Peccas, quod pudeat, debita non tribuis.
494. [493.] Ad Lydam de filio laudato.
Petri, Lyda tui multa de laude loquentem
Si meque audires, Stayadumque meum;
Largo, credo equidem, fletu materna rigares
Non sine jucunda lumina laetitia.
Tali et felicem posses te dicere nato
Sic, matre ut felix dicitur ille sua.
495. [494.] Lydae a morbo recreatae gratulatur.
Qui tibi, Lyda, dolor nec opinus viscera torsit,
Percussit subito pol mihi corda metu,
Ac totum moerore animum complevit amaro,
Dum nil non tacito in pectore triste puto.
Quod nunc ergo vales, tibi laetus gratulor, ipse
Et videor tecum convaluisse mihi.
496. [495.] Vota pro Lydae valetudine.
Alma Salus, habili comples quae membra vigore,
Languoremque abigis, pallidulam et maciem,
Huc ades et lymphas, queis mersat se bona Lyda,
Tange tua praesens tu, dea, tange manu.
Illa tuo valeat si munere, quas tibi laudes,
Quae tibi ego laetus carmina grata canam!
Carmina quae veniens non ulla obliteret aetas,
Fervet ubi, verus qualia dictat Amor.
497. [496.] Cur Lydam tantummodo laudet.
Lydam cur laudo solam? Quod sola videtur
Illa mihi haud impar laudibus esse meis.
Parcus in hac dicor: mirari et scribere si quam
Vellem aliam, dici prodigus inciperem.
498. [497.] Ad Lydam.
Tam procul a populo quae vivis, Lyda, probari
Omni mirifice qui potis es populo?
Nempe tegi virtus cum summa est nescit et ipsis
Luce sua interdum fulgurat e tenebris.
Nube velut latitans multa sol, discutit umbras
Saepe tamen, claris noscitur et radiis.
499. [498.] Lyda rogante Leuconi discessuro fausta apprecatur.
Dum bonus externas hinc Leucon cedit in oras,
Fausta precer vates me, mea Lyda, rogas.
Quid precer hoc melius, cum cesserit, illius et tu
Sis longum et longum sit memor ille tui.
Temporis et spatium quodvis, spatiumque locorum
Vestrae nil unquam demat amicitiae.
Auguror; eveniet: casus rerum haud timet ullos
Sanctus, quem virtus mutua junxit, amor.
500. [499.] Ad Janum Lydae conjugem Romam redeuntem poeta suo ac sodalium nomine.
Jane, tua huc prae te quae venit epistola, miro
Incendit nostrum pectus amore tui,
Nec quisquam est, reducem Tiberina ad flumina toto
Amplecti quin te gestiat ex animo.
Crede mihi, propera; nec differ gaudia nobis,
Gaudia nec differ, dulcis amice, tibi:
Laetior haud ulla est, quam quae lux rursus amicos
Post longum jungit candida discidium.
501. [500.] Ad Lydae conjugem. Torquati Tassi poema latine vertentem.
Miror ego et laudo pol te, Lydae bone conjux,
Torquati Musam quod tua Musa refert.
Sed miror, laudoque magis, quod pangere tantus
Vates tam raro carmina dia soles;
Magnus quod scribis, major quod scribere non vis,
Et famam, vatum proemia sola, fugis.
Macte, o digne tua vir conjuge: fulgere nata
Luce omni, lucem sic premit illa suam.
502. [501.] Certamen cum Corvino in Lyda laudanda.
Laudo ego te, laudat Corvinus, Lyda; nec alter
Tantillum laudis cedimus alterius.
Diceris ambobus prae cunctis una puellis
Doctrina, ingenio, moribus egregia.
Hoc tantum distat nos inter: quae tibi semper
Soli ego, saepe aliis atque aliis tribuit
Largiter ille; solet nullam et laudare puellam,
Quin dicat de te dicere quae solitus.
503. [502.] Ad Lydam. Hora nimis tarda in laetis, nimis festina in tristibus. 45
Hora tibi, haud miror, nimium quod tarda videtur,
Qua Thyrsin gestis visere, Lyda, tuum.
Hora eadem, haud miror, nimium festina videtur,
Quod nobis, quos hic linquere, Lyda, paras.
Tarda oritur, laetum si quid vehit, hora; propinquat
Heu festina nimis, fert ubi triste aliquid.
504. [503.] Lyda collata aliis puellis cultior et formosior. 46
Quos prope te vidi, mihi sic placuere puellae,
Umbra horrens pictis ut placet in tabulis.
Nam collata illis visa es formosior esse,
Cultior et solito tu, mea Lyda, mihi.
505. [504.] Quis vitabit senem vel insulsa loquentem si propior illi Lyda sedet. 47
Aerumna est ingens insulsa et multa loquentem,
Et verba haerentem ad singula ferre senem,
Quem vitare tamen quisnam queat, aut velit, illi
Quandoquidem propior tu, mea Lyda, sedes?
506. [505.] Ob Lydae narrantis leporem amat heroinas, quas narrat et magis cogitur
amare Lydam, quae narrat. 48
Sic priscos narras casus, mea Lyda, loquentis
Sensus ut penitos cernere mi liceat.
Et quo ardes pulchrae mirari laudis amorem,
Inque alta omnigenum mente videre decus.
Ergo et quas narras amo scilicet heroinas,
Et te, quae narras, cogor amare magis.
507. [506.] Alter alterius vitium videt, suum ignorat. 49
Lyda tibi, mentem quod celat, displicet; illi
Tu, Varro, mentem quod male totam aperis.
Sic sumus: alterius vitium videt alter et odit,
Ignorat vitium, vel fovet ipse suum.
508. [507.] Ad Quintum, accusantem Lydam, quod nulli mentem aperit. 50
Accusas Lydam, quae sentit corde sub alto
Quod premit ac nulli mentem aperire solet.
Quinte, utinam id faceret! Non tam mea damna viderem,
Angerer et maesto pectore, spretus ego.
509. [508.] Ad Flaccum. Commendat Lydam vel facientem pluris viros, quam par est.
51
Lyda facit pluris, quam par; tu, Flacce, minoris,
Queis praestare aliqua contigit arte, viros.
Illa ultra meritum laudat; laudator avarus
Tu nunquam exaequas laude pari meritum.
Me Lydae certe non poenitet: ut mage nummi,
Quam misere parcus, prodigus esse velim.
510. [509.] Ex oculis Lydae luentis vel non pulchrae accipiunt decus, quo carent.
52
Quae nec pulchra aliis, tibi cur pulcherrima visa est?
Ten', mea Lyda, oculis falsa videre putem?
Ex oculis, o pulchra, tuis, quascumque tueris,
Afflari an rebus, quo caruere, decus?
511. [510.] Lydam monet, ne tonitrui fremitu foemineo sit animo. 53
Turpe timore quati, vana et formidine, vasto
Horrida cum nubes intonuit fremitu.
Tolle metum et quae consilio, mea Lyda, virili es,
Fac, ne foemineo, si pote, sis animo.
512. [511.] De Lydae in narranda hystoria lepore et de Furii [...] ineptia. 54
Qui te, docta, jubet praecidere, Lyda, lepore
Quam narras miro (Juppiter!) historiam;
Hinc utinam, dum tu narras, abscedat et idem,
Narrabit, si quid Furius, huc redeat!
513. [512.] Cur, dum tonat, metuat sibi et Lydae.
Cum nigro intonuit dirus fragor aethere, primum
Lyda tibi metuo, dein metuo ipse mihi.
Id fieri video, factum et jam saepe recordor:
Cur fiat, dicat Laelius ac Cicero.
514. [513.] Lydae fides placet auctori, etiamsi illi displiceant sua scripta. 55
Lyda, nega placuisse tibi mea scripta; placebit
Tum quoque (vera loquor) mi tua, Lyda, fides.
515. [514.] Ad Lydam. 56 Lusus.
Illecebris, metuis, teneat ne Lyda suis me.
Ne dubita; illecebris nunc tenet illa alios.
Me vix alloquio dignatur, me prope tristi
Ab sese absterret torva supercilio.
Nec metus est, teneat, verum ne a limine pellat,
Quem pepulit toto forsitan ex animo.
516. [515.] Laudat judicium Lydae, quando etiam parvi pendat poetam, dummodo ferat,
se dici suum cultorem. 57
Quod parvi pendas me, nil queror; o, mea Lyda,
Laudo etiam, verum est quod tibi judicium.
Hoc sat erit; qualis, qualis sum cumque, feras me
Cultorem dici si tamen aequa tuum.
517. [516.] Lusus. Quid Lydae displicuit, cum dixit, se ab ea contemni? 58
A te contemni me dixi quod, mea Lyda,
Id juras dictum displicuisse tibi.
Quidnam displicuit? Me falli? An denique verum,
Celatum velles quod mihi, dispicere?
518. [517.] De Lydae et Balthassaris Odescalchii laudibus.
Et Lydam feci magni et te, Balthasar, usque
Praestantes aeque dotibus eximiis,
Ingenioque acres, faciles et moribus aureis,
Instructosque omni ditem animum sophia.
Nunc quod tu Lydam, te Lyda observat, uterque
(Quod rebar jam vix posse aliqua fieri)
Hercle mihi coepit multo laudatior esse,
Esse mihi multo coepit amabilior.
519. [518.] Ad Balthassarem Odescalchium Mariam (Pizzelliam) versibus celebrantem.
Laudasti Mariam sic, Balthasar, ut prope, nullo
aequandam, aequaris carmine materiem.
520. [519.] Petri (Pizzellii) versus laudat.
Petre, tuis capior numeris. Nec dicere pronum
Est mihi, cur capiar, mirifice at capior;
Atque aures, totum et penitus complet mihi pectus
Nescio quid dulci dulcius ambrosia.
Quid credam? Tua me tantum ars movet? An meus in te
Arti aliquid, placeat quo magis, addit amor?
521. [520.] Daphnida ad canendum invitat.
Aurora en roseo pulchrum caput extulit ortu,
Atque deam lenes antevolant Zephyri.
Pelle, o Daphni, greges in pascua: surgere tempus
Ocyus et mollem deseruisse torum.
Ibimus aerios in saltus, rura beata,
Pinguis ubi multo gramine terra viret.
Illic lanigeras dulci mulcebis avena
Tu pecudes, dicam carmina laetus ego.
Carmina, quae pulchrae de monte aut valle propinqua
Auribus arrectis excipiant Dryades,
Et Lydae (eximias Lydae nam dicere laudes
Mens est) eximiis laudibus invideant.
522. [521.] Ad Lydam. De Messala pessimos versus recitaturo.
Sexcentos, heu heu, versus Messala paravit,
Horrendum nostris auribus exitium.
Quis tantam avertat cladem deus? Arte, sodales,
Vitari hoc tantum qua pote supplicium?
Nil opus, heu, video. Promit jam dira venena,
Jam misere miseros perditus excruciat.
Hoc tu, Lyda, feres? Sic nos, Lyda optima, plectat
Ille tuae immeritos tu patiere domi?
523. [522.] De se, si Lydae minus placeret.
Me ne putas, gravior si quis dolor attigit ossa,
Pieriis animo posse vacare modis?
Mene tibi spretum si vere, Lyda, putarem,
Suavidico id lentum carmine posse queri?
Crede mihi, jam nec numeri, nec verba subirent;
Pol magis elingui mutus et Harpocrate
Haererem attonito similis, curamque faterer
Non cantu, at gemitu forsitan et lacrymis.
524. [523.] Se unius Lydae jussu posse carmen scribere.
Quae me iterum atque iterum, mi Varro, pauca rogasti
Carmina, si possum scribere, dispeream;
Dispeream, frustra tentantem scribere ni me
Pierius, quem scis, deserit ille calor.
Quidnam, inquis, cum Lyda rogat? Contra omnia fiunt,
Mens calet, omnigeni sponte fluunt numeri.
Id cur nam fiat, causam tu quaerito: quod fit,
Id fieri verax tantum ego confiteor.
525. [524.] Laudat Lydam consilio mire praestantem.
Consilio mire praestas, mea Lyda; quod aetas
Fert aliis, ingens scilicet ingenium,
Doctrinaeque omnis tibi vis, vitaeque magistra
Ante diem soli contulit historia.
526. [525.] Lyda in quocumque foeminae munere unum exemplar. 59
Matris, Herae, uxoris, quodcumque et foemina munus
Fungitur, id fungi si cupis egregie,
Non ego praeceptis te, Polla, onerabo; sit unum
Pro cunctis: Lydam, qua potes, usque refer.
527. [526.] [ = 177]
De Lydae lepore in narrando.
Isto qui narrat, quo tu, mea Lyda, lepore,
Est brevis, innumeras narret ut Iliadas.
528. [527.] 60
Reddidit
61 Alcides Lydae sua pensa puellae,
Hoc Lydam, reddo cui mea pensa, voco.
Ille colu jussus lanam deducere, penna
At volucri carmen scribere jussus ego.
529. [528.] Ad Lydam, de Delia exiguas culpas metuente et incestos amores exercente.
Exiguas metuit culpas: patrare veretur
Nil magni contra Delia flagitii:
An mendacioli quid dixerit, anxia quaerit,
Ne jejuniolum fregerit aegra timet;
Interea incestos praeceps exercet amores,
Nulla putat sanctae jura pudicitiae.
Quid monstri hoc? Eadem cur tam tibi dissidet? Id sic
Lyda, mihi, mirum ne rear, expedio.
Quod nequam est, quae prima homini, quae maxima in omni
Sunt vitae foede negligit officia.
Ipsa sibi nequam non omni ex parte videri
Quod studet, in parvis angitur officiis.
530. Jano inscriptum.
Janus hic est, idem juvenisque, senexque, severus
Et facilis, vultu gratus et alterutro.
Huic similis vita sapiens laudatur in omni
Ille aptus juvenum moribus, ille senum.
531. Ad Janum carmina carminibus remunerantem.
Aerea Tydides Glauco dedit, aurea Glaucus
Rettulit Argivo prodigus arma duci.
Sic tibi ego misi carmen pol futile; reddis
Tu contra carmen, Jane, mihi eximium.
Hoc pudet: at pretio dispar sit carmen utrumque,
Opto par fidae pignus amicitiae.
532. Ad Mariam Pizzelliam. De Violanta et Petro Pizzelliis.
Natos, Lyda, tuos quum tollo ad sydera, dignos
Dicere consuevi teque, tuoque viro.
Idem ut laude pari vos tollam, dicere natis
Incipiam dignos teque, tuumque virum.
Natus enim vobis mirus jam floret uterque,
Et generi acceptum reddit uterque decus.
533. De laudibus Lydae et Violantae.
Sic matrem Violanta colit, subjectior esse
Ut nequeat dominae fida ministra suae.
Sic illi mater se indulget tota, sorori
Ut nequeat dulcis comior esse soror.
Hoc certamen habent, se se ut gerat illa minorem;
Haec contra ut cupide se gerat usque parem.
534. De Violantae in narrando lepore.
Fabula, quam narras, nulli, Violanta, placeret
Ore alio, nulli non placet ore tuo:
Voce, oculis, vultu commendas omnia; rerum
Non est, quo capimur, sed tuus iste lepor.
535. In Philippum. De laudibus Violantae canentis.
Rauca silet Violanta. Doles? Gaudesne, Philippe,
Quem torquet cantu, quem fugat illa suo?
Cantu, quo rigidas possit deducere quercus,
Duraque ab Alpinis saxa vocare jugis?
Dii faciant, sint ista tibi ne gaudia longa,
Ocyus et solito dulcior illa canat.
536. In idem argumentum.
Assiduo a cantu rauca est Violanta. Philippe,
Si cantus metuis, linque domum, atque veni.
537. Aliud in idem argumentum.
Artis magna tuae laus est, praeclaraque, dulci
Tam multos cantu, quod, Violanta, tenes.
Major at est, dulci (res mira, auditaque nunquam!)
Longe unum cantu quod, Violanta, fugas.
Te cantus laedit; laedunt nos tot tua dicta,
Quae jacis Alpina frigidiora nive.
Tam multi patimur, placet uni quod tibi: cur tu
Unus, tam multis quod placet, haud pateris?
538. Ad Violantam. De Aulo ejus cantum non probante.
Non placet Aulo uni cantus; placet omnibus: ergo
Unum, si taceas, omnibus anteferes.
Quod pol si facies, non te, Violanta, puellis
Unam, feci ut adhuc, omnibus anteferam.
539. Violanta canente, quid sibi praecipue placeat.
Judice me, vincis Rufam, Violanta; tuo sed
In cantu placuit fors mihi Lyda parens,
Atque pater, patruusque tuus, fraterque, tuique
Mores, queis fieri nil pote amabilius.
Judicium haec forsan depravant omnia, nec me
Cantus, at in cantu tuque tuique movent.
540. De Rufa et Violanta canentibus.
Audivi Rufam: multo est vocalior, at non
Tam belle ac lepide, quam Violanta, canit.
Illa mihi summas percellit valdius aures;
Imum permulcet blandius haec animum.
541. In idem argumentum.
Audivi Rufam, vocem admiratus et artem
Optavi cantus at, Violanta, tuos.
Flexanimos cantus: quiddam illud, corda subire
Quod solitum est dulci dulcius ambrosia.
542. Cur Violanta canens mirus solito placuerit.
Peccasti cantu quiddam, Violanta: pusillum
Continuo nostras laesit id auriculas.
Culpa tua est: suetae perfecta audire, recusant
Si quid perfectum non satis exciderit.
543. De Violanta, quae canere nolens, aliam canere jusserit.
Pollicita es nobis cantus, Violanta; rogasti
Dein aliam, partes egit et illa tuas.
Bis laesi querimur, nostris quod dempta voluptas,
Illatus nostris quod dolor auriculis.
544. In idem argumentum.
Cantandi partes dum tu, Violanta, recusas,
Deterior partes dum subit ista tuas,
Laedimur, heu, miseri, vel quod vox ferrea torquet,
Vel quod vox aures non beat aureola.
545. De laudibus Violantae canentis.
Per nemus errabant Dryades: Violanta, canebas
Dulcia forte tuis carmina structa modis.
Ars placuit, vocisque lepos, laetosque dedere
Formosa plausies terque quaterque manu,
Quidquid et audibant mirantes scribere divae,
Certarunt teneris omnia in arboribus;
Nunc eademque iterant et te, Violanta, magistra
Doctae, quam suerant, dulcius ore canunt.
546. Ad Philippum. De dono ad Violantam misso.
Candida quae mittis Violantae dona, Philippe,
Apta illi, ut video, sunt simul atque tibi.
Illa candidius nihil: ornat te quoque fuco
Ista carens omni candida simplicitas.
Cerea sunt eadem quod munera, mitis et agni
Mystica inest sacris orbibus effigies,
Flecti apta ad laudem quovis et mitia et omnes
Perfecta ad numeros indicat ingenia.
Felix, cui licuit pariter diamque puellam
Teque tuis mire pingere muneribus!
547. In discessu Violantae ad sanctas moniales.
"Quo fugis, ah, Violanta? Mane: cur saeva parentes,
Heu heu, cur fratrem deseris unanimem?
Te laeto excipient vittatae corde sorores,
Mulcebuntque omni scilicet officio.
Verum ille ut tantus primum desederit ardor,
Nil erit, ut possis tam bona laesa queri,
Sed, credo, charos optabis moesta parentes,
Optabis fratrem moesta sed unanimem."
Haec ego: freta deo constanti pectore gressum
Extulit e patria dia puella domo.
548. Violantam inter moniales canentem laudat.
Terrigenum coetu placuit Violanta; placere
Ipsis nunc possit vox tua coelicolis,
Coelicolum regem vesca sub fruge latentem
Dum canit et dulci dulcior ambrosia.
Sacro templum hilarat cantu, mulcetque piorum
Corda, pias oculis elicit et lacrymas.
Felix Lyda parens haec si audiat, audiat et se
Matres felicem dicier ante alias!
549. In idem argumentum.
Ante quidem sueras carmen cantare profanum:
Carmen, io, sacrum nunc, Violanta, canis.
Ipsam se vincit tua vox, quae vicerat omnes,
Atque pio prodit dulcis ab ore magis;
Ante domo patria templo nunc digna, placere
Ante homini, nunc jam digna placere Deo.
550. De Violantae mora apud sanctas moniales.
Tres aberis menses tecto, Violanta, paterno;
Haec quis tam durus non tria saecla putet?
Ah utinam fugiant raptim, noctesque diesque
Se cursu evolvant tempora praecipiti!
Queis desiderium cedens, curamque relinquis,
Laetitiam ut rediens, dia puella, feras.
551. Ad Violantam, quum ad moniales transiret.
Digrederis, Violanta, domo; te flet domus omnis,
Quaeque tuam celebrat candida turba domum.
Nec vocem, qua nil auri est jucundius, optant,
Nec formam, qua nil pulchrius est oculis.
Optant, queis menti pote nil acceptius esse,
Mores (heu durum discidium!) aureolos.
552. Post Violantae ad sanctas moniales discessum.
62 Unde abes, o Violanta, domus te moesta requirit,
Et qua turba tuam visit amica domum,
Nec desiderio quisquam non fixus acerbo,
Digressu moeret, dia puella, tuo.
Haec contra, sacras inter quae septa puellas
Incolis, ut rident laeta magis solito!
Te socia ut gaudent omnes, ut nulla sororum
Non vultu praefert gaudia magna suo!
Nec facile est dictu, quinam locus, an domus, anne
Hoc magis hospitium laude tua resonet.
O rara! O nullis non mire dotibus aucta!
O prope jam matri par, Violanta, tuae.
553. Ad Lydam a librorum lectione abstinente post Violantae discessum.
Aureolos veterum nulla non luce libellos
Quae sueras mecum sedula perlegere,
Ecce, mea, octonis cessas nunc, Lyda, diebus,
Illa operum procul est dum tibi cara comes,
Multiplices inter curas, nec conqueror; unum
Sed miror, dempsti quod mihi nempe diem
Hunc etiam, spero, reddes, demet tibi partem
Curarum rediens quum Violanta domum.
554. De Violanta matrem videre cupiente.
Quae matri, Violanta, tuae te junget, Eoo
Lux veniens clarum tollit ab amne caput.
Ut tibi laetitia trepidat mens; somnus ocellos
Fugit et in cupido pectore corda micant!
Ut lentam increpitas votis properantibus horam,
Hos subeat genitrix qua tua chara lares,
Aspectuque suo, longo et sermone fruare,
Secum perpetuo nempe futura die!
Nulla mora est, jam jam veniet, sed lenta videtur
Quae veniens, celeri mox ruet hora pede,
Elapsum et mirans magna inter gaudia tempus,
Quonam abiit, dices, quo mihi laeta dies?
Humanis haec nempe bonis est sors: pede lento
Adveniunt, lapsu praepete disfugiunt.
555. De Violanta, visa matre.
Ut caram secum vidit Violanta parentem,
Nunc demum haec, dixit, nunc mihi septa placent.
Virgineo res nulla choro me avelleret unquam,
Haec quoque virginei si foret una chori.
556. In idem argumentum.
"Dejecto, Violanta, solum cur lumine figis?
Nubes pallidulas cur tegit atra genas?"
Haec ego. Suspexit matrem illa et dicere visa est:
Nescis, mi quantas haec habet illecebras!
Quam non ulla queat mihi, quamvis laeta, placere
Ni, mecum pariter quam colat illa, domus.
557. De Violanta regredi domum cupiente.
Multas sum matres, multas et nacta sorores,
Felix, felicem nomina si faciunt.
Sin res; prae matrum turba, turbaque sororum
Una mihi mater, frater et unus erat.
Haec secum interdum, credo, Violanta, paternam,
Et cupit in tacita mente redire domum.
558. De Violanta ob matris discessum aegrotante.
Digressu carae doluit Violanta parentis;
Haec morbi causa est, hinc, reor, aegra jacet.
Lyda, veni: amissus, te discedente, redibit
Artubus atque animo te veniente vigor.
559. De Violanta domum reversa.
Cara domo existi patria, Violanta; reversa
Es tamen in patriam nunc mage cara domum,
Nec quisquam est nostrum, coetu qui nempe solebat
Assiduo vestros concelebrare lares,
Cui, quamquam jucunda olim, jucundior esse
Reddita nunc multo non videare tamen.
Nam procul hinc degis dum sacris abdita septis
Inter virgineos, dia puella, choros,
Omnigena absentis crebro de laude loquentum
E desiderio valdius arsit amor;
Sanctus amor (nomen dubium ne horresce), bonorum
Candida quo virtus corda ciere solet.
560. De Lyda minus alia curante, aegrota filia.
Anxia dum natae morbo es, nil carmina, credo,
Ulla queunt animum lecta movere tuum.
Nil opus est igitur multa me scribere cura,
Nulla quae cura tu, mea Lyda, legas.
Quidquid enim scribo, scribo tibi: cedit inanes
In ventos, quem tu negligis una, labor.
561. Ad medicum. De Lyda, cujus filium curaverat.
Lyda tibi nil non debet mea, docte Coloti,
Cui per te natus jam valet, atque viget,
Cui natum pergis nunc tristi exsolvere morbo
Arte tua et curis pervigil assiduis.
Felix, de tali cui tam bene posse mereri
Contigit! Invideo, dulcis amice, tibi;
Meque suo vatem qui numine fecit Apollo,
Pro vate ut faciat jam medicum cupio.
562. De Lyda, omnes partes egregie fungente.
Dum natae servit, caris dum servit amicis,
Alternat crebras ut mea Lyda vices!
Nunc coetu in medio est, lecto nunc assidet, aegram
Et fovet ac dulci detinet alloquio.
Partem nulla queat tam belle fungier unam,
Quam belle partes fungitur illa duas.
563. Ad Violantam. Praesepe Christi nati contemplantem.
Fratris opus pulchrum, Bethlaea mapalia cernis,
Vagit ubi aeterni Filius ille Patris;
Nempe ut, ceu glaciem fert ille ac frigora, morbum
Sic, quo fessa jaces, tu, Violanta, feras;
Ille suos patitur ceu laeta mente dolores,
Laeta ut mente itidem tu patiare tuos.
564. Ad Montium. De Lyda filiorum macie sollicita.
Monti crasse, omnes quae macros Lyda probare,
Omnes quae pingues despicere est solita,
Postquam illi natus coepit pinguescere, amica
Jam, credo, fieri pinguibus incipiet.
Quod si nata etiam macie pinguescet abacta,
Illa sibi posthac nil nisi pingue volet.
Atque gravem multa Bacchum pinguedine Phoebo,
Mammosam Veneri praeferet et Cererem.
565. Ad Lydam, de Violanta minus aegrotante.
Obscura sub nocte tibi quod lucis obortum
Est quiddam, toto gratulor ex animo.
Sume animos, mea Lyda: procul vis effera morbi
Cedit Poeoniis victa sub auxiliis.
Cui metuis jam jam dulcis Violanta valebit,
Et matrem amplectens sospes et incolumis,
Bis debere tibi vitam se dicet, ab atra
Praecipue curis morte recepta tuis.
566. De Violanta e morbo melius habente.
Tandem aliquid longam post noctem est lucis obortum,
Febris ubi advenit serior et levior.
Spes matri, Violanta, tuae, spes omnibus alma
Complevit dulci pectora laetitia.
Quid faciet post spem quum coeli e parte serena
Pulchra salus niveis venerit alitibus?
567. Vaticinium de Violanta aegrotante.
Vidi formosum prope sicco germine florem
Languidulum in prato deposuisse caput;
Vidi sed rursum coelesti rore madentem
Laetum purpureis, Lyda, vigere comis.
Vaticinor: tua sic rursum Violanta vigebit,
Languida quae tristi nunc jacet aegra toro.
568. De Violantae valetudine auguratio.
Qualem te in somnis vidi, Violanta, valere,
En erit ut videam te, Violanta, vigil?
Augurium certe placuit: mea visa sequetur
Cum res, somne, tibi qualia dona feram!
569. Augurium ex somnio Violantae aegrotantis recuperandae.
Vidi ego te in somnis, laetam, Violanta, sedere
Plena erat omnigena mensa ubi structa dape,
Florentemque, rosae ac similem, morboque levatam
Prorsum omni vesci gnaviter appositis.
Vidi, credo equidem, non frustra. Ludere inani
Me vatem Phoebus non solet augurio.
570. Ad Lydam. De Violanta minus febri laborante.
Gratia diis; tandem febris decessit abacta
Longe sub Stygios, venerat unde, lacus.
Cara tibi Violanta, mihi et tu reddita, Lyda, es,
Cui gnatae in morbo plurima pertimui;
Pertimui tanto hercle magis, quanto minus ipsa,
Dum gnatae metuis, visa timere tibi es.
571. In Quintum, Violantae morbum Lydae matri extollentem.
Quid metuas, quidnam speres, tu videris ipse,
Quinte, tibi: ast aliis tristia quae metuis
Nil opus est claras proferre in luminis oras,
De gnata et matri dicere quid metuas:
Praesertim fatuos metuis qui saepe timores,
Errantesque umbras et tua visa paves.
572. De Violanta graviter aegrotante.
Aegrotat Violanta, pavet cor fixa dolore
Lyda parens; jubeor scribere carmen ego.
Possem utinam! Garrire levis solet; anxia corda
Quae premit immani pondere, cura silet.
573. In Postumum, male ominantem de Violantae salute.
Egregius vere solator, Postume, Lydae
Anxia sollicito corde timore levas.
Haec bene se dicit gnatae sperare; spei tu
Respondes jam te prorsus habere nihil:
Haec morbi frungi vires; tu gliscere morbum
Sic, ais, ut medicae vicerit artis opem.
Talia cum gemitu, magnum ut testeris amorem.
O saevum horrendae pignus amicitiae!
574. De Violanta, cum in eo esset, ut animam ageret.
Quod trahit, heu, duros Violanta in morte dolores,
Necdum etiam sedes tollitur ad superas,
Parvae aliquid superest labis fortasse piandum,
Nec satis ex omni candida parte nitet.
Sic opifex aurum purgat multo prius igne,
Dein locat in regum vertice fulgidulum.
575. De Lydae in ipso dolore moderatione.
Quae tibi vis animi est! Quod robur, Lyda, trementem
Quam gnatae in morbo lancinat usque dolor!
Nec tamen aut
63 fundis lacrymas, aut anxia curis
Moesto languidulos ore cies gemitus,
Ne tuus in vacuas moeror si prodeat auras
Moestitia totam compleat iste domum.
Macte tua virtute, omni mihi laude locari
Inter magnanimos digna puella viros.
576. De die, quo obiit Violanta.
Quo se virgo die patrum de more piandam
Templa olim gaudens intulit in Solymae,
Hoc te virgo, tibi nunquam non culta, supremas
Ad superum sedes, templa beata, vocat.
O felix Violanta! Labor cui desinet omnis,
aeternaeque ibunt gaudia laetitiae!
O felix! Primo hinc cedentem in flore juventae
Non fletu dignam, sed reor invidia.
577. In funere Violantae.
Ante alias omnes praestans Violanta puellas
Hinc levis in sedes avolat aetherias.
Primam quae meruit, metas praevecta, coronam
Quid ni decurso cesserit e stadio?
578. In idem argumentum.
Quae virgo hinc abiit tibi gnata in flore juventae,
Lyda, quot et quantis est caritura malis!
Hoc certe: haud unquam, ceu tu nunc, perdita luctu
Plorabit gnatam, viscera cara, suam.
579. Ad Lydam. In idem argumentum.
Vita mare est, saevi quam versant undique fluctus,
Ventorum furor et concitat indomitus,
Nec quisquam est tanta in turba, tantoque labore
Felix, quum dubio volvitur in pelago.
Ille modo est felix, qui cuncta exire pericla
Magnorum potuit munere coelicolum,
Totque inter scopulos, tot naufraga corpora portu
Se, vita functus, condidit in placido.
Haec tibi si natae dices in funere, Lyda,
Maternus poterit mitior esse dolor.
580. In idem argumentum.
Vidi ego te vita functam, Violanta, jacere;
Mira inerat niveis forma, leposque genis.
Vultus erat talis, quali reor esse futuros
Reddita post vitae corpora coelicolas.
Obstupui, flexique genu, veneranda puella,
Nec pro te fudi, sed tibi rite preces.
581. In idem argumentum.
Extinctam vidi Violantam. Pulchrior esse,
Quam quo vivebat tempore, visa mihi est.
Fallor? An hinc abiens aeternae ad gaudia vitae
Mens formae partem liquit in ore suae?
582. In idem argumentum.
Non tibi ego moestos tam pulchro in funere questus,
Non tibi ego lacrymas, o Violanta, dabo.
Flere nefas raptam trans coeli culmen Olympi,
Divum ad sidereas, fulgida templa, domos,
Cantus ubi et choreae, laeta et convivia, mentes
Et quaecumque hominum gaudia grata juvant.
Nos fleri miseros decet, heu, quos, dia puella,
Deseris in mediis, ipsa beata, malis.
583. In idem argumentum. Violantae loquitur. 64
Semita quae vitae heic melior foret, aptior et mi
Ante alias omnes, noscere discupii,
Quaesivi et frustra; magna in caligine quidquam
Nec potui curis anxia dispicere.
Sed bene habet: miserans longum Deus ipse laborem
Me bonus ad sedes evehit aetherias,
Illius et transfert felicem ad gaudia vitae,
Qua nulla est melior, nec magis apta mihi.
Sic ait, aeque humili fugiens tellure, beatas
Intulit in superum se, Violanta, domos.
584. Aliud. 65
Mater, triste mihi nil contigit. aegra dolori
Pone modum: divam ne lacrymis viola,
Divam coelicolum tecta in stellata receptam,
Plena ubi perpetuae saecla quietis eunt,
Nec curis locus est ullus, durove labori,
Candida sed pennis Gaudia purpureis,
Laetitiaeque omnes volitant, largaque Juventa
Usque manu praebat nectar et ambrosiam.
Haec fruor; haec carae tu, mater, tot bona gnatae
Moestitia noli digna putare tua.
Lyda, tibi e summo Violantam haec dicere coelo,
Atque tuos luctus jam sibi nolle, puta.
585. Monet Lydam, matrem moestissimam, ut foras exeat, animum recreatura.
Linque domum, quamvis luctu cor saucia mater,
Nondum et siccatis uda sinum lacrymis.
Erranti occurrent magnam tibi, Lyda, per urbem,
Quae forsan paullum te tibi surripiant,
Vel certe impediant prorsum indulgere dolori,
Et tota in curas mente vacare tuas.
Est aliquid, solidam nequeas quum ponere molem,
Posse mali
66 saltem demere particulam.
586. Ad Lydam, mortua filia, sanctas moniales, apud quas olim morabatur, invisentem.
Quo ruis in lacrymas? Saevi monumenta doloris
(Parce viae) servat, quam petis, ista domus,
Nata ubi vae miserae morbo correpta supremo est.
Siste gradum; infaustos aufuge, Lyda, lares.
Quid loquor? Officium quo te rapit, i, bona Lyda,
Virgineos natae moesta revise choros:
Jungetis pariter fletus et multus utrinque
Gliscet, sed multa non sine laude, dolor.
587. Ad Lydam matrem moestissimam.
Lyda, tuos possem solari voce dolores,
Anxia ni premeret mi quoque corda dolor.
Nunc tecum tristes modo possum jungere curas,
Atque tuis moestus fletibus adgemere.
Haec valeo: in luctu, si quis te non amat aeque,
Solamen gelidum, verba diserta dabit.
588. In funere Violantae.
Chara satis, vixit donec, Violanta, supremum
Post funus facta est nunc mihi chara magis.
Et merito: praestans virtus, qua viva placebat,
Multo est in divum sedibus aucta magis.
589. Tumulus Violantae.
Heic Violanta jacet, cujus vox, formaque cepit
Terrigenas, virtus inclyta coelicolas.
Coelicolae ad sese placitam rapuere puellam:
Flerunt rapta sibi gaudia terrigenae.
590. Ad Lydam, filiae desiderio perpetue anxiam.
Omnia jam natae solvisti, Lyda; tibi jam
Ipsi, quae debes solvere, Lyda, para.
Sume animos, moestas, quantum potes, abjice curas,
Laetitia et mentem, fessaque corda leva,
Luctus ad extinctos quando hic non transmeat, ullum
Ad vitam tristes nec revocant lacrymae,
Moerorem at vivis tantum, seniumque, supremam
Et maciem et morbos, fataque nigra ferunt.
Non furor est vanos in longum ducere fletus;
Haud prodesse alii, velle noscere sibi?
591. Ad Violantam. De bonis, quae illi Morandus testamento donaverat.
Morandus, patrio qui te dilexit amore,
Donavit moriens quod, Violanta, tibi,
Id patri, matrique tuae, fratrique molesta
Hoeres Morandi lite avet eripere.
In superum tu magna foro tua jura tuere,
Tu serva, tibi quae sunt data, dona tuis.
Eduxit quae te vivam, quae plorat ademptam,
Turpe tibi est, laedi si patiare domum.
592. De Lyda narrante.
Quid vox, quid vultus possint, oculique loquentis,
Quid vis eloquii, Lyda, videre potest,
Audierit qui te fabellas ludere aniles,
Atque viros circum viderit excipere
Auribus arrectis nugas et inania rerum,
Nunc subitam et risu prodere laetitiam,
Nunc terrore quati, verso et pallescere vultu,
67Nunc moerore angi non sine lacrymulis;
Et quos nulla aetas tulerit, nec possit, opinor,
Ferre unquam, fictis casibus annuere,
Qui, si alio casus quovis narrentur ab ore,
Septennes, credo, vix teneant pueros.
593. De eadem.
Artem impune potes, Pizzellia, spernere agendi,
Quidquid agas, quovis doctior artifice.
Nam te intus natura docet; motusque, statusque,
Et voces mire temperat ipsa tuas.
Cuncta decent: oculos, vultusque, manusque faventum
Applausus, mentes testor et attonitas.
594.
Ad Lydam. Cur non possit Gauri carmina probare.
Dicta probo Lydae semper; tua dicta probare
Ut cupiam, ut coner, Gaure, tamen nequeo.
Obstat enim, quam Lyda colit, quam tu male spernis,
Cui parere uni cogor ego, ratio.
595. In Varum Lydam sibi totam vindicare conantem.
Varus adest: cari longe migrate sodales.
Solus vult pulsis omnibus ille coli.
Ille sibi Lydam solus deposcit: amicam
Ulli praeterea non sinit esse viro.
Vos migrate alio, me nulla injuria vincet,
Ne patiens quaevis non patienda feram.
596. Ad Postumum maledictis fictis adulantem.
Ut placeas Lydae, fictis maledicere verbis
Mirus adulator, Postume, saepe soles,
Nec magis ulla, reor, nostrae praeconia laudis,
Istaec Lyda sibi quam maledicta velit.
Quae cur non malo possim conferre, proterva
Damoetam e latebris quo Galatea petit?
597. In ineptum assidue Lydam invisentem. 68
Assiduus Lydan invisis, Pontice; num, te
Quam spernat, noscas ut magis, atque magis?
598. 69
Qui ferus est aliis, comis tibi, Lyda, vocatur;
Comis sola ferum dici aliis sinito.
Id si ferre nequis, dic talem praebeat ille
Se se aliis, qualem praebuit usque tibi.
599. 70
Lydam Flaccus amat; nec miror, namque venusta est,
Salque merum, raro praedita et ingenio.
Hoc miror, sese Lydae quod sperat amari
Insulsum vasto corpore, mente rudem.
600. Ad Petrum Pizzellium, quod scribens poetam inter amicos primum salutarit.
Me primum salvere jubes: nec falleris hercle;
Primus amicorum sum tibi de numero.
Sexcentos inter "Mihi palmam cedite" clamo
"Non erit, ut Petrum me magis alter amet".
Hoc, ita quod sentis, gratum est: teneo, atque tenebo
Semper, quem tribuis tu mihi jure, locum.
601. Ad Petrum Pizzellium, sine causa poetae gratias agentem.
Petre, mihi sine te nulla est jucunda voluptas;
Tecum epulae, tecum florea rura placent.
Quare ubi te comitem duco mihi, nil mihi debes,
Duco etenim, bene sit quo mihi, te comite.
Ipse magis fateor tibi me debere, quod ob te
Gaudia mi sapiunt, quae male desiperent.
602. 71
Quae tibi festinus lusi, Pizzellia, tu ne
Legisti magno carmina Stayadae,
Eloquio exaequat prisci qui scripta Lucreti,
Doctrina longe vincit et ingenio?
Ille, reor, nugasque meas et sprevit inanes,
Ipse ego quos soleo spernere, versiculos;
Communis patriae ni vinclum praepedit, acris
Vim ni judicii forte retundit amor.
603. Inscriptum imagini suae.
Cunichius tuus ille tibi, Pizzellia, donat
Non parvae hoc parvum pignus amicitiae.
604. 72
Lyda ego non odio te liqui, at ductus amore,
Me sine quod melius visa futura domi es;
Nil poteram praesens, absens num forte juvare
Possem, tentavi scilicet, atque abii.
605. 73
Lyda, sibi, debes fortunae tu decus omne,
Tulla, tumes magnos quae levis ob titulos,
Omnis cui gemmis, atque auro est clara supellex,
Multus et in stabulis pinguibus hinnit equus.
Quae, fateor, nec habet mea Lyda, nec optat habere
Freta sui raris dotibus ingenii,
Majorque et melior tanto, sapientia quanto
Et virtus brutae praeminet alma deae.
606. Ad Petrum Pizzellium. Illum monet, ut valetudinis causa ruris deliciis fruatur.
Petre, vales: vacuos i tandem laetus in agros,
Quo vocat ac vegetum te ciet alma salus.
Illic aerios colles, camposque virentes,
Sylvarum dulces juverit et latebras
Lustrare, atque frui divini gaudia ruris
Vere novo vernis floribus assimilem,
Vesci et more tuo, nosse et; sibi consulat ipsi,
Natura ut docto doctius Hippocrate.
607. Ad Lydam absentem.
Tecum, Lyda, loqui, lustras quae Tuscula tempe,
Urbis Romuleae cultor ego cupio.
Id quando cupido nondum licet
74 ; quod
75 licet unum;
Assidue de te nocte dieque loquor.
608. Ad Lydam de Merope ab illa acta et de Antigona acta a Donna Zagarolia.
Spectaram Meropen quondam, mea Lyda, lepore,
Atque tuis captus mirifice illecebris,
Spectaram, scenae quidquam nec posse putaram
Post illa inferri tam lepidum et sapidum.
Spectavi at postquam Antigonam, pol visa lepore
Illabi est penitis sensibus illa pari.
Salvete insignes ambae, salvete, coronam
Queis dedit ambabus candida Melpomene!
609. Ad Lydam.
Maffei Meropen spernit Corvinus, eamdem,
Lyda, unam attonito pectore miror ego.
Nempe illi haud unquam; crebro at mihi contigit olim
Esse heic, mirifice quum tu ageres Meropem.
610. Lydae ubique comes. 76
Quaeris, an ire velim Lydae comes? Addere, amice,
Nil opus est, quonam: quolibet ire volo.
611. [612.] Laudat Lydam.
Lyda suas nescit laudes, mirandaque cunctis
Nec se miratur, nec placet ipsa sibi.
Hoc ego praecipue demiror: laudibus unam
Unam hanc pol cunctis, qui sapit, anteferet.
612. [613.] Ad Lydam, rogantem quemdam 77 , quam valeat.
Ah, quid agis, mea Lyda? Istum cur ausa rogare es
Quam valeat? Miseris, heu, mala quanta moves
Quae subito nobis tempestas ingruet! Omnem
Morborum incipiet promere jam numerum,
Et moesta aeternas ordiri voce querelas,
Et dicet decies dicta iterum decies.
Tunc te sera nimis damnabis, tunc male nobis,
Tunc male te dices consuluisse tibi.
Crabrones ceu quum stultus puer excitat, inde
Sensit ubi figi spicula saeva, gemit.
613. [614.] Laudat Lydam, eo quod se ipsam non novit.
Nosse ipsum se, Lyda, ingens sapientia fertur,
Pythius et gentes id docuisse deus.
Pace tamen Phoebi liceat mihi dicere verum:
Quod te non nosti, tu mihi, Lyda, places.
614. [615.] Laudes Mariae Pizzelliae.
Ipso tam sapiunt sensu tua verba, lepore
Ut vel cassa omni, Lyda, placere queant.
Tantus et est verbis lepor omnibus, ut mihi possint,
Omni vel sensu cassa, placere tamen.
615. [616.] In idem argumentum.
Istaec, Lyda, placent, quae narras, omnia: verum,
Quo mire narras, perplacet iste lepos.
616. [617.] Laudat Lydam, eo quod matri suae similis est. 78
Quod proba, quod formosa, omnis quod docta Minervae es,
Laudari longo carmine, Lyda, potes;
Cuncta sed expedio paucis praeconia, solum
Hoc dicens: matri, Lyda, tuae es similis.
617. [618.] Laudat Mariam Pizzelliam sub nomine Lydae. 79
Quod, mihi displiceas ne quando, Lyda, laboras,
Id gratum est; multo gratius at fuerit,
Si tibi, quidquid ages, haec sit fiducia semper,
Posse nihil fieri, quo mihi displiceas.
618. [619.] Ad pictorem, quid sibi velit Maria Pizzellia.
Pingere vis Mariam sic, pulchra in imagine sese
Gaudeat ut veram cernere? Pinge Petrum.
Ipsa suam faciem contemnit: laeta decori
In gnati facie se videt usque parens.
619. [620.] Ad Mariam Pizzelliam de ejus singulari in narrando lepore.
Quam narrans Glaucon a te, Pizzellia, distat!
Hic memorat, pingis tu mihi facta virum;
Hic sua dicta meas tantum dimittit in aures,
Tu, quae gesta, ipsis subjicit hercle oculis;
Hunc vix ferre queo, te miror; longus in omni est
Mi nimis hic, brevis es tu nimis, historia.
620. [621.] Ad Violantam Pizzelliam.
Si tales pagus ferret, Violanta, puellas,
Pagano in cultu qualem ego te video,
Nemo urbem nollet spernens et regia tecta,
Rusticus agrestes incoluisse domos.
621. [622.] Mariae Pizzelliae, sub nomine Lydae, laudes.
Vidisti Lydam: vise omnia quidquid in urbe est
Rari operis, dices, rarius esse nihil.
622. [623.] De eadem.
Est tibi visa Venus nuper, dum Lyda, tacebat;
Audieris fantem, Postume, Pallas erit.
Forsitan et Juno fiet, vultuque, disertis
Illectum et verbis quum premet imperio.
623. [624.] Ad eamdem.
Tollor humo, curae fugiunt, circum omnia rident,
Corda micant hilari concita laetitia.
Unde animo hic subitus vigor incidit? O, bona Lyda,
Hoc facit, e vultu quae venit aura tuo.
Haec moestum affigit terrae gravis; haec, ubi spirat,
Lenis, me sedes evehit in superas.
624. [625.] Dicit se Lydae iratum, eo quod parce opera sua utatur.
Imperiis me, Lyda, tuis qui posse putavit
Offensum irasci, fallitur egregie.
Irasci possem tibi rem si laevus ob ullam,
Irascar, parcis quod nimium imperio.
Quemque jubere tuo fas est jure omnia, vix me,
Ceu nihil addictus sim tibi, pauca rogas.
625. [626.] Ad Lydam.
Aedes, Lyda, tuas laeta dum mente petebam,
Frigida non Cauri mi fuit aura gravis,
Nimbosumve atra septum caligine coelum,
Atque ruens gelidae turbidus imber aquae.
Idem ego, te ut frustra quaesivi, limine amico
Digrediens moestus, dum mea tecta peto,
Nimbosque et glaciem, vesanaque flamina sensi;
Imber me saevus, me fera laesit hyems.
626. [627.] Ad Postumum. De Phyllide et Lyda.
Cara mihi est Phyllis, cara est mihi Lyda. Quid ergo?
Vecors ille meum pectus an urit amor?
Dii melius! Cara est, si nescis, utraque, utramque
Alma suis virtus quod decorat radiis,
Gratior illa quidem formoso in corpore, sed quae,
Forma etiam dempta, Postume, grata foret.
Hic meus est: quem tu falso tibi fingis, amice,
Iste senem longo a tempore fugit amor.
627. [628.] Ad Lydam.
Et cantus placuere mihi, placuere choreae
Et celeres, placuit sed tamen egregie
Unum hoc, hesterna dum laetus nocte theatrum
Concelebro, tecum quod, mea Lyda, fui;
Quod tibi me comitem voluisti, Lyda, carere
Es nec passa tuis dulcibus alloquiis.
80
628. [629.] Ad Lydam.
Lyda tuo sic me devinctum credis amore,
Libertas ut sit jam mihi nulla super.
Istud idem de me, si nescis Tulla putabat,
Errorem at sensit Tulla relicta suum.
629. [630.] Ad Lydam.
Me tibi opus comite est si quando, Lyda, rogare
Parce "vacem, anne aliqua re male distinear?"
Nunquam distineor cura districtus ab ulla,
Totus perpetuo quin tibi, Lyda, vacem;
Cujus me virtus cepit sic, ut mihi malim
Nil prorsum in vita, quam tuus esse comes.
630. [631.] De Lyda et Lycoride.
Pulchra est, nec pulchram sentit se Lyda; Lycori,
Foeda es, sed pulchram te tamen esse putas.
Hoc fit, ut e cunctis placeat mage Lyda; Lycori,
Et cuivis contra tu mage displiceas.
631. [634.] [ = Sat. 1142]
Ad Petrum Pizzellium. De chorago minime Romae accepto.
Displicuit populo, placuit tibi, Petre, choragus,
Atque aliis, veros qui didicere modos.
Ergo facit nihili populum, nec sibila curat,
Et celsum explosus tollit ad astra caput.
Laudo equidem; tantum nec praestans ille choragus,
aeque sed praestans est mihi philosophus.
632. [635.] Ad Lydam. De Lycida.
Nobilis ac pulcher, vernans et flore juventae,
Non miror, Lycidas quod tibi, Lyda, placet.
Miror at has propter dotes quod corporis idem
Miro etiam fertur praeditus ingenio;
Dixerit et quidquid chartisque illeverit, esse
Dicitur id dulci dulcius ambrosia.
Deme genas, formamque olli, nitidamque juventan,
Qui deus est, fiet scurra tibi ac nebulo.
1. Villa Nigronia ad Pium VI. Pontificem Maximum.
Urbis deliciae quondam et jucunda voluptas
Villa gemo ignotis vendita nunc dominis.
Romulidum populo semper celebrata, patebo
Ignotis tantum (proh, superi!) dominis?
Pulchrior Alcinoi, Crassique et Coesaris hortis
Squallebo ignotis squallidior dominis?
Urbem qui decoras tot rebus, Sexte, Quirini
Urbis me perdi tu patiere decus?
2. Ad Clementinam Rossiam.
Usque puer qui te, latuit dum conditus alvo,
aerumna miseram perdidit assidua,
Effudit celeri se partu, vixque dolorem
Nitenti egrediens attulit exiguum;
Omnibus et mire queis cara es Rossia, mira
Complevit sospes pectora laetitia.
Hoc fatum
1 est homini: succedunt grata molestis;
Quos pressit, facili sors levat aequa manu.
3. De legendis poetis.
Carmina sunt vitaeque salus, vitaeque venenum,
Carminibus virtus traditur et vitium;
Huic praebe, huic aurem Musae, puer, obstrue; non est
Omnis Pierii casta puella chori.
Pars castae addixit sese pudibunda Minervae,
Effrons lascivam pars sequitur Venerem.
4. Catullum vel peccantem amat.
Quaeris, cur blandi culpetur Musa Catulli,
Non me verum alios id, mea Lyda, roga.
Nam me sic blandi coepit sibi Musa Catulli,
Ut quae vel peccat cogor amare tamen.
5. De Thyrside, qui Tullam apellarat Juliam.
Invisens Tullam, "Salve", inquit, "Julia", Thyrsis;
Nempe illi est quidvis Julia, Tulla nihil.
Cui solus miserae contra est tamen omnia Thyrsis,
Nusqam non Thyrsin quae videt ac loquitur;
Saepe invita suos mihi quae testatur amores,
Me Thyrsim falso cum vocat ore suum.
6. De Dorylae forma.
Polla vocat pulchrum Dorylam, foedum Acca; sub alto
Versat corde faces huic amor, huic odium.
Aequa animi rixamque audit, ridensque Lycoris;
Non pulcher, foedus non, ait, est Dorylas.
7. Ex Graeco Anacreontis.
Atridas volui magnos et dicere Cadmum;
Solus amor pulsa de cythara sonuit.
Mutavi nervos Alciden ipse; sonabat
Sponte sua puerum sed Veneris cythara.
Ergo valete mihi heroes; mea cantat amores
Mi solos etenim sponte sua cythara.
8. De Gellia et Aulo altera sapienter, altero stulte amante.
Parce amat ac timide quod Gellia, non placet Aulo,
Quippe parum est uni commodus ille pudor.
Verum aliis merito placet omnibus et memor esse
Quum vel amat, sancti dicitur officii.
Atque utinam nec amet posthac jam prorsus, amari
Cui tantum parce non placet ac timide.
9. Ad Phyllin blandam de Gellia severa.
Phylli, tibi assidue culpatur, se quod amantum
Nulli non praebet Gellia difficilem.
In quoque culparis crebro illi, te quod amantum
Nulli non praebes morigeram et facilem.
Quae vestrum peccet, si jam roger, hoc sine fuco,
Pace tua, liceat promere judicium:
Illa quidem levis est, si qua est modo, culpa; pudendum
Hoc, ni fas mutant saecula, flagitium.
10. Ad mystam. De tabula obscoena.
Haec tu oculis hauris spectacla obscoena pudicis?
Nuda ornat mystae foemina picta domum?
Tolle hinc, quae castos potis est corrumpere mores,
Tolle hinc, quae famam laedit imago tuam.
Qua visa, qui te non norunt, dicere possint:
Quod videt iste oculis, id cupit iste animo.
11. De poesi extemporali.
Si temere fundi possunt bona carmina, vatem
Esse bonum statuo laudis habere nihil.
Sed temere fundi
2 nequeunt bona carmina, testor
Vates, qui scribunt carmina cumque bona.
Testor et hos, temere, vesano corde furentes,
Carmina qui fundunt multa, sed usque mala.
12. Lusus.
Nos inter sedit Varius, mihi nempe molestus,
Carior ast oculis, o Leonilla, tibi.
Ipse meam doleo, quod te mihi sustulit audax
Ille, tuam gaude tu tibi laeta vicem.
Fors et ego incipiam paccata mente molestum
Ferre, tuo tecum laetus et esse bono.
13. De Lacone dedititio.
Vendere captivum ne dic te, praeco, Laconem,
Cum bello est captus desiit esse Lacon.
Magnanimi pulchra jacuerunt morte Lacones,
Colla nec hostiles supposuere jugo.
14. De Aulo, viro optimo, eodemque asperrimo.
Tetrior, absinthi succo est et amarior Aulus,
Et rusco et duris sentibus asperior.
Idem corde sapit multum, scit plurima, vitam
Integer ante alios et colit innocuam.
Distrahor ergo virum semper fugiensque, petensque,
Nec prope sustineo, nec procul esse queo.
Mellis ut ambrosio trahitur qui forte sapore
Pastor, apum et pariter spicula saeva timet.
15. Ad Aulum, uxori non indecore servientem.
Uxorem dicis dominam; nil verius, Aule, est;
Servitii valido te premit illa jugo.
Quidquid agas, illi semper parere, necesse est,
Et victum, quoquo duxerit illa, sequi.
Servitii sed ne pudeat tamen, imperat illa
Non vi, sed dulci scilicet illecebra.
Invitum non te raptat: blanda efficit ut quod
Vult fieri, fieri semper et ipse velis;
Utque sapit mire, nil vult, nisi quod tibi prosit,
Atque tuam in melius provehat usque domum.
Aule, tua es felix domina. Sic sic precor usque
Servitii valido te premat illa jugo.
16. Ad Postumum, sibi ob fortunae bona nimis placentem.
Tu quod habes, magnum te reris; me reor esse
Magnum, ego quod sperno, Postume, quidquid habes,
Atque ostro clarum, curru dum fulget in alto,
Qui nihili est, nihili quod facio procerem.
17. Ad Aulum, cur ingeniosus parum proficiat.
Ingenio polles magno, nec proficis, Aule,
Quod nusquam magno figeris ingenio.
Acrem oculum sic qui re non defigit in ulla,
Acri rem nullam pervidet ille oculo.
18. Ad Aulum pluribus intentum.
Candida quae vitrum lux transit, nil agit, Aule,
Vastum ubi se fundit didita per spatium;
Arctum ubi se in coni totam contraxit acumen
Ignescit, flammas et ciet indomitas.
Sic tua mens omnes late nunc fusa per artes
Magnum et mirandum nil potis efficere est.
Uni se totam si quando addixerit arti
Unam urgens curis omnibus, efficiet.
19. [ = Sat. 150]
Ad Leonillam formosam et fatuam.
Ut potis es (mihi crede) tace, Leonilla; tacentis
Nemo non corpus suspicit egregium.
Cum loqueris, nemo non voces odit ineptas
Et miram egregio in corpore stultitiam.
Da te oculis, quam vis; aures fuge: digna videri es,
Audiri non es digna. Tace, ut potis es.
20. De Cinnamo, re, quam specie meliori.
Asper, difficilis, clamosus, res ubi poscit,
Omnibus est omni Cinnamus auxilio:
Dum mihi tam suaves liceat modo carpere fructus,
Nil movet hirsuto cortice laesa manus.
21. Ad Ponticum dicacem.
Pontice, quam dictum, cur mavis perdere amicum?
Parvo rem mutas eximiam pretio.
Qui dicto iratus te fugit, praestat, acuti
Gloriolae multum, vir bonus, ingenii.
22. De amore ac pudore.
Stultus amor cauto pugnat, Leonilla, pudori,
Et stultus cautum vincere saepe solet.
Non tamen absistit victus pudor et redit usque,
Et repetit, pulsus cesserat unde, locum;
Quem simul ac tenuit, decisis turpiter alis,
Pellitur in praeceps non rediturus amor.
Quare nil miror, fatue quem nuper amabas,
Nunc odio est Varus, quod, Leonilla, tibi.
23. Ad Aulum, quali corpore vellet esse virum nobilitate generis praestantem.
Candidus et membris mollis languentibus, Aule,
Id clari credis sanguinis esse notam?
At non tale fuit, pernici corpus
3 Achilleo,
Non magno Ajaci, non
4 Amphytrioniadae,
Ora sed ardebant multo suffusa colore,
Frangebat nullus fortia membra dolor.
His, volo, vir similis mihi sit, tibi foemina, solem
Quae fugit, inque sua desidet usque domo.
Mollities decet hanc, robur decet, Aule, parentum
Clarus virtutem qui referat, juvenem.
24. Ad Quintum, de domus administratione uxori committenda.
Ipse tuam curare domum jam desine, Quinte,
Quo magis, heu, curas, hoc magis illa perit.
Uxori committe tuae rerum omnia, mente,
Qua valet, ut sapiens, teque tuosque regat.
Consilio nuptae praestat parere maritum,
Omnia quam nullo perdere consilio.
Vir caput uxori est, sed, multum cum sapit uxor,
Virque nihil, par est, sit caput illa viro.
25. Ad Quintum, satis laudabilem ob dotes, quas habet.
Si, quod abest, laedat, nemo laudabitur unquam,
In te, Quinte, boni laudo ego quidquid adest.
Nec dives fertur si quis rerum omnia; rerum
Sed si quis tantum plurima possideat.
26. Ad Quintum, meretricis amoribus implicatum.
Vidi ego te magni supremo in fine barathri
Gaudentem Idalios ducere, Quinte, choros.
Clamavi et serva, serva, ingens, Quinte, periclum est,
Lubricus innumeros perdidit ille locus.
Clamavi frustra, risisti vera monentem;
Risus at, heu, seras desiit in lacrymas.
Quod circum fatue ludebas namque, barathro
(Nec spes ulla fugae) volveris in medio.
27. Inscriptum sub imagine Lucretiae.
Innocua haec Sexti violata est crimine. Cur se
Heu, perimens proprio est crimine facta nocens?
28. Ad Quintum, de Batone summo pictore.
Dicere quae pinxit Raphael, scis omnia, Quinte;
Nescit, quem spernis, maximus ille Bato.
Quae pinxit Raphael potis es quam dicere sed tu,
Tam potis efficere est maximus ille Bato.
29. Ad Lesbiam, de Gallo, ea praesente, verecundo.
Qui nequam est alibi, frugi fit, Lesbia, tecum
Gallus et improbulum nil facit, aut loquitur.
Nec tandem tamen ille sibi simulatur, opimam,
Lesbia, sed laudem comparat usque tibi,
Cui se nimirum desperat posse placere,
Virtutis faciem ni gerat Improbitas.
30. Ad egregium publicae rei curatorem amore captum.
Aule, urbis nuper spes maxima, quid facis? Istos
Cur te tam vecors induis in laqueos?
Cur lentus tenerae mavis servire puellae,
Quam coeptum eximiae carpere laudis iter?
Ah furor est uni, quam cunctis, malle placere,
Velle unam toto Phyllida prae populo.
Non tibi fas curas alio traducere; curas
Publica res omnes postulat una sibi:
Illa vetat mentem placito submittere amori,
Illa vetat dulci subdere colla jugo.
Et clamat: Meus es, quo nunc te proripis? Et te
Una sibi injecta vindicat, Aule, manu?
31. Ad Daphnin, Phyllidis laudatorem.
Sponte tumet Phyllis nullo laudante; quid utrem
Inflas et tentum tendere pergis adhuc?
Daphni, sapi, caramque tibi ne perde puellam;
Crede mihi, perdis laudibus immodicis.
Quam magis illa sibi per te laudata placebit,
Tam fiet nobis digna placere minus.
32. De Cinna et Tulla, sene et adolescentula.
Cinnam Tulla senem juvenis colit, ille vicissim
Tullam. Quid mirum sit magis, addubito.
Effoetum hunc senio juvenari; vere juventae
An magis in primo floridulam hanc sapere.
33. Ad Quintum, nihil in Varo non improbantem.
Quae dicit Varus, vel quae facit, omnia culpas,
Nec tam, crede, illi, quam tibi, Quinte, noces.
Lividulus nam qui nil laudat, nil probat unquam,
Dictis ille fidem derogat ipse suis.
Varo ergo ut noceas, prosis tibi; si pote, laudis
Expressum invito e pectore dic aliquid.
34. Ad Tullam, de Frontone et Corvino, altero arrogante, altero modesto.
Tulla, cave, ne sis Frontoni blandior aequo;
Unum offers, audax arripit ille decem.
Blanda esto, quam vis, Corvino; mille modesto
Si tribuas, unum vix tamen accipiat.
Hic sibi enim, quod das, donari cogitat; ille,
Quidquid id est, meritis arrogat omne suis.
35. Ad Ponticum, de suis monitis.
Pontice, quae peccas, moneo; nec turbidus insto
Forte meis si non parueris monitis.
Illas namque boni partes reor esse sodalis;
Immitis partes hasce reor domini.
36. Ad Cinnam, amatorem senem.
Cinna senex, teneras jam visere parce puellas;
Necdum etiam sentis, quam grave supplicium est,
Quo te cumque feras, nusquam non perdite amare,
Multas quas et amas, omnibus esse odio?
Quippe habet hoc; odio tanto est mage digna senectus,
Ipsa cupidineo quam magis igne calet.
37. Ad Cinnam senem, juvenum coetibus se immiscentem.
Cinna, seni hoc superest, ne sit gravis omnibus, unum,
Se juvenum ut laetis coetibus abstineat;
Ut potis est nulli qui fęda aetata placere,
Id teneat saltem, ne male displiceat.
Haec mihi ego soleo jamdudum; non minus haec te,
Cinna, decet tibi jam, si sapis, occinere.
38. In illud vetus ‘Amor docet musicam’.
Primus amor carmen docuit: cum pectus amore
Incaluit, dulces ore [fluunt] numeri.
Nec sermone mero curas et gaudia profert
Stratus humi sylva pastor in umbrifera,
Sed blandas flectit voces, carumque puellae
Nomen amat variis saepe iterare modis.
Idalius cantum dictat puer ille, canoras
Ut volucres, nostrum sic facit esse genus.
39. Ad Pollam, amatricem amatoris vilium puellarum.
Quem tu, Polla, colis, multas colit, est tibi turpe
Queis male postponi, Polla, vel esse parem.
Quae sis, nosce; tibi rivales sumere noli,
Quos nolis famulas forsitan esse tuas.
40. De amore Thyrsidis.
Dicitur Euryllae Thyrsis correptus amore,
Nec tamen id certis noscier indiciis.
Non est Euryllae Thyrsis correptus amore;
Verus amor certis noscitur indiciis.
41. De amore Aconis.
Ardet Acon meus, at flammam sub pectore celat.
Res salva est; vere non meus ardet Acon.
42. [41b] Ad Phyllim, de Lycoride eius congressum vitante.
Phylli, fugit pulchram quod te non pulchra Lycoris,
Haud miror; mirer, ni male te fugiat.
Quae potis est aliquid, tibi non collata, videri,
Incipiat, si se
5 conferat esse nihil.
Crede, fugax cavet illa sibi; nec, candida Phylli,
Te spernit, sperni sed magis illa timet.
43. [42.] Ad Ponticum, quae scribit nequaquam emendantem.
Scribis multa, linis nil, Pontice: foeda litura
Partem operis pulchri sed facit haud minimam.
Verte stilum, prosit mire, si verteris; alter,
Non potuit primus quod labor, efficiet.
Alter ni possit, res pol tibi non male cedet,
Si possit tandem, Pontice, vel decimus.
44. [43.] Ad Aulum, tragoediarum scriptorem, frustra cum Victorio Alferio certantem.
Daedaleos nisus Victori vincere frustra,
Aule, cupis molli praeditus ingenio.
Artem adhibe quantam vis denique; non erit unquam,
Ut terra attollas te tamen ex humili.
Non erit, ut dici possis vel proximus illi,
Non, si te studio ruperis immodico.
Jam sibi, jam tragici primas tenet ille cothurni;
Mirabor, decimas tu tibi si teneas.
45. [44.] Ad Nearcum, de Pallade picta eodem ore, quo Daphnem pinxerat.
Quo picta est Daphne, quod Pallas pingitur ore,
Non est ingenii culpa, Nearce, tui.
Qui tibi flammato pinxit sub corde Lycorin,
Ni fallor, culpam sustinet unus amor.
Hanc nisi delebis, quaevis, quam pinxeris, illi
Forma uni formae semper erit similis;
Quo Daphne ac Pallas, vultu pingetur eodem
Fauna, Ceres, Juno, Vesta, Diana, Venus.
Seu dea, seu mulier mortalis, nulla Lycorin
Non referet; quidvis una Lycoris erit.
46. [45.] Ad Varum, de ejus carmine, lepido quidem, sed infrugifero.
Vare, tuum laudem ne carmen, res facit una,
Una, mihi at multo maxima, fruge caret.
Delectat, sed non et prodest; hoc ubi desit,
Vati laudem adimo non ego dimidiam;
Sed totam prorsum, nec vatis nomine dignor
Nugarum, lepidus sic licet, artificem.
47. [46.] Ad Antigenem, scribentem pulchre magis quam apte.
Quae scribis, scribis pulchre omnia; pleraque scribis,
At quae res prorsum respuit, Antigene.
Delphinum sylvis appingis, fluctibus aprum,
Terram astris, coelum conseris arboribus.
Pulchra placent, pulchrum sed quivis desinit esse,
Apta suis ni sint omnia pulchra locis.
48. [47.] Ad Aulum, prae philosophis poetas contemnentem.
Quos sapere haec aetas putat unos, Aule, putabit
Nempe illos aetas postera desipere.
Philosophi hoc fatum: primo scire omnia, dein mox
Fertur post parvo tempore scire nihil.
Nil firmum hic, subito vertuntur scita, ruuntque,
Magno quae fuerunt scilicet in pretio.
Fors melior vatum est, quos temnis: carmine clarus
Qui semel est, clarus carmine semper erit.
Sub pedibus protrita jacet, quae se extulit alte
Illa Stagiraei gloria magna senis;
At magis, atque magis semper florentis Homeri
Fama recens coeli templa supervehitur.
49. [48.] Ad Quintum, de Tucca bono viro, sed malo poeta.
Esse malum dixi cum Tuccam, Quinte, poetam,
Nil facere hunc dixi flagitii, aut sceleris.
Ergo bonum tamen esse virum ne, Quinte, repone;
Id nec opus quaeri est, primus ego et fateor.
Atque bonus quod vir, gaudet malus esse poeta;
Non morum culpam, sed reor ingenii.
50. [49.] Ad Quintum. De arte poetica.
Naturae fontes priscis patuere; patent nunc
Et nobis: veterum scripta quid assidue
Volvimus incassum, nec rerum exempla tuemur,
Quae fidis passim subdita sunt oculis?
Ex vero ductum carmen placet: una poetas
Haec fecit veteres ars, facietque novos.
Hanc tu, Quinte, artem penitus tibi disce, vel ipsum
aequabis forsan carmine Moeonidem.
51. [50.] Ad Ponticum poetam, una grandiloquentia contentum.
Scripsti grandiloquum, sed non et amabile carmen,
Carmen, quod mentes perculit attonitas,
Non tamen et vario confudit pectora motu,
Atque imos blanda miscuit arte sinus,
Nec quiddam afflavit, penitus quo corda cientur,
Et dulces oculis prosiliunt lacrymae.
Hoc stabant veteres; quaere hoc tibi, Pontice, grandem
Esse parum fuerit; sis, volo, flexanimus;
Flexanimus fies, facies quemcumque loquentem,
Sensa animi expromat si sua, nemo tua.
52. [51.] Ad Ponticum, poetam emmendatum, at mediocrem.
Nempe carent culpa tua, Pontice, nec tamen in se
Eximiae quidquam carmina laudis habent.
Quid loquor? Haud levis est culpa haec in carmine, si quod
Eximia carmen, Pontice, laude caret.
53. [52.] Ad Hermogenem geometram. De eius carminibus.
Hermogene, tua saepe legis mihi carmina, dici
Et tibi vis, de te quid rear ingenue.
Ingenue dicam, docte o geometra, rogatu
Dicere quod tandem cogor ab immodico.
Quam malus es vates, si tam bonus es geometres,
Newtono longe maior es, Hermogene.
54. [53.] Ad Hermogenem geometram, carmina scribentem.
Artem quisque suam tractet. Geometra poesi
Abstineas (moneo) quam potes, Hermogene.
Lineolas ducens, vir magnus, carmina scribens,
Exiguus contra crederis esse puer.
Metiri ut coelum possis dedit aequa; venustum
Ut carmen pangas, non dedit Uranie.
55. [54.] Ad Janum, artem inscriptionum ingenti volumine complexum.
Inscribi deceat quo rerum singula pacto,
Jane, doces artis conditor eximiae;
Quam tamen Herculeus labor est perdiscere totam,
Et tua tot memori condere scita animo!
Aspice, num doceam brevius, num rectius ipse
Complexus geminis omnia versiculis:
"Missa arte ac phaleris, in saxo quidquid et aere
Scribes, id paucis scribito simpliciter."
56. [55.] 6 Ad Aulum, cur, eo relicto, Quintum invisat.
Aule, mihi non est Quintus te carior; illi
Quam tibi sed multo sum mage carus ego.
Laetius excipior, dimittor lentius; ullum
Non video, coram cui male posthabear.
Haec propter viso Quintum te saepe relicto,
Carus et ille minus, me trahit, Aule, magis.
57. [56.] Ad Galliam, de navi aeria. 7
Tanta mole globus tam parvam in nubila puppim
Tollit! Vectores vix habet illa duos,
Ingentem ut turbam sursum evehat et queat undis
Versari quovis vectus in aeriis;
Ut multo possit propelli remige; quanta est
Mole opus immensum crescat ut iste globus!
Id nisi fit, fieri quod res vetat, heu nihil actum,
Magna tibi invento est, Gallia, Daedaleo.
58. [57.] Ad scholam rediens.
Romulei juvenes, mea quos praecepta sequentes
Dulce mihi est rupes ducere in Aonias,
Quam dolui vobis distractus! Quam modo laetor,
Me cupidum ut cupidis fors bona restituit!
Restituit cupidum cupidis: licet ardua rursum
Nobis ire una per juga Pieridum.
Crura dolent aegro, mens at viget, atque vigebit
(Spero equidem) et vobis serviet usque tamen.
Ite alacres, ite, o, mea post vestigia: laurum
Carpemus pariter dux ego, vos comites.
Ite alacres, celerate viam, cunctosque docete:
Fortibus exiguam nil nocuisse moram.
59. [58.] Ad Aulum, optimum artificem a vulgo improbatum.
Insanum de te vulgus quid sentiat, Aule,
Nil moror et sperno quamlibet innumeros.
Nil moveor, quidquid stulte damnatve, probatve,
Altum vociferans turba hominum, haud ratio.
Una tibi ratio faveat modo; mente carenti
Adversum ride judicium populi,
Ceu vocem surdus damnet, caecusque colorem,
Ignari quid vox, quid sit, amice, color.
60. [59.] Ad Gallam enixam filium matri similem, patri dissimilem.
Laetaris mater, dias in luminis oras
Editus iste tibi quod puer est similis.
Patri pol mallem similis foret; omnibus esset
Maternae ut testis, Galla, pudicitiae.
Esse tuum scimus nunc omnes; non tamen omnes
Scimus, quod caput est, unde sit ille tuus.
61. [60.] De rate aeria. 8
Terra neci sat erat: terrae olim adiecimus undas,
Undis nunc tractus addimus aërios.
Quae genus humanum regno perdebat in uno,
Ocyus ut perdat, mors tria regna tenet.
62. [61.] Ad Gelliam, oculos turgentes laudantem.
Gellia, cur laudas, quae turgent, lumina? Cur non
Abdita quae frontem sub penitam fugiunt?
Odi oculos, quicumque occursant longius aequo,
Longius, odi, aequo se male qui retrahunt.
Displicet extremum quodvis Lepor et Venus omnis
In medio sedem gaudet habere loco.
63. [62.] Ad Alexin, antequam cubet omnia circa se loca scrutantem.
Furem permetuens nil non scrutaris, Alexi,
Ante loces molli quam tua membra toro.
Parce metu. Quid? Nulla animo est fiducia, quod se
Vindicat aerata janua firma sera?
Quid? Nihil est, intra vicina cubilia quod sunt
Qui veniant, si vox increpet, auxilio?
Esse loci haec inter furi quid possit? Inani
Parce, ubi nulla vides esse pericla, metu.
Vana loquor: Quid tu videas, cui terror inani,
Nulla ubi sunt, pingit mille pericla metu?
64. [63.] Ad Tuccam, cur non eosdem, atque ille, miretur.
Qui tibi, Tucca, placet, recte facit omnia; recte
Qui facit, is contra mi modo, Tucca, placet.
Convenit hinc nobis raro: terram abiicit infra
Alter, coeli alter quem super astra locat.
65. [64.] De Corvino. Cum specie indocilem, re docilem esse.
Corvinum moneo; suevit pugnare monenti;
Nec monitus prava spernere mente meos.
Agnoscit culpam tacitus, secumque, fateri,
Quod non vult aliis, imputat ipse sibi.
In speciem indocilis, docilis re, quidquid amice
Monstravi, pugnat quamlibet usque, facit.
66. [65.] In simulacrum Herculis ab amore victi.
Foemineam induitur pallam, lanamque, columque
Tractat bellipotens Amphytrioniades.
Idalius clavamque puer, setasque leonis,
Tinctaque Lernaeo spicula felle gerit.
Gaude, Juno; tui quem non fregere labores,
Victus ab enervi turpiter hoste jacet.
67. [66.] Aliud.
Quid tibi nunc magni prosunt, Alcida, labores,
Illaque tot forti monstra subacta manu?
Pensa trahis Lydae probrosa in veste puellae,
Et tremis et saevae jussa times dominae.
Ridet amor, clavamque et terga hirsuta leonis,
Horrendas tractat nec timet exuvias?
68. [67.] In veterem inscriptionem
HERCULI INVICTO.
Invictum scribis, foedo qui victus amore est,
Et molli potuit vivere sub domina?
Scribe, licet, nervis invictum et corpore; victum
Sed, quae pars forti prima viro est, animo.
Invictum plane cum scribis, clamat Iole
Mendacem, Idalius clamat et ille puer.
69. [68.] Ad Gallam, sorori formosae similem, nec tamen formosam.
Galla, tibi similis soror est, formosaque, nec te
Formosam quisquam dixerit esse tamen.
Forma eadem ambabus, fateor, sed non lepor idem,
Quo sine formosum dicitur esse nihil.
Formae, Galla, tuae, quem non potes, adde leporem;
Diceris, tua quod dicitur esse soror.
70. [69.] Ad solem exorientem.
O sol, jucundo lustras qui lumine terram,
Atque redis campos vecte per aerios,
Salve, operum hortator; salve, o; nox lurida longe
Te fugit obscoenis cincta caput tenebris;
Te veniente, procul somnusque et somnia cedunt,
Omnis et ignavo a corpore languor abest.
Pastor oves curat, ventis dat navita vela,
Incipio laetum scribere carmen ego.
Teque cano, te, Sol, primum, pictasque volucres,
Et vatem ad cantus qui revocas hilarem,
Nec pateris turpi mersum torpore veterno,
Et vitam indecori perdere in otiolo.
71. [70.] De inani Vari amatoris querela.
Quae mala dissimilem tibi me fors junxit, ut esses,
Tulla, mihi aeternus scilicet usque dolor?
Perpetuas iterem nulla ut non luce querelas,
Quod facto, aut dicto laeseris immeritum,
Quod quaecumque tibi feci bene, vel bene dixi
Ingrato spernens pectore despueris?
Et potui tam saeva pati? Nec rumpere vincla
Mens fuit ac tristi solvere colla jugo?
At nunc est; jam, Tulla, meus jam denique fio;
Haec lux infandi est ultima servitii.
Sic Varus: vanos ridet secum
9 illa furores,
Et durum exercet saevior imperium.
72. [71.] Ad Aulum. De mysta nimis, ut ajebat, severo.
Phyllida non odi formosam; Phyllidis, Aule,
Adspectum, dicis, non equidem fugio.
Dic: flagro incestis formosa in Phyllide flammis,
Phyllidis adspectu, dic, miser immorior.
Non erit, ut culpes, qui te jam posse piari,
Ni caram vites Phyllida, mysta negat.
73. [72.] Ad frustratorem.
Dic: tentasse diu promissum scribere carmen;
Dic: saepe expertum non potuisse tamen.
Dic, quodcumque voles aliud: promissa fateri
Immemori at pudeat vana abiisse animo;
Quae meminit, justae metuit qui probra querelae,
Quique cupit verbis pondus inesse suis.
Haec satis oblito: monitus jam carmina scribe,
Atque datam praesta, dulcis amice, fidem.
74. [73.] De se et Varo.
Dulcis amicitiae fungi omnia munia possum,
Si, fungi contra qui velit, alter adest.
Is quoties desit, vivo mihi scilicet uni,
Me curo, mihi sum solus amicus ego.
Haec modo jactabam: risit verba irrita Varus,
Quem, quidquid faciat, cogor amare tamen.
75. [74.] Ad amicum, quo modo officio certare velit.
Officio certemus, ais: certamen, amice,
Si rite hoc fiat, parte fit e gemina.
It, redit officium citroque ultroque, remitti
Unde prius venit, ceu pila missa, solet.
Officio certare volo, non perdere, quod mi
Aut raro, aut nunquam redditur, officium.
76. [75.] Ad Flaccum, simulatione utentem.
Mecum esto, moneo, quem te vis, Flacce, videri;
Falli mendaci non soleo a specie.
Hoc usus rerum, tulit hoc mihi longa senectus,
Intus uti videam, sub cute quid lateat.
77. [76.] Ad Quintum, cur eo relicto Scaurum visat.
Interdum viso Scaurum te, Quinte, relicto,
Illi quod video me minus esse gravem;
Ille mihi arridet, tu vultu, Quinte, severo es,
Ille mihi loquitur, tu mihi, Quinte, siles,
Ille mihi carum sese vult esse, piget te
Prae multis carum millibus esse mihi.
Haec fieri tu scis; scis et mirare, relicto
Te, interdum Scaurum visere quod soleo?
Hoc mirum est tantum, interdum quod viso; sodalis,
Te spreto, Scauri nec fio perpetuus.
78. [77.] [ = 352]
De salso, atque insulso.
Insulsum quod sit, si nescis, Polla docebit,
Nulli quae pulchro corpore Polla placet.
Quid salsum contra, si nescis, Tulla docebit,
Cuncti quae foedo corpore Tulla placet.
Deme salem, vilis forma est quaecumque; probari
Vis mire formam quamlibet? Adde salem:
Quem sentire omnes quimus, quem dicere, quid sit,
Incassum expertus plurima, nemo potest.
79. [78.] De Tulla, eiusque sodalibus.
Aulo Tulla uni dat sese: cum venit Aulus,
Nemo non alga est vilior aequorea,
Solum audit, soli secretam garrit in aurem,
Surda aliis, muta est omnibus illa aliis.
Ridet Amor, spretosque urit mulcetque sodales,
Inque fugam vertit, nec sinit aufugere.
80. [79.] Ad Postumum, de suis cum eo litibus.
Lis mihi cum Varo nulla est; mihi, Postume, tecum,
Quidquid agam, crebro lis tamen exoritur.
Id fieri doleo qui fiat, dixerit ille,
Iras igne suo qui ciet, acer amor.
81. [80.] Ad Tullum. De carmine oblato inique, atque acerbe.
Dulces Musarum foetus tam promis acerbo,
Tulle, animo, tristi non sine maestitia?
Odi ego, qui plorat, pretium cum solvit avarus,
Et, quos dat, nummis ingemit aureolis.
Da, quod das, laeto vultuque et corde: negare
Praestat longe, isto quam dare, Tulle, modo.
82. [81.] Ad Tullam, de ejus querela, quod aequo tardior venerit.
Nec prope si fuerim, gaudes, nec, si procul, absim,
Tulla, doles: multis id scio ab indiciis.
Nec miror; mihi nec placeo sic ipse, cuiquam
Ut quidquam credam posse placere meum.
Ergo, quod dicor venisse huc tardior aequo,
Verba puto, cassum prorsus et officium.
At placet hoc ipsum, verbis, ceu gratus, amicis
Quod tamen, ingratus forsitan, excipior.
83. [82.] Ad Gelliam. Querela.
A te displiceat fieri quid, Gellia, dixi
Nunc hoc, nunc alio saepe modo ingenue.
Frustra: nil audis, nulli prorsum tibi curae
Est, mihi quid placeat, quid mihi displiceat.
Hoc miror: mihi dum quod displicet, id facis usque,
Qui mihi nondum etiam, Gellia, displiceas.
84. [83.] Ad Gelliam. Querela.
A te, qua laedar, monui te, Gellia, saepe,
Non minus interea laedor at usque tamen;
Quin laedor magis atque magis, ne scilicet ullum
Forte rear verbis pondus inesse meis.
Perge, dolet mi nunc; extincto at prorsus amore,
Ne doleat posthac, forsitan efficies.
85. [84.] Ad Lycorin, de illius ac de Phyllidis forma.
Quam ludit natura! Caput deforme, Lycori,
Mire formoso in corpore Phyllis habet,
At tu deformi formosum in corpore: vestrum
Deterior quae sit, dicere difficile est.
Utraque spectanti pol displicet; utraque monstrum est
Conflatum forma turpiter e gemina.
86. [85.] Ad Postumum, aegre ferentem, quiddam verso nomine de illo scriptum.
Nescio quid de te, mutato nomine, scripsi;
Id tibi cur lectum, Postume, displicuit?
Cur tibi non placuit potius, te laedere, amice,
Cum possem, noxa quod tamen abstinui?
Quod telum in vacuas missum per inania nubes,
Non te, non verum nomen et appetiit?
Hoc ego, si nescis, dilectos more sodales,
Quae peccant, nulli noxius, admoneo.
87. [86.] Ad Postumum, de ludo latrunculorum.
Quem ludis, belli pulchra est hic ludus imago:
Vincit qui structas prospicit insidias,
Qui dubiae nil et sorti permittit et alto
Molitur solers omnia consilio.
Qui contra sorti fidit male, nec catus acri
Expendit rerum singula judicio,
Qui, non facturus quae sit, sed quae facit hostis
Sola videt, pugna vincitur indecori:
Turpius ingenio quando est, quam robore vinci,
Nec dici enervem, Postume, sed fatuum.
88. [87.] De honore puellae ab Arcadibus habito.
Aures, quae solita est cantu mulcere puella,
Huic solvunt maestas Arcades inferias.
Magne Metastasi, pudeat: vilescere caepit,
Extincto nuper qui tibi venit, honos.
Dat chorus huic suavi cantrici praemia voci,
Divino vatis quae dedit ingenio.
89. [88.] De sua in re quaerenda negligentia.
Commoda divitiis, fateor, non parva parari,
Res dura est sed enim quaerere divitias,
Sacro praecipue vati, quem cantor Apollo
Correptum in rupes abstrahit aërias,
Musarumque choris miscet, rerumque mearum,
Atque mei secum detinet immemorem.
Haec inter partiri assem, subducere quid sit
Expensum, fiat quidve domi reliquum;
Herculeus certe labor est, quem sumere nolim,
Lucrer, Crasse, tuas ut mihi divitias.
90. [89.] De Phyllide candida et Lycoride fusca sed oculis nitentioribus praedita.
Ex Italico Caietani Goltii.
Candida moerebat Phyllis, quod fusca Lycoris
Visa est fulgidulis pulchrior esse oculis.
Cui puer Idalius: quid moeres? Lux caret alma,
Nox una est claris praedita sideribus.
91.
Versi Italiani dell' Abate Gaetano Golt.
Doleasi con Amor la bianca Flora.
Che una brunetta avea luci più belle;
Zitto, mia cara, egli rispose allora;
Non vedi all' ombre appartener le stelle?
92. [90.] Ad Daphnim, pastorem somnolentum.
Fronde super molli dormis tu, Daphni; Melampus
Ante pedes, somno stratus et ipse, jacet.
Ilice sub viridi pastas grex ruminat herbas,
Cui lupus adrepit raptor; io, vigila,
Jam vigila, cape saxa manu, cape robora, Daphni,
Ista tibi nimium ne sit amara quies.
93. [91.] 10 [ = Sep. et Lug. 21] De Priamo.
Hic versam Argolico Trojam quum cerneret igni,
Collapsumque altos Ilion in cineres,
Infelix Priamus (misero nec sacra penatum
Umbra, nec Hercaei profuit ara Jovis)
Juxta Hecubam, natas juxta, supraque Politen
aeacidae telo concidit exanimis.
Quaere nec, heu, tumulum: sine nomine corpus in ipso
Praeda jacet diris littore Vulturiis.
94. [92.] 11 [ = Enc. 275] De Aenea et Anchisa.
Aeneas, Troja extremo dum corruit igne,
Impiger annosum sustulit ipse patrem.
Mox ait, o genitor, te salvo ex ignibus uno,
Alta ego vix Trojae moenia versa queror.
Cui genitor: Gnate, incolumi te, moenia versa
Numquam ego et Iliacas esse fatebor opes.
95. [93.] Dum cogitabat valedicere Musis, poeta ad sua carmina redit. (fragmentum)
Mens erat Ascraeo suspendere cymbala trunco,
Et procul aemonio pandere vela jugo,
Rura mihi, vallesque cavae, collesque supini,
Culminaque et fontes, rustica vita, lares,
Et quae pastores feliciter otia servant.
Otia, sperabam, jam mihi grata forent.
Somnia fingentem Aonius me risit Apollo,
Risit Calliope, Pieridumque chorus.
Hic iterum verto celeres ad carmina gressus
Et solita versus personat arte lyra.
96. [94.] In Austrum. 12
At non idcirco furvo pater Aeolus antro
Eductum campos misit in aerios.
Ut fratrem, qui te melior placidusque, bonusque est,
Omnibus e terris exigeres Zephyrum,
Ut verna horrificis contristes tempora nimbis,
Chloris et amissum lugeat alma decus.
97. [95.] Ad Daphnym.
Daphny, lyram pulsa; dulces inflabit avenas
Thyrsis; ego liquida carmina voce canam.
Hic Jani colle in pulchro mulcebimus omni
Concentu Nymphas, Panaque capripedem.
Auditis plaudet Corydon et Mopsus et aegon:
Uretur tacita Battulus invidia.
98. [96.] Ad hirundinem. (fragmentum)
Quid tu mane novo circum vacua atria lustras,
Et summum penna praepete verris humum?
Quid petis infelix? Placidae nunc solvere vitae
Tempus et infestas quaeris, hirundo, manus?
An non fila procul calamo pendentia cernis?
Impediant cursum quotque pericla tuum?
Cur non longinquas tendis modo visere terras?
Quisque vetat tacitum pervolitare nemus?
Deficeret tutum cui tu suspendere nidum
Possis; at aerium certius esset iter?
99. [97.] Apis. (fragmentum)
Surge, apis; alma refert roseas Aurora quadrigas,
Jam Phoebus primo lumine spargit humum.
Eja quid ignavis torpes nunc Attica cellis?
Nil pudet aetaeis nunc recubare favis?
Jam modo tempus adest riguos volitare per agros,
Et verno gratos carpere rure thymos.
Nonne rosas, casiamque vides, floresque madentes,
Rore et sparsa suas cana ligustra comas?
Ni venis, aestivo solis fervente calore
Ignivomus gelidas Phoebus aduret aquas.
100. [98.] In captatorem.
Et suus est vultus, sua cuique et gratia flori,
Quisque tuas ornat, candida Flora, comas.
Sic vatum variant vultus, variantque colores,
Nec tamen hic multa laude, vel ille canit.
101. [99.] Ad Petrum. Praesentia domini sit agrorum cultura melior. 13
Multi multa docent, ruri quae cura colendo,
Quidnam amplis laetos fructibus auctet agros,
Petre, sed haec praecepta unum longe omnia vincit,
Saepe agrum dominus visat ut ipse suum.
Negligit absentem, credo, neglecta vicissim;
Praesenti omnigenas terra ministrat opes.
102. [100.] Aliud.
Non amplae desunt segetes, vinetaque fundo,
Petre, tuo et curvis foetus in arboribus,
Non hortus rigui et fontes, rerumque bonarum
Omnis quae pingues copia ditat agros.
Crede tamen, deerunt simul omnia, si modo fundi
Inspector desit, Petre, oculus domini.
103. [101.] De rei rusticae administratione.
Nil jactum semen tellus alat ubere gleba,
Tellurem fortis ni juvet agricola,
Agricolam et dominus cogat sua munia fungi,
Atque rei praesens consulat ipse suae;
Haec ni cuncta adsint, pleno tibi, Postume, cornu
Agrestes nunquam Copia fundet opes.
Parce uni stultus telluri fidere: fructus
Dant una tellus, agricola et dominus.
104. [102.] Ad Daphnym, ut redeat.
Daphny, redi; vacuis tu cessas lentus in agris,
Te procul hinc Pholoen pulcher amat Lycidas.
Illa novos flavi juvenis nec spernit amores,
Cara tibi est Pholoe si tua, Daphny, redi.
105. [103.] Se moestum non posse laeta loqui.
Laeta jubes narrem tibi, Postume; laeta loquentem
Hostis meme etiam quilibet audierit.
Pars animae ille meae dulcis patiatur amicus
Sollicitum moesto pectore moesta loqui.
106. [104.] Ad Tullam nemini placentem.
Pol sapis, adsciscensque novos, mutansque sodales,
Tantum nota parum, Tulla, placere potes.
107. [105.] Ad Aulum, virum bonum, at malum oratorem.
Cede foro tandem: laedis, perdisque clientes,
Vir bonus, orator sed malus, Aule, tuos.
Velle nihil prodest, quod non potes, irrita cura est
Omnis, ubi curam deserit ingenium.
Id verum expertus toties, jam desine, dici.
Ne mihi, ut orator, vir malus incipias.
108. [105b] Ad Ponticum, morbos suos continuo narrantem.
Usque tuos narras moestos mihi, Pontice, morbos,
Ut verear, ne me forte putes medicum.
Non sum equidem; si sim, primum praescribere vellem
Hoc, tacitus morbos ut patiare tuos;
Nec tristi senio tot foeda, ingrataque narrans
Incassum assidue teque tuosque neces.
109. [106.] In idem argumentum.
In vita nunquam dixit se, Cinna, valere;
Nunc dicit; miror, Gellia, prodigium.
Atque oro, valeat semper, nostraeque valere
Aures post longum tempus ut incipiant,
Quas nunquam insulsa cessat vexare querela,
Dum narrat morbos, somnia vana, suos.
110. [107.] Ad Postumum. Phyllidi melius esse soli, quam cum illo.
Vidisti solam si quando Phyllida, tute
Id miserans, illi, Postume, das comitem:
Atqui te comitem quoties habet, esse videtur,
Credo equidem, illa sibi, Postume, sola magis.
111. [108.] De Aegle, se magni faciente.
Dotibus eximiis quae fulget, spernitur Aegle,
Nec sperni passim desinet illa, reor.
Dotibus hanc aliis addat ni scilicet unam,
Queis fulget, dotes norit ut ipsa minus.
112. [109.] Cur Aulum nemo non vitet.
Quaeris, tam multi cur te vitare laborent,
Nec domus adventu gaudeat ulla tuo?
Ex facili cuivis laedi ceu vitreus, Aule,
Ex facili quemvis laedere et Aule soles.
Utraque res longe fugat omnes, utraque cogit,
Qui sapiunt omnes consuluisse sibi.
Quippe grave est laedi, gravius prope laedere: utrumvis
Nec potis est, qui te non fugit, effugere.
113. [110.] 14 [ = Sat. 583] De Glaucone et Nigello.
Tu parva, Glaucon, ingenti voce Nigellus
In coetu loquitur: mi male utrumque dolet.
Aurea tu sapiens obscuras dicta: molesta
Ille aures pergit laedere stultitia.
Di faciant, versa tandem vice, vox tua grandis
Illius exiguo prodeat usque sono!
114. [111.] Ad Cinnamum, contemnentem dignate principes viros.
Purpureos quot sunt contemnis, Cinname, patres,
Omnes et nullo dicis habere loco.
Dicis, quem populo res venditat una, quod esse
Purpurei fratrem contigit esse patris.
115. [112.] De Ciceronis praestantia inter alios scriptores aetatis suae.
Tullium ut exaequet bello tibi, restat, opinor,
Caesar, qui te illi comparat eloquio.
Aequaevis tanto praestat scriptoribus ille,
Quanto ingens parvis amnibus Oceanus.
116. [113.] Ad Daphnyda gregis obliviscentem in amando Aegle.
Aeglem, Daphni, canis tu sola in rupe, vagantur
Incustoditae per nemus at pecudes,
Queis lupus adrepit raptor, cape robora, Daphni,
Saxa cape ac miserum, Daphni, tuere gregem.
Surge, age, Daphni, gradum celera: ferus ingruit ille,
Ille tibi niveam jam rapit acer ovem.
Quid loquor? Heu vacuas frustra dilapsa per auras
In ventum ac nubes, irrita verba volant.
Nil audit; sola mentem defixus in Aegle,
Nec memor est pecoris, nec memor ipse sui.
117. [114.] In Postumum. De continuis ejus querelis.
Nusquam non tristes dicis resonare querelas.
Credo equidem; nusquam, Postume, non quereris.
Sic quocumque malo consedit culmine bubo,
Culmen ferali carmine quodque sonat.
118. [115.] In idem argumentum.
"Quo me cumque feram, resonant", ais, "omnia questu".
Adde: "meo"; verum id, Postume, nemo neget.
119. [116.] In Quintum, non tantum ingenio, sed communi sensu carentem.
Non caret ingenio, doctrina et Quintus abundat;
Communi sensu quod caret, id doleo;
Communi sensu, quo dempto scilicet uno,
Nil doctrina illum, nil juvat ingenium.
Quippe etenim docte quae scribit, scribit acute,
Cuncta solet fatua perdere stultitia.
120. [117.] In quemdam de foeno semper loquentem.
Foenum, iteras, defit; nec pausa est ulla, querelae
Nec modus est ullus, nec modus ullus erit.
In cornu
15 cui sit, magis hercle occurrere tauro,
Quam tibi, cui foenum est semper in ore, velim.
121. [118.] In idem argumentum.
Postumus ecce venit: qui primus; quinam erit illi
Extremus sermo (credite) vaticinor.
A foeno incipiens, in foenum desinet; ac pars
Primae, atque extremae conveniet mediae.
122. [119.] 16 [ = Sat. 628] In Corvinum, omnia secreto narrantem.
Omnia secretam Corvinus dicit in aurem,
Vel toti dicat nota licet populo.
Nempe sapit: mavult unum, quam laedere multos,
Dum tricas narrat frigidus, atque apinas.
123. [120.] De domino aegroto et servis valentibus.
Aegrotant domini, valido sunt corpore servi.
Otia lenta ferunt, non labor, exitium.
124. [121.] Ad pedagogos et ludi magistros.
Vidi ego, qui molli docilis parebat habenae,
Nusquam et non flecti rite solebat equus,
Sessor ubi dorsum pressit ferus, arctaque duxit
Froena et ferrato calce latus petiit,
Indomitum caeco ferri per devia cursu,
Et ruere in ripas, saxaque praecipitem.
Heus, juvenem quicumque regis, da mollia jura,
Pugnabit saevis efferus imperiis.
125. [122.] Non se vera solet ratio clamore tueri.
Voci parce. Placet verum defendere foede,
Falsum defendi quo mage more decet?
Clamores falsis propugnant: voce tueri
Sedata sese vera solet ratio.
126. [123.] De se et Gellia.
Idem semper ego quod sum, me, Gellia, spernis,
Laudo ego te, morem, Gellia, quod varias.
Idem semper ego nec sim, si, Gellia, saeva es
Ut crebro, semper sic mihi saeva fores.
127. [124.] Ad Gelliam, ab antiqua morum disciplina desciscentem.
Qualem perspexi te, Gellia, sanus amavi;
Quid nunc, facta tibi es cum male dissimilis?
Quid dicam? Qualem perspexi, rursus amare
Optabo, ut liceat tempus in omne mihi.
128. [125.] Fronti nulla fides.
Cinna tibi placidus, mitisque videtur. Ovilla
Veste tegi sed scis, Orphyte, saepe lupum.
Fronti nulla fides, ni dictaque, factaque constent,
Mansueta sanus nil moveor facie.
129. [126.] Non legem violat, qui se vinclo eximit.
Non legem violat, qui se vinclo eximit, at lex
Quae vetat id, verae legis honore caret:
Quam tibi tu serva, si res feret; haud erit ullum
Ut tibi tam sapiens invenias comitem.
Nemo erit incerta deceptus lege, subire
Insanus certum qui velit exitium.
130. [127.] Se nunquam posse frui congressu amici, quem absentem optaverit.
Tota ego te in somnis quaesivi, Postume, nocte,
Quaesitum potui nec reperire tamen.
Dein vigil
17 : in somnis hoc mi fit scilicet, omni
In vita fieri quod misere doleo;
Cui fatum est optare absentem semper amicum
Praesenti nullo tempore posse frui.
131. [128.] Ignaros rerum species exterret inanis.
Flagrantem subito pueri videre caminum,
Ad caelum et nubem surgere fumiferam,
Clamaruntque: Igni periit domus, ocyus ardor
At casso innocuus vanuit ille metu.
Ignaros rerum species exterret inanis,
Multaque non ullo digna pavore pavent.
132. [129.] Seni quoque esse ab amore cavendum.
Postume, frigidulae nimium ne fide senectae,
Praestans et canos urere forma solet,
Nec solum indomito Pariden succendit amore,
aevo etiam fessum Tyndaris at Priamum,
Atque seni potuit flammato digna videri,
Quam propter se se perderet ac patriam.
133. [130.] Cui judicium desit, nil prodesse ingenium.
Ingenio praestas acri; praestare velim te
Acri etiam ad vitam, Cinname, judicio,
Naturam et rerum penitus dum perspicis, omnes
Scrutari et veri tam catus es latebras;
Cernere quid deceat, quid non, quae res tibi prosit,
Quae noceat, damnumve, aut ferat invidiam.
Haec si quis nescit sapiens, multum hercule frustra
Dum sapit ille aliis, nil sapit ipse sibi.
134. [131.] ‘Non miser est, qui non miserum se cogitat esse.’
In vita quodcumque mali est si, Quinte, dolebis,
Est tua perpetuus vita futura dolor.
Fortunam emmendet sapientia; mens bona saevum
Angorem et curas, qua potis, arte levet.
Sicque, boni quod erit, sese hoc defigat in uno,
Ut memor ingrati non queat esse mali.
Tot casus inter, tot rerum tristia, solum
Non est, qui non se cogitat esse, miser.
135. [132.] Cur non omnes de omnibus aeque judicent.
Foeda tibi, contra mihi pulchra Camilla videtur,
Nostrum uter aut oculis, aut mage mente caret?
Ambos quam vereor, ne devius auferat error!
Te ne odium, ne me, Postume, fallat amor.
Quippe etenim cui mens aequato examine recta est,
Nec foedam, pulchram nec putat esse, Lycus.
136. [133.] De effigie Amoris, altera manu vittam, altera vellus gerentis.
Utile nil videt infelix, nil audit amator,
Hinc vittam et vellus fert puer hinc Veneris:
Hac oculos claudit, ne quid sibi cernere possit,
Hoc, monitus ne quos audiat, auriculas.
137. [134.] ‘Forma eadem non et color omnes detinet idem.’
Pulchrum est, quod menti visum placet et placet omne
Unde boni praestans objicitur species.
Hinc non forma omnes eadem, non detinet idem
Nos color: hinc pulchri judicium variat.
Quippe bonum, quod res visa indicat, haud videt alter
Alter solerti perspicit ingenio.
Sic tabulam interdum doctus miratur Apelles,
Quam rudis inspectam despuit agricola.
138. [135.] In Lucretiam Romanam. 18
Plus timuit credi, fieri quam moecha Lucreti
Filia, Romanae fama pudicitiae;
Ni foret id, Sexti ferro intemerata perire
Pol mallet, propria quam temerata manu.
139. [136.] Qualem amicum sibi velit.
Sit mihi, perspectum longo jam tempore qui me
Observet, qui me diligat, Aule, comes,
Consilio possit qui me juvisse fideli,
Aurem qui monitis praebeat ipse meis.
Hunc mi ego: tu contra quemvis pol delige, mentem
Assiduis hilaret qui tibi scurra jocis.
140. [137.] ‘Semper amat similis similes.’
Foemina quos habeat mores, qui scire laborat,
Quaerat, quo coetu gaudeat illa coli.
Semper amat similis similes; nec casta protervos,
Castos nec comites ferre proterva potest.
Flamma prius glaciem, glacies petat incita flammam
Illa sibi coetum quam petat absimilem.
141. [138.] Ad Aulum, Phyllidis amore captum.
Frustra urbem linquis, frustra secedis in agros
Et saevae aspectum Phyllidis, Aule, fugis.
Haerebit Phyllis tamen imis fixa medullis,
Occurret menti Phyllis et usque tamen
Floriferis illam in pratis, rivoque, lacuque,
In duris illam rupibus adspicies.
142. [139.] Ad Flaccum, cur illi Varium recentem amicum veteri anteferat.
Vinum, Flacce, vetus, vetus et laudatur amicus,
Sed veteri vappae musta, puto, anteferas.
Sic tibi ego, quamquam es longo mihi cognitus usu,
Cognovi nuper quem, Varium antetuli.
In te istaec servata diu nam languet et illo
Nata modo at mire fervet amicitia.
143. [140.] Ad Thyrsim, uxorem ducere volentem.
Thyrsi, cave; tibi qui felicis gaudia vitae,
Caram si ducas Phyllida, spondet amor;
Multa solet spondere, fidem sed fallit, inani
Et sua dat mendax verba ferenda Noto.
Thyrsi cave: nihil ast audis. Picer improbus aures
Usque tuas fidis obstruit, heu, monitis.
Perge, domum caram duc Phyllida. Nec
19 tibi primo
Pollicitus risum, struxit amor lacrymas.
144. [141.] In idem argumentum.
Spondet amor praesens tibi commoda multa. Quid? Idem
Si longe penna, Thyrsi, levi fugiat?
Omnia vanescent tibi commoda: pauper, inopsque
Flebis conjugii turpia vincla tui.
Thyrsi, levi puero non tutum est fidere: jurat
Mansurum, nullo sed manet ille loco.
145. [142.] Moerenti Postumo opem, si quam potest, pollicetur.
Heu, tacitum dirus lacerat dolor, altaque cura
Saevit et immani pondere corda premit
Non me deiecti vultus, defixaque fallunt
Lumina, nec verso nullus in ore color.
Quidquid id est, cela ne, Postume. Ferre juvabit
Vel tibi opem, misero vel miserum adgemere.
146. [143.] Ad Quintum, arbitrio uxoris omnia gerentem.
Uxor Parca tibi est: quae fatur cumque, necesse est
Quinte, velis, nolis, omnia confieri.
Quidquid agas, animo quae destinat illa, geruntur;
Verba tibi incassum, votaque, spesque cadunt.
147. [144.] De uxore virum ad arbitrium agente.
Nil non moliris frustra; tamen omnia fient
Serius, aut citius, quae volet Herophile.
Froena viro iniecit conjux, ducitque volentem
Usque suo, invitum vel trahit, arbitrio.
148. [145.] Minerva vicisset, si non Paris, verum Hector judicasset.
Parva Venus magnae forma est praelata Minervae;
Judicium fecit mollis at ille Paris.
Magnanimus quod si judex foret Hector, haberet,
Credo equidem, primum magna Minerva decus.
149. [146.] Qua ratione malis placere Varus possit.
Quaeris, Vare, malis qua possis arte placere;
Si tibi sis ipsi quam pote dissimilis.
Sed nihil est tanti, natura, moribus atque
Tam bonus, esse velis ut tibi dissimilis.
150. [147.] Graeculorum invidorum censuram contemnit.
Nil moveor sannis paucorum. Quae mea pauci
Lividuli carpunt carmina, Roma probat.
151. [148.] Castigat Aviti tarditatem in mandatis obeundis.
Cur tibi quae mando, lente moliris, Avite?
Quae mihi tu mandas, cur citus expedio?
Anne quod officium tete urget triste; ciet me
Ille volans penna praepete laetus amor?
152. [149.] Ad Balthassarem Odescalchium virum clarissimum.
Ingens Romuleae, Balthassar, gloria gentis,
Magnam istis orna divitiis patriam,
Et spolia externis ferto huc a gentibus, auro
Cara magis, Pario cara magis lapide.
Lucis non oculi specie lactantur inani,
Nostrum at fruge bona pascitur ingenium.
153. [150.] De Gellia immerito irrisa.
Ridetur, subito capitis perculsa periclo
Gellia clamorem quod tremefacta dedit.
Quidquid agat, quidquid dicat, ridetur: inepti
Quamvis nil faciat, fertur inepta tamen.
Infelix! Toties miserae cui non sua culpa,
Sed livor, mendax et nocet invidia.
154. [151.] [ = 292]
Ars, atque ingenium ad doctrinam
necessaria.
Qualem se, pennis hinc atque hinc nixa, volucris
Sublimem nubes tollit in aerias;
Talis doctrinae se mens in templa serena
Atque arte, atque acri promovet ingenio.
His freta est alis; harum si forte soluta
Alterutra est, casu corruit Icario.
155. [152.] De artis, atque ingenii ad doctrinam necessitate.
Proficit ingenio non multum, qui caret arte
Qui caret ingenio, proficit arte nihil.
156. [153.] De Cajo Mario eruditionis experte.
Dure Mari, spreto velis quem turba Metello
Afrorum turmas misit in armigeras,
Artibus o utinam Grajis, Musisque litasses,
aetas primum olim cum tua ver ageret!
Cultus enim melius, melius patriaeque saluti
Et famae poteras consuluisse tuae.
157. [154.] In Aeneum alati juvenis simulacrum.
Aliger hic juvenis spiranti ut vivit in aere!
Ut viget, ut summum vix pede tangit humum.
Ut fugit! Aërias ut se prope tollit in auras,
Atque leves pernix antevolas Zephyros!
Ille quidem pandit pennas: per inane videtur
Posse vel, ut pennas dempseris, ire tamen.
158. [155.] Qualem sibi cupiat amicum.
Odi, percussus plagam qui celat amicus,
Et coecum in tacito pectore vulnus alit;
Quem laesum nescis, cum laeseris; esse videtur
Qui laetus, moesta cum tibi mente tumet.
Hic mihi contingat, quo possim scire tacente,
Esse nihil factum possit ut ille queri.
159. [156.] [ = Sat. 1110]
Quaenam pulchra sint.
Quae sint pulchra, rogas? Quae, quamquam, Tulle, videnti
Cur placeant, nequeas dicere, visa placent.
160. [157.] Ad Balthassarem Odescalchium rusticantem.
Hinc procul in virides ibis tu, Balthasar, agros;
Hic maneo assiduus cultor at urbis ego.
Nec tamen hic desit ruris mihi multa voluptas,
Rura ego si celeri visere mente velim,
Et rupes spectare altas et lustra ferarum
Horrida, sed quamvis horrida, pulchra tamen,
Prata, lacus liquidos, labentia flumina, fontes
Ingenuos, laetum per juga celsa pecus.
Et varios volucrum lusus et quidquid amoeni est,
Quodque animos pulchra visum hilaret specie.
Haec mihi ubi mentem pascent spectacla, videnti
Non erit haec eadem tristis ut invideam.
Verum animi laetus dicam: tu quaerito rura
Quae tibi vis; in me sunt mea rura mihi.
161. [158.] De gaudio Phyllidis ob adventum Daphnidis.
Phylli, tuus venit Daphnis tibi. Gaudia frustra
Magna cupis tacito clausa tenere sinu.
Laetum oculi micuere, viget frons laeta, sereno
Laetitiae subitus visit in ore lepor.
Haec frustra tacitam produnt. Vultum occule. Vultus,
Phylli, tibi, tacitum quod cupis, eloquitur.
162. [159.] De Phyllide fastidiente Thyrsida.
Thyrsis adest: frustra invisum conaris amico,
Phylli, tamen vultu comiter excipere.
Ore, oculis, moesta produnt se taedia fronte,
Atque ipsa fictus voce negatur amor.
Nam quoties flammas mentita est; ipsa refutat.
Sese languidulo frigida lingua sono.
163. [160.] Ad Avienum cultorem falsae amicitiae.
Esse mihi infensum, qui te mihi dicit amicum
Nescire haud possum, possum, Aviene, pati.
Qui nescire queam, verbis contraria quod res,
Discendi haud cupidum, me tamen usque docet?
Nam facile infensum patior, quem denique sprevi
Cultorem falsae laesus amicitiae.
164. [161.] Ad Balthassarem Odescalchium, delicias urbis rus adducentem.
Rura petis magna comitum stipante caterva
Tecum et laetificum ducis, amice, chorum.
Nempe urbi adsuetus (liceat quod dicere) vita
Nescis quas habeat rustica delicias.
Mane novo aerios quam dulce invisere saltus,
Umbrosum densis et nemus ilicibus,
Riparumque toros atque antra virentia musco,
Nympharum dulces Naïadum latebras.
Tum lepori pedicas, tum retia ponere damis,
Tum misso incautam figere avem calamo.
Dein garrire aliquid quod reddere gaudeat Echo,
Aut tacitum adspectu pascere dulci oculos.
Hinc errant niveique greges, armentaque laeta,
Agricola hinc duram vomere findit humum.
Hinc laetas mittit voces frondator ad auras,
Hinc pastor grato carmine mulcet oves.
Hinc… Quid plura sequar frustra? Me ruris amoeni
Scilicet haec capiunt, Balthasar, illecebrae.
Vita tibi sordet male rustica; rus tibi et ipsum
Displicet, urbana si careat specie.
165. [162.] Levat animi aegritudinem ruris solitudine.
Intonsi montes et densae in montibus umbrae,
Horrendum hirsutis et nemus ilicibus,
Accipite hunc, hominum vitans consortia fertur
Qui nulla humano qua via trita pede,
Atque suis quaerit lacrimis longoque dolori,
Si quam nancisci forte queat, latebram.
Est aliquid moesto solum tabescere fletu,
Ima ubi jam saevus venit in ossa dolor,
Moeror et immanis nulla est potis arte levari,
Oblatamque animus respuit aeger opem.
Me miserum! Hoc tantum fertis mihi, rura beata?
Rura meis quondam cognita deliciis!
166. [163.] De Tulla nimium Varroni obsequente.
Nil Tulla est melius, nil comius, ulla placere
Nec magis est cultis foemina digna viris,
Cum procul est Varro: sed Varro ut venit, acerba
Omnibus est aliis et rudis, asperior
Et rusco. Omnimodis solum colit atque veretur,
Nec renuit soli, quo vocat, ire comes,
Jure alii quamvis doleant se nempe relinqui
Urbani spretis legibus officii.
Varroni similis fit scilicet ipsa, suosque
Deserit et mores migrat in alterius.
167. [164.] Questibus indulget.
Hic nemus et liquidi fontes et mollia prata,
Et levis arboreas ventilat aura comas.
Hic paullum cessare juvat, sternique sub umbra,
Et querulas inter dicere carmen aves,
Quod procul excipiatque cavis e rupibus Echo,
Nec renuat moestos moesta referre sonos,
Et spretos olim infelix quae flevit amores,
Questubus et lacrymis adgemat aequa meis.
168. [165.] In Aulum interpellatorem.
Si pars ulla vacat mihi temporis, hanc tibi poscis,
Aule, mihi ne pars temporis ulla vacet.
Ut mihi, perpetui post toedia longa laboris,
Si qua datur, pereat, te rapiente quies,
Qua sine vitalem possim qui dicere vitam,
Nec liber vili cedere mancipio?
169. [166.] Cur hoc saeclo vario colore fucentur vestes.
Cur vario vestem fucant haec saecla colore,
Priscis quae fuerat candida temporibus?
Illis quod placuit prorsum omni sorde carere:
Nobis quod sordes nunc placet occulere.
170. [167.] In Aulum novos mores consectantem.
More novo fieri quidquid videt, id probat Aulus.
Tamne, etiam ut morem legibus anteferat?
Tamne, ut more novo toties jam perditus, ultro
More novo perdi se tamen usque velit?
Ut nolit, liceat cum salvo vivere, multos
Quod videat passim se dare praecipites?
171. [168.] De Varo et Beroë.
Diva tibi visa est Beroë, Beroenque potitus
Sperabas vitam ducere coelicolum.
At nunc, Vare, jugo postquam illi es nexus eodem,
Nec divam credis, vitaque coelicolum
Illa ubi sit, quaeris; felicem et conjuge si quis
Te vocat, imo altum corde trahis gemitum.
172. [169.] De mutuo Alconis et Pholoes amore per conjugium mutato.
Nuper vesano Pholoës ardebat amore
Optans toto Alcon pectore conjugium.
Conjugio tandem, sperata et sorte potitus,
Mutatus sociam vix patitur Pholoen,
Quaerit et eximias dotes quas captus amabat,
Spesque fuisse suas somnia vana dolet.
173. [170.] Ad Leuconem pictorem egregium discedentem.
Nunquam utinam nossem te, Leucon! Haud ego certe
Flerem digressu moestus, amice, tuo,
Nec desiderio frustra tabescere inani
Cogerer, atque istas saepe dolere vias.
I tamen, i laetis avibus, laudemque referto,
Et cape virtutis praemia digna tuae,
Et quascumque coles terras, qui cogitat usque,
Usque tuus tete qui Perelaus amat;
Fac saepe occurrat memori tibi, fac tibi saltem
Oblito prorsus ne fluat ex animo.
174. [171.] De Janetta catella.
O longe ante alias omnes formosa catella,
Dulce o formosae delicium dominae,
Quae mihi, cum venio, tam laeta occurrere semper,
Moestaque, cum cedo, pone venire soles,
Blandiri assidue, circum gannire, meamque
Lambere velle manum, velle cubare sinu,
Fida, vigil, mitis, nulli non cara catella,
Quam colis et servas digna catella domo,
Non ego te ignotam saeclis, Janetta, futuris,
Inque meis nullam versibus esse feram.
Sed scribam de te, tibi quod passerque Catulli,
Teii et invideat pulchra columba senis.
175. [172.] Ad malum quemdam poetarum ducem.
Quem legere ducem sibi vates, munere fungi
Qualis cumque tuo vis tamen egregie?
Esse jube veterum similes ubi carmina condent,
Atque tui contra, quam pote, dissimiles.
176. [173.] In Quintum contemnentem carmina, si minime nova sint.
Ni nova sint, spernis qui carmina, Quinte, puellae
Quin spernis pulchram, ni nova sit, faciem?
Quin aurum spernis? Gemmas quin spernis, ocellis
Quod gratus fulgor nil habet ille novi?
Quinte, novum satis est, quod pulchrum, quodque decorum est,
Hoc ut inest, insunt omnia carminibus.
177. [174.] In amici discedentis digressu.
I felix, tibi nec, flentem quem linquis, amicus
Oblito prorsus defluat ex animo.
Ipse meum quoties cor nam alloquar (id pote amoris
Vi fieri) tecum, dulcis amice, loquar.
178. [175.] De carminibus Jungi tristitiam cientibus.
Ante diem anxifera si quis tabescere cura,
Perdi et amat miseris sollicitudinibus,
Junge, tuum carmen, noctes et verset amaras
Rupe sub horrenti conditus aut nemore.
Me teneant Graji vates, vatesque Latini,
Quosque Arni ad ripas educat Italia.
Horum laetifico tristis me carmine moeror
In nubem, aërios et fugit in Zephyros;
Spes redeunt, dulci trepidant praecordia motu,
Totaque mens pulchris ridet imaginibus.
179. [176.] De foemina senes aversante.
Odit Polla senem, fuge, Postume. Spes tibi nulla
Jam superest: fies nam magis usque senex.
180. [177.] De Lagoide Lucam petente.
Magna urbes inter Roma est, at Luca pusilla,
Multum habet at Lucae Roma quod invideat.
Nam Tiberim linquit nulli non cara Lagois,
aesaris et ripas udaque rura petit.
Nec placeas tibi, Luca, tamen mox illa recurret,
Non erit invideat cur tibi Roma diu.
181. [178.] Ad Tullum, quam probetur nondum sentientem.
In te displiceat num quid mihi, Tulle, rogasti.
Dicam equidem vero candidus ex animo.
Displicet hoc unum tua dictaque factaque cuncta,
Quod nondum sentis, quam mihi perplaceant.
182. [179.] Spernit hominem sibi in amore non respondentem.
Ipse ut amem, redames nec tu, mi Postume, longum
Vix potui, possum ferre nec ulterius.
Tu tibi quaere alium, qui sit mage dignus amari,
Qui me amet ipse alium forsitan inveniam.
Certe non curas consumem semper inanes
In trunco demens et gelido in lapide.
183. [180.] Testatur posteris, quantum Quinto debeat.
Quinte, tibi obstrictus quam sim, nec tu tibi dici
Vis, ego et invito dicere jam metuo.
Attamen (extincto sic me, mea carmina vivant)
Dixi venturis omnia temporibus.
Omnia jam servat, cunctis late omnia quondam,
Dicere quae metuo, charta loquetur anus.
184. [181.] Contra furiosum Pontici amorem.
Quo te flexit amor, non is; ruis. Haud ego amare
Te veto more hominum, Pontice, sed pecudum.
Infroenet mentem ratio, ne coeca furore
Proterat insano jusque piumque pede.
Haec iterum atque iterum clamavi. Quo malus urget
Impetus in praeceps non minus ille ruit.
185. [182.] De Carthagine eversa.
Strata solo jacuit Carthago. Romula pubes,
Plora. Virtuti cos erat illa tuae.
186. [183.] In Garrulum. Ad Gelliam.
Ille loquax, picas ante omnes garrulus ille,
Uni jam garrit, Gellia pulchra, tibi.
Jamque sibi totam victor te vindicat. Omnes,
Quot sumus hic, soli, Gellia, deserimur.
Unum audis, uni respondes. Cetera turba
Expers esse tui cogimur alloquii.
Non placet hac mercede aures requiescere nostras,
Quidquid vult, nobis garriat ille iterum.
187. [184.] Ad Gallum, veterum sepulcrorum epigraphas nimium admirantem.
Laudas mi priscos lapides, miraris et altis
Inscriptum si quid prodiit e tenebris.
Carminibus nihil est salsum magis atque venustum,
Quae fossor nigris eruit a tumulis.
Lecta mihi quae, Galle, placent hoc scilicet uno,
Carmina quod faciunt mi mea uti placeant.
Antiquis et me toties postponere suetus,
Interdum antiquis ut tamen anteferam.
188. [185.] Ad Glauciam, ob genus, divitiasque superbientem.
Esse putas nihili, cui nec genus aequa, nec amplas,
Ut tibi, fors tribuit, Glaucia, divitias.
Crede mihi, nihili est, hominum quo res manet omnis
Publica vel vivo vel pereunte eadem.
Haec multos procerum, multos haec formula regum,
Haec te comprendit formula praecipue.
189. [186.] Ad Quintum, quaerentem, quid prosit Lydae, tam multa legisse.
Quinte, rogas, Lydae quid prosint plurima lecta?
Plurima, quae nescis vir, sciat ut mulier,
Oraclis nec, vana soles quae fundere, credat,
Marte suo verum sed tibi dispiciat.
Haec tam magna legens cepit, quae, commoda, quid ni
Plurima, quae legit, legerit utiliter?
190. [187.] Ad Quintum, nullam puellam esse magis aptam suo ingenio quam Tullam.
Nulla est pulchra magis, magis omni plena lepore,
Dotibus et raris digna puella coli:
Hoc tu de Tulla, de Galla hoc dicit Alexis,
De Polla hoc dicit, jurat et Antigenes.
Quinte, cupis verum si dicere, dicito: nulla
Ingenio magis est apta puella meo.
191. [188.] Scriptores aevum decorant.
Quod tuus Augusto scripsit sub principe Celsus,
Hoc, Leucon, pluris non erit ille mihi.
Scriptores aevum decorant: qui scriptor ab aevum
Laudatur, pretium non habet ipse suum.
192. [189.] De hospitis et civis officio.
Et patriam lauda, lauda et, quas incolis, urbes;
Sic hospes poteris, civis et esse bonus.
193. [190.] Patris desiderium pueri cuiusdam nomine.
Nam quid abes, genitor, tam longo tempore? Quid me
Sic desiderio conficis usque tuo?
Ah miserum, ah flentem frustra, frustraque timentem
Triste aliquid, semper numina magna deum
Pro dulci orantem reditu? Jam desine gnato
Esse dolor, qui te diligit, atque oculis
Ambobus praefert: tandemque aut ipse redito,
Aut istuc ego jam, te mora si qua tenet,
Dic, veniam. Tecum vel nigros ire per Afros
Possim, atque algentes visere Hyperboreos:
Te sine, dulce caput, si fas est dicere, sed fas,
Barbaries Roma est et patria exilium.
194. [191.] [ = Enc. 408]
Ad Gerardum. De fabula scenis commissa.
Gerarde, Actaeo tua fabula plena lepore
Quod cecidit, fatuo nec placuit populo,
Non tibi tu doleas, populus sibi sed magis ipse,
Stultitiae testis quod fuit ipse suae:
Cujus ego sensu pulchrique bonique carentis
Laudibus et plausu sibila praetulerim.
195. [192.] 20
Calliope quondam et flavus dictabat Apollo,
Nunc algens dictat carmina pauperies.
Testis erit, coeli, cuius Musa ista diserta,
Factus ut es dives, turpiter obticuit.
Di male divitias perdant, quando illa voluptas
Nobis, illa tibi gloria deperiit
Divitias propter. Redeat, precor et tibi dictet
Auro cara magis carmina pauperies.
196. [193.] Cassandrae vaticinium.
Victor ovans curru bijugo raptabat Achilles
Extinctum foedo in pulvere Priamidem,
Cui procul Iliaca dirum canit omen ab arce
Troica discissos Moenas aperta sinus:
Saevis in exanimem? Saevi; licet: Hectoris umbram
Nempe trahis; contra quem furis, Hector abest.
Perge, ferox: non ista meum facta impia fratrem
Dedecorant sed te, saeve, tuamque domum.
Perge: Deus sceleri veniet tamen ultor, ab arcu
Jam fugit, atque auras certa sagitta secat;
Illa tuos tandem sistet, malesane, furores,
Illa mihi et Priamo gaudia laeta feret.
197. [194.] De Romae judicio in musicis.
Queis plaudit, cantus si Roma explodet, amice,
Si, quos explosit, plausibus excipiet,
Quam nunc immerito laudem sibi poscit, ut acri
Dicatur sensu praedita, jure feret.
Haec tibi dicta uni serva, vulgaque, docebit
Ipsa ubi, jam nimium vera fuisse, dies.
198. [195.] [ Lud. 79]
Ad Lycotam clamosum in disputando.
Quae statuis, vasta propugnas voce, Lycota,
Sic, nihil ut contra dicere mi liceat.
Hiscere nam quidquid coepi, miser opprimor ista
Clamoris subito vi prope Stentorii,
Qui simul ac demum sicca cum fauce residet,
Quae mihi opus, dicam leniter ac leviter.
Fors erit haud paullo qui me potiora loquentem
Audiat arrectis auribus, atque probet.
199. [196.] 21
Indocilem dicis, sana quod mente recuso,
Aule, tuae meme credere stultitiae;
Coeco sese aliquis ceu si permittat agendum,
Ipse suis uti quum potis est oculis.
Vera doce quaecumque jubes: parere jubenti
Si renuam, dic me quam libet indocilem.
200. [197.] 22
Quod placuit, seditque animo, non, si ruat orbis,
Mutatus flectas, Maxime, judicium;
Id pulcrum ducis. Non est, mihi crede, superbum,
Sed magis et stultum quamlibet ac fatuum.
Flectere iter ceu si nolit, malitque viator
In rupem praeceps vel ruere in fluvium.
201. [198.] 23
Aegle, jamdudum video quam negliger a te,
aeque conor ego te quoque negligere,
Nec possum, longo mentem devinctus amore,
Sed, possim ut tandem, qualibet efficiam.
Vanescet, mentem qui nunc circumvolat, error,
Et sibi se victrix restituet ratio.
Nulla mihi incipies fieri tunc ipsa vicissim,
Ut tibi sum longo a tempore nullus ego.
202. [199.] Aeneas loquitur. ‘Litora tum patriae lacrymans, portusque reliqui’. Aeneas in Virgilio.
Dardaniae sedes, bello et subversa bilustri
Moenia, nostrorum regna vetusta patrum,
Nunc moesti cineres tantum, convulsaque saxis
Saxa et Troiano sanguine pinguis humus,
Fluminaque et pulchri colles et dulcia rura,
Et lustrata meo littora cara pede,
Littora cara, valete: vocant quo fata deorum
En parido celeri vela ferenda Noto,
Digredior quocumque feret ventusque, deusque
Et vehor hinc alias forsitan ad lacrymas,
Bellorum ad casus alios quoscumque dabit fors,
At quocumque ferar, quae loca cumque colam,
Quidquid ero, natale solum, sedesque paterna,
Nunquam erit, ut memori defluat ex animo.
203. [200.] Poeta rusticaturus Romae valedicit.
Roma, vale, juvat hinc vacuos decedere in agros,
Qua trita humano sit via nulla pede.
Illic sollicitas animi deponere curas,
Atque meo tandem vivere more lubet.
Non dulces aberunt Musae, non Phoebus Apollo,
Illaque Apollinei scripta venusta chori,
Quae mihi si liceat gelida sub rupe jacenti
Lectare ad murmur lene sonantis aquae,
Felix sorte mea populosque, urbisque tumultus,
Auratas procerum despiciamque domos.
204. [201.] 24
In scriptorum nostri aevi contemptorem.
Qui priscos tantum laudatque legitque poetas,
Despuit et quidquid tempora nostra ferunt,
Nuper et est si quid scriptum, fastidit et odit,
Doctumque et cultum sit licet et lepidum,
Non aequus veterum virtutem sentit, amatque,
Lividus at nostris invidet ingeniis,
Hoc et agit, non ipse suo dicatur, at aevi
Ut vitio insulsus scriptor et illepidus.
205. [202.] 25
Blanda olim ut captum sensit me Gellia, rusco
Facta est, atque hirtis sentibus asperior;
Sic mihi libertas rediit, sic Gellia ab arctis
Emissum vinclis me mihi restituit.
Quid, semel emissum repetat si rursus et illas
Expromat, queis nil non pote, blanditias?
Me miserum! Ut rursum spernar, rursumque fatiger,
Sponte dabo famulas in sua vincla manus.
206. [203.] 26
Desine jam tristi me, Quinte, urgere querela,
Oblitum et veteris dicere amicitiae.
Nil ego te laesi (Phoebum et communia nobis
Testor sanctarum numina Castalidum);
Nec mihi contendat quisquam, quem coepit amare,
Maiori ut possit semper amare fide.
Sed tua, crede mihi, vigilem te somnia ludunt,
Nec rem, verum umbras, vanaque visa doles,
Quae tibi discutiat si quis deus, ista sodalem,
Nosces, quam laedat falsa querela tuum.
207. [204.] 27
Aëriae attollant nisi pondera vasta carinae,
Nil aget inventis Gallia docta suis,
Attolli aëriis at pondera vasta carinis
Posse, tenet cupidos irrita spes animos.
Id fieri donec rerum natura negabit,
Aërium fuerit nil, nisi lusus, iter
28 .
208. [205.] Ad Balthassarem Odescalchium feliciter variolarum morbo functum. 29
Romae invisa diu ratio fuit ista medelae,
Pustula qua validis artubus inseritur,
Insita sed postquam tibi pustula tam bene cessit,
Et morbo functus pulcher, ut ante, nites,
O juvenum flos et Romanae pubis ocelle,
Balthasar et Phoebi delicium et Sophiae,
Invisae dudum ratio tota ista medelae
Ad coelum fertur laudibus eximiis.
Et merito; nam quis possit non tollere ad astra
Rem, quae tam caro consuluit capiti?
Quam propter, quum dira lues rursum ingruet urbi,
Complebitque atris omnia funeribus,
Et male turpabit cives, hunc auribus, illum
Erosis linquens naribus, aut oculis,
Oraque sulcatum foede, nil triste supersit
Tam caro quidquam quod timeat capiti.
209. [206.] Auriga Olympiacus in antiquo marmore.
Lora juvat misso tractare undantia curru,
Alipedum et volucri vincere flabra fuga,
Et juvat Eleo certantem pulvere spargi,
Dum rota se metam fervida circumagit,
Atque omnis fremituque virum, plausuque faventum
Lucus et Alphei flumina pulsa sonant.
Quod mihi speratae veniant si proemia palmae,
Quid ni vel superis me rear esse parem?
210. [207.] 30
Irrides, vatum quod laudo scripta priorum,
Et verso assidua nocte dieque manu,
Nostra nec aut Grajis aequari, aut digna Latinis
Saecla reor cultu, laude vel ingenii.
Irrides: sed quod priscis opponere possis,
Ecquid habes, aetas nostra quod extulerit?
Haec, quam miramur, quam coelo attollimus, aetas
Parne illis quidquam protulit aut simile?
Moeonidae confer quos laudas cumque, Maroni
Vel magno, nugas dixeris esse meras.
211. [208.] Ad Balthassarem Odescalchium, ne, dum ipse rusticatur, vatem sui oblitum
credat.
Quamvis rura colas ipsa vicina sub urbe,
Nec longa et facili quo licet ire via,
Attamen, id cupiens, potui te visere nunquam,
Adspectuque tuo colloquioque frui.
Quippe iter ingressum Boreae vel flabra furentis,
Vel gravis effusa terruit Auster aqua.
Ergo tui oblitum ne credas, scribere raptim
Haec placuit celeri qualiacumque manu,
Atque meam pro me, quam nec mala frigora, tristes
Nec pluviae laedunt, mittere Calliopen.
Hanc, precor, excipias quo vultu epigrammata Grajum
Quum tulit, aut magni carmina Moeonidae.
212. [209.] 31
Acin Amor telo petiit stridente; Minerva
Adfuit, opposuitque aegida: dissiluit
Futilis ut glacies telum; frustratus et expes
Irato digitum dente momordit Amor.
213. [210.] 32
Mene jubes dubio vitam committere ponto,
Et dare non sanis vela ferenda Notis?
Non mihi non auri si quis fulgentis acervos
Non mihi si vestem spondeat Attalicam,
Non si gemmarum quidquid fert India, quidquid
Dives Erythraei parturit unda maris.
Foecundi colles, pinguesque ad flumina campi,
Quos Bacchus, mire quos amat alma Ceres,
Hic ego sim vester messorque ac vinitor; ullis
Otia non muto dulcia divitiis.
214. [211.] 33
Magna docere instat dum parvum Pallas Amorem,
Magnam parvus Amor Pallada dedocuit.
Nec Puer est sapiens factus; sed Diva, propinqua
Incaluit Pueri quod face, desipuit.
215. [212.] In Boream.
Quid, Borea malesane, furis nunc vere sub ipso,
Nec pateris molles ludere jam Zephyros?
Laeta nec omnigenis pingis jam floribus arva,
Atque tegi viridi jam nemus omne coma?
Te Pomona, Ceres te flava et mitis Jacchus,
Saeve, timent; moestus te pavet agricola,
Spesque suas metuit subito, longosque labores
Ne perimant tristi frigora dura gelu.
Parce, precor, flecti, si qua potes: hei mihi, flecti
Sed potes haud ulla, trux, malesane, prece.
216. [213.] 34
Amplecti ante alios quem sueras, Flacce, sodales,
Atque animae partem dicere dimidiam;
Seria cui soli, soli cui credere nugas,
Quicum velle simul vivere, velle mori;
Nunc male neglectum spernis, nunc, perfide, eumdem
Immemor heu longae laedis amicitiae.
Dextrae ubi sunt, fractum et foedus, promissaque vana,
Spesque meae ac rapidis tot data vota Notis?
217. [214.] Achemenides in Cyclopum insula relictus.
Me miserum! Solus deserta hic linquor in acta;
Classis abit, tendunt carbasa passa Noti.
Saeve mane, proram flecte huc ad littus, Ulysse,
Destituor vestrae pars ego militiae.
Saeve mane, socium scelus est, ah, saeve, cruentam
Immani monstro linquere velle dapem,
Verte ratem, servaque tuum; cui Troja pepercit,
Ne ducis haec pereat crimine vita sui.
Talibus orabat: regi timor obstruit aures,
Nec profecturas diripit aura preces.
218. [215.] 35
Quod tibi displiceam senior jam vertice cano,
Pol doleo, sed non, Phylli venusta, queror.
Hoc doleo, hoc tacitus non possum ferre, quod omni
In re mi ostendis, quam tibi displiceam.
219. [216.] 36
Ut pater ingentem spiris ingentibus anguem
Vidit gnati Alcon artubus implicitum,
Nulla mora, intenditque arcum, telumque volucre
Ora manu certa fixit in ipsa ferae.
Non puerum ferro laesit, lethalis arundo
Nec strinxit summam stringere visa cutem.
Nunc arcum et pharetram suspendit ab illice, ut artis,
Fortunaeque eadem sint monimenta suae.
220. [217.] In Ocnum discendi toediosum.
Oblitus tecti solus venator in agris
Durat et hiberno sub Jove laetus agit,
Nec glaciem, tristesque horret calcare pruinas,
Nec juga Riphaea semper operta nive,
Seu cervam longe catuli videre fideles,
Linea seu Marsus retia rupit aper.
Te sophiae addictum placidae piget, Ocne, palestrae,
Discendique vigil toedia ferre negas?
221. [218.] 37
Hic nemus, hic liquidi fontes, hic roscida, Thyrsi,
Floribus et laeto gramine ridet humus,
Hic variae ludunt per frondea tecta volucres,
Hic levis aestivum temperat aura canem.
Huc niveum compelle gregem, cantabimus una
Quod Lycus et Dorylas, Daphnis et invideat.
222. [219.] In hominem claudum et foedum. 38
Vulcanus Venerem ducis, pulchro ore puellam
Foedus: nec Martem, Cinna, tibi metuis?
223. [220.] Amicus amice de defectu moneatur. 39
Ne vivam, si te quidquam mihi carius uno est,
Atque ego ni cupio carus et esse tibi.
Non tamen irasci numquam, possemve probare
Quidquid vel dicas, Postume, vel facias.
Istaec derisor possit: me dicere amica
Mente juvat: "Placet hoc, hac male displicuit".
224. [221.] Foeminea forma cito perit. 40
Effoeta pulchram vidi cum matre puellam,
(Visa est aeternas vincere nata deas;
Matri vix inerant priscae vestigia formae)
Atque tuens ambas talia verba dedi:
Foemineus, docet haec, qui sit decor; haec docet, eheu,
Quam citus in ventos avolet ille decor.
225. [222.] Consilio interdum fortunam praevalere.
Cui bene res cessit, sapientem; cui male, stultum
Dicere cum vulgo, Pontice, stultitia est.
Consilio interdum fors praevalet, et, bene struxit
Quae ratio, ad terram diva superba ruit.
226. [223.] ‘Nulla fides pelago est.’
Quo, miser, insano lucri correptus amore,
Daphni, ruis vasti per vada salsa maris?
Quas tibi divitias fingis? Quae gaudia vitae
Plurima et haud casso parta labore bona?
Terra fidem servat, credit quae semina, reddit
Agricolae multo foenore cultus ager.
Nulla fides pelago est: placidi pellacia ponti
Humanum lusit, ludet et usque genus.
Obrutus hic fluctu manes descendit ad imos,
Hic redit ad patriam nudus inopsque domum.
Quinte, mane; cari monitus ne sperne sodalis,
Quaeque tibi metuit, ne patiare, cave.
227. [224.] Pellatur a coetu sodalium, qui palam facit infidus ab ipsis audita. 41
Infidus qui dicta foras eliminat, absit
Hic coetu longe pulsus ab ingenuo;
Huic patulas nemo quidquam committat in aures,
Nec dignum affatu, nec putet esse aditu.
Per quem libertas omnis perit et perit omne
Eversum sanctae foedus amicitiae.
228. [225.] Ne fortem stolidis misce.
Ne fortem stolidis misce: imperterritus ille
Et videt et certa mente pericla subit;
Hos praeceps coecos rapit impetus. Urget honesta
Hunc ratio, hos turpis, quo decet, error agit.
Hic se homines supra extollit, similisque deorum est;
Infra hominem hi reptant assimiles pecudum.
229. [226.] 42
Thoracem hunc telis perfossum, scuta, rubenti
Insignem crista cassida, fatiferae
Immane hoc hastae fragmen, multaque madentem,
Hospes, quem cernis caede virum gladium,
Mezenti exuvias, quercu suspendit ab alta
Aeneas, Marti munera, Dardanides;
Quae moneant omnes olim conspecta tyrannos,
Sontibus ultorem post caput esse deum.
230. [227.] Amor quem fecit virtus, semper manet. 43
Turpis Amor celeres quatit alas et levis Euro
Ocyor in nubes avolat aerias;
Aut illum ratio veniens fugat, aut fugat aetas,
Aut vitio omnivolus vertitur ipse suo,
At virtus quem fecit, Amor, manet usque, nec ullas
Vel patitur sibi vel conciet ipse vices.
231. [228.] 44
Remigio velisque fugam, Laevine; capesse,
Istam aliqua Circen si potes effugere,
Quae patrias tibi sorbet opes, famamque, decusque,
Ipsum quae tibi te fraude mala eripiet,
Mutatum et foede foedam concludet in haram,
Coget et in turpi volvier usque luto,
Usque. Semel versum nunquam formae illa
45 priori,
Solis ut illa vetus filia, restituet.
232. [229.] 46
Frustra eris: in vanos recident molimina ventos;
Spicula nil, istae nil et agent faculae.
Me sibi sacrarunt Musae, me casta Minerva;
In me nil poteris, foede puer Veneris!
Talia jactabas, Aci, olim. Nunc miser, eheu,
Nescio quid taciti vulneris intus habes.
Ah miser! Illa tibi quonam sapientia fugit?
Quo tibi tam subito tam bona mens abiit?
233. [230.] Nosce te ipsum.
Dic medico, quae vis, fac, venam exploret in horas,
Numquam te noscet, notus ut ipse tibi es.
Disce tibi expertus, quid sit rerum utile, quid non,
Ipsum ridebis doctior Hippocratem.
234. [231.] [ = Mor. 125]
Ad Phyllin, cujusmodi foeminam esse oporteat.
Blanda nimis fieri metuis, fisque aspera, Phylli,
Et rusco et duris sentibus horridior.
Hirta nimis fieri metuis, fis mollior aequo,
Nec servas morem, quam decet, ingenuum.
Est quiddam medium, Phylli, est; laudatur utrumque
Navis devitat callida quae scopulum.
Hirta odio est, blanda est contemptu, carior auro est,
Quae quorsum vergat, dicere non valeas.
47
235. [232.] Docet non esse aggrediendum quod fieri nequeat. 48
Irrita me tota luserunt somnia nocte,
Dum conor, possum coepta nec efficere:
Quoque magis conor speratum attingere finem,
Tam magis atque magis me video esse procul.
Et vigilem huic similis ne me labor urgeat usque,
Optatis pono jura modumque meis.
236. [233.] Parvus ne magna cupiat.
Parvus magna cupis: hinc est tibi curta supellex
Fortunae haud impar scilicet, ast animo:
Quem nisi compescat ratio, quamcumque ferat sors,
Explebit diram copia nulla sitim.
Tantalus infelix nullo et
49 satiatus ab haustu.
Note: 5Optabis medio in flumine semper aquas.
237. [234.] In Ponticum urbanas delicias in rustica praedia transferentem.
Rure urbem mutas, nec mutas, Pontice, transfers
At magis urbanos in tua rura lares.
Cuncta nitent, turba fervet domus, advenit hospes
Multus: lux crebris perditur officiis.
Nusquam tuta quies, nusquam otia lenta, nec usquam
Exlex libertas, priscaque simplicitas,
Quae nisi contingant visenti rura, quid, oro,
Est aliud, quod tam visere rura velis?
238. [235.] Esse quiddam in rebus medium.
Ludicro solidum decies expendis in uno,
Dum metuis dici sordidus, Antigene.
Sed scopulum haud vitas diversa in parte latentem,
Diceris et stulte prodigus, Antigene.
Est quiddam in rebus medium. Laudetur, utramque
In partem qui nil fecerit immodicum.
239. [236.] ‘Res movet una senem, juvenem spes.’
Musta ego nec veteri Baccho, Levine, parandam
Nec partae antefero stultus amicitiae.
Nota placent, ignota piget tentare: movebat
Spes juvenem, res me nunc movet una senem.
240. [237.] Non omnibus omnia conveniunt. 50
Blanda canis dominum redeuntem in tecta solebat
Queis propere occurrens excipere illecebris,
Has olim expertus frustra narratur asellus,
Verbera et officio multa tulisse suo.
Omnia non rerum sunt omnibus apta: placere
Pars opera, cassis pars pote blanditiis.
241. [238.] Monendum esse amicum ne peccet, si melior fieri potest.
Quod peccat caro, dic primum, Quinte, sodali,
Id modo si peccat, quod pote corrigere.
Ni potis id facere est, quidquam ne dicito: rectum
Non etenim, tantum sed facies miserum.
242. [239.] De asino alienis honoribus superbiente.
Forte deûm matris simulacra ferebat asellus,
Quae flexo excepit plurima turba genu.
At ferus intumuit fastu, dum scilicet illo
Se, veluti numen, credit honore coli.
Cui baculum impegit ridens et dixit agaso:
''Non tuus est, quo tu, stulte, superbis, honos."
Immeritus regni quicumque insignia gestas,
Haec tibi, dum coleris, dicta putare potes.
243. [240.] 51
Vita hominum magnis stat rebus; stat quoque parvis:
Magna vir utiliter parva gerit mulier.
244. [241.] Ea forma pulcherrima, quae omnibus formis apta magis est cuique. 52
Quae sit forma, rogas, pulcherrima. Nempe cuique
Una est quae formis omnibus apta magis.
Foeda Aegle, pulcher Thyrsis, quos mater eodem
Effudit partu mirifice similes.
Forma viri ambobus; Thyrsin decet, haud decet Aeglen,
"Aeglum" quam, verso nomine, turba vocat.
245. [242.] De effigie Octaviae Odescalchiae D. Zagaroli.
Quae matronalis decus est ac forma pudoris
Cur prope nudatis pingitur inguinibus?
Frange istam, similis quae vultu, Octavia, imago
Est tibi, sed mores arguit absimiles.
Frange: olim saeclis ne fors videare futuris
Pulchra quidem, verum casta fuisse parum.
246. [243.] Cuique forma praestantior, quę magis apta est ingenio suo. 53
Si Paris Idaeo quum sedit vertice et Hector
Sedisset judex et Priamus pariter,
Juno foret Priamo, Pallas foret Hectore, credo,
Quoque fuit solum judice pulchra Venus.
Cuique solet multas inter praestantior esse
Forma etenim, ingenio quae magis apta suo est.
247. [244.] 54
Docte, mihi aligerum, pictor sic pingito Amorem:
Hac vittam, gerat hac vellera densa manu.
Vitta virum ambobus noctem ut praetendat ocellis,
Occludant ambas vellera ut auriculas.
Utilium quidquam rerum ne cernere possit,
Neve audire, malus quem premit ille puer.
248. [245.] 55
Nolo foemineum sperni genus, alta locari
Astra super nolo: nil placet immodicum.
Flammatos inter juvenes, glacieque rigentes
Multa, Flacce, senes est aliquid medium,
Atque hinc, atque illinc utroque a fine reductum,
Consistat verum pulchre ubi judicium.
249. [246.] ‘Nacta viam es, qua te crucies, Nisa.’
Quae nunquam fient, metuis tamen usque futura
Anxia et assiduo, Nisa, pavore tremis.
Nacta viam es, qua te crucies; rebusque secundis
Adversae sortis tristia damna feras.
250. [247.] ‘A parvo ad magnum ne transi, clamo, sodalem.’
In mediis mulus vitam degebat asellis,
Florebatque omnes nobilis ante alios,
Egregius forma prae cunctis et celer idem,
Et, quot sunt, raris dotibus eximius.
Auritos tandem sprevit fugitque sodales,
Et se se in medios intulit altus equos.
Continuo doluit verti simul omnia, nulli
Non longe toto de grege posthabitus,
Nec jam formosus, nec jam celer, omnibus expers,
Et, quotquot fuerant, dotibus eximiis.
Tum secum haec: ''Inter quanto praestabat asellos
Laudari, sperni quam merito inter equos!''
Haec te compellat mea fabula, qui male cautus
A parvis magnos transilis ad socios.
251. [248.] Dic hosti sibi aliquid fuisse boni;
Dic amico id quod est et erit boni.
56Quinte, boni si quid fuit, hosti dicito; amico
Id quod erit, quod et est, dicere ne dubita.
Alter ne possit quidquam tibi demere; partem
Alter ut accipiat, si velit, inde suam.
252. [249.] ''Junge seni juvenem, si stat tibi profore, utrique".
Aetas prima levis, nimium gravis ultima, utrique
Ut prosis, comitem junge seni juvenem.
253. [250.] Aliud.
Laetitiam jungit moerori et miscet utrumque
Qui sapit et vitam temperat arte suam.
Hoc juvenem, atque senem jungi volo, laetior aequo
Ne juvenis, ne sit moestior, Aule, senex.
254. [251.] Aliud.
Multa ubi concelebrat coetu, Corvine, juventa,
Dementi fervent omnia laetitia.
Multa ubi turba senum coetu consedit in uno,
Morosa frigent omnia moestitia.
Qui sapiet genus hoc una miscebit utrumque,
Vina ut frigidulis fervida miscet aquis.
255. [252.] 57
Quam do, nec vacuam, nec plenam, Quinte, crumenam
Hanc tibi dii faciant. Nil placet haud modicum.
256. [253.] Ne dicas amicos, quos, ut jungit, potest disiungere utilitas. 58
Utilitas jungit quos mutua, solvere junctos,
Si variet, rursum possit et utilitas,
Nomine dic quovis alio, sed dicere amicos
Parce tamen; fiet vilis amicitia;
Si pecudum ritu quaeret sua commoda quisque,
Dumque juvat socium, consulet ipse sibi.
257. [254.] De vera amicitia.
Commoda vult aliis, sua commoda negligit, Aule,
Quae non mentitur nomen, amicitia,
Quam nunquam praeit utilitas, at saepe secuta est,
Spreta nec aversam desinet usque sequi.
Haec tibi, ne vitium te nomine fallat honesto,
Edita Phoebeo dicta puta e tripode.
258. [255.] De iis, qui falso dicuntur amici.
Rebus in adversis mutati, dicis, amici
Me celeri subito deseruere fuga.
Mentiti faciem, dic, multi, Postume, amici
Res ante adversas imposuere mihi.
259. [256.] ‘Praesens, Quinte, malum satis est, ne adjunge futurum.’
Praesens, Quinte, malum satis est, ne adiunge futurum;
Quae nunquam fient, nulla futura putes.
Cur dolor antevenit casus? Incerta laborum
Cur tibi jam certas, Quinte, ferunt lacrymas?
260. [257.] Aliud.
Ah satis est, quod vita feret, tolerare malorum,
Nec sibi tot tristes fingere velle metus.
Cur properas? Quod abest, metuens cur praecipis? Ultro
Adveniet, si quid fors inimica parat.
Adveniet, figetque, suo sed tempore, vulnus;
Cur nondum facto vulnere, amice, doles?
261. [258.] Aliud.
Quae fiunt, doleo; quae fient, Aule, dolebo;
Cum fient, sint par ut dolor, atque malum.
262. [259.] ‘Non amat, a caro qui fert linqui aequus amico.’
Non amat, a dulci quisquis neglectus amico
Non saevo fixus corda dolore gemit.
Quidque feret, solum non hoc feret aequus, amore
Fraudari alterno, Postume, quisquis amat.
263. [260.] ‘Quis furor est dubiis angi et tabescere curis?’
Corda metu assiduo quateris, morbosque, famemque,
Nullaque non trepida tristia mente paves.
Quis furor est dubiis angi et tabescere curis?
Praecipue et si quid fors inimica parat?
Crede mihi, in vita curae ac maeroris abunde est,
Ut nisi praesenti non cruciere malo.
264. [261.] ‘Vera profundo condita sunt puteo.’
Huc, illuc volitat, nec re consistit in ulla;
Hoc celer ingenio dicitur esse Lycus.
At levis est potius, nec firmus, possit ut acrem
Obtutum primam figere sub faciem,
Scrutari et penitus res, ut sunt. "Vera profundo",
Democritus clamat, "condita sunt puteo".
Lentus adi, contende aciem, longumque morare
Vix aliquid longus protrahet inde labor.
265. [262.] 59
Nil habet, offendi quo quisquam possit, Alexis.
Hanc si quis laudem non putat eximiam,
Ignorat, quisquam ne offendi possit, habere
Quot sit virtutes in se opus eximias.
266. [263.] De senectute.
Qui senuit, gestitque aevum producere vivax,
Ipse sibi, atque aliis nempe amat esse gravis,
Nec vitae (nulla est post actam vita juventam)
Mortis at infelix tempora longa cupit.
Haec mihi ego, haec senior tu met tibi dicito, quamvis
Auri grata parum, Postume, vera tamen.
Est aliquid fatuum, liceat si, ponere votum,
Deque malis senii demere stultitiam.
267. [264.] Tempore luctus et irae ne cape consilium. 60
Turbidus et luctu, saeva externatus et ira,
Quaeris, quod tibi dem, Pontice, consilium?
Consilii nihil est, hoc praeter scilicet unum:
Tali ne capias tempore consilium.
268. [265.] Ad Glauciam imperantem et Iolam servientem.
Imperium exerces tu, Glaucia, servit Iolas:
Res hominum coecae sic placet ire deae.
Alter at alterius partes, mihi crede, capessat,
Partes cuique suas si tribuat ratio.
269. [266.] Ad Rullum, qui dulci carmine spretum amorem solatur 61
Carmine qui dulci spretum solatur amorem,
Credo equidem, nullo Rullus amore calet.
Spretus amor furiis agitur, frendetque, fremitque,
Nec cantu indulget, sed gemitu et lacrymis,
Nec vatum in medio narrat sua vulnera coetu,
Sed procul in solis rupibus exululat.
270. [267.] De Scurrae fabula. 62
Spectavi Scurram sceptrum regale gerentem,
Abnormem, stolidum, non hominem, at pecudem;
Et mecum tacitus: Mendax haec fabula veram
In vita, heu, quoties transit in historiam.
271. [268.] Ad Quintum inertem.
Quid? Tu sponte tua te, Quinte, fateris inertem,
Dicis et in longa vivere desidia?
Nimirum hoc dicis malesanus: non ego amicis
Vivo, non patriae, non bonus ipse mihi?
272. [269.] Grave damnum amittere amicum. 63
Qui facile amissi damnum reparabile amici
Credit
64 , vim verae nescit amicitiae,
Quid sit nancisci, prae se quem diligat ipso,
aeque cui carus gaudeat esse, virum.
Thesauri genus hoc vita pars maxima in omni
Numquam, vix aliquis vel semel inveniat.
Hoc ubi perdideris, spes fracta est omnis; inanes
Nil praeter gemitus et lacrymas superest.
273. [270.] Dorylas pauper, at liber ad Cinnam divitem et superbum.
Quaere alium, qui te miretur: spernere magnum
Parvus ego soleo, Cinna, supercilium,
Nec moveor fulgore auri, gemmaque nitenti,
In re praeclara sordet ubi dominus.
Haec censu tenuis Dorylas, at liber, ab altis
Et se se iratus proripuit foribus.
274. [271.] Ad emeritum Eunum omni officio et munere fungi cessantem. 65
Emeritus fungi jam munere desiit omni,
Fungi omni et pariter desiit officio,
Nec sibi jam vivit, patriae nec jam utilis Eunus.
Proh, superi! Haec virtus praemia digna capit?
275. [272.] Libentius poeta moratur Romae, quam Neapoli. 66
Mire Parthenopem laudas, Fernande, frequenti
Areta fremunt semper compita quod populo:
Isti me fremitus laedunt. Placet alta Quirini
Urbs, vulgo colitur maxima quae modico.
In turba heic nusquam luctari cogor; amicus
In media et Musis multa via meditor.
Plerumque et rediens mecum sub tecta reporto
Quae mihi dictavit carmina Calliope.
Haec longe, credo, praestat, quam jurgia, lites,
Clamores, rixas, probra referre domum.
276. [273.] Non fugio populum, sed clamores et rixas. 67
Jam ne, inquis, fugitas populum ferus? Orphyte, verum
Si quaeris, fugio turbam ego, non populum.
Non laedit numerus; laedunt convicia, rixae,
Clamores, exlex, vanaque laetitia,
Quidquid et insanit vulgus: fac, talia desint,
Me nunquam in solis videris esse locis.
277. [274.] 68
Qui verae fidei cultores et putat hostes
69Niti aeque firmo, Pontice, judicio
Sic, nihil ut cogat, suspensa mente vereri,
Error ne caecos
70 devius abripiat,
Ille fidem ignorat veram, nec scit, Deus auctor
Quam claro nobis lumine se se aperit:
Quam contra nihil est illis, cur credere possit
Quisque, sui auctorem dogmatis esse Deum.
Haec ego clamabam: non intellecta volabant.
Necquicquam campos dicta per aërios;
Nec potui rixae studio revocare calentem,
Post rixam rediit quo, puto, sponte sua.
278. [275.] Effusissimi imbris terror quid doceat vatem.
Effusum late coelo vidi agmen aquarum,
Mersum late orbem fluctibus immodicis,
Horrendam et speciem morientum gurgite in alto;
Vidi equidem ac totis artubus intremui,
Averti et vultum spectaclo exterritus, illud
Triste meo et metuens exitium capiti,
Mire, Opifex, taceant de te praeconia famae:
Quantus sis, terror me docet ipse meus.
279. [276.] Ad proceres: quid deceat fieri tempore siccitatis.
Aret ager quando, nec foeni copia tanta est
Quanta opus, expediam quid deceat fieri.
Neve indefesso desint, curemus, asello,
Neve bovi desint pabula ruricolae:
Pabula sint et equo ductanti plaustra, curulis
Jejuna esuriens ilia ducat equus.
Turpe sit, o proceres, vobis, si commoda quisquam
Publica dicatur posthabuisse suis.
280. [277.] ‘Exitio quam quis prohibet, rem, Postume, servat.’
Exitio quam quis prohibet, rem, Postume, servat.
Hoc tu non nescis
71 ; dicere at es veritus.
Praestitit et verum prudenti prodere, claro
Quam proceri vera voce placere minus.
281. [278.] 72
Quam solus, malo, mi Postume, vivere tecum;
Quam cum aliis, malo vivere solus ego.
282. [279.] Ad Quintum, cur eum fugiat.
Quinte, rogas, cur te fugiam tuus ille sodalis.
Dicam equidem, ut soleo, quod fuit, ingenue.
Tempore tentavi longo, num denique jungi
Nos inter verax posset amicitia.
Hunc mihi ubi frustra vidi sumpsisse laborem,
Spesque abiit nubes cassa per aërias,
Frustratus voto abscessi, nec stultus inanem
Tecum operam et tempus perdere sustinui.
Nec jam erit, expertus tanto molimine quem sum,
Ignotum veluti rursus ut experiar.
283. [280.] ''Me, queror, indicta quod damnas, Pontice, causa." 73
Non, quod me damnas (judex non displicet aequus,
A culpa nec me semper abesse reor),
Sed quod me damnas indicta, Pontice, causa,
Id doleo, id de te, Pontice, saepe queror.
Cur delatori das ambas, cur mihi neutram
Servas, dum crimen diluero, auriculam?
Vix audita una dumtaxat parte, peractum
Quis ferat incerto crimine judicium?
284. [281.] Ad Quintum, dolentem, non fieri ea quae vult.
Ne tibi, Quinte, voles quae fient, saepe dolebis:
Nam raro fient quae tibi, Quinte, voles.
285. [282.] Ad Lycorim in patria omnibus, Romae nemini pulcram.
Dum fuit in patria, nulli non pulchra Lycoris
Visa est, at flavum venit ubi ad Tiberim,
Tot raras inter formas nec pulchra videtur
Ulli, nec pulchram se, reor, ipsa putat.
286. [283.] Hostem lauda, ni vis, laudem tibi ipsi detrahere. 74
Hostem non laudans, laudem tibi detrahis, Aule,
Te pugna victum dicis et indecori;
Turpe etenim est vinci, melior ni vicerit, olim
Priamidem ut fortem fortior aeacides.
287. [284.] Ne laudes hostem, ni vis tibi ipsi laudem detrahere. 75
Hostem ni laudes, laudem tibi detrahis ipse,
Te victum vitio dicis et esse tuo.
Quod genus invidiae? Victor ne forte putetur
Esse aliquid, tu te sponte ais esse nihil.
288. [285.] In Varum sibi morbos imaginantem.
Aegrotat Varus: quaeris, quo, Pontice, morbo?
Quem fingit validus scilicet ipse sibi:
Ullo quaesitum nemo deprendere pacto
Quem vir Poeonia doctus in arte queat.
Ni vacuum ingressus parvi penetrale cerebri
Intus forte aliquid somnioli inveniat:
Quo fit, uti vigilans de se, si credimus ipsi,
Quod rerum est, nusquam sentiat et videat.
289. [286.] Increpat Guidum, qui dereliquerat domum, quam ipsa virtus sibi delegisset.
76
Istam, Guide, domum linquis? Non poenitet ipsam
Sponte tua egressum deseruisse domum?
Quam mihi si facilis pandat Deus, esse beatus
Mi videar, toto laeter et ex animo.
Quae mihi tu narras ultro citroque meantum
Murmura? Quos somnum rumpere ais strepitus?
Juxta equidem incudes Cyclopum audire sonantes
Malim, quam talem linquere, amice, domum;
Ipsa sibi, credo, quam virtus deligat unam,
Romulea sibi si quaerat in urbe locum.
290. [287.] In Decianum.
Felicem ingenii, nullum non posse molestum
Quantumvis, dicis, te, Deciane, pati.
Miror id, at multo mirer magis hercle, molestum
Quisquam si possit te, Deciane, pati.
Felici nempe ingenio tibi commodus uni
Quam coetu degis, solus ut, in medio,
Quum longe a nobis, aversa mente, loquentem
Non audis quemquam, non tacitum alloqueris.
Haec certe quicumque facit, nil posse molesti
Ipsa re, clamat; se, Deciane, pati.
291. [288.] Monet, ne aulaea tegant parvi templi parietes.
Parietibus dispansa istaec aulaea tegendis,
Quamvis pulchra, tamen demite, si sapitis.
Tam parvum est templum, quantumvis tenuia, templi
Aulaea ut partem dimidiam abstulerint.
292. [289.] [ = 154] Menti doctrina nil proficit, ni freta ingenio et arte. 77
Qualem se pennis hinc atque hinc nixa volucris
Sublimem nubes tollit in aërias:
Talis doctrinae se mens in templa serena
Atque arte, atque acri promovet ingenio.
His freta est alis; harum si forte soluta
Alterutra est, casu corruit Icario.
293. [290.] Ad Benedictum Stayum, qui volebat, tribui dona magnis tantum poetis.
Qui, magnis tantum tribui, vis, dona poetis,
Nemo ut sit magnus, Stayada, efficies.
Quas optat fieri magnas, affundat, oportet
Humorem parvis rusticus arboribus.
294. [291.] Ad Benedictum Stayum, laudantem Bembum, qui scripserat, naturam timuisse
mori morte cuiusdam eximii pictoris. 78
Morte mori timuit pictoris maxima rerum
Illa parens! Id tu scribere, Bembe, potes?
Id scriptum laudare potes tu, candide Stay?
Quod scripsisse, scio, non tamen ipse velis,
Cuius in aureolis sapiens veraxque libellis
Haud usquam verum Musa supergreditur,
Cui nihil it fines ultra. Nec maximus orbis
Jactura unius corruit in capitis.
295. [292.] De Arcadia. ‘Magna sonant nostri vates, at pinguia’.
Magna sonant nostri vates, at pinguia: ruris
(Pace tua dicam) plena meri, Arcadia, es.
Plena et eris semper; ni quae Romae intulit olim,
Romae iterum referat Graecia munditias.
296. [293.] In idem argumentum.
Grajorum tenui ducit quae carmina filo
Si recitet pingui Gallus in Arcadia,
Quid fiet? Fieri vidi quod saepe, placere,
Digna magis quae sunt, haec minus ut placeant,
Callimachi et spernant vestigia pressa legentem,
Solo qui norunt nomine Callimachum.
297. [294.] ''Discimus a foeda carmina barbarie."
Proh, superi! Longis mutantur ut omnia saeclis!
Discimus a foeda carmina barbarie.
Nec vatum dux est quisquam Grajusve, Latinusve,
At Gallus, Cimber, Svevus et Angligena.
Jamque aliquis forsan, stulta quem mente sequamur,
Scriptor ab extrema prodit Iaponia.
298. [295.] Inter nostros et veteres poetas diversitas. 79
Postume, quid nostros inter veteresque poetas
Praecipuum intersit, si roger, hoc referam.
Quae nostri dicunt, mihi dici cuncta videntur,
Quae dicunt veteres, cuncta geri ante oculos.
299. [296.] De poesi extemporali.
Parva queunt subito, non unquam dicere magna,
Quorum improviso carmine vena fluit.
Contingat lento mihi scribere grandia: pondus,
Haud numerum in sacris quaero ego carminibus.
300. [297.] De veteri, recentique illustrium virorum aetate. 80
Admiror veteres, nec sperno, Quinte, recentes:
aetas est meritis utraque nixa suis.
Quam tamen anteferam, quaeris. Praeponere nostram
Haud dubitem, inventis paucula dum veterum
Addit, ni
81 veterum paullatim segnis, inersque
Note: 5Inventa oblito defluere ex animo,
Lethaeoque sinat sub gurgite mersa latere,
Inventa ut nullo tempore si fuerint.
301. [298.] ‘Non bona, sed nova vulgus amat.’
Cur vocum flexus alios, aliosque theatra
Poscunt? Cur sordent, qui placuere, modi?
Cur, quos mirifice phonascos Roma probavit,
Explosos eadem cogit abire procul?
Naturam, atque artem vicit ventosa libido.
Nec bona jam stolidum, sed nova vulgus amat.
302. [299] ‘Exigua exigue, dic magne magna.’
Nolo ego mi parva e magnis, nec magna, Menisce,
Ex parvis facias callidus eloquii,
Nec vestis non apta placet, nec verba probarim
Si fuerint rebus non satis apta suis.
Exigua exigue, dic magne magna. Decere
Omnimodis artis nam reor esse caput.
303. [300.] De Fortibus et quommodo nomen magnum acquiere possunt. 82
Ipsos qui dicunt se Fortes et sibi magna
Adsciscunt prisca nomina ab historia,
Re ut vera, moneo, sint Fortes, magnaque sani
Optent prae magnis carmina nominibus.
304. [301.] In Quintum, innumeras condendo leges, cives suos vexantem.
Innumeras condis leges, fingisque, refingisque
Omnia; res longa nec manet ulla die.
Parce, precor, miseros cives vexare; beatam
Parce urbem inventis reddere velle tuis.
Crede mihi, sperni mavult, neglectaque linqui,
Isto quam fieri, Quinte, beata modo.
305. [302.] Modus sciendi aliquid. 83
Quinam scire aliquid possis, Levine, rogasti.
Respondi: Si non omnia scire velis.
Hoc perdit miserum: perdiscere nil potes unquam,
Omnia dum cupida discere mente furis.
306. [303.] Cur vates fugiat mulieris Teuthonicae occursum. 84
Teuthonidi occurri torvae, fugique: virili
Quippe oculos laedit mi mulier facie.
Aere caput cingat, clypeo laevam inserat, arma
Tractantis, credo, forma placere potest.
Sic truculenta olim, saeva et metuenda securi
aemonio placuit, Penthesilea duci
85 .
307. [304.] 86
Certe displicui tibi, Postume, nec scio quare.
Hoc scio, me certe displicuisse tibi,
Ex quo et displicui tibi tempore, dulcis amice,
Ipsi non unquam me
87 placuisse mihi.
308. [305.] 88
Nulla sui est Varo fiducia; nil putat esse
Gratum ulli rerum, quas facit, aut loquitur.
Infelix! Quamvis mire placet omnibus hercle;
Id fieri ignarus displicet ipse sibi.
309. [306.] 89
Dum fratrique
90 soror lacrymas, fraterque sororis
Perstabant udis fundere luminibus,
Digressu extremo flentes, quid, Pontice, mirum est
Mi pariter moestae quod maduere genae?
Nempe animum strinxit mirae pietatis imago,
Illa mihi penitos molluit una sinus;
Una; malus nam, quem culpas, puer ille tulisse
Nec mihi jam risum, nec potis est lacrymas.
310. [307.] ‘Mulier nil te laedet, ni sponte sequare.’ 91
Visa trahit mulier pulchro te, Pontice, vultu.
Id nihil est: tractus tu modo ne sequere.
Illa quidem nil te laedet, ni sponte sequare,
Vinclaque des faciles captus in arcta manus.
Si piget obniti contra, non foemina, sed tu
Ipsum te culpa laedis, amice, tua.
311. [308.] 92
Niliacas vidi servantia tecta papyros,
Tam pulchrum eximiae scilicet artis opus;
Ipsas oblito, perculsa mente, papyros
Tecta modo ut fuerit cura videre mihi.
312. [309.] Foemineum consilium res plena pericli. 93
Extimui taurum spatio conclusus in arcto;
Inveni at celeri mi pede profugium.
Tutus eram; laesit miserum sed foemina, monstrans,
Quo possem longe tutior esse loco.
Huius ego nimium docilis praecepta secutus
Distraxi nisu crus lacerum a subito,
Atque malo doctus didici, quam plena pericli
Sit res foemineo fidere consilio.
313. [310.] Anchises Aeneam alloquitur.
Cur vitam misero profers, heu, gnate, parenti?
Vita mihi est quaevis tristior ista nece;
Quae nec dulce ferat quidquam, longoque labore
Invalidum et curis atterat usque senem.
Talem serva hosti vitam, finemque datura
Exitii, sinito, facta subire patrem.
314. [311.] De Iphigenia. 94
Proh scelus! Ut repetat, quos liquit sponte, Penates
Tyndaris obscoeno trans mare vecta duci,
Quae te prima patrem dixit miseranda puella
Innocuos sparget coesa cruore focos?
Id superis gratum est! Tam foedo crimine se se
Placari Danais laesa Diana cupit!
Aeolus hac ventos mittet mercede ferentes?
Haec probat ille deûm sacra nefanda pater?
Solve bene haerentes, licet, ad pia saxa carinas;
Pande, licet, celeri vela cruenta Noto:
Tristia virgineae quid possint omina coedis;
Sentiet Euboico Graecia mersa Mari.
315. [312.] 95
Nec nulli purgo, nec me omnibus: est furor omnes,
Nullum ut censorem spernere stultitia est.
316. [313.] 96
Qualiscumque venit, seu clara luce serena,
Seu tristis nigro turbine, carpe diem.
Nec risu indulge, nec fletu: quae fugit, hora
Quodque boni est aufert concita, quodque mali.
317. [314.] Ad Spem.
Candida Spes, miserum
97 comi quae cernis ocello,
Verbaque das dulci dulcia melle magis,
Laudo, quod blanda es, nequeo laudare sed, usque
Spondens ingratas quod trahis usque moras,
Et quae facturam cras dixti, crastina venit
Quum lux, facturam cras ais esse iterum.
318. [315.] Ad Coecilianum donantem potius, quam credentem nummos amico.
Quod, sibi quos credi nummos poscebat amicus,
Donasti potius, Coeciliane, sapis.
Ut nunc sunt mores, nummos qui credit amico
Ipsam cum nummis perdit amicitiam.
319. [316.] Ad Postumum. Quis verus dives. 98
Multa tibi desunt, deest nil mihi, Postume, quamvis
Nil ego, tu rerum plurima possideas.
Ergo divitias inter tu pauper, in arcta
Pauperie, verso nomine, dives ego.
320. [317.] 99 Daphnidis pomaria. 100
Haec posuit senior Daphnis pomaria; foetus
Posset ut hinc dulces carpere posteritas,
Quam monet, ipsa suos ne contra oblita nepotes
Hoc tantum carpat dulcia poma loco;
Sed magis, atque magis, queis postera gaudeat aetas,
Usque locum hunc aliis conserat arboribus.
321. [318.] Ad poetas, ut res, cuiusmodi sunt, ita versibus exprimant.
Naturam rerum, non somnia vestra, poetae,
Pingite; nam vanis ludere imaginibus
Illi etiam possint, si quos dementia versat.
Qui sapit, alte ipsam rem videt, inde aliis
Monstrat nativo cultam, comptamque lepore.
Jungit equis gryphos cui furor est sapere.
322. [319.] Poetam decere esse philosophum.
Ut lymphas Baccho, sophiam sic jungere Musis,
Exitio ne sint, Antemidore, decet.
323. [320.] Cur amico nolis dicere, quid sibi mali acciderit.
Parce rogare, animum quaenam vexent mihi curae,
Qua re angar, misero triste quid inciderit.
Quae doleam, celo, doleas ne tute, dolorem
Atque meum cumulet ne dolor, Aule, tuus.
324. [321.] Ad amicum dubiae spei.
Odisti me? Odium ne cela: diligis? Istud,
Fac, possim certis noscere ut indiciis.
Cur miserum torques nunc mitis, nunc ferus idem?
Cur mi animum partes distrahis in geminas?
Dic, fidusne mihi sis, Aule, sodalis, an acer
Te falsa obvolvens hostis amicitia?
Quid loquor? Heu, novi, qui sis; post tempore longo
Cujus adhuc nutans fluctuat, Aule, fides.
325. [322.] De sene et juvene.
Qui canis albent, solet his prudentia inesse:
Albent qui cyprio pulvere, stultitia.
326. [323.] De malis vitae.
O natum in curas hominum genus, atra malorum
Cui seges assiduam praebet amaritiem!
Quae postquam venere, angit praecordia moeror;
Ne veniant, gelido mens tremit usque metu.
Sic, quae sunt et erunt, miseri mala jungimus, acri
Nostros ut morsu discrucient animos.
327. [324.] Panemum ad rusticandum invitat.
Heic umbrae nemorum, culta heic vineta, Paneme,
Pomaque curvatis pendula in arboribus;
Heic pulchri colles, heic collibus undique clausa
Subter in Albano quae nitet unda lacu;
Heic citharae, heic laeti sero sub vespere cantus,
Nec sine jucundo sobria mensa joco.
Huc ades; hoc inter tot gaudia displicet unum,
Quod non haec mecum rura, Paneme, colis.
Huc ades: October jam praeterit, otia ruris
Jam tristi rumpent aera timenda sono.
Huc ades: esse queam nisi tecum heic longius una,
Tecum una ut saltem laetius hinc abeam.
328. [325.] Forti animo ferenda esse vitae incommoda.
Aspera tot rerum tam lento pectore possim
Qui ferre, admirans, Postume, saepe rogas.
Dicam equidem ingenue, res est quod vera, gravabor
Intima nec mentis pandere sensa meae.
Aspera ego nec digna metu, nec digna dolore
Esse reor; nam cur aut metuam, aut doleam,
Instare, aut fieri, quo dempto, vix licet hercle
Forti, quo nil est pulchrius, esse viro.
329. [326.] De Minerva in distribuendis officiis.
Bina viris duplex ponit certamina Pallas:
Nam quos ingenio viderit esse bono,
Voce jubet pulchre, aut calamo certare loquaci,
At quos ingenio viderit esse malo,
Bella jubet ferro, ut validis tractare lacertis,
Immanes tractant qualia bella ferae.
330. [327.] Qualem decet esse justitiam. 101
Quae geminam abjecit lancem Themis et gerit ensem,
Credite, non Themis est, sed mala Thisiphone.
Quae geminam gestat lancem Themis et caret ense,
Quid monstri est? Certe desinit esse dea,
Et gentes perdit miseras, urbesque, domosque,
Non secus ac fieret si mala Tisiphone.
331. [328.] Cur nequeat Quintum dolore affectum juvare.
Moerentem cupio solari ac dicere quidvis,
Qualemcumque modum quod statuat lacrymis,
Et conor, sed frustra; ipse etenim te, Quinte, doloris
Quum video tanta mole premi, stupeo:
Mens torpet, subeunt cupido nec verba, tuisque
Infelix tantum fletibus addo meos.
Sic Amor officium, quod suadet, praepedit idem,
Et luctum, dum vult demere, congeminat.
332. [329.] Ad Coranum, ne immeritos donis afficiat.
Perdere te dicis quae donas cunque, Corane,
Et perdis, donas nam stolide immeritis.
Fac dones meritis; serventur et omnia fructus
Aucta ferant longo foenore multiplices;
Qui si forte tamen desint, non fructibus hoc par
Omnibus est, frugi demeruisse virum?
333. [330.] ‘Est ludus vitae requies.’
Est ludus vitae requies et pausa laborum:
Hoc ni sit, venia ludus, amice, caret.
Fac aliquid subeat post otia lenta negoti,
Fac repetas munus fortior inde tuum.
Sic patitur sapiens tonsum cessare novale,
Largius at fruges ut ferat, agricola.
334. [331.] De amicitia.
Verbis nulla fides: mihi te quum dicis amicum,
Nil moveor dictis, Pontice, blandiloquis.
Est aliud quiddam, soleo cui fidere et in quo
Veras nosse animi perque – videre notas.
Quod nisi cum verbis constet, verba irrita semper
Fundes lascivis ludibrium Zephyris.
335. [332.] Ad Quintum amicum suum.
An mihi jucundus venias, ne, Quinte, require;
Hoc satis est, gratus si mihi, Quinte, venis.
Vertuntur varie sensus, eadem manet usque,
Atque tuis ratio tangitur officiis.
336. [333.] De se Bacchanalibus diebus.
Insanit vulgus vario per compita lusu,
Orgya laetanti pectore dum celebrat.
Ipse quid, a strepitu longe, turbaque remoto
Cui moeror curis anxia corda premit?
Vulgus laeta agitat, tristis me insania, ludit
Par ambos error forsan et absimilis.
337. [334.] ‘Est modus in rebus.’
Propter amicitiam si quando negligis aequum,
Ista opus est, Varro, nil tibi amicitia.
Propter amicitiam sed nemo transilit aequum,
Quemquam nec virtus illicit in vitium.
338. [335.] In idem argumentum.
Propter amicitiam fers te jus laedere: nunquam,
Crede mihi, virtus lena fuit vitii.
339. [336.] Quid sibi velit ab amico.
Es mihi jucundos inter qui primus amicos,
Esse tibi cupio, Postume, vel decimus.
Id mihi quum posco, nimium si poscere credor,
Esse tibi cupio, Postume, saltem aliquis:
Esse, inquam, dici nam tantum nil moror hercle,
Nec verbis soleo credere, at officiis.
340. [337.] ‘Est pulchrum quodcumque suis est usibus aptum.’
Si pulchrum est quodcumque suis est usibus aptum,
Cur rosa sit rusco pulchrior horridulo?
Regales curnam foedis praesepibus aedes,
Curnam Italus nigro pulchrior aethiope?
Cur formosa tibi, mihi quae formosa videtur
Lydia, sylvestri pulchra magis Pholoe?
341. [338.] Ne quid nimis.
Usque suos aliis, Varro, praeferre superbum est;
Usque suis alios, turpe, nec ingenuum.
Non Gallum laudo, patriam quum tollit ad astra,
Non Italum, patriam quum premit usque suam.
Ille placet, medium si quis tenet ac probat aeque
Nunc mage nata domi, nunc mage nata foris.
342. [339.] Poeta de se.
Qua possum, re quemque juvo, facioque benigne
Queis licet, ut vultu, sic animo hercle hilari.
Quod meruere, illis, quod non meruere, libenter
Naturae id tribuo, moribus atque meis.
343. [340.] De iis, qui parvo contenti sunt. 102
Divitiae grandes animo aequo vivere parce.
Has homini quisnam demere divitias
Possit? Ni reprimat manantes rupibus undas,
Et nata in solis gramina verticibus?
344. [341.] In idem argumentum.
Cui panis, puraeque adsunt e fontibus undae,
Et duram contra crassa lacerna hyemem,
Et domus et requies curarum, dulcis amicus,
Omnia, quae vitae postulat usus, habet.
345. [342.] De poetis.
Delos, in undoso quae nunc immota profundo,
Spernit vesani tristia flabra Noti,
Dicitur aegeas olim fluitasse per undas
Nunc his, nunc illis proxima littoribus.
Muneris hoc Phoebo debet. Deus ipse revinxit,
Errantem in medio continuitque mari;
O utinam, patriae unus quod contulit, idem
Ille vago id vatum conferat ingenio:
Nec sinat, huc illuc ferri certa sine lege
Instabiles animos, quo levis cura tulit!
346. [343.] Gratius est quidquid tribuas cito.
Gratius est quidquid tribuas cito: saepe negasse
Praestat, post longas quam tribuisse moras.
347. [344.] In idem argumentum.
Fac cito des, quaecumque dabis; nam deperit omnis
Longum dilati gratia promeriti.
348. [345.] Ad Gelliam.
Me quando in numero vis dici ac esse tuorum,
Atque tua dignum dicis amicitia,
aequum hoc, ni fallor, posco mihi, Gellia, primo
Tu mihi ut es, medio sim tibi ut ipse loco.
Istam ferre queat quis legem, ut, Gellia, nullum
Ipse tibi anteferam, tu mihi posthabeas?
349. [346.] Ad Postumum de Rullo poeta maledico.
Famoso quem vult describit carmine, Rullus,
Veris nec parcit, Postume, nominibus.
Rides. Quid? Populum saxis petat improbus, aut si
Arrepto in turbam prosiliat gladio?
Id ne etiam dignum videri, Postume, credas?
Id ne etiam plausu laetifico excipias?
An capiti et scapulis metuis modo; quamlibet omnis
Jacturam famae reris et esse nihil?
350. [347.] Ad amicos inter coenandum.
Haec licet effuso nigrescens horreat imbre,
Squalleat et densis nubibus atra dies,
Pulchra tamen, niveo signari et digna lapillo est,
Eximio et semper laudis honore coli,
Qua datur et moestas animo secludere curas,
O socii et multo corda levare joco,
Atque epulas et vina inter satiare lepore
Mentem omni plausu non sine laetifico,
Et risu et crebris salsa inter dicta cachinnis
Haec gaudere mihi gaudia dum liceat,
Quam vult immanis circum fremat Auster et udus
Quantos vult nimbos concitet Hydrochous
103 .
351. [348.] Ad Gelliam.
In me displicuit tibi quiddam, Gellia (sensi,
Sensi equidem). Id quid sit, me licet excutiam,
Exquiram et penitus, quae factaque dictaque mi sunt,
Omnia, ne vivam, si queo dispicere.
Tu dic, cuncta placent in qua mihi, Gellia; cogar
Unum hoc e cunctis ne tamen excipere,
Quod me sic miserum torques, renuisque docere,
Quidquid id est, in me quod tibi displicuit.
352. [349.] [ = 78] De Polla. et Tulla.
Insulsum quid sit, si nescis, Polla docebit,
Nulli quae pulchro corpore Polla placet.
Quid salsum contra si nescis, Tulla docebit,
Cuncti quae foedo corpore Tulla placet.
Deme salem, vilis forma est quaecumque. Probari
Vis mire formam quamlibet? Adde salem.
Quem sentire omnes quimus, quem dicere, quid sit,
Incassum expertus plurima, nemo potest.
353. [350.] Ad Aulum, ut parce laudet.
Praemia virtutis, laudem qui prodigit, Aule,
Calcar virtutis demere stultus amat.
Nam cur se intendat? Vires cur exerat omnes,
Gloria ubi parvo magna labore venit?
Lauda igitur, sed enim parce; prudensque caveto,
Virtutem merces ne sua diminuat.
354. [351.] Ad Phyllim, ne Roma abeat.
Parce viae; patriam propera nec visere, Phylli,
Et Tiberim et colles linquere Romuleos.
Multa illic vexant cupidi te lite propinqui,
Et tibi curarum millia multa ferunt.
Heic veluti summo delapsam ex aethere divam
Nemo non te unus diligit, atque colit.
Contigerit felix cuivis ubi vita, jubebo,
Hic patriam sapiens credat ut esse suam.
355. [352.] Aliud.
Phylli, mane: vita est ubi laeta et clara, jubebo,
Hic sapiens patriam credat ut esse suam.
356. [353.] Cur Postumum raro visat poeta.
Raro te inviso, quamquam te invisere saepe
(Di mihi sunt testes), Postume, discupio.
Quid causae est, inquis? Vito fastidia, quae non
Exit, qui tali est multas in officio.
Quidquid id est, timido potes ignovisse clienti,
Qui te saepe caret, ne tibi displiceat.
357. [354.] De Aulo et Tulla.
Aulo Tulla placet, Tullae Aulus displicet; at si
Veni aliquid possit cernere caecus Amor,
Aulo displiceat jam Tulla, Aulusque placere
Jam Tullae, versis partibus, incipiat.
358. [355.] Pompa sacra.
Tendite purpureas Latia per compita vestes,
Et celebres multo spargite flore vias.
Pompa venit: praeeunt sacri longo ordine mystae:
Pone subit niveo frugis in orbe Deus.
104
359. [356.] Ad Gallum, priscos lapides scrutantem et mirantem.
Scrutaris priscos lapides, miraris et, altis
Inscriptum si quid prodiit e tenebris.
Carminibus nihil est salsum magis, atque venustum,
Quae fossor coecis repperit in tumulis:
Lecta mihi quae, Galle, placent hoc scilicet uno,
Carmina quod faciunt, mi meas uti placeant,
Antiquis toties et me postponere suetus
Interdum antiquis me tamen anteferam.
360. [357.] Manet sub Jove frigido venator.
Surge, domum et charos invise, o Daphni, Penates,
Segnis et in molli corpora sterne toro.
Nigra, viden', totis late nox ingruit agris,
Ortaque jam coelo sydera clara micant?
Me juvat heic longam sub dio ducere noctem,
Fessaque gramineo ponere membra solo.
Nec saevus terret Boreas, gelidusque pruinis;
Iniecta spargi nec piget usque nive.
105
361. [358.] Ad Italos de Gallis.
Dira fremens celsas jam Gallus transilit Alpes,
Et pulchrae cladem comparat Italiae.
Este viri et fortes venienti occurrite: quas et
Jactat, constanti spernite mente minas.
106
362. [359.] Monet Virbium, ut amorem fugiat.
Virbi, tendis amor circum tibi retia. Sentis
Nondum etiam structos tu, male caute, dolos?
Heu fuge. Quid? Cessas? Monitusque irascere? Virbi,
Haesisti in mediis jam, male caute, dolis.