IDEA PRIMA. Miles Anonymus Illyrus.

‘Dum Alibeghi ad Sinderoviam Castellum alter aevi sui Hunniades, Kinisius oppugnaret, miles anonymus Croata primus murum conscendit, primumque furentium Barbarorum impetum (quo plurimum valent) adeo martiali fregit audacia, ut acceptis etiam viginti quinque vulneribus non recesserit, usque dum socij impigre succedentes una cum ipso praenumeratis saucio vulneribus hostes e moenibus deturbassent.’ (Bonfinius. Decade 5. Libro 3.)

Pannonicae fulsere cruces, irrataque Martis

Fulmina, et Heroae circum fremuere Phalanges,

Bellantesque animae litui crepitantis ad unum

Unanimes stabant Sonitum, dudumque paratas

Mox acies ausura aliquid jam Tracibus iras

Intonat, ast etiam Getica sic fantur ab arce:

Crux Lunam, Pannonque Getam sine sanguine nunquam

Conteret, et nostrum lugebit victa furorem

Hungara Posteritas Pelidem flebit Ulysses,

[Page 2]

Et talamis orbata suis penetralia vester

Flebit Hymen, natusque Patrem, Pater horrida nati

Funera; Fraterni complebunt compita luctus;

Plorantesque nurus victricia spicula Tracum

Tartareis mergenda Vadis, sed inane Gradivos

Sollicitando Deos cupient. Tunc aggere rubram

Clamantes Phoeben ponunt, et classica cantu,

Hortatuque Duces generosum auxere furorem.

Attonitis stupuere animis audacia Turcum

Murmura Pannonidae, nondum tamen alta recessit

Ira, sed ad tumidas aurata ferocius iras

Signa levant; Patriaeque viros in Praelia voces

Insimul Hortantur, reliquis audacior unus

Illyrica de Gente Heros quid Patria possit?

Et semper Scitico Virtus exercita luctu

Tracibus, et charis etiam ostensurus amicis?

Non illi caput ulla gravant rutilantia solis

Pignora, non plumatus apex, non Umbo sinistra

Defendit de parte latus, non denique ferro,

Sed propria virtute ferox, animoque tremendus;

Nubivagis etiam promptus confligere ventis,

Sique opus est ipsi stigiis si vivus ab Undis

Exiret Geticae Gentis, fideique repertor

Treiiceaeque etiam stellae certare paratus

Invicta patrium dextra citus arripit Ensem.

Cumque oculis objecta cohors inimica furenti

Herculeos agitare animos audacia motu

Incepit, milesque fuit, quasi Taurus in agris

Sanguineo in furias properanter concitus ostro;

Utque furoris erat plenus, Socialia liquit

[Page 3]

Agmina, et hostilem solus contendit ad arcem

Non reliqua comitante manu, per Barbarica unus

Moenia mille viros uno sub pectore gestans

Scandit, et ardentes in Bistonas eiicit Euros.

Nec segnes in bella Getae, rapuere cruentis

Arma oculis, hostemque petunt primo eminus hastis

Barbarico clamore vagas, stridoreque, plusquam

Telorum centum , crebroque ex Arce boatu

Confundendo auras: sed nec cum deside tanta

Milite bella gerunt, licet, uno, sed tamen ille

Unus turba fuit, proprioque ex corpore rapta

Mox[?] Dominos caesura suos jacit Impiger arma.

Tela simul pharetrasque legit; nec proprius usum

Ensis habet Scirico toties jam lassus in armo;

Accelerat proprium spargens sine lege cruorem:

Quaque jvit, maduere viae, rubefactaque multis

Compita vulneribus doluere, simulque Croatae

Unius mirata Viri temeraria, vix non,

Arma nisi Heroo fidissent pectori, et Ultra

Spem Tracum nimium Generosae in praelia dextrae.

Jam propius certare placet, jam cominus hostes

Ense ferit, stragesque novas iratior edit,

Quoque magis cernit vicina pericula vitae,

Hoc magis Odrysium temnit fraenatque furorem.

Ira, pudorque simul frendentibus undique muris

Incitat hos; illum bene Coepti gloria belli,

Effususque cruor, magnique laboris origo

Mascula mox finem victis habitura inimicis.

Iratam vibrat nunc huc, nunc fortius illuc,

Dextram, quaque vibrat fletus, atque ultima vitae

[Page 4]

Verba putrescenti trudunt de corpore Turcae;

Lunatum rapit huic ferrum, rapit alteri at hastam,

quaque potest etiam per caesa cadavera, perque

Tela, et commixto fluitantes sanguine rivos.

Impellit ferrum, ferrum o mirabile ferrum.

Nec proprius remoratur iter cruor, ardet, et ipsis

Vulneribus mage promptus opus Mavortis obibat

Hos capite, hos gestu vitat, se curvus ad illos

Declinat, ferroque ferox hos reijcit ictus,

Quosque nequit vitare, suos his obijcit artus.

Dumque alacer pugnat, pudeat vos Turcica (dixit)

Agmina; Vosne Viri? Vos martia pectora? Vosne

Arma decent? lanam vobis, vestroque Tyranno

Imbelles animae; pudeat vos praelia quondam

Oceano, tellure simul gessisse, magis nunc

Ad lusus, tenerosque jocos, muliebriaque arma

Ad fletus aptos; Sciticae vos postera gentis

Turba estis? Sybaris sybaris vos foeminae inanes

Edidit, et Genitor stolidus fuit Abderita;

Nec nostis certare uni gens tanta Croatae,

Dumque ita Bistonias exasperatore phalanges,

Telaque, et hostiles solus bene sustinet ictus,

Ingenti de Gente Getes Scitica arma pharetram

Accipit, et telum totis immane lacertis

Evibrat, reboante Polo; nec fallitur ictu,

Bisque duodenis vulnus superaddidit unum

Vulneribus, sed miles adhuc immotus aperto

Illyricus mavorte manet, magnosque lacertos

Jactat: Et Emeritae succedunt martia dextrae

Agmina Pannonidum, murisque potita cruentis

[Page 5]

Magnanimam Illyrici dextram mirantur Achillis.

Macte animo Generose Heros! quia Martia semper

Oscula Bellantes potes ostentare per oras.

IDEA II. Atthila Hunnus

‘Triennalis Aquilejae oppugnationis impatiens Atthila propriis etiam aliquid acturus viribus, quadam die taciturnitate obsessorum invitante muros, et moenia civitatis incautius obequitat, in quem armati quidam hostium per cuniculos erumpentes subito irruunt, hic cum omni suorum destitutus praesidio fugam aut gloriosus repudiasset, aut hostibus circumventus capere nequivisset, gloria et desperatione stimulante, a suo robore, et virtute opem quaerit, intrepide erumpentes aggreditur, duosque subitaneo conflictu perimens patefacta martiali dextra via ad suos revertitur.’ (Nicolaus Olahus c. 14.)

Tertia jam spicis messes spoliaverat aestas

Squallida terque senis redierunt frigora Brumae,

Uvaque sub pedibus jam ter lacrymata coloni

Viscera dimisit, tenerae quoque tempora Florae

Ter levibus rediere notis, Aquileia muris

[Page 6]

Gaudet adhuc obsessa tamen, ridetque furentes

Hunnorum turbas; stabulo quasi clausa Juvenca

Prae foribus frendere lupos, dirumque minari

Dum videt exitium, postes tamen una tuetur,

Usque lupi? rabidis discerpant ungvibus illos:

Sic Aquilea fores, muros, et moenia forti

Milite custodit: torvis furit hunnus in armis,

Saepeque quassatos ingenti cum arjete muros

Quassat adhuc, tentatque novas prae maenibus iras,

Saepe per insultum incautam truculentius urbem

Aggreditur, civesque modo prece perfidus hostis

Corrumpit, minitatur eis modo fulmina; capta

Urbe nisi potiatur atrox discedere nunquam

Cogitat a muris; rabiem sine fructibus omnem

Exerit et victos nondum ligat ordine cives

Atthila (grande malum! per praevia busta, necesque

Italiae, et tepidos Gallorum sanguinis imbres

Serpere, et ingentes svetum producere mortes)

Nondum (inquam) tepidas circumspicit Atthila caedes,

Sanguineosque lacus captam fluxisse per urbem

Nondum audit; rabidis multum quassata procellis

Moenia barbarico nondum cessere furori,

Nec muri tantis patuerunt forte ruinis,

Ut laceram penetrare urbem queat Hunnus, et omnem

cum sexu aetatem solitis consumere flammis.

Una, Hunno tantis Aquileja resistit in armis,

Unaque tam genuit fortes Aquileia natos,

Tempore, qui tanto possent vitare favillas

Hunniadum; Bellona quibus nutricis obivit

Munera, et ipse Pater Mars primos figere gressus

[Page 7]

Quos docuit, puerosque novos animavit in ausus

Alcides, Aquileia tamen (proh cernite magnum

Desperantis opus) fumantia busta recenter

Dirreptasque videns circum victricibus urbes

Armis Hunniadum, superis confisa Deoque

Stat longis asveta malis, tonat Atthila et hunnus

Fulminat; et quantum scelerata ringitur ira

Barbaries, tantum pudor, et verecundia saevam

Provolat in rabiem; patientia, longa, furorque

Longus, in ardenti Duce pugnant; militis ergo

Officium quoque obire parat, proprioque labore

Urbis in eversae[?] fumantia tecta triumphos

Figere;[?] namque suo communia lora Caballo

Imponit, regale simul diadema decusque

Purpurae, et aurati rutilantia pondera sceptri

Deserit, ac vilem sumens pro veste lacernam

Mutatum conscendit equum, sine milite, et omni

Servorum numero (quid non audacia longis

Quae est conjuncta iris in magno Principe tentat?)

Egreditur castris, lentoque ad moenia passu

Lentus adest; muros et tecta urbana sagaci

Lumine perlustrat quaque aptius arma virosque

Ingerere obsessis posset, vicinaque visu,

Praedia pervolvit: sub tanto pondere laetus

Hinnit equus Domini regimen mandataque planis

Gressibus observans; tacitis magno impete rimis

Miles ab urbe ruit, conspectumque ocius Hunnum

Et chalibe, et clamore simul reboante lacessit.

Non aliter, densis, quam cum venator ab antris

Seque suosque animans in praedam voce molossos

[Page 8]

Dum videt in plano spaciantem rure Leonem,

Lustrantemque nemus demissis calce superbo

Ire Jubis, animos potius terrere Leonis

Quam certare ferae timidus vult. Ergo ruentes

Expectat, firmatque sui velocia Lora

Hunnus quadrupedis; nec tum sibi signa Ducesque

Adfuerant, sed solus eat Rex cum Duce miles.

Atque ubi jam propius venere, ferociter ingens

Exoritur certamen: agunt simul Atthila et hostes

Rem chalibe, et multis confligere cogitur unus

In propria fidendo manu, virtuteque totam

Contemnens turbam; girans ex arte caballum

Alterius potius, quam propria fata tuetur

Provolat in cives, et primum in fronte frementem.

Audaci deturbat equo, mucroneque saevam

Expellens animam victum bibit ense cruorem.

Jamque recens cruor arma magis viresque furentis

Provocat, et gemini diverso pectore pugnant;

Hunnum animat Regalis honor felixque duelli

Imparis indicium, caesoque efferbuit hoste,

Ut solet aspecto viduata leaena cruore;

Urbanis pudor arma regit, patrataque chari

Mors socij, unius despectaque dextera tantum

Sic iterum renovare iras, gyrareque alacres

Cornipedes pergunt: hos impete reijcit Hunnus

Hos visu terret, quantumque audacia tantum

Pugnat sors in eo; nec adhuc satis arma rotarunt

Cives sed tetrico se opponunt fortius hosti,

Atque vel ad stygias occisum mittere limphas,

Aut illum obsessam vinctum ridere per Urbem

[Page 9]

Decernunt, tamen ille aliquid molitur, et unam

Perpetrare necem prius, arma pedesque tremendous

Quam referat, statuit, vicinaque acinace colla

A tergo ferit; hostis equo cadit; ille duabus

Contentus necibus medios mucrone per hostes

Sanguineum sibi pandit iter metaque potitur.

Iusta[?] tuae si causa foret Magne Atthila pugnae,

Musa tuos quaevis posset cantare lacertos.

IDEA III. Franciscus Orsich Illyrus.

Obsidente in Lica arcem Grebena pro tum Generali Carolostadiensi Comite ab Herbenstein Baro Franciscus Orsich Ejusdem loci Collonellus ad praedictam arcem succendendam primus fascem straminis intulit, et in Turcas primo eminus, post etiam cominus resistentes tam eximia dexteritate irruit, ut inter omnes decapitato vexillifero vexillum ipsis eripuerit. Chronica Ungarico-Turcica.

Nuncia Phoebeo jam se porrexerat orbi

Astra petens Aurora rotae, Pyroentaque Titan

In solitas stimulare vias, radijsque micantem

Perlustrare Axem, rutilosque ex ore pyropos

Fundere per superas modicum jam coeperat oras.

[Page 10]

Illyrico cum marte strepunt fatale timentes

Exitium campi, vallesque sub impete pressae,

Cornipedum sua fata gemunt, Dryadumque recessus,

Saxaque et omne nemus, Triviaeque virentia tecta

Dant missis responsa sonis, milesque feroces

Quisque parat tumulare Getas: Tolluntque sub axem

Signiferi sua signa; vocat jam martia ad arma

Buccina et Illyricae chalibes in praelia dextrae

Ingenti rapuere animo; Dux ipse furenti

Exhortans insedit equo famulaeque catervae;

Talia Treiceis cum se spectacula terries

Ostentat; pars una furit, pars altera muros

Armat, et hostiles pars tertia ruminat ausus,

Foeminae, et Imbelles bella in capienda sorores

Sidereas crebris quatiunt ululatibus auras;

Tela senes, horrent, parvosque ad moenia natos

Ire nutrix prohibit, pavidaeque ex ubere socrus

Pendentes vagire vetant, puerique puellis

Commixti antra petunt; miles sed solus in armis

Stat laribus prodesse suis atque arce furentes

Illyrios arcere sua. Pars utraque tandem

Arma tubis inflare jubent; Orsichius heros

Proripit Illyrica se tunc de parte paterno

Accinctus mucrone; pares quoque Tracibus iras

Corde gerens propriam furibundus liquerat alam;

Avolat ut supera projectum fulmen ab arce;

Utque volat, laeva Cereris sic gestat adultae

Exuvias, dextra facturum funera ferrum,

Corde animos, oculisque iras, vultuque furorem

Sibilat, et toto jacit horrid fulmina vultu

[Page 11]

Mulciberum formare parans, aetnaeaque Brontis

Atria, ubi Illyricae Vulcanus cudere possit

Praemia virtuti, et lunato funera Marti,

Armaque Caesareis semper famulantia jussis.

Urget opus, portaeque struem prior intulit arcis

Stramineam, primusque feris se moenibus infert.

Audacem stupuere hostes nec ad arma volantes

Pertimuit magni ira Viri, cum denique Traces

Eminus ignifero fremuerunt arcubus hosti,

Ferratasque neces summo emisere tonitru,

Fulgurat aes, rapido clauduntur sydera fumo,

Sydera magnanimos Martis mirata furores;

Saxa ruunt, et mille virum petiere pharetris

Immanes ex arce globi; nec ad ardua virtus

Prompta ruit. Turcae tandem quando eminus omnis

Frustra pugna fuit, saevum Impugnare Croatam

Cominus instituunt, valvisque ex impete ruptis

Erumpunt, Stygio quasi rumperet auspice coelo

Si fas, jusque foret, damnata caterva baratro.

Nec trepidam capit ille fugam, qui primus in hostes

Irruit Illyrius, sed stat quasi quercus inani

Ventorum pulsata sono, furibundus et inquit

Magnanimis haec ille viris: non cedo furenti

Jam vestrum numero, nam nec Leo fervidus ira,

Nec Tigris, nec saevus aper, nec pardus ad omnem

Latratum sua terga fugae tribuere, sed ardent

Acrius, et rabidos despumant ore furores,

Quo magis infestam sibi praesensere Dianam.

Non adeo me froenat iners vecordia, nec me

Aut Venus, aut Cipris, vel Numen molle Cupido,

[Page 12]

Hyblave Paestanis similem sibi fovit in hortis,

Victus ut Odrisio cedam captiva Tyranno

Praeda, vel accelerent fugientia tergora Traces,

Aut, pingam geticas emisso sanguine terras

Vos quoque qui hic estis, Patriam mihi nostis ab unde

Vulneribus vestris, vestrorum et caede madentem.

Quid superest, nisi nostri etiam Mavortis aperti

Sentiat arma Getes? Et quid mea dextera possit

Expertum teneat vestris pars utraque terris?

Dixerat; audaces animo, dextraeque furorem

Sumit, et in medios infert se protinus hostes

Ense viam rimatur atrox, armisque repellit

Spicula magnanimos ausa impetijsse lacertos;

Atque indignatus vili foedare cruore

Iratum chabilem, generosa mole tumenti

Signifero certare cupit, cum protinus ipsi

Obvius irata se opponit signifer hasta,

Ille sed ense feram rejecit in aera quercum

Rem gladio furibundus agens; tum Barbara curvum

Dextra rapit ferrum, paribusque tonantibus armis

Ambigua sub sorte diu certatur utrinque

Illyrius fremit inde heros fremit hinc scita torva

Cuspide, et indociles huc dum, dum prodigit illuc

Ictus, tunc totis generosam colligit artem

Artubus Illyrius, Geticoque morante mucrone

Promptior hostili sua portat spicula dorso,

Cumque tulit, forti totam Citus Impete dextram

Sustulit, et Getico divisit vertice truncum:

Tartareisque antris unam superaddidit umbram,

Cum Geta Barbarico vomuit sua funera collo.

[Page 13]

Hostibus Illyrius medicatam murice lunam

Tunc rapit e medijs, signumque viriliter actae

Transtulit ad Patrias pugnae feliciter oras.

Vive igitur, superosque etiam virtutibus imple

Magne Vir, et crebros Patria numerato triumphos.

IDEA IV. Lehel Ungarus.

Variante Martis alea Vngarorum pariter in primordio sui propagandi Imperii non semper eadem erat fortuna, gemino utpote Allemanno, Italoque in Augustae obsidione clausi milite passim in hostis potestatem concedebant, ex quibus Dux Lehel captus Conrado Imperatori sistitur, hic ubi optandae mortis captivo potestatem obtulisset, Lehel antequam optaret, tubam sibi, qua in bello utebatur, dari petiit, quam datam in Imperatoris caput adeo intorsit, vt eundem, adjecta hac superba emphasi: praeibis me ad Inferos, et ibi mihi servies, repente exanimaverit. Bonfinius Decade 1. c. 10.

Qualiter in coecis spaciata Diana latebris

Quaerit, et inventum nemus altis cassibus unum

Cervus, ubi vel torvus aper, vel marmaris Ursa,

[Page 14]

Vel Leo, Vel Tigris, lepus, aut ubi Dama recumbit,

Cinxit; et immissis agit hinc, agit inde molossis

Quidquid inest nemori; turbatae per juga currunt

Alta ferae, donec repetitas saepe per alpes

In casses currendo ruant, quas Cyntia doctis

Persequitur telis, vel vivas vincit, easque

Gaudia ni aufugiant sua ad ulteriora reservat.

Taliter Italicis Hunnus perterritus iris

Una ex parte, alia Germano robore cinctus

Antiquam rabiem, seponendoque priores

Pugnandi furias Augustae ad moenia justo

Perculsus terrore ruit per devia, perque

Avia, lassatusque suis ubi deficit auris

Victima Germanis vel se offert hostibus, aut si

Mitior hostis erat, servata in carcere vita

Ducitur Italiam venturo ex mente furori

Servandus; castris pergit sine lege relictis

Quaerere fata. Duces currunt formidine pleni

Militibus mixti, viridem quoque protinus herbam

Germanis Italisque Scitae tribuere trementi

Pectore, jamque Lehel junctis per colla catenis

Cum Socio ante pedes Conradi ducitur istos

Caetera captorum sine fine caterva secuta est.

Atque inter saevos victoris militis aestus

Obijciuntur eis Aquilejae moenia captae,

Dirutaque Ausonij quam plurima pergama Sceptri,

Et Mediolano male custodita superbo

Facta fides, et non servatis perdita pactis

Jadra, et consimili Verona eversa furore;

Qua quoque cum castis peregrinam caede puellis

[Page 15]

Ursulam, et innumeros per barbara spicula sanctos

Quomodo perdiderint? Romanosque impia fasces

Tela, per et tanti repetita incendia belli

Quomodo ad extremum deductis viribus alto

Confudere animo, temeraria denique Justas

Corda datura super patrato crimine poenas

Adijciunt, verbisque simul fera verbera jungunt.

Hi solum ore silent, nec se excusare, nec horum

Supplicibus veniam dignum deposcere verbis

Esse putant, quorum summis per saepe triumphis

Evertere Urbes, quorum sub acinace Patres,

Aut natos habuere suo, quorumve Sorores

Aut matres Sciticis matronis confamulari

Cernere erat, nec eos transactae poenitet irae.

Tantus inest durae mortis contemptus in Hunno,

Ut nec victori victus submittere sese,

Nec velit antiquas blando sermone ruinas

Corrigere, aut uni tantas adscribere caedes,

Atthilae et ejusdem scelerato in Jussa furori

Eximio, quae turba Ducum minor, et male miles

Debuit exequier; non hoc in mente revolvunt,

Vindictam tantum spirant, et qualiter orbi

Morte nocere queant, quem vivi saepius igne,

Et ferro, et foedis vastare sciere rapinis,

Vitae sic illos in rubris mortibus actae,

Poenitet, et veteres sic deflent (barbara cerne

Quo venit rabies) inimico in turbine flammas.

Jamque adsunt, ubi Jura trono dictabat in aurea

Caesar, et in laeto totus radiabat amictu.

Turba securigerum dextram tenet atque sinistram.

[Page 16]

Expectans fausti Felicia nuncia Belli.

Aula simul, Populusque novae victoriae honores

Exaudire volunt, viridi Dux victor in axe

Ducitur, atque albos agitat mastige caballos;

Miles utrumque latus laureis fera tempora sertis

Cinctus, et audaces oneratus acinace dextras

Ambit, et hostili raptas de turbine parmas,

Cum Clavis galeas, Lunatique ardua ferri

Spicula, et oblongos ostentat civibus Enses.

Hinc natus Patri, Pater hic occurrere nato

Pergit, et Incolumes Uxorum turba maritos

Prospiciunt remeare domum, fraterna Sorores

Brachia in amplexus, gratosque in basia vultus

Voce citant; ubi verba pio superata favore

Deficiunt, animos tunc solis nutibus omnes

Ostentant, laudantque viros, quibus Hunnica cessit

Barbaries, Scitiae qui retraxere furentis

Carbasa, et effraenem victrici fulmine gentem

Straverunt; longo quam sistunt fune ligatam

Caesaris ante pedes; Ducibusque ex hostibus unum

Nomine Barbarico gavisum ex sorte Lehelis

Stare jubent; ubi magna sui laudaverat acta

Militis, et partos foelici Marte triumphos

Caesar, in Hunniacum sua vertens ora Lehelem,

Miratur torvos in duro milite vultus,

Prolixam Barba, compactos fortiter artus.

At subit in mentem veterum illi injuria caedum.

Vindictae cupidus conceptas exerit iras,

Atque Duci vincto certissima fata propinat,

Hac tamen ut pereat qua vult succumbere morte

[Page 17]

Impavidus petit, ante tubam mandata Monarchae

Quam faciat Lehel, atque datam bis, terque, quaterque

Aspicit, et duris prendens in fine lacertis

Conradum ferit aere gravi, solioque relicto

Jussit ad aereos animam migrare Penates.

Ibis in infernas (dicens) mihi praevius umbras

Atque ibi venturo post te famulaberis Hunno.

Magnanimus nimium vel num sis Barbarus Hunne,

Dij norunt? mea musa tamen tibi cantat utrumque

IDEA V. Nicolaus a Zrynio Illyrus.

Tumultuante superioribus annis Transylvaniae principe Georgio Rakoczio, Comes Nicolaus Zrinius cum suo milite associatis sibi aliquot Germanicae militia Ductoribus prenominati Principis exercitum in fugam conjecit ac ubi eundem velociori cursu insequitur duos assecutus ambobus capita demetit, ac tertio inermibus manibus civili sanguine martiale maculare gladium, jam dedignans vexillum eripit. Ratkay l. 6.

Jam timidos laxavit equos temeraria Martis

Sarmaticis vicina jugis, quam frigidus inde

Lechus Hyperboreis afflat mugitibus, ast hinc

[Page 18]

Alluit innumero famosus pisce Tibiscus

Turba, et Caesarea volat impellente volucri

Transylvaniaci fugitivum Principis agmen

Austriacas expertum aquilas, irasque fideles,

Et famulatrices in Caesaris arma phalanges,

Semper et Austriaco Sociatas alite dextras

Illyrium; per Saxa ruit sine lege, sine omni

Ordine foedatam sociali sanguine, et ipsis

Corporibus Fratrum, trepidantibus undique signis

Pulsat humum tremulo quadrupes fodicatus ab ictu.

Qualis ubi Sciticas Latonia permeat alpes,

Atque pharetratis comitata, Sororibus, urget

Venandi studium, celerisque paventia Damae

Terga premit, leporesque vagos viduare Cavernis

Ardet, et emissa sectatur arundine cervos,

Qualibet optatum currens fera quaerit asylum.

Talis erat fugiens Latias exercitus alas.

Mars gemina virtute citis instabat acervis

Germana Illyricaque simul, Ducibusque gradivis

AEolidum peragebat iter, sed Zrinius ipso

Ventorum Domino velocior impete putrem

Cornipedis quatiebat agrum, chalibisque minacis

Fulgura Phoebeae vix non certantia luci

Viribus indomitis pavidos jaculatur in hostes,

Albicomis ludebat apex cava sydera cristis

Dedalia rubro dextra firmatus in ostro:

Et tremula Herculeo fluitabat Bissus ab armo

Muricis intincta vadis; tyrioque liquore

Lotus in ardenti se gyrat Baltheus auro.

Trux oculis, justisque suo pro Caesare in armis

[Page 19]

Semper atrox, fumantis equi minitantia dirum

Ora relaxavit, volucresque ferociter armos

Instanter rutilo rabidus sulcabat achate,

Maeandroque sui partes variabat in omnes

Cornipedis, maculosa Tigris quem desuper ungve

Texerat avrato, pretiosaque purpura nigrae

Nexa jubae Zephiros petulant luserat ictu.

Utque prior Latios ulcisci ardebat honores,

Et septem Avsoniis submittere fascibus alpes,

Sic prior in timidos ardenter se intulit hostes:

Atque vbi pugnandi felix data copita, ferrum

Impete terribili vicinum[?] librat in hostem,

Hostis id eludit, pariterque viriliter atrum

Vertit eqvum, chalibemque chalibs, et pectora pectus,

Atque oculos oculi, furibundaque dextera dextram,

Martem Mars, animumque animus, furor ipse furorem

Impetit, et totis concurrunt viribus ambo:

Ambo pares induti iras, virtutibus ambo

Conspicui, celeresque ictus eludere docti

Alter in alterius properantes funera saevos

Quadrupedes stimulant, rutilo cum Zrinius auro

Acrius urget eqvum, dextraque furente mucronem

Erigit, et justos animosius inchoat ausus,

Atque ita sincipitis dextra de parte inimicum

Ense ferit, vastis caput ut spoliatus ab armis

Miserit in vacuos animam cum sanguine campos

Aeris, et coelo spumarit corpora mortem.

Sed necdum satiata sitis pro Caesare justi

Ensis in hostiles iterum se robore turmas

Ingerit hero, fugientiaque agmina summis

[Page 20]

Passibus insequitur, visoque furentior amne

Sanguinis, ardentes iterum ferus invocate iras

Fulminaque egregio per funera commodat ori

Plura, animosque etiam melius jam caede recent

Succendit, quaeritque alium qui dignus honore

Ense foret timidis hostis cum gressibus illum

Praeterit Illyricam cupiens evader dextram

Aurata radiante coma, phalerisque superbus

Quadrupedis fessi; torvo quem lumine quando

Zrinius aspexit, subitis animatus ab iris

In furias agitur, sitiensque in sanguine mergi

Ferrum sanguineis pellens librare lacertis

Coepit, et hostili stridentia fulmina dorso

Portat, ubi in timidum generosius involat hostem,

Assequitur, pugnaeque nihil remoratus amorem

Sic ferit a dorso fugientem, vertice ut ipso

Orbus in aereos animam detruserit agros.

Cum gemina jam caede ferox, ipsius honores

Martis, in armatas jam bis penetrando phalanges

Exceperat, jam tersus apex mucronis honori

Mittitur in solitum faciatus sanguine testum:

Insequitur nuda trepido per Saxa, viasque

Dextra, jamque modum statuens imponere diris

Funeribus tamen urget equum, ferrataque inermis

Agmina persequitur, chalibisque ferentia non jam

Fulmina dextra tenet, sed magni prodiga facti

Virtus armatae bene docta resistere turbae

Pergit iter, primoque hosti, qui forte paventem

In picta tremulus bissum portaverat hasta

Occurrit, pressasque ferox inflexit habenas

[Page 21]

In dextram partem, propriaque ferociter hastam

Arripuit dextra cedenteque dextra inimici

Extorquet, magnique refert hoc signa laboris,

Victricemque manum terna virtute coronat.

Nescio dum melior? num fudit quando cruorem

Armatus? vel quando hostem viduavit inermis

Vexillo? doctae vos hoc decidite musae.

Tu tamen alme heros per postera saecula vives!

Usque sua Aoniae pulsabunt fila Sorores!

IDEA VI. Bothondus Ungarus.

Acerrima obsidione ab Ungaro milite circumventae Constantinopoli Gygantomachia sua opem allaturus procerae staturae Graecus obsidentes in singulare provocat certamen, cui Bothondus magnanimo obversatus response jussus a Duce suo in objectam Urbis portam experiri, vibrata bipenni ita portam illicit, ut infantibus pateret exitus, tandem cum provocatore Graeco duellum iniens eundem praemonibus spectante Imperatore interficit, vectigalemque hoc pacto sibi suisque reddit Constantinopolim. Bonfinius Decade ja l. 10.

[Page 22]

Ergo iterum nova bella strepunt, nova tela Cyclopes

Trinacriae reboante jugo, fatalia toti

Graeciae, et indignum cudunt pro milite fatum

Argivo; flammans mugit Vulcania crebris

Ictibus, et longo lassata labore spelunca

Fulminat, at dextris vix expectabat avaris

Spicula mox solitis prensanda furoribus utque

Illa tenet, pravis confundit Achiva triumphis

Oppida, et in sexum saevit ferus Hunnus utrumque;

Imbelles abigit Cerere indignante Colonos,

Ingenuasque simul protracto fune matronas

Ductitat; at Campos jam sat vastavit, et ipsam

Cum Baccho Cererem de Graijs expulit oris.

Quid majus tentat? quam Constantina crearunt

Jussa aliam Romam copioso milite cingit

Urbem, jamque fores ingenti mole superbas

Quassat, et torvum trepidantia moenia fatum

Libratum pondus, consvetaque machina trudit.

Ad tantos tremuere ausus nutantia Grajum

Pectora, jamque uno sistunt in milite totam

Urbis spem (tandem numerosa potential Achivae

Aspice quo ruerat Gentis?) Patriaeque salutem.

Nec Patriae renuebat amor sua fata periclis

Immiscere, suas Graecus jam proparat iras:

Ingentem femori chalibem, quoque missile dextra,

Et Galeam capiti, Clipeatumque adijcit armo

Robur, Squamatos vallat thorace lacertos;

Qualiter et reliquis praestantior arbor in alto

Monte extat, vallemque humilem despectat, ita ille

[Page 23]

Magnus de magnis lustrat moenibus Hunnos,

Lustrandoque refert: etiam doctissima vestries

Graecia, et heroum superata caterva Pelasgum

Succumbet flammis? hodie si forsitan unus,

Aut etiam gemini nostro se opponere Marti

Audent, ostendam quantum est imbellior Hunnus

Argivo, et quantum generoso a milite latro

Distet, quantum etiam justissima causa furoris

In Bello faciat, si quis vult exeat, et Nunc

Barbariem fraenare meis bene discet ab armis.

Hoc ubi proferret, Castris hostilibus ingens

Exoritur clamor, nec erat tantum unus in illis,

Aut tres, aut quatuor Graecas qui pectore vires

Exciperet, sed quisque cupit seque inter anhelant

Certatim magnis opponere fata duellis,

Invicem, et Hungaricos ardent cumulare triumphos.

Bothondum tamen arma simul, virtusque cruento

Exagitant stimulo, prior hic responsa superbis

Vocibus Argivi reddit, post grandia factis

Verba probaturus: Quid vastum more Gygantis

Ostentas corpus? mage quod portare Suetum est

Et ligna, et lapides, quam concertare duellis.

Sum Bothondus ego minimus de Gente feroci

Hunniadum, sed nolo tuis me opponere dextris

Ni geminos socios, quorum unus spectet eundem

Ex te animam, et Corpus possit sepelire secundus,

Educas tecum, cognosces quid mea dextra,

Et virtus valeat longis exercita bellis?

Plura volentem animum forti Dux sistit Opourus

Imperio, et valida mandat quassare bipenni

[Page 24]

Urbanam portam, minimo virtutis in Hunno

Sit quantum Grajae Bothondus ut indicet urbi,

Atque ut de minimo mediocre et denique summum

Judicet Argivas Hunnum Bellona per oras,

Mars pater obstupeat, buccisque advertat apertis

Alcides parvo sint quantae in corpore vires.

(Nam non corporeae moles spectantur in armis,

Ast animus, minimo qui saepe in pectore summus

Clauditur) Interea propius Bothondus ad urbem

Progreditur, dextraque suam flagrante bipennem

Stringit, et in patulos vires jam praeparat ictus;

Ut vicinus adest, sic gaudia Robora tentat,

Ut tantum in porta telo resontante foramen

Fecerit, ut parvi possent remeare puelli

Intro, foras, Matres nisi cum nutricibus illos

Arcerent, acies cornutaque tela Scytarum

Monstrando, primos queis norunt frangere fletus;

Queis etiam natos terrebant, quando petulci

Girabant longos puerili in arundine cursus.

In nova bella animos iterum prae moenibus hunnus

Exacuit, Graecumque ferox petit Ense duellum,

Nec segnis vasto vastas negat impete vires,

Graeca cui proprios confidit turba penates;

Jamque prior grandem vagina extraxerat Ensem,

Postea curvati quoque barbara spicula ferri

Hunnus denudat, medio jam perstrepit axe

Utraque vis chalibis, stat recto corpore Graecus:

Ast agilis tendens illuc nunc brachia, nunc huc

Hunnus in obstantem cornuta cuspide pergit,

Sic catulus grandi solet insultare molosso,

[Page 25]

In magnum donec guttur ruat, oreque fauces

Discerpat media, lacerataque dentibus ora

Despumment animam, Grajus quoque pectora miles

Fixa tenet, tandem dextram quando atrahit, Hunnus

Corripit arma celer laterique immergere vasto

Praeparat, et mergit multoque cruore rubescens

Retrahit arma. Gygas, cadit, et de corpore vasto

Vastam animam eijciens stigijs se ponit in Undis.

Dicite quae poterunt Hunnis se opponere vires?

Horum si minimus magnos necat Ense Gygantes.

IDEA VII. Lupus Krisanich Illyrus.

Profligatis feliciter hostibus ubi eosdem Lupus Krisanichius, Vir strenuus cum paucis persequitur, animati fugientes Turcae, ac ipsa timiditate in desperationem versa pectus persequentibus opponunt ac in primum Krisanichium veneranda respersus canitie irruit turca gladio cum eo certaturus, et quidem prior levi in manu vulnere Krisanichium sauciat, at ille adeo immani Antagonistam ferit ictu, ut universam ab occipitio faciem dividens eundem prostraverit, mox alterum Juvenili audacia ferocientem percutit eo impetus, ut a parte dextra colli ad [p. 26] sinistram infra cor descendente gladio totum in transversum dissecuerit.

Ratkay l. 5.

Qua trepidi fugere Getae per inania terrae

Compita, Saxa gemunt, fugitivo, et milite pressus

Indignatur ager, nec non imbellia Martis

Pondera amico animo lassus gestare recusat;

Hac fortes instare parant Mavorte Croatae

Exiguo, sed magna cui per avita suorum

Praelia, et Odrisias caedes, Patriaeque triumphos

Fixit, in extremis virtutem gloria fibris.

Cumque citi hostiles passu veloce catervas

Urgent, et getico vicinus jam tonat Ensis

Vertici, in Odrisijs jam jam lassandus acervis;

Trax aetate gravis, niveos cui longa capillos

Tempora, et emeriti canos tribuere furores,

Prolixamque Hyemem toto diffundere mento,

Oreque Barbariem centesima messis adegit,

Flectit equum, proprioque ori fera fraena relaxans[?]:

Quid Socij properatis (ait) fugitivane nobis

Fata dabunt mortem? Geticone furentior astu

Mars erit Illyrius? nosne occubuisse feremur

Ignavi? parvoque etiam dicemur ab hoste

Caeli? si Traces estis, si Martius ignis

Fervet adhuc, pectusque calet, contemnite mortem

Me Duce, nam praestat pugnantes, quam fugientes

Ad nostros migrare Patres, date fulmina dextris,

Flectite Cornipedes, mecumque viriliter omnem

Abijcitote metum; mors est vilissima forti.

Dixit, et emeritam quatiens cervice furenti

[Page 27]

Canitiem, chalibemque simul nudavit amictu,

Quadrupedemque animat, primusque insultat in hostes

Illyrios, fortemque Virum Krisanichium adortus

Audaci mucrone petit; sed et optima virtus

Illyrium stimulat, ferrataque acinace dextra

Obviat Odrisio melioribus ictibus Ensi.

Trax iterum furit; ore minas , et corde, manuque

Exerit in domitos per bella hucusque furores,

Intentatque necem, magno quem fama per illas

Extulerat terras chalibis stridore Croatae,

Nec doctam superare manum[?] sinit ille, sed hostem

Fortius aggreditur, natasque[?] ad praelia vires

Ictibus impendit, nocituraque spicula Traci

Nunc huc, nunc illuc vertit, cum barbara torque

Tela Getes, hostique furens ferrata propinat

Funera, et hostiles inhiat perstringere fibras;

Et prior exiguo generosam vulnere dextram

Sauciat; Illyrium perfuso fraenat Erynis

Sanguine, magnanimum laeva de parte Caballum

In dextram flectens pugnandi lege cruentam

Sic et in hoste manum, fortesque exercuit artus,

Sincipite ut vastum caput expoliaverit, atque

Ut divisa rubram fumarint organa mortem.

Fortia Bistoniam dum sic spectacula vitam

Abripiunt, animamque etiam Phlegetontis acerbas

Illyrici herois virtus comitatur ad undas,

Alter adest juvenile furens (vix namque ter arma

Aut quater Illyricos pugnans immersit in artus)

Vix lanugo cui minimis fortasse capillis

In facie tenera sperandam Cipridi, et ipsis

[Page 28]

Aut Florae, aut Hyblae, veneri vel Adonidi amato

Purpuram adumrabat, niveae nec frontis arabat

Ruga superficiem, binis sed torva pyropis

Lumina fulgebant, dextraque tonabat honora

Immitis gladius, sonipesque vagas hinnitibus auras

Implebat, spumansque aurum, quoque fraena remordens

Exultabat atrox, generoso proximus hosti

Cum insessore suo passus glomerabat, et ipso

Respondente solo dubia exposcebat ad arma

Illyrium, qui forte etiam jam caede madentem

Virtutem exacuit, manibusque ambabus ad omnem

Se parat eventum, nam laeva lora citati

Quadrupedis, dextraque premit mavortia ferri

Pondera, et Odrisium prior exspectabat, at ille

Advolat, et tragico minitatur funera ferro,

Libratamque manum maculatum sanguine in hostem

Intulit, et stricto pectus mucrone verendum

Aggreditur quem torva tuens respexit, et ictum

Reicit Illyrius, commotaque Brachia Traci

Fatales aperire vias impellit, et atri

Costas findit equi, geminataque verbera fixis

Sponte etiam in Tracem saevo calcaribus addit.

Interea, et Biston juvenili percitus aestu

Mortiferum devitat iter, laceratque Caballi

Pectora, et immanes nulla cum lege furores

Prodigit, et Geticas verboque manuque favillas

Perdit, et indoctos librans indoctius armos

Hostilem rimari apicem flagrabat, at hostis

Doctior evitat, Dominum praeponderat ingens

Ensis, humumque petens juvenilia brachia fracto

[Page 29]

Impete contemnit; tunc tunc mavortius urget

Illyrium stimulus, doctusque in mille figuras

Pellere quadrupedem furor, ardua funera Traci

Obtulit, atque manum in validas sic impulit iras,

Ut colli scrutatus, opus de parte, potenti

Cum Junone sedens quam Jupiter occupat Astris,

Morte priori etiam tumidam, peragratus et ossa.

Et Costas chalibem, tremuli infra cordis Hybernum,

AEstivumque tronum mirando fixerit ictu;

Tum dissectus equum Trax liquit, et undique aperto

Corpore tartareas animam transportat ad oras;

Abstulit, et Juvenes etiam cum viribus annos.

At tua dextra etiam vigeat, Geticoque Gradivo

Picta[?] secuturos virtutibus impleat annos!

IDEA VIII. Bathor Opos Ungarus.

Civilibus aestuante discordiis Hungaria dataque ad Nitriam Geysae potestati subjectam pugnandi copia, Salamonianis partibus favens Bathor Opos, ubi Segnius a Salamonianis Geysianos impeti videret tam Germano, quam Hungaro Militi fortitudinis suae exemplum praebiturus per medium hostium agmen usque ad ipsam inimicae urbis portam penetrat, ac telis impetitus undique ingentem edit stragem, tandem vulnere amisso equo iterum pedes per hostilem exercitum [p. 30] se transecans ad suos revertitur.

Bonfi. Dec. 2. l. 4.

Est locus Hungariae primum cui Nitria nomen

Barbaries primaeva dedit, tam montibus altis,

Quam planis ornatus agris; in culmine montis

Praesidet arx Urbi muro circumsita crasso;

Subjacet urbs arci fossa vallata profunda,

Moenibus, et septo concludere Pannonis iras

Apta, et terribiles consueta fovere catervas,

Quae patriam noscant defendere, quaeque furores

Hostiles reprimant. Gemino huc venere sub Astro

Pugnantes animae, Geysae prior agmina miles

Explicat, et doctis Salamona expectat in armis;

Advolat ille etiam, secumque et Pannone plenum,

Caesareisque aquilis ducit magno ordine Martem,

Ut medio videatur agro, quis dignior inter

Se, et Geysam Hungarico Sceptro, sacraque corona

Sit? tanti melius Regni quis possit habenas

Sumere? in adversas quis et aptius alma phalanges

Arma vibret? proprio dent candida signa cruore.

Mars unus medio causam discernat in agro

Geysane, vel Salamon dictabit jura potenti

Hungariae? mora parva, suas cum Caesaris alae

Explicuere Umbras, prior et Salamona cupido

Urget ab adverso referenda Marte trophei.

Et jam nubivagis etiam petulantia ventis

Praelia muriceis indicunt signa favillis.

Geysa Viros pariter, vexillaque picta quadrato

Ordine persuasis jam pridem collocate iris.

Ambae acies sua fata vident; jam mortis honorae

[Page 31]

Urget amor cunctos; contempta pericula fati

Quisque suo charam spirat pro Principe vitam

Perdere, vel laetas victori dicere laudes.

Interea tuba torva strepit, stimulataque corda

Extimulat melius, quoque rauco Timpana magnum

Verbere dant sonitum; nigro confunditur aether

Pulvere, et aerati conclusa tonitrua circi

Dissiliunt, Phoebi mediumque imitata nitorem

Fulgura, post etiam Bombardae fulmina, et ingens

Exoritur caedes, (Quid agis temerarie miles?

Siste aciem, Odrisias non jam premis Ense catervas,

Sed proprio foedas maculas in sanguine dextras)

Hinc, et ab inde ruunt multi, putrefactaque caesis

Arva cadaveribus tantorum fata Virorum

Ingemuere, simul quoque mutua praelia Gentis

Indignata Hunnae sterili incubuere dolori.

Nullus adhuc vincit; dubia est victoria Geysae,

Sed Salamona magis non faustae ludicra sortis

Segnius instantem ludunt, modicumque videtur

Vincere Geysa, animus tanti cui causaque belli

Justior adfuerat. Fremit adversaria multum

Signa vigere videns, propriumque recedere Martem

Bathor Opos, primis turbae e Ductoribus unus,

Quam sibi donatis Salamon devinxerat agris.

Voce urget pugnare Viros: ardentius ut nunc

Aspiciant pro quo sumpsissent Principe tela,

Et reliqua enarrat; Sed adhuc ferventior hostis

Pugnabat, nimia tandem fraenatus ab ira

De primo Duce factus adest ex tempore miles.

Se gladio cunctos infert pharetratus in hostes,

[Page 32]

Cornipedemque etiam pedites prosternere stricto

Calce jubet, varios perimit, victosque per hostes

Caede recente calens semper fraenata caballi

Ora regit, totamque aciem suo acinace vastat.

Limina Geysanae jam velox attigit urbis

Urbanos in Bella ciens; cum nemine de illis

Erumpente foras renovati crudelia ferro

Funera, cum toto diu solus, et vnicus hoste

Exercens Martem. Sic cum Meliboeia tecta

Tigris adire solet, clausas in limine valvas

Offendens, haedos audit ballare minores;

Ingressum tentat; cum vires ostia vincunt,

Ante fores quidquid reperit, discerpit, et omne,

Ni fugiat pecus, est crudelis victima mortis,

Postea vicinum redit in nemus. Auspice Bathor

Marte redire parat, cum jam saciatus iniquis

Caedibus, et tantae foret insuperabilis urbi.

Nec pariter superaret eam; tonat aenea ab arce

Machina, et ignivomas vomit atro murmure glandes

Tela Polum obscurant, Bathor temerarius instat

In redeundo etiam, cumulare furoris acervos;

Lusit eum fortuna tamen, namque alite telo

Illia cornipedis numerosus perforat hostis.

Ardet equus miraque diu cum morte duellans

Cespitat, ac tandem cum fusus sanguinis imber

Excruciatam animam corpusque reliquit inane,

Se prosternit humi, postremos edit et ore

Hinnitus, nullumque animam detrudit ad Orcum.

Caeso Bathor equo cito desilit haud in honora

Morte perire volens, si sic mavortia jussit

[Page 33]

Alea; in antiquis iterum sua tela cruentus

Mortibus exercet; nec ad huc ab utraque ruentes

Parte videns satur est caedem poscentia tandem

Arma refert retro, perconculcatque Geysae

Signa redux proprii certantia corda revisit

Agminis, et postquam solus satis arma Vibrasset

Cum reliquis iras jungit; Socialia castra

Roborat exemplo. Civili in sanguine totus

Fervens ardet adhuc cognatum haurire cruorem

Geysanosque viros flagrat truncare Rebelli

Vertice, et egregium per funera surgere nomen.

O animi! o dextrae! quo vos civilis adaptat

Mars? utinam haec saevis nocuissent spicula Turcis!

IDEA IX. Petrus a Zrinio Illyrus.

Cum caeca, intempestaque nocte Comes Petrus Zrinius obvijs sibi casu factis Turcis in certum in certamen prope insulam suam Murakoz descendisset, nobiliorem unum e barbaris solus in fugam conjicit, Turca salutis anceps in praeterfluente Mura asyllum quaerens in eam se conjicit, quem pari passu Comes insequitur, etiam in aqua aggreditus, ac post longam tandem cum barbaro luctam in ipsius aquae gurgitibus [p. 34] (ambo enim soluti equis fuerant) eundem praefocat, quamvis aegre admodum opera fidelis sui famuli aquis ereptus.

Ratkay l. 6.

Nox erat: et nigris velatus nubibus aether

Deucalioneas rupto spondebat olimpo

Undas, et toto Squallentia sidera Caelo

Lucifugis obducta peplis irata potenter

Avertere suae rutilantia flamina frontis.

Phoebe etiam nigro nitidos velamine caelans

Cornipedes ignota solo nigricantia obibat

Lumina, et ardentem spolians albedine currum

Pullatos pellebat equos, genus omne notorum[?]

Mite procul, tetro clausos in carcere flatus

Lugebant; Sed dira furens Deus AEolus antris

Erumpit; Proceresque suos Aquilone frementes,

Et Borea gelidos stimulat, madidoque jugales

Pellere ab arctois mandabat saltibus Austro.

Affricus inde etiam Domino mandante perenni

Murmure stridentes vacuabat saevius auras

Noctivaga indignante Dea. Cadmaea supremam

Semina adesse Diem, ruituraque fulmina Caelo,

Armigerumque Jovis spargendis ignibus omnem

Vastaturum orbem non ficto horrore putabant.

Illyrico Genitore fatus, quoque clarus avorum

Stemmate, Bellantum summus stimulator avernum,

Nec ventos, nec acerba Poli molimina saevi

Zrinius extimuit; caecaeque immane tenebras

Noctis, et Astrorum tectam nigredine temptis

[Page 35]

Invidiam, per prata ruit stipatus avito

Milite, et Odrisios circum quaerebat acervos

Virtutis splendente face, exuperanteque cunctas

Stellarum luces, metuendoque ebrius igne

Lustrabat Geticas solerti marte catervas.

Nec votis Bellona feris contraria, saevos

Impulit Odrisios, mediaque in nocte tepentes

Alloquitur: rape tela Getes, et atrocia circum

Arma rota, Dominumque ex te cito morphea trude

Sive etenim victus per funera clara tuorum

Illyricas augebis opes[?], victricia sive

Signa virosque simul patrata e caede reduces,

Gloria utrinque tibi, nomenque manebit honorum:

Zriniadis vicisse agmen quae gloria? quaeque

A forti perijsse manu? tum rauca furentes

Turba sonat lituos, fortisque ferociter almas

Praesidij rupere fores, pariterque tremendos

Contempsere Euros, inimicaque tempora, et omnem

Evicere moram; geminis tunc terra sub armis

Laisa gemit, Sciticae cum jam curvamina stellae

Illyrijs Bellona rubro patefecit amictu.

Zriniacasque etiam melior Mars ire cohorts

Tracibus ostendit, propiusque accedere utramque

Hortatur partem, potior tunc dextera turbae

Illyricae aggreditur Sciticam prosternere Phoeben.

Ast etiam magni Traces amor urget honoris,

Bellicaque unanimes animabat ad arma mucrones

Virtus, et forti forres se opponere Marti

Noverunt; reliquis omnes audentior unus

Et gestis, verbisque animat Trax (namque vetustae

[Page 36]

Barbara progenies Sciticum jam clara per Orbem

Nobilitatis erat (proprijsque celebrior armis)

Emerita virtute Pugil; splendebat in auro

Totus, et ardentes, quocunque locaverat artus

Mille faces micuere novis Adamantibus auctae

Sed magis ante suos luxit Mavortia virtus

Zriniadis; Tracis, cujus per funera magnos

Est animus cumulare ausus; tum lora remittit

Quadrupedis, celeresque petit calcaribus artus,

Splendentemque Getam pridem jam fortis adortus

In mucrone suo; sed et is fumantia ver[?]

Lora quater, vel ter, similesque in pectore flammas

Concoquit; Illyricae melior sed dextera pugnae.

Mortiferum vibrare Ensem, librareque circum

Docta per hostiles incepit brachia fibras;

Tum Geta terribili quasi fulmine percitus ignes

Deferit antiquos, et turpia lora relaxans

Dat sua terga fugae; per devia, et avia vitam

Quaerit, at egregia stimulatus Zrinius ira

Insequitur Turcam, timidus Geta nulla salutis

Jam superesse videns medicamina, fortius urget

Quadrupedem, sed et hostis equo citus instat acerbo

Ense gravans dextram, fugienti est proximus hosti.

Hostis ubi adversum prope cernit adesse mucronem,

Fonticolas orare Deas, et numina Ponti

Incipit, et celeries se conijcit In vada Murae.

Zrinius impavidum per mille pericla caballum

Ire jubet, fluvijque nihil prohibentia mortem

Murmura dignatus; medio sed in amne trementem

Aggreditur Tracem, generosaque bella propinat

[Page 37]

Odrisio; sed et ille ferox horrore relicto

Depositos iterum revocavit ad arma furores.

Certabant validis in mutua funera dextris

Illyrius cum Trace Heros; nec ferrea splendent

Spicula (nam fuerant animalibus ambo soluti)

Sed dextris Jumbos cingunt, atque oribus ora

Atque pedes pedibus miscent, et pectore pectus

Constringunt, laterique latus, furibundaque saevis

Lumina luminibus torquent, cum fortis in altum

Zrinius Odrisium fatali sublevat ictu,

Illyricasque manus extendit, et efera Tracis

Guttura stridenti compressit pollice; et ecce

AEternum morituram animam Phlegetontis ad undas

Tracis in ardenti rate vexit portitor Orci.

Zrinius at medijs dubie jactatus in undis

A famulo mediae rapitur de gurgite morti.

Digne Vir eloquio! nisi te mala fata perenni

Crimine Caesareos maculassent inter alumnos!

IDEA X. S. Ladislaus rex Ungariae.

Quinque jam mortibus illustris Ladislaus, ac etiam gravi vulnere, divina ope sanatus, cum raptam spectatae pulchritudinis virginem in confertissimo praelio ab equite Chuno auferri prospiceret, deferto praelio unam ulcisci [p. 38] ardet virginitatem, et quia Chunum assequi nequiverat, virgini insinuate ut se praecipitem una cum eo ex equo dedat, illa ubi Imperata praestat, Dux (nam pro tunc necdum Rex fuerat) indignum ratus aequo Marte cum hoste non dimicare, ex equo desilit, hostem securi, quam Hungaris ad latus gestare moris est, virgine in libertatem afferta obtruncat.

Bonfinius Decade 2. l. 3.

Chunica jam ratis truncata cadavera putre

Verticibus mugire solum tinnire cruentis

Terram adigunt lassam rivis ut quando colono

Silvestris ramos resecante cucurbitae acerbum

Decidui resonant fructus, ita vindice marte

Hunniadum fractis Chuni cervicibus omni

Amissa feritate ruunt; in fronte tremendus

Tela Ladislaus vibrat; jam quatuor ab ipso

Fata vomunt hostes; quantum cum comminus ense

Ad Socios properare suos determinat; hostis

Quadrupedem vertens lunato tempora ferro

Sacrati temerat Ducis: Ille furentior inquit:

Tune etiam sentire cupis mea tela? sit ergo

Inventum, quod amas ex nostris barbare dextris.

Dixerat, et sacrum sacra e cervice cruorem

Ire videns; superis commendat vulnus, ut horum,

Quorum causa animos, et atrocia praelia sumpsit

Martia curetur laetae cervicis imago.

Assumptis hostile caput petit acriter iris

[Page 39]

Barbara de reliquo discernens tempora trunco.

Interea muliebre gemens raptoris iniqui

Passa manus Virgo celeri portata caballo

Pannonidae (clamat) positis ubi vestra Juventus

Armis spreta jacet? miseram a raptore puellam

Auferri aspicitis, quam si esset tempus Olivae,

Quisque sibi sponsam cuperet: Decidite nunc, nunc,

Quis me dignus erit? medijs Dux ista sub armis

Sensit, et in flexum iratis calcaribus urget

Cornipedem, visoque celer volat hoste; sed ille

In dignum per iter velocius ibat adhuc. Dux

Ingeminat: Chunnum[?] geminis constringe lacertis

Hungaris, et nostros expectet ut ille furores,

Praecipitem tecum in vicinam deijce terram;

Ulciscar sanctae modo Virginitatis honorem,

Non mihi mens alia est. patrata non ego caede

Connubium peto Virgo ruum; Regalia nobis

Connubia, et majores non desunt Hymenaei.

Virginitas me sola movet; ne chunus ab Hunna

Portet eam, proprijs et ne se Jactet in oris,

Quod primum Hungarica carpsit de Virgine florem.

Exequitur mandata Ducis Virgo Hungara, strictum

Complectens Chunum, secumque hinc inde libratum

Deijcit; at propero Dux advolat impete; sicut

Accipiter quando leporem videt ore teneri

Dorcei; et Imparibus dedignans arma duellis

Stringere, Cornipedem laxis descendit habenis

Dicendo: Raptam fere defere Chune puellam;

Non veneri est haec apta tuae, quos barbara tellus

Edidit, Immites tu Barbare quaerere favores;

[Page 40]

Non durat violentus amor: mea numina Juro!

Aut ego magnanimam fundam pro virgine vitam;

Nec nisi per nostrum potieris dure Cruorem

Hungaridae; aut isto scelcrato ab amore puellam

Tutabor ferro; raptam rapiamque secundo,

Chunus adhaec: Desiste animos monstrare feroces,

Si tibi sunt vires, etiam mihi sunt quoque vires.

Si tibi sunt dextrae, pariter mihi sunt quoque dextrae.

Nec latus ad nostrum lignum gero: Martius ensis

Ut tua, sic cingit femoralia nostra, mihique

Sunt animi, quales nec tu, nec forsitan alter

Hunnus habet. Tum torva me[?]s Dux primus acerbum

Denudat chalibem; post Chunus torva Cyclopum

Munera dat manibus, prior et mucrone Ducalem

Sanguinem, et emeritus impugnat cuspide vires.

Dux ictum vitat, lunandoque corpus, in altum

Se levat; et pariter manuum librat ille lacertos

Ense suo; Certam Chuno per spicula mortem

Obtulit; ille ferox ferrum supponit, et omnem

Conatum cludit. Renovat Dux ergo recentem[?]

Cum furijs artem; falseque oblate Tyranno

Vulnera, et elusum magnis cum viribus ictum

Indoluit dextram vibrans; agilis sed ad illam

Se curvat Chunus; spaciola per aethera telum

Frustratis iterum sine funere permeat iris.

Sic certare solet medijs deprensus in agris

Cum Pastore Lupus, teneram cum perfidus agnam

Abripuit: rabido Lupus hinc trahit ore prehensam

Inde trahit laeva Pastor, dextraque minacem

Ostentans truncum medijs misera agna sub armis

[Page 41]

Balat in assiduo suspirans prima duello

Tempora sic (inquam) certat cum Pannone Chunus

Hungaridis praesente animo; renovate diurnis

Pectora sunt furijs; Chunus fatale ferentem

Gyrabat frameam; Luso Dux impete tandem

Accelerat propius per apertaque viscera saevam

Expellens animam sexto sua tela triumph

Laureat; heu moestum reboans cadit ore supino

Chunus, et innumerum frendens de faucibus ostrum

Sit tua Virgo (refert) magni Dux maxime regni,

Cui melior pugnandi animus, meliorque duelli

Causa fuit; superos, superos ego testor eosdem,

Quos mihi non fausta cognovi illudere sorte,

quod tibi propitius favet aether, teque furentem

Virginitas fecit, turpi Venus improba telo

Et lascivus amor nostras confligere jussit

Dextras; Vos igitur de nostro discite fato.

O quicunque fero servitis in agmine marti!

Spicula pro turpi male quam vibrentur amore;

Quam male sub veneris tractentur praelia signis;

Dixit, et impuram de pectore sibilat umbram.

Pegaseae mecum Pindum conscendite socrus,

Atque Ladislao dignum celebrate triumphum!

IDEA XI. Lupus Mernyavich Illyrus.

Cum Saphir Aga Badankovich, e vetusta alias Nobilium Croatarum familia oriundus, [p. 42] seniculum, ac continuis Podagrae doloribus laborantem Christophorum Lupi Patrem flammis praesidio expulisset: Lupus Merniavichius Turcas Paterno tergori instare inaudiens e liberiori (quod tunc cum amicis gesserat) convivio surgit, cum octodecim tantum stipendia merentibus Patrem ulturus quingentos hostium assequitur; fugat; ac ipsum Badankovichium concitatissimo cursu assecutus adeo terribili ferit impetus, ut et Turcae, et Equi caput uno ictu demesuerit.

Ratkay l. 5.

Verba volant mensis, et Bacchica flumina vastis

Exundant cyatis, Bromijque liquentia circum

Pocla madent empta latij dulcedine vini;

Vel patrio completa mero. Mareoticus almo

Fragrat odore latex, humorem massica sudat

Vitis in auratos manibus compressa coloni

Crateras; gratos despumat Caecuba fonts

Uva. Ceres etiam Libycus cui jugera campus

Invideat, contrite suis, spoliataque spicis

Assyrium vincebat ebur, niveasque pruinas.

Ipsaque sublimes Hecate venata per alpes

Ornavit lautas famulanti munere lances;

Namque feras Sciticis quales nascuntur in antris,

Aut dedit Indus ager, vel si quae rara saporem

Terra aliquem tribuit; laetis haec omnia linguis

[Page 43]

Indulsit fortuna ferax; atque alite multo

Aer ornavit cupiens convivia laeti

Exhilarare Viri; nugisque facetus Alastor

Praesentes recreat. Mediae cum tempora mensae

Adsunt, et nimio flagrant sociata Lyaeo

Pectora; Bistonidum diris ereptus ab armis

Nuntius Illyrium lacrymis in verba solutis

Alloquitur: Lupe saevus ubi per funera Turcum

Mars jacet? et primae constans Bellona juventae

Stertit? tune pares inter convivia fratres

L...tus[?] ages? dum turba Patris trepidantia Turcum

Terga premit. Tu laetus eris? dum Barbara dulcis

Arma fugit Genitor. nescis, quod Bistone plena

Treijceis ardet tellus tibi patria flammis?

Et Geticis impleta iris, et septa favillis

Bistonidum Bellona furit? Pater ipse senecta

Atque dolore gravis talamo turbatus avito

Fata suo commisit equo; fac; dulcia fortis

Sperne duella meri; melior tibi fama resurget

Si novus Illyricis, AEnaeas natus in oris

Diceris, dubiamque tuo per funera Patri

Restitues vitam, nec enim hic incendia Trojae,

Sed saevit scintilla Getae. Lupus omnia linquens

Abstersis lacrymis rugat mavortia frontis

Marmora, spemque suis addit, perque ardua saevus

Arva volat, nigrique simul calcaribus armos

Urget equi. reliqui Dominum per prata secuti

Parva manus, sed ad arma ferox: bis quippe novenum

Non excesserunt numerum, sed bellica virtus

Cuilibet hero radians in pectore multos

[Page 44]

Exsuperat Traces; propius cum Ductor et ipsi

Adsunt; atra vident nigricanti sydera fumo

Compleri, flammasque altas splendere per auras,

Cunctaque ab ignivoma consume moenia luce:

Vulcanumque rubris per apertas ire senestras

Ignibus horrendum; Tracumque hinc inde furentem

Barbariem spoliare domos, stratosque cruentis

Corporibus vicos, fugientiaque agmina Matrum

Implentum miseris fumantes vocibus auras

Ire per ardentes cernunt veloce penates

Passu. Barbaricam Lupus alti fulminis instar

Assequitur turbam, praedoque inhiantia tantum

Agmina cum socijs felici dextera adortus,

Odrisias compescit opes; et rapta furenter

Eripit; audaci munitus acinace fortem

Exercet virtute manum; nimiumque morantes

Caedit in hostili medius, sed tutus acervo.

At Socij repetita etiam bis, terque, quaterque

Funera funeribus cumulant; confusaque membris

Corpora detruncant. Tandem cum pulsa recessum

Buccina Bistonio strepit alto murmure Marti

Terga Caballorum velut icti fulmine vertunt;

Instantesque suis vitat fugiendo Croatas

Tergoribus, meliore cui fortuna favebat

Vultu, cuique alacer cursu meliore Caballus

Praestabat; sed et arva quatit veloce ruina

Illyricus miles, stridentiaque arma, necesque

Cum illo mille volant. Lupus ipse furenter anhelum

Caedis equum fodicat, fugitivaque colla tremendo

Ense ferit; statuitque modos imponere parvis

[Page 45]

Funeribus, geminata placet per funera Marte

Judicet Magnanimos jam demonstrare lacertos;

Praecipuum cui fama fuit jam martia in ipso

Illyrico sat nota solo petit ille; sed et Trax

Respicit, et validis instare furoribus illum

Cernit; et horrendi fugiens quasi Vulturis ungves

Parva avis, aut horrens volucres Lepus alitis alas

Teligeri, vel cerva canum veloce latratu

Pulsa, vel immanes vulpes agitata per alpes

A venante manu; spem totam nescius atrum

Vertere equum in pedibus jam amissis collocat iris.

Terga Lupus jam fessa premit, mucroneque duram

Fert mortem. mora parva! Getae dum tanta caballus

Ire per arva nequit; cursu quoque praepete lassos

Vix trahit ille pedes; at semper fortior instat

Illyrij sonipes; Scitico cum proximus adstat

Vertici, et hostiles contingit acinace fibras

Sic Lupus audacem de iumbis sustulit Ensem:

Horribilemque manum saevo sic impulit ictu

Cornipedis, Tracisque simul caput ut ferus uno

Impete ab Odrisio divisit acinace trunco.

Traxque suo sociatus equo duo funera facti

Antra stigis petijt; petijt sed nulla caballus

Tartara perpetuum totus moriturus in aevum.

I modo Treijceis vires postpone lacertis

Illyricas, ubi bina ruunt capita impete ab uno!

IDEA XII. Zotmundus Ungarus.

[Page 46]

Obsesso ab Henrico III. hujus nominis Imperatore Posonio, ac adactis ad quibus vis jam obscenis victitandum Urbanis Zotmundus a pueritia nauticae artis, ac nandi petitus opem tulit; is enim clandestina fraude quadam nocte usus tenui accepto terrebello Danubium ad hostilem usque classem (qua obsessi plurimum premebantur) tranat; naves perforat; ac hostem ab obsidione vix data revertendi potestate magnam classis partem Danubij absumpta fluctibus aegre ferentem avertit. Bonfinius Decade 2. l. 2.[?]

Teutonicis onerata Aquilis ripa utraque sudat

Danubij; firmis nec tantum littus inundat

Pectoribus; nocitura suae sed lympha coronae

Germanam prono sustentans tergore classem

Invitis etiam famulatur fluctibus hosti.

Et jam bis juvenis tumuerunt cornua Lunae,

Bisque senescentis decreverat orbita, grandi

Milite plenus ager gelidis circumsitus undis

Cum necdum decrevit. Iners nec deserit urbem

Obsessam Caesar. Latijs nisi moenia signis

Ungara condecoret victos moderetur et alto

Aere clementes librari sentiat alas

Teligerae volucris, fumantes admovet urbi

Saepe rates; precibus urbanos saepe fatigat;

Saepe per insultum scandit sublimia petrae

[Page 47]

Culmina, et aereas modicum cum proficit agro

Nititur ire vias; Contra nec segnior Hunnus

Funera in oppositas jacit alto ex aggere turmas;

Saepius excurrit, clandestinisque cruentus

Mortibus in Patriam resilit velociter Urbem.

Trux iterum Galeae renovatos suscitat ausus

Caesar, et in torva stat ferreus ipse Lorica

Bellaces animando animas: Num sola resistet

Teutonicis urbs ista minis? Romana timebant

Sceptra olim quascumque dedit vastissima Gentes

Terra: nec adversis, quidquid sol contegit, armis

Curavit[?] Germana manus; victricia semper

Spicula qua magnos placuit seminare furores

In patriam retulit; Victores prima secuta est

Gloria; qua Latij meruerunt axe volente

Imperij titulos; illos Garamantis, et arva

Formidant Thules; Parthus cum Bistone et omnis

Barbaries illis victas dat foemina palmas.

Quid nos arma juvant? quae docto incoepimus usu;

Quid sclopi? quos prima suis Germania in oris

Advertit rugire; Ordo quid denique prodest

Militiae? cujus celebratur Teuto magister,

Si nos securus contemnit in aggere Pannon

Eja igitur Generosa phalanx nunc de artibus unam

Promite millenis, qua victus contremat hostis.

Dixit: et ecce novum Classis meditate laborem

Concipit ingentes furias, et mane recentes

Praeparat ardores. Longa obsidione repressi

Interea nutant animi, Jejunia namque

Longa, et macra fames plusquam ferus hostis in alma

[Page 48]

Arce duellabant (hic vos mea numina Musae

Advoco) cum docto jungentes carmina Phoebo

Pfallite, quot pecudes, hominum quas efus abhorret

Deliciae obsessis fuerant? queis languid colli

Vincula laxarent; hostili a glande Caballos

Ictos vix anima pigro de corpore rapta

Hic ego crediderim pro lantis lancibus esse

Appositos, felles gustu arridente comestas;

Latrantes etiam putrefacto crure molossos

Ingentem sedasse famem (sic nempe ministrant

Militibus Bellona Epulas cum caetera desunt)

O utinam et socios Germanis ignibus ictos

Non quidam violasset, amans attendere vitae

Propriae, et internis aliquam latratibus essam

Mittere: fragranti successit et inda Lyaeo

Alleviare sitim. Zotmundus ut ista tuetur;

Sentit et obsessi miseranda pericula civis;

Infremit obstantem circum spaciantibus undam

Aspiciens oculis, dissolvit acinace lumbos;

Et parmam demittit humo; Galeamque nitenti

Deponit cervice; hastam, telisque refertam

In terram figit Pharetram; Squammataque lumbum

Vincula dividuis discernit nexibus; Ostrum

Disjuncto proprijs manibus diffibulat auro;

Tum demum ex nudo dejecit calce coturnos;

Et reliquum quod vestis erat. Proh Patria charum

(Dicens) et nostris o nomen amabile curis!

Non nisi ego, et nostril qui ruminat intima cordis,

Novimus; o utinam posset tibi nostra levamen

Mors dare! quam laetus tibi vitae fila sacrarem!

[Page 49]

Scis bene cur duros nudavi vestibus armos?

Hos si fata volunt anima nudare paratus.

Ibimus Hungarici quo gloria nominis urget,

Ibimus, atque utinam limphis iremus amicis,

Usque aliam dextra caperemus remige ripam.

Danubis, alta favet mihi vos et aquosa favete

Numina! nam madidas non exercere rapinas

Pergo, sed sed afflictae Patriae succurrere. Sic dum

Inquit, ab excelsa se mittens rupe silenti

Tempore, spumantem pergit librare per Istrum

Brachia, et extenso fluvium diffindere mento;

Jam medijs se mergit aquis; jam surgit in altum;

Hos reprimit dextra fluctus, hoc calce retrudit,

Hos latere, et lumbis, illosque reverberat armis.

Nox silet, et famulae magnis conatibus undae

Applaudunt; alio cum jam sua littore membra

Collocat; hostilem lustrans ex ordine Classem

Summum opus aggreditur; tenui tum cuspide puppes

Vulnerat, in proris violentos pandit hiatus;

Confringit remos; discindit carbasa, et undas

Impellit violare rates; Divisa recurrit

Danubis, Ausonias condens in viscera naves.

Hunnus at unde suum felix cum civibus urbi

Fecit iter; revolat, Patrataque damna recenset.

Sic Patrijs servitur agris, temnendaque sic sunt

Flumina, et ipsius temnenda pericula vitae.

IDEA XIII. Joannes Voykovics Illyrus.

[Page 50]

Zrinius insigni praeda a Canisiensibus accepta, dum totum exercitum incolumem reducit; jamque majori parte Ejus trajecto flumine Mura in tutum posita, in unam peditum centuriam (quae ultimo flumen traijcere debuerat) Turcae irrumpunt, ac jam turbato ordine eandem in orbem dimicare cogunt; quo animadverso in alia parte Joannes Voykovichius depositis vestibus, in solo indusio arrepto ense et duobus minoribus sclopis navim vulgo saykam nandi peritus, si periculum foret, conscendit, pluribus eum secutis ad hostile Littus pervenit ac occiso in eum hastato irruente turca secundam reportavit victoriam. Ratkay l. 5.

Captivata suo procedunt ordine Tracum

Agmina, et inversae pallent argentea Lunae

Cornua, jam domitus Per Zriniaca arma Gradivis

Treiceum fera vincla gerit; mutilata micantem

Victa jacet Dictina apicem; variataque rubris

Anguibus Illyricas dominari sustinet iras

Qvercus, et heroa pateris te vertere dextra

Incurvate chalybs; Sciticis cervicibus hastae,

Mucronesque tument; conis, parmisque Getarum

Hinnit onustus equus; Galeasque, et Balthea, et enses

Victrices duplicant dextrae; Clypeataque circum

Turba, Ducesque suis per mutua gaudia gestis

[Page 51]

Applaudunt, virtuti etiam per funera partae

Laeta cohors paeana canit; circumque latrantem

Conscendunt fluvium, velis ac amne secundis

Prospera pulsatae credentes carbasa Murae.

Praeda prius duris dextras religata catenis

Veloces ascendit aquas; post victor et ipse

Zrinius, et major Pallantum solvit ovantes

Pars puppes, viridesque rates hostilibus ornant

Signis. Cumque alio restes in littore figunt

Flumine jam menso, sed adhuc pars una carinas

Centenis completa Viris non solverat amnem

Postremo scansura: Getae velut imber ab Axe,

Vel grando solet ire Polo, latebrosa relinquunt

Atria Lucinae, medijsque ex saltibus atro

Exiliunt strepitu; tunc pugnae intorta future

Cornua dant sonitum. Paucis nec Martius ardor

Illyrijs in bella deest; Sed torva lacertos

Pectora in hostiles vertere fideliter Enses.

Ast etiam numerosa Phalanx incepta furenter

Praelia continuat, nec visa Caede suorum

Sistitur, et caesis alios, Laesisque recentes

Substituit, fortes renovans in praelia dextras.

Illyrica pugnante man used semper cadem

Paucorum Bellona cadit, jamque ordine rupto,

Turbatisque viris unum glomerantur in orbem,

Quaque valent saevos ferrata grandine Traces

Arcent, et tacito socials murmured extras

Ancipiti sub Marte petunt; tamen horrid Lunae

Robora sustentant. Adverso ex littore torvus

Ut vidit bellare viros utrinque Joannes,

[Page 52]

Imparibusque armis Socios a Bistone Saevam

Expectare necem, forti projecit ab armo

Muricem, et emeriti splendentia fulgura coni

Vertice deposuit, generosaque Brachia ahaeno

Expolians Clypeo, tunicae mordacia junctae

Vincla relaxavit; niveoque in corpore summum

Robur, et eximios in summa duella lacertos

Ostentans, tectus lino, Bellona quod ipsa

Nevit, et in validis Mavors plantaverat arvis,

Ense ferox Patrio, et Sclopis brevioribus usus

Nil cunctatus iter rapidae concredidit undae

Magnanimum pectus, vilemque in littore cimbam

Nactus in adversam propere contendere rippam

Incipit, et lacerae jam tergora trita carinae

Qua virtus, Martisque furor, qua fervor honoris

Ire jubet? limphis immergit Caerula nullo

Numina thure colens, sed dulcia nomina Jesu,

Et Mariae ingeminans spummantis pondere remi

Flumen arat, latrante feri sub verbere ligni

Tetide, et Oceani Domino frendente fatigat

Limphas. Cumque aliud tenet auspice sydere littus,

Tantaque cum Socijs superare pericula paucis

Desiit, ingentem subito fors invida Tracem

Opposuit Bellona Viro, qui qualis in ipsis

Visceribus terrae genitus, vel cognitus antris

Trinacriae Praedo, medio cui vertice lumen

Parca dedit natura unum; vel qualis hianti

Flammas ore vomens Alcidis caesus ab armis

Cacus vel superis ausus certare Typhoeus

Talis erat. Gemino nam barbara lumina cribro

[Page 53]

Volvebant furias, crinesque in vertice vastum

Extruxere nemus; labijs pendebat ab hirtis

Arboreas imitate comas trux horrid visu

Barba, ferum laevo clypeum gestabat in armo:

At latus ingenti chalibis cinxere Cyclopes

Mole; caput radiat cristis; tum Fuste furente

Quercino in hostilem contendit dextera cimbam.

Maximus at parvo latitans in corpore Mavors

Firma Gyganteis opponit robora nervis;

Nec langvens in bella vigor perterritus hostem

Aut fugit, aut victum Turcae dat pallidus Ensem.

Bulit adhuc Socialis amor, stimulusque decori

Nominis, in dubia qui trans portare coegit

Arma rate, et madida diffindere flumina pinu;

Trax tamen impellit simile sibi mole Caballum.

Jamque neci oppositum crudeli destinat hostem.

Hostis at Illyrica fretus virtute ruentem

Confisusque armis immoto corpore Tracem

Expectat, propriusque sinit compellere grandem

Cornipedem. medio fulget cum occasio campo

Immanem patrare necem reboantia Sclopi

AEra tonare adigit; Tracisque per Illia plumbum

Sibilat, Odrisioque animam cum sanguine trunco

Expellit, Dominoque solum poscente citatus

Aufugit sonipes; subito sed Marte secutus

Illyrius celeri fugientem fraenat, et illi

Pondera fraenato sua dat felixque duellum

Altera de Odrisio victoria fausta secuta est.

Ergo triumphalem victor conscendito currum,

Et tua posteritas similes nitatur ad ausus.

[Page 54]

IDEA XIV. Bela Pannon.

Nondum Regalibus ditatus insignijs Bela precariam apud Mesconem Polonorum Principem vitam gerens eximium virtutis futurae specimen dedit. Dum enim inter Polonos, et Pomeranos Polonis solita vectigaria pendere recusantes orta seditio fuisset; utriusque partis Duci communem suae reipublicae statum committere placuit; tardante admodum, ac num ex pusillanimitate num alia causa moras trahente Mescone Pomeranus prior excurrit, huic Impetrata a Mescone certandi facultate prodit Bela, ac primo congress hasta equo detrusum detruncate. Bonfinius Decade 2. l. 2.

Quaeque sui visura Ducis certamina campo

Pars stetit. Ad dextram contracto Marte Polonus,

Ad laevam Pomeranus adest comunia utriusque

Praelia detrectans Gentis; sed u tuna per unam

Causa necem finita ruat; Quid namque cruorem

Innumerum fudisse juvat? Si lis fera guttis

Exiguis constare valet, quid funera prosunt

Multa? per unius si funeris ardua possunt

Agmina devinci; non multiplicare necesse est

[Page 55]

Mortes; quam sit opus nec plures condere caedes.

Ergo prior Pomeranus equum conscendit, et arvo

Se locat in medio. Sitientis cuspide quercus

Obfirmat dextram, dorsum repleta Sagittis

Urna monet, lateri Mavortius attremit uni,

Ensis, in alterius dependet margine telo

Barbarico violata Tigris, sudantia rodit

AEra equus, atque novam semper de naribus umbram

Flans furijs assentit Heri furiosus et ipse.

Sarmaticum expectare Ducem jam taedet ad arma

Non bene Sollicitis tardantem Patria dextris,

Sic ait impatiens tam longae Barbarus horae.

Sarmata num tremulis diffidis ad arma lacertis?

Num causae? quid agis? timidum fortasse cruorem

Te Patriae Sacrare piget? pudeat quoque vitae,

Imbellem, Sciticis mitti tibi forsitan oris

Expectas per postam animos. Vel forte Caballus

Stertit adhuc stabuli ad plenum praesepe ligatus,

Vel solus talamo vetulas imitatus inertes

Procubus ingentes strepitas de pectore ronchos.

Surge Vir, et nostram (quod spero ex aethere) causam

Perfice morte tua; vel si tibi vivere dulce est

Te populumque tuum Pomerano subdito Juri.

Hoc Bela Bellonae soboles ad grandia Bella

Natus inaudivit; peregrinis quid queat Hunnus

Monstraturus agris Socijs cum sangvine totam

Consecrans vitam. Quamvis (ait) altera nostri est

Conditio Heroes! aliaque ab origine noster

Promanet sangvis, licet et sim dignior hoste

Barbaro, in audacem tamen ultro me offero pugnam

[Page 56]

Pro Vobis. Isti Sciticis in montibus hosti

Latro Pater fuerat, fortasse Venefica Mater,

Fors avus in Pelagum populatum retia misit,

Pavit equos Proavus, caepis contentus et unda

Rus atavus coluit. Nos nobiliora tenemus

Stemmata, et in primos nostram transmittimus Hunnos

Progeniem, mihi Toxis erat de sangvine junctis,

Dux Geysa, et primus Rex Stephanus, ordoque totus

Hungariae Regum, nullus tamen arma recuso

Barbara pro vestris opibus. Socialis id ardor

Exigit, atque dati Regali jura Nepoti

Hospitij. His dictis gemmanti tempora loro

Cornipedis vincire jubet; sibi brachia bisso

Aggravat; et subito radiantia terga ducali

Sirmate velat; opes Scintillat gemmeus ardor

In capite; ad laevam pendent vallata Smaragdis

Tela, quibus peltae dependula gloria juncta est;

Ad dextram humanum tonitru conclusa recondite

Fulmina Teutonicas primum auscultata per oras;

Ponderat hasta manum. Pulchris sic pulcher in armis

Egreditur Pomerana ciens in praelia Martem.

Jamque aderat, Pomeranus ubi gyrabat acerbum

Quadrupedem; viso sic Dux efferbuit hoste;

Sicut aper laceras dum sentit in ingvine setas

Fundere sangvineas per roscida gramina guttas.

At celeri Pomeranus equo velut aequora lignis

Sulcans it navis, vel in aethere remige penna

Pergit avis; Geticae vel cuspidis ala propinquum

Invasura caput properat patrare recentis

Mortis opus. Magna jam se spectabat in ira

[Page 57]

Miles uterque, feri subito cum buccina belli

Signa dat, et streperum fundit tuba Martia cantum.

Concurrunt doctis ludentes ictibus hastas,

In quamque Hunnus equum partem vertebat, in illam

Se pariter Pomeranus agit; Si Barbarus altas

Vult vibrare neces has hasta sustinet Hunnus

Supposita; a laeva si Pannonis ira furenter

Hastam circumagit, Pomeranus spicula doctor

Reijcit hastili; Spes est incerta trophaei.

Nunc hostem Pannon calcare videtur, at ille

Pannona nunc vincit, dubium surgebat uterque

Miles in eventum; donec Bela fortius iras

Impellit, sonipesque suis calcaribus ictus

Recta hostem peteret; tremulam Dux praeparat hastam

Et volat oppositos Pomerani rumpere lumbos.

Sic illam ingenti conatu trudit, ut hostem

Cornipede et tandem loris excusserit aureis.

Sarmaticae hic plaudunt acies; Pomerana sinistros

Agmina passa Deos pergunt animare jacentem

Nure[?] Ducem, ut surgat; pedibus defendat Jura

Labentis Patriae. Cito victor at advolat hastam

Abijciens, se solvit equo; nudatoque praendens

Fulgura Pannonici chalibis. Jam perfide (dixit)

Pendere jam solitum disces hoc Ense Magistro

Sarmaticis Vectigal agris. Velut Exul in isto

Perfidiam regno Bela novit subdere Regi,

Sic etiam victos quondam parere Tyrannos

In Patrio Regno Caelo aspirante docebit.

Disce superbe animos in tantum extollere, quantum

Astra sinunt. Cum sic loquitur sua robora vibrat,

[Page 58]

Transecat et medium strepitanti in gutture collum.

Optime Dux, Socij si te contemnere mortem

Fata jubent, quid ages ubi propria damna dolebis?

IDEA XV. Tredecim annorum Juvenis Illyrus.

DUm sisciam copiosa Turcarum multitudo invadit, eandem templum Parochiale expoliare conantem loci Parochus pro Vi[?] suo ex cemeterio arcet, ac aliquot interficit, sed praevalente Barbarorum multitudine tandem inimico globo laesus curjam suam superis animam commendaturus petijt; quem ubi potior hostium pars capiendi Ejus vivi, causa insequitur; Juvenis quidam vix Tredecim annos natus stricto gladio stans ante fores immanes vibrando ictus totam Turcarum Turbam illucusque ascendere prohibuit, donec post longum tandem tempus plures socij juvamini adfuere. Ratkay l. 5.

POstquam Treijciae duo fulgida cornua Lunae

Nubivagis sociata notis, et classica torvum

Evomuere sonum, Sciticoque irata tumultu

Vox superis invisa Dijs lacerate Polorum

[Page 59]

Atria rupisset; mediaeque in tempore Lucis

Illyricis fera busta plagis meditata Getarum

Tota phalanx, omnesque Duces strinxere nitentes

Bellonae, Martisque minas; Generosa Croatum

Turba suos in bella animos, virtuteque partam

Gloriam, et emeritum jam pridem in praelia robur

Accingunt stimulante Viro, quem sacra Tonantis

Obsequijs tenuere pijs altaria; totis

Viribus, et magnis Scitici curvamina ferri

Frangere amant dextris; terrestria limina Divum

(Quos pietas, jussit nec non jurata Tonanti

Conservata fides) intrant pars parva sacrato

Exhortante Viro; justaeque piacula causae

Certatim se utrinque vocant. Cum turba ruentis

E Caelis imitata globos nivis horrida ab omni

Ordine signa levat; Ducibusque et milite foetus

Mortiferum Geta nectit opus vibrataque in omnes

Arma rotat partes; Sacrasque boatibus aedes

AEratis temerat; confusaque militis altum

Agmina conscendunt murum. Sed et intus acerbo

Fit sonitus strepitu, quantumque Virilis ad arma

Pauca potest bellare cohors, sacrata tuetur

Templa Deo, flammisque feram compescere Gentem

Eminus ejectis sacer ardet Miles et ipse

Mysta; Sed egregio pejor Sors invida caepto

Styxque pijs inimica viris (sic mitia quaedam

Astra solent sceleri contra se cedere, sed post

Ut graviora in damna ruat, venienteque fato

Crimina sero fleat) generosis obstitit iris.

Nam multa dum caede calens animaret in omnes

[Page 60]

Eventus socios, fatali grandine laetus

Mysta per et fervens transfixus ab imbre corusco

Glande jecur, calcatur humi, proprijsque sodales

Exemplis animare nequit, lacerataque vix jam

Membra animam, vitamque fovent; jam stamina Clotho

Crudeli scissura manu vicina cruento

Adstabat capiti; tepidum tum sangvine corpus

Tollit fida cohors, murosque et bella relinquens

Hoc unum servare caput; ne cut ista Getarum

Colla chalibs feriat, capta ne forsan in Urbe

Ludicra sint Geticae caput hoc spectacula turbae.

Est animus. Laetus talamo cum illatus eburno

Dic mihi Calliope: Quam ardenti flamine cordis

Numen et aethereos poscebat supplice cives

Voce, per ut Geticum liceat sibi sydera Martem

Scandere; et in tenera si quo scelere ille Juventa

Fors animo pejore Polos temerasset ab almo

Numine poscebat sibi talia crimina tolli,

Et meritis condigna dari jam praemia tantis.

At passu citiore: velut dum Victima saevo

Vulturi, aut rabido concessa est praeda Leoni

Agnorum proles, caeptas non temperat iras

Patrem etiam nisi dente ferox discerpat, et omnem

Progeniem anihilet; gens pernitiosa catervae

Christiadum sic saeva furit, sacrumque secuta est

Ense virum; talamoque etiam viduare supremo

Vivaque adhuc turpi transfigere membra mucrone;

Aut caput ex sacro spoliatum corpore, conto

Infixum monstrare Getis, laniare vel ipsam

(Si fas est) animam sitit irrequieta cruoris

[Page 61]

Bellua, dumque novas iterum in scelerata Sodales

Bella vocat (sceleri nunquid scelus omne placebit)

Arma animosque novo repetunt fatalia fastu

Dilatantque greges, sumptisque ex ordine quovis

Agminibus moesti turbant penetralia lecti.

At Juvenis roseis quem quondam Cypris in agris

Fovit vel pulchra nuper lactatus ab Hybla

In Gremio veneris tenero Collusit amori;

Quem laetae Charites, et dulcia Numina svavi

Excepere sinu; nam primo tertia messis

In bis quinque suas tantum vergebat aristas

Illyricum facturus opus, puerilia liquit

Arma, et magnanimum rapit atro lumine ferrum.

Prae foribus arcere Getas incepit, et audax

Victrici insultat per plurima funera dextrae.

Et chalybe egregio puer iste Imbellis (inungit,

Mustapha) nos arcet; pudor, et vecordia nostrum.

His dextris jam victa jacet tota Asia, et omnis

Imperij alterius pars, armaque nostra secundus

Europae Dominus sumptis vix temperat iris.

Nil nisi Teutonicae temnit nos incola terrae,

Caetera vel faustis nobis subjecimus armis;

Vel nos aere monent, timidae vel foedera pacis

Nobiscum fecere. Ferox ut dixit, et audax

Fecit ita; et patulas statuit conscendere valvas

Tota acie scandente Lares, nec segnis ad arma

Tanta puer, quantisque potest librare lacertis

Tam juvenem dextram, ferit hunc, nunc percutit istum;

Alterum ad arma vocat; trudit fors tertium; et omnes

Voce manuque simul temerarius urget, et ipsis

[Page 62]

Deijcit e muris; robur quod denegat illud

Maxima dat virtus; dextra volat igneus Ensis,

Et laeva trudendo furit, mora longa furenti

Conteritur bello. Socij puerilia tandem

Tela juvant, victoque quies post Trace secuta est.

Cresce puer coeptis, et vos juveniles ad ista

Crescite, turba, animo, tenerosque his flectite mores!

IDEA XVI. Mathias Gereby Ungarus.

GRavi jam etiam premente obsidione Mathia Corvino immortalis memoriae Rege, Mustapha Turcarum Tribunus scriptis ex arce ad Regem litteris fortissimum quemque Hungarorum elato clamore singularem provocabat in arenam, num Barbaros dedignantibus furores reliquis, num dubiam certaminis aleam recusantibus Mathias Gerebus Regis Consobrinus Mathiae potius nomen paratus deponere quam a Mathiae virtute desciscere, se offert; initaque cum hoste pugna etsi vulneratus primo, arridente tamen ex post Marte glorioso acinace naturalem suum detruncate inimicum. Istvanfius l. 2.

[Page 63]

CUrrit ab Odrisijs celeri conjuncta Sagittae

Barbaricis foedata notis fera littera, et hisce

Impetit Hungarici radiantes Principis aures:

Quam capis a Geticis tibi venit Epistola muris

Forsitan aspectu non placitura tuo.

Displiceat; placeat; fortis nil Mustapha curat

Intenti capiat dummodo vota sui.

Pannonica est animus mihi semper cernere fata,

Vosque hac, qua scribo colla secare manu.

Sed modo ab asvetis sitiens diu mucro quievit

Funeribus, clausas increpuitque fores.

Hunc ego de medio dum nuper rumino Sole

Desidia lacrymans cerno perire sua.

Hungare Rex magni non si a virtute Parentis

Degeneros, inter castra require Virum.

Quaere Virum, nostrae qui opponet brachia dextrae,

Quique acuet chalibis spicula morte mei.

Dedignarer ego magnas effundere Vires

In Juvenem, aut molli corde manuque Virum.

Talem mitte; mihi similes qui jactitet ortus,

Et senio, et furijs par sit ut ille meis.

His maneo: et cupidus generandae praeparo mortis

Arma, quibus findam militis ossa tui.

Obstupuit Corvinus ad haec, commotaque multum

Ante suos legit ora Duces: Quid Mustapha tentat

Auditis Proceres? hunc quis latrare molossum

Et Genti per tot turpissima Scommota nostrae

Insultare feret? Geta si per Praelia Reges

Vicit et obtentum si per victricia servat

Imperium bella, an Sciticis invenit in arvis

[Page 64]

Hunnus Pannoniam? nostri crevere priores

Et Regni fecere sui primordia Marte,

Per busta Italiae, per Francica funera tandem

Optatum tenuere solum, quod Mahomet illos

Atthila nos illud docuit. Tenuere silentes

Ora Duces, stupidisque simul cum vultibus aures

Erexere; agitat patrandi quemlibet ardor

Funeris; at Geticos Gens dedignata furores

Num vitam violare timens, plus viribus aequo

Compositis sic muta silet, sic haeret; ut olim

Haesit in Argivo distentis littore velis

Graeca Phalanx fato sic demandante sinistro;

Scandere in adversum littus timet, ardua donec

Protesilaus humi primus defigeret arma.

Prosperiore Polo castris Gerebus in ipsis

Sic sua signa locat, Regisque ante ora Ducumque

Et totam Hungaricae rutilo stat in aere Juventae

Turbam; Squamma latus tegit, et praecordia balteus

Ambit; et ad dextrum dependet purpura lumbum;

Et laeva rutilis scintillans mucro pyropis

Se de parte movet; Galeae caput aurea spargit

Lumina; Jamque aderat praescite forma diei,

Qua magnum incipiat gemino spectante duellum

Marte; priorque etiam celeri deductus in agrum

Cornipede est Pannon, nec longo tempore turcus

Mustapha post aderat Juvenem indignatus ad ista

Erumpens: Miserande puer! tene invida jam jam

Fata perire volunt; gemino confundor ab aestu.

Me pudet, et miseret, miseret juvenilia ferro

Viscera rimari; pudet ast quoque non meliorem

[Page 65]

Offerri nostris a Pannone Rege lacertis

Verte pedem dum tempus habes, dum dextera nondum

Nostra tonat, proh verte pedem. Subrisit ad ista

Hungarus in manibus plus quam confisus in ore;

Bistonicas propius mutus sese admovet iras.

Contemptumque prius, jam Pannona Turca timere

Incipit; obliquis etiam contracta lupatis

Labra tegens longo gaudentis Crure caballi.

Sic ego crediderim geminos de Carcere Pardos

Emissos Triviae, primis haerrere sub iris;

Quilibet audaces dum prima fronte lacertos

Dissimulat. Sic Hunnus erat cum Bistone, sicque

Quisque prior certare cavet; Tandem horrida Turcus

Tela levat; vasto munit manualia ferro

Robora Pannonicas spe consumentia vires,

Acceleransque hosti prior insperata propinat

Fata, sed Hunnus equum stimulat, pariterque furori

Bistonio occurrit, dextra modo librat honorum

Mucronem, modo calce petit fervente citati

Cornipedis lumbos. Turcus tamen arma Gerebi

Reijcit, et Juvenis temnit molimina dextrae

Intentans saevo colla Hungara scindere ferro.

Hungarus e contra dextram cum viribus omnem

Consumens fatale furit; non cautaque sursum

Plus aequo arma levat, tunc Barbarus omnia dextrae

Colligit ardentis truculento robora nisu.

Vulnereque oppositos mage Pannonis asperat ictus.

Sangvineis tumet ira notis, magis, et magis inde

Incaluit Pannon, nec vulnere perdit acerbam

Dextram vel positis decertat mitius iris.

[Page 66]

Dextram, animumque magis per praecedentia firmat

Vulnera, et inspecto furiosior arma cruore.

Dirigit, intentans sed et ultima funera Biston

Barbariem renovat lunans de parte sinistra

Quadrupedem in dextram; quaerit qua lege cruentum

Pannona vicinis jam vix non consecret umbris?

Interea advertens quod barbarus ardeat, hunnus

Odrisium spectat directo pectore pectus.

Et dicto citius ferratam in sydera mortem

Reijciens corpus Geticum a cervice revellit.

Apprensisque comis etiam stillantibus ostrum

Barbaricum Regis portat caput ante recessum.

Hanc dextram attoniti stupeant post funera Traces

Mustaphae, et Hungaricas discant contemnere vires!

IDEA XVII. Petrus Keglevich Illyrus.

PEtrus Keglevichius (quem in suis etiamnum florere videmus) multis heroicis facinoribus, ac gemina Jaycziae defensione clarus a Tribuno Turca, qui a suis Gem vocabatur in singularem provocatus arenam, congressusque cum novercante fortuna una cum equo humi procideret, pedesque cum Equite impari conditione pugnaret, sinistrum hostis crus tam immani detruncavit [p. 67] impetu, ut totus pes cum calceamento, et calcari decideret, hostisque momento exanimaretur.

Istvanfius l. 7.

NOctis ut auratae cessit nigredo diei,

Cinthiaque emerito subtraxit tergora Phoebo.

Ecce Getes validos cui purpura ponderat armos;

Muriceumque apicem plumis tegit Jnda volucris;

Cingit et eximium generoso balteus ostro

Pectus; et arma manu scintillant; sevaque plenam

Tela gravant pharetram; motusque ferociter urget

Dorsum arcus; sonipes maculata Tigride pressus

Argentum trux ore coquit; ferrataque pressae

Verbera figit humi, celebris sub moenia Jayczae

Advolat, atque istis Vicinas verberat auras:

An genuere unum Mars, et Bellona Croatam?

Qui certare mihi pictis auderet in hastis,

Eminus intensum, vel qui in me exsibilet arcum;

Excipiat nostrum strepitante vel ense mucronem.

O utinam Polyphemus adhuc superesset, et ingens

Libraret ferrum! Si Pelion hoste sepulto

Deijceret magni ira Jovis; redivivaque rursum

Terrigenum quidam jactaret membra; vel o si

Hector, vel Domitor Lerneae surgeret Hydrae,

Hectora, et Herculeos vellem superare lacertos,

Et Polyphaemum, aliosque suis truncare Gygantes

Verticibus. Certae qui vult se tradere morti,

Quem vitae taedet, satis aut qui praelia terries

Se gessisse putat nostro Ensi prodeat unus,

[Page 68]

Hunc ego Tartareas faciam gustare lacunas.

Dixit, et egregium flectens hinc inde Caballum

Maeandros repetit. Ruptis en postibus arce

Evolat Illyrius Pardi virtute nitentes

Exuviae texere humeros; et bissinus auro

Conjunctus thorax generoso ardebat in armo;

Strimoniae saevo ludunt in vertice cristae:

Dextraque nudatum gyrat ferrata mucronem.

At sonipes, quali vel Phoebus ducere lucem;

Aut Hecate taedam possit portare bicornem,

Tempora et Eoo pectus radiabat achate.

Utque hosti propior factus: Qui in praelia (dixit)

Hectoris, Alcidis, Polyphemi, et denique manes

Terrigenum tumidus clamante furore ciebas;

En adsum, Patrio qui tecum congredi in Ense

Audeo nec multum verbis certemus. Inertes

Verba etiam plenis possunt extrudere buccis

Foeminae; at arma Viris lex et natura creavit,

Queis pugnent; vacuas quid enim juvat arma per auras

Stringere? quid verbis inimicos vincere? dextris

Militiae firmatur honor; dum verba supremo

Digna loco memorat, Biston prior instat ad arma

Pellere Quadrupedem, Scitico quoque vana boatu

Astra ferit; pariter Petrus almae fulmina fronti

Applicat, et totis jam librant viribus enses

Unus in alterius caput, et constringitur acri

Aer tinnitus: Saevum cum Tigride Pardum,

Aut aquilas Gryphis; Ursum vel denique avaro

Dixisses certare Lupo. Scita pectore mille

Eumenides fundit, ferrumque immane feroci

[Page 69]

Intrudit dextra; ductum rotat atque Caballum

Circa hostem; sed Petrus adhuc majore superbum

Ira repressit. Stupet hinc Bellona furentes,

Hinc Mars miratur. Scita magnos saepius ictus

Perdit; at Illyrius reddit, quos fortiter Ense

Excepit; media cum jam concurritur hora

Illyricam fortuna manum vibravit; at ecce

Altera fors! Sciticum tumido dum vertice truncum

Insistit spoliare Petrus, fatale Caballus

Corruit; et Domino nihil indignante Cruentum

Fallit opus; Vento Biston velocior omni

Accurrit, dudumque necem quam intendit acerbo

Exequier mucrone parans, circumspicit utrum

Aut caput, aut dextram, medium vel scindere ventrem

Praestaret victi (veluti conceperat) hostis?

Ast dubiae fortunae iterum rota vertitur (omnis

Denique sors fallax; virtuti fidere doctum est)

Quadrupede Illyrius Geta quando moratur in ictu

Se librat quantumque potest virtutis aviate

Gloria demonstrat: vires, irasque resummit

Antiquas; agiles vultu, dextraque lacertos

Custodit, quandoque etiam dum occasio fervet

Oppositum validis exasperat ictibus hostem;

Post iterum resilit; ferroque et Bistona, et ipsum

Quadrupedem eludit. Contra furiosior ibat

Barbarus, et quantum fidebat in ense lacertis,

Tantum etiam fidebat equo; certatur et illinc,

Atque hinc. Inceptus stimulat nam Bistona pugnae

Fervor, et imparibus certans inimicus in armis

Anteque Titanum, Trojaeque ruentis amici

[Page 70]

Amphitrioniadisque vocatae in praelia larvae.

Desperata salus Petrum nisi faustus arenae

Eventus fuerit; moriturae et denique nunquam

Laudis honor pugnare jubet, nam si fuga tergum

Verterit abs dubio Getico obtruncabitur Ense;

Si vincit Bellona illi Mavorsque columnam

Eriget, et toto fama celebrabitur orbe,

Tracia non paribus quod straverit arma duellis.

Pugnatur Mora parva perit, cum laxius urget

Quadrupedem Biston. Petrus ast agitata sinistrae

Membra locat parti; laxataque fraena caballi

Odrisij gaudet; tandem cum tempus adesse

Cernit, in Odrysium ferrum sim impulit, ut crus

Bistonis a reliquo rescidit corpore laevum.

Barbaricamque stigi subito sacraverit umbram.

Hac nempe Illyrius dextra posternitur hostis,

Qua plus virtuti, quam sorti fidit amicae!

IDEA XVIII. Emericus Ungarus.

Non pauci Hungariae proceres rerum novarum cupidi incitatum aliunde innata Imperandi cupiditate Andraeam, contra coronatum jam Regem Emericum adeo extimulaverunt, ut contempta fraterni, et Patrij sangvinis effusione ad dirimendam Martel item in apertum descenderit [p. 71] campum: Emericus hic cum utrimque armatorum constitisset acies; inermis sacra corona, sceptro, ac Paludamento ornatus in medium inimicorum prodiens sola Regiae praesentiae. Et Eloquentiae Majestate omnium adversantium reconciliatos animos in sui pertraxit reverentiam.

Bonfinius Decade 2. l. 7.

Nescio quid geminae[?] super Hungara prata phalanges,

Signa queis eadem Crux sunt, cademque figura

Quas tegit, obversis in se (proh sydera) volvunt

Pectoribus? Regem fors inferiora salutant

Agmina; forte pius Frater sine crimine fratri

Obviat; et pronum per praevia basia pectus,

Sinceramque fidem tota spectante remonstrat

Hungaria; fortasse Getas rapere arva relatum est:

Hinc commune malum communi robore Fratrum

Pellere Marte juvat; Dux hinc cum Rege potentes

Conjunxere manus. Fallor; confudit amantes

Saeva Megaera animos; non hic fraterna duellant

Oscula; non curvo se stringunt pectore amantes;

Bistonias non ense acies depellere; non jam

Conjunctis pugnare animis pars utraque venit

Pannoniae, sed dira suis inferre lacertis

Funera; Regales caeco diffringere ferro

Vires, atque alium pro vero Rege Tyrannum

Ponere, deventum est. Jam cerno furentia circum

Perstrepere arma Ducum, planisque exposcere signis

[Page 72]

Bella Viros. Solus rigidis Emericus ab armis

Abstinet; irato tantum frons Regiae cono

Et pectus thorace vacat; reliqua omnis in ore

Turba velut rutilis splendescens aethna favillis,

Fulget. Regales tantum pro Marte lacerti

Assumunt Phrygijs depictam Cyclada dextris;

Muricis auratos suspendunt tergore fines;

Tempora pro Galea cingunt sacrata coronae

Vincula; pro ferro signum Regale coruscate

In manibus Sceptri. Talis quondam esse solebat,

Cum sacra causidicis dictaret Jura catervis,

Aut responsa daret, vel cum fortasse Legatos

Exciperet, sine Marte ruens adversa moratur

His tela, hostilesque iras sic corripit ore:

Eja animi quibus arma placent, quibus ardua belli

Alea postpositis servit sine Numine Divis,

Hoc unum Regale caput (Quid caetera ferro

Perdere tentatis?) digna spoliare corona

Pergite, et infidis temerate haec tempora dextris;

Si non Astra vetant fidorum et Regula morum.

Hic mea res agitur; quid me vallantia circum

Agmina fecerunt vobis? Regalis inhaeret

Non his ambitio; Regnandi sacra libido

Me vexat: Vestris etiam conatibus istam

Cervicem Hungarico cinxi diademate; vestris

Assumpsi e manibus sceptrum; Sacra purpura vestro

Arbitrio hos humeros texit; Rex denique vester

Consensu factus vestro Regalia vobis

Offero contemni tumidis insignia telis.

Eja animi, quibus arma placent, contemnite Divos.

[Page 73]

Sive Emericus ego tantum, Rex seu modo vester

Sum, sine praegrandi mihi non inferre potestis

Vim scelere. Indignum si solum vos Emericum

Vos petere afferitis, turpi de stirpe furorum

Latrones estis; Regalia digna rebelli

Robore polluitis? vos dicti seditiosi

Vivetis[?]. Gemino quodquod de crimine vobis

Complacet, eligite; et si plures saeva Tyrannis

Invenit comites, Fratris juvenile superbi

Consilium assumptis in me nunc arripite iris.

Eja animi, quibus arma placent trunculenta sonate

Classica[?] barbarico plusquam strepitantia cantu,

In nostras animando manus. Si fidere tantum

Convenit armatis turmis, et nulla tenenda est

Bellandi ratio. Vel tandem ponite torvas

Hunniadae galeas, nimium juvenile tumentis

Ardores Fratris meliori temnite pace.

Aut si tanta Trucis vobis est gloria Martis,

Viribus unitis alios properemus in hostes,

Nec propria in proprio perdamus fata duello.

Necdum tarda hora est. Vestri clementia Regis,

Atque Paternus amor, quem (sic ego caelica testor

Sydera, et aereos Cives) servavimus omnem

Durat adhuc. Emericus adhuc sum credite nondum

In siculum placidos formavi ex Rege Tyrannum

Mores. Nec tantum vestri peccare furores

Quantum nostra potest ignoscere Regia, possunt

Eja animi, quibus arma placent, dum tempus habetis,

Colligite infames meliora per agmina nisus,

Ne sero infidos vos assumpsisse mucrones

[Page 74]

Poeniteat; dum tempus habes mea turba redito.

Tarde erit, Augustas dum jam furor evomet iras

Regalis; dum justa suo de morte triumphans

Causa catenatos in laurea tecta rebelles

Ducet, et in justum prorumpet laesa furorem

Tarde erit. Usque Patrem non Regem me esse videtis

Infames sano mucrone repellite motus.

Sic precor aethereae per prandia Numina sedis

Per quidquid carum per quidquid amabile vobis.

Eja animi, quibus arma placent resipiscite tandem.

Dixit, et adversam sic perculit ore juventam;

Assolet ut Lybicis Leo depraedator in ….[?]

Rugitu terrere feras: sic turba rebellis

Bellaces deponit opes, ut quando molossos

Marmaricus torvo perstringit murmure stridor.

Pars veniam conversa petunt, pars lumina moestis

Inficiunt lacrymis, pars fractis turpia telis

Arma sinunt, Galeasque simul cum umbone relictas

Abijciunt. Emericus eos excepit, et omnem

Perfidiam (Reges decet hoc) impune pepercit.

Felix verba cui dirimunt non praelia lites,

Quique potest hostes sicco devincere Marte!

IDEA XIX. Thomas Erdeody Illyrus.

Quo tempore publicis in comitijs Posonij fatalis illa Haereticorum lues suis non [p. 75] contenta angustijs Romanae fidei inviolatam adhuc in Croatia, et Sclavonia puritatem introducendis damnatorum dogmatum seminatoribus inficere satagebat, resistentibus acerrime Regnorum Legatis. Comes Thomas Erdodius pro eo tum Banus, ne inconditae multitudinis vociferatione se victum praeberet publice evaginato gladio hoc (inquit) ferro, si aliter fieri nequiverit pestem istam a nobis eliminabimus[?], tresque nobis sunt fluvij Savus, Dravus, et Colapis ex quibus unum novis hospitibus potandum dabimus. Ratkay I. 4.

Ut pravis errare vijs, et pessima Scurrae

Dogmata Lutheri circum diffusa per omnem

Vix non Pannoniam, puris intrudere Regnis

Haeresis ulterius, Procerum arridente corona

Quorumdam, quos faeda lues, vitiataque limphis

Ingratae doctrina stygis jam infecerat, ultra

Incumbit; Sacris etiam diffundere terris

Illyrij intendit (cernis quam foeda malorum

Conditio est! proprio quae non saciata piaclo est;

Ast alios cupit esse malos) stat grata Tonanti

Parte fides dextra; stat et inde satellite cincta

Haeresis inferno; nimiumque minata scelestum

Exerit ore nefas; quantumque et garrula verbis

Plebs, proceresque queunt superis, totaque Polorum

Refragante manu turpe hoc dispergere monstrum

[Page 76]

Illyrio tentat. Seminatrix pessima lethi

Turba paratur. Adest sed qui molimina saevi

Evertat sceleris. Thomas Erdödius Ensem

Excipit e latebris, strictumque vibrando mucronem

Vulgus, et Adstantem premit hoc sermon coronam;

Ergone, et Illyrium paribus succumbere satis

Plebs ardes scelerata? tibi non sufficit uni

Ad stygios properare lacus? mandata Tyranni

Tartarei nec sola potes servare? Scelesto

Non satis est propriam tractari dogmate vitam?

Oh adeone tui necdum saciata libido est

Infamis Luthere! tuo cum sacra veneno

Pannonia est infecta; scelus cum Saxo pudendum

Imbibit; et Svecae quando tenet incola terrae;

Illyrium cui sacra fides dominatur, ut isto

Deturpes vitio; quam prava Sophismata nostris

Opponis Regnis? nec enim quod forte coronae

Unius simus, fidei foedare sacratae

Debemus leges; nec Rex, Natura nec ipsa,

Nec Deus ista Jubet; Nisi retractatis iniqu[?]

Leges, ite citi; Soli vos pergite, quorsum

Vos trahet ista fides: Quid enim consortia nostrum

Prodessent vobis? stygijs dum ardebitis antris.

Nos nostri mandata Dei servabimus, inque

Mille rogos, et mille neces mens nostra parata est

Pro Duce sydereo. Quid? Scurram perditum, avarum,

Mendacem, laxum, stolidum, scelerumque supremam

Compagem, truncumque vagum sequeremur? ad atri

Qui vada Cocyti scelerata Cupidinis acta

Solvit, et hujus ego Populum praecepta tenere

[Page 77]

Admittam? aerea vitulos prius aede volantes

Cernetis; prius Astra cadent; infernaque Caelum

Turba prius scandet; vastique haec maxima Mundi

In chaos antiquum moles ruet; irrita noster

Quam praecepta colet populus. Non cernitis ensem?

Hoc ego: devotum semper quem Caesari, et almis

Numinibus colui, vestrum mihi credite caeptum

Compescam, fideique bonae sacra dogmata saeva

Defendam pietate, stygem licet admoveatis;

Lutherum in vitam revocetis, et undique tandem

Inferni tonet atra[?] lues; licet ipse Tyrannus

Tartareus[?], miseraeque umbrae, stigiusque molossus,

Harpyae, Noriaeque[?], licet conentur avitam

Expugnare[?] fidem; ridebimus irrita averni

Praelia. Nos Caeli defendant (auspice namque

AEthere certamen facile est) pugnabit et ipsa

Pro se Sanctorum pietas; meliorque furoris

Vincere causa solet. Proh Caelum! Sydera! Divos!

AEternumque[?] Deum! fatalia tempora quantum

Invaluere! novis semper stimulantur ad iras

Criminibus superi, justum tamen usque furoris

Prolongatur opus; semper peccata recenti

Exurgunt numero, patitur tamen omnia Numen.

Fulmina ubi proh Magne Deus, queis desuper actus

In Cinerem Sodomita fuit; Molesque Gomorae?

Haec pateris Regina Poli? tibi Regna coronae

Hungaricae connexa pio debentur honore;

Sors versa est, proh grande scelus! Lutherus iniquas

Dispersit leges, quae te abjurare potentem

Praecipiunt Caeli Dominam; sibi denique grato

[Page 78]

Se ingessit Regno. Quod plus est, nostra pudendo

Crimine Regna petit necdum patientia versa est

In Justas iras? Divi duo Lumina Reges

Cernitis haec! superos cur non in bella movetis?

Ut Sancita pio decreta colantur honore.

Hoc ego vos (inquam) verum jam insistite caepto,

Quo pede caepistis; quot vultis mittite prava

Semina qui spargant; nos expectabimus istum

Adventum; decreta novis jam munera pridem

Hospitibus dabimus, quando quoque pristina Regno

Exulet Hunniadum Lex, qua mandatur ut isti

Advenae in ignivomis faciant sua verba theatris;

Nos quoque participes legum cum vivimus, istam

Mutamus Legem, flammisque in flumina versis

Adveniant tantum vivis non esse licebit.

Nam tria sunt nostris currentia flumina Regnis

Sava, Drava, et Colapis; si non suffecerit unus,

Omnes tres dabimus nulla sine lege bibendos

Huic hominum pesti, tandem ut sacrare Scelestum

Ardorem possint; per grandia Sydera Juro

Non fiet sine clade sua sitis ista repleta.

Parva quidem sed ad arma manus promptissima, nempe

Numen ubi causam supplet sumus; Ista furoris

Sistite vela, malos et jam contemnite mores.

Aversate malam meliori Schemate sectam,

Cujus me semper tempturum dogmata dixi.

Victor jo celebrere heros, ubicunque prophana

Secta tuis exclusa gemit turpissima Regnis!

[Page 79]

IDEA XX. Joannes Hunniades Ungarus.

Inclinata tandem trium dierum praelio Corvini acies non incruenta[?] hosti relicta victoria (ut pote 34. hostium millibus Marti immolatis, non nisi 8000. suorum amissis) terga vertit; cumque quisque per diversa latibula securitatem quaereret et …..[?] id facere[?] adegit necessitas. Hic igitur tribus diebus[?] Cibi ac potus expers per avia et devia equo[?] inedia[?] et labore amisso duobus offertur latronibus praeda; ac quia inermis facile spoliatur: oborta interim inter latrones de aurea (quam et collo gestabat) cruce seditione, Corvinus arrepto ad latus unius pendente gladio eum interficit, alium in fugam Conjicit, ac se in libertatem afferit. Bonfinius Decade 3. l. 7.

Occiduus tandem versis cum Pannone Signis

Phoebus ad Auroram properat, cum terga cruentis

Cynthia pulsat equis, geminoque (quid impia tentat

Foemina?) perstringit Phoebeia lumina cornu.

Interea et Geticae per amica cadaver turmae

Accelerant fusas Hunnis impensius iras

More suae Divae. Quacunque furentibus instat

Barbarus hostis equis, fusus cruor invia tingit

[Page 80]

Compita; et Odrysijs maculant Juvenilia florae

Pignora mucrones. Pannon sine lege pudendam

Arripuit mandante fugam sic sorte, et iniquis

Numinibus; caecis quaerunt sua fata latebris

Miles, et Hungarici, melior quibus ira pepercit

Ductores; aliquos velox per plana caballus

Prata vehit, celerique simul velocior irae

Eripit; hos nemorum frondosa pericula condunt:

Illos herba tegit, fluviorum his servit apertus

Transitus; atque silens Plebeae Regia Thetis

Obsequitur; remorantur eos nil vulnera; nilque

Magna cathafractae cum casside pondera gentis.

Sic medijs errabat agris, pariterque furoris

Odrysij Socius telo fodicabat euntem

Cornipedem Corvini animus, non forte tremendum

Horrescens fati genus, aut sua vertere lora

Ignorans, solitisque hosti confligere dextris.

Tempora sed magnum caput in meliora reservans;

Afflicto propria nolens inferred ruinam

Morte solo. Deserta petit, viduatus amico

Milite; jamque dies, et noctis major origo

In fausta consumpta fuga est; cum monstrat apertum

Hospitij Lucina locum: Nemus illice, et alnis

Herbosoque tumens lecto, laquearibus orneis,

Omnia quodque tegit convexo denique Caelo

Tectum. Adventanti Zephiri cecinere superbum

Canticum, et aethesiae cusa de nubibus aura

Obvia ad Hunniadem miserunt murmura: Nymphae

Stant una de parte, alio stant margine longum

Capripedes satyri, pomposoque ordine gratum

[Page 81]

Hospitem ad internos sylvae duxere recessus.

At cum composito siluerunt omnia motu,

Duxque quietigerum defesso corpore gramen

Praestit, bella nemus nova praeparat; ecce latronum

…[[?]][?] infame ….[[?]][?] (Dij vos novistis, averno,

…………………[[?]][?], siculae num faucibus aethnae

….[[?]][?] Tigridis num forte[?] feri de viscere Pardi

Exciderant[?]) mortalis homo nam talia nunquam

Edidit effracto naturae carcere monstra.

Sive caput spectes, lustrantia lumina sive,

Denique[?] vel rigidas[?] in aperto pectore setas

….[[?]][?] menti ….[[?]][?], …[[?]][?] oris marginem utrumque

….[[?]][?], totum[?] spectes si a vertice corpus,

Omnia sangvineae[?] tantum vestigia mortis

Declarant. Recta medios vastare Recessus

Incipiunt pedibus; fortisque ubi Brachia quercus

Projecere umbram, nocturnaque populus astra

[[?]]spitis [?]accessu frondoso arcebat amictu;

Rivulus herbosam carpebat murmure ripam

Saepe repercussis per aequosa volumina Saxis

Ad laevam. Ad dextram Terei Philomaeia cruentum

Indignata nefas veteres repetebat amores;

In medio lassos Corvinus ducere flatus

Pergebat. Turpes scelus hoc per gramina gressus

Innovat, et pingvem nemoroso in vertice praedam

Optatis nactam ventis; intensa secundus

Tela parat grandem facturus cuspide mortem

Pennifera. Primus num majestate jacentis,

Num bonitate sua, num fato, aut forsitan alto

Disponente Deo prohibebat arundine tantum

[Page 82]

Dillacerare Virum. Corvinus ad ista Latronum

Jurgia se somno levat: at mala turba levatum

Persequitur, lassumque citis cito passibus aequat.

Ille animum meliora jubens sperare prehensus

Se spoliare sinit, nec colluctatus iniquae

Fatorum legi, patitur ludibria sortis,

Quae semper fortes solita est vexare Viros; at

Deseruit nunquam, veluti cum sedula natos

Linquit in incluso Mater persaepe cubili

Se tantum simulans peregrinas ire per oras,

Postea post paucum repetit penetralia tempus.

Sic Sors Hunniadem vexat. Cum de cruce parta

Praedo praeda suae fit verso sydere praedae.

Namque Cruci appensi collo simulacra Tonantis

Sub cujus tantos caeso de Trace triumphos

Obtinuit signis, rutilo gestabat in auro

Sculpta. Ubi splendentem tandem conspexit uterque

Latro Crucem, subitis confundunt mutua rixis

Labra sua fultus quivis ratione; duellum

Jamque parant Socij sceleris. Cum non bene cautus

Ad tremulum latus arma tenet; Latronis inertem

Stultitiam Corvinus habens, veterana resumens

Robora, queis Geticas quondam prostraverat iras.

Arripit Hostilem gladium, dextraque libratum

Intorquet primi capiti latronis iniquo

Praedantem turpi pellens de corpore vitam.

Post comitem sceleris morientis acinace trunci

Aggreditur similem cupiens patrare priori

Mortem, sed sicut dum telo perforat unam

De Socijs venator avim, reliqua omnis in alto

[Page 83]

Aere turba fugam rapuit, sic latro secundus

Occiso Socio pedibus ruit inde citatis.

Sic Crucis auxilio cunctos devincimus hostes,

Dum crucis imperio devoros[?] stringimus Enses!

IDEA XXI. Nicolaus Macedo Illyrus.

Acerrimus serpentis Barbarici Turciae Impugnaret[?] Nicolaus Macedo dum innumerae Barbarorum multitudini occurreret, Jsacius Mahometani exercitus ductor in ipso ardentissimo Conflictu prospecto Nicolao in eum irruit, nec ille declinat hostem, sed laetus infesta hasta excipit, primoque congressu, gravi vulnere confossum equo deturbat demum desiliens equo Impacto gutturi pede rejectis ingentibus promissis, et precibus humi jacentem jugulat. Bonfi. Dec. 3. l.

Odrysiae jam bella vomunt, dirumque, furorem

Buccinae, et elatis volitant super aere signis

Magnanimae pictis variantes ora colubris

Quercus, jamque Pater Belli cum Virgine Belli

Bistonicam Caelo suriam[?] spectabat ab alto,

Qualiter ingenita fureret feritate, piamque

Christiadum Gentem sceleratis pergeret iris

[Page 84]

Impugnare, Chalybs lunato qualiter ictu

Saepius Illyricos sese ingessisset in artus;

Qualiter innumera jactans se Gente superbus

Disponit tumidas geminis in cornibus alas

Trax. At ab adversa Generosos comperit hostes

Parte. Suam pariter stimulans in praelia Gentem

Egregius Macedo numero praestare perorat

Virtutem: Plus namque potest (ait ille) Sodales

Vestra fides, pietasque Deo bene cognita vero,

Quam furor Odrysius. Cedit, mihi credite cedit,

Esto sit audaci primo populosa furore

Intuitu, mala causa bonae: Scelerataque …..[?]

Bella diu durare valent. Nos nostra tuemur;

Illi Barbaricis fidendo ferociter iris

O dolor! et luctus! alienis rebus avaras

Injiciunt dextras; vero nos Numine freti

Vivimus, et reliquos colimus sacro ordine Divos;

Illos prava fides, et contemptiva sacrorum

Regula, non sanos adigit violare per ausus

Foedera. Nec nostro semel hi sunt Ense subacti.

Non semel Illyrius Tracem superavit, et idem

Non semel in Getico fixit tentoria campo.

Hos oculos testor, fusoque cruore madentes

Saepe manus, quoties vobiscum Turcica saevus

Aggressus fueram collatis agmina signis

Quod toties redij spolijs oneratus opimis.

Nec numerum, vanosque sonos mea turba timete

Saepe sonos laetis audistis mentibus istos,

Saepeque inaequales numero, superastis inanes

Has Turcum turbas; Supplet pulcherrima virtus,

[Page 85]

Quae vestris animis, et honoro pectore fervet,

Exiguas copias. Me me Duce, milite meque

Certetis Socij. Factis hoc fortia magnis

Verba probaturus medios pergebat in hostes;

Oppositosque manu sternebat praepete Tracas

Odrysium quaerendo Ducem; lunata pererrans

Pectora Barbarico flagrat certare furori.

Treji[?] ubi bella tument Ductoribus ipse

Quaerit, ubique suos animaret Isacius? illum

Ardebat primis subito deprendere votis.

Qualiter et raptor ultura[?]Leaena Nepotes

Raptorem[?] multas quaerit lustrando latebras;

Sic Macedo tactus surijs[?] hinc inde cucurrit,

Quaesivitque ….[?]. Nec sors injuria tantis

Vult animis obstare (bonis intentio talis

Ad [[?]]tum[?] currit) Furiosus Isacius alto

Ducebatur equo; vastaque in strage suorum

Ore simul dextraque furit; nunc verbere molles

Atroci bellare adigit; sermone, manuque

….[[?]][?], stimulat. Macedo conspexit Isacum

Talia tractantem subitis ardescere flammis

Incipit. Oppositum tandem Generosus in hostem

Invehitur. Similes Biston quoque prodigit ausus

Dissimili virtute tamen. Succeditur aestu

Magnanimo, spectatque virum in sua fata ruentem.

Hastatus Macedo fuerat; pariter Geta saeva

Hasta armatus erat. Macedo Generosus acerbo

Ducebatur equo; pulchra cervice caballum

Conformi collo[?] gracili pede, pectore lato

Flectebat Biston. Madidusque cruore rubebat

[Page 86]

Odrysio Macedo; caedis Trax signa ferebat

Illyricae. Furor unus adest ambobus, et ambo

Alternam parili spirant certamine mortem.

Ursit equum Macedo, rectisque in Traca perexit

Passibus; at pariter Trax prodijt obvius hosti

Urgens Cornipedem. Certant virtutibus ambo,

Atque armis. Tandem fortunam expertus amicam

Illyrius quercum vibrat, cumque impete primo

Vibravit, fausta primus quoque victor in hasta

Extitit; atque truci trux arbore dejicit hostem.

Hostis ut in sylvis valida quassata securi

Populus, in terra resupinis viribus haeret.

Utque haeret positis loquitur sic mitius iris;

Sufficiat prostrasse tibi Vir magne Leonem;

Nec fortes maculato manus. Mihi crede decoris

Plus feret eximio mitis Clementia vultu,

Quam sangvis noster. Facile est truncare jacentem.

Omnis erat virtus me deturbasse Caballo:

Quod quia fecisti, cedo; victoria nostri

Est tua; jam vitae per grandia robora nostrae

Jura tenes; captum potius vincire decebit.

Pulchrius est miseri misereri, quam mala primis

Deteriora in eum saevo detrudere fastu.

Haec surdis Macedo tantum modo sensibus audit,

Et proprio descendit equo; furiosius hostem

Aggreditur, siccamque struit sine vulnere mortem;

Nec forti vilem dignatur acinace vitam;

Sed pede conculcat medij vaga vincula colli,

Guttur et Impacto cervici calce refringit.

Promptus adest stigiae crudelis navita limphae,

[Page 87]

Impositosque rati Tracis sine corpore manes

Ducit ad Infernos per flumina trina recessus.

Vince Getas etiam post laurea funera sico

Marteque Perpetuos vivas generosus in hostes!

IDEA XXII. Emericus Dranceny Ungarus.

Post collatam infortunatis non suo, sed aliorum ……[[?]][?] pugnam signis, qua vix notabilior …..[[?]] …..[[?]][?] in Partibus Illyrici nostris Cladem in illius forsan[?] saeculi revolutionibus est audita, dum et ipse Dux Belli Drancenius inter plurima hostium cadavera capitur, ac paulo post cum alijs Captivis Constantinopolim subligatis equo pedibus adhibito custode ducitur, etiam Captivus ……[[?]][?] suo insultans inimico, arrepto e proximi militis latere gladio eundem in custodem intorquet ac detruncat. Bonfinius Dec. 5. l. 3.

Terga dabant reliqui cum pugnae authore sodales

Indignam carpendo fugam; Drancenius unus

Bistonias inter versatur acinace turmas;

Unicus Odrysijs aut se sepelire sub armis,

Aut infelicis renovare volumina Martis,

Unus adhuc duris Drancenius ardet in armis:

[Page 88]

Quo ruitis mea turba (ferens) non signa recessus

Sunt data; none Ducem lunatos inter acervos

Spargere magnanimos etiamnum cernitis aestus?

Ah animi Bernarde tui, quibus ardua primus

Praelia bellisonis jussisti accendere muris,

Ah animi redeant; in primis esse ferocem

Motibus, est pulchrum, sed si postrema secundent

Pulchrius est. Quantum tibi conferet istud honoris?

Si tua de integro victoria parta feretur.

At contra quam turpe tuis erit arma vibrasse

Auspicijs, sed post non longo tempore pugnam

Te liquisse, tua et factum formidine, Traces

Me caeso ut totis quaesita animalia Carum[?]

Cum populo abducant; cujus lamenta mucronem

Exacuere tuum. Dum sic et voce perorat,

Et manibus mortes, maturaque fata laborat;

Nil tamen exemplo, nihil et sermone furores

Constituit caesos inter suo acinace Turcas.

Irruit extremum, vicinaque funerat Ense

Corpora; cum Getica Trax unus Arundine plenam

Allevians pharetram, Raptum de tergore lunat

Arcum, cumque caput Domini perstringere vellet,

Dejicit eximium telo frendente Caballum.

Lapsus equo magis Ense calet, persumque dolendo

Quadrupedem pedibus, totoque immobilis ardet

Corpore; nunc istum truncate; nunc vulnerat illum,

Sanguineis madet ipse Undis, quos praemia belli

Vulnera non parvo fecerunt gurgite fundi.

Interea eximiae fuso cum sanguine vires

Deseruere Virum; Socijque vel ardua mortis,

[Page 89]

Vel miseranda ferae subierunt vincula sortis

Postremum Geticis vincitur et ille catenis.

At cum Bistonium ductus fuit ante Tyrannum,

Hinc videt eximij lunata in cuspide Fratris

Cervicem ferri, caesi videt indeque nati

Dilectam faciem stillare recentia caris

Flumina ab ulceribus. Socios videt agmine longo

Terga catenato devinctos aere superbum

Ductari ante Ducem, victisque illudere totam

Barbariem, nec non jam occisa cadavera nasis

Exspoliare[?] suis, Justum ut concludere possint

Caesorum[?] numerum. Lacrymis ubi tristia multum

Labra humectavit, sic vincto orditur ab ore:

Barbare quid pateris tantorum ut origo malorum

Vivat Emericus; nos nos quia tanta virorum

Agmina perdidimus, Fratrem Jugulavimus, atque

Ad finem nato non denique parsimus ipsi,

Ense feri. Caput hos furias et tela meretur

Barbara. Crudeli subito me percute ferro,

Ut tibi[?] comissas qui conservare catervas

Nescijt, Odrysijs percussus vivere dextris

Nesciat, ut dignam temeraria praelia sumant

Mercedem. Dumplura loqui prohibetur ad antrum

Carceris ac paulo post primam ducitur Urbem,

Byzantinus ubi dictabat jura Tyrannus

Turciae[?], et Infestos spectabat ab aggere vasto

Christiadas. Longum jam construxere triumphum.

Ante alios faciebat iter Drancenius uni

Appodiatus equo, captivaque crura tenente

Fune ligabatur pedibus, tamen horrida vinctis

[Page 90]

Dextra soluta fuit, flectebat laevaque macrum

Quadrupedem; lumbos non cinxit Martius Ensis,

Non pharetra ad dorsum pennatave tela tremebant,

Custodes tenuere latus; turboque furentis

Militiae faustae cantabant carmina pugnae.

Sermones etiam miscebant inter amicos:

Quomodo nam geminos pellebat hic unicus hostes;

Hic hostile caput falcato ruperit Ense;

Ille reluctantem flammata grandine forti

Illyrium dejecit equo; quoque qualiter iste

Duxit Captivos ad equum tunc Pannonis artus;

Defendit qua parte suum Trax ille sodalem.

Dumque ita dinumerant repetita pericula vitae

Taedet Emericum ducendae in carcere vitae.

Fata per odrysiam caedem postrema requirens

Militis attremulum vicini comprimit Ensem;

Ultima quod captus fors insultaverit hosti

Praelia gesturus, Custodem vertice in uno

Momento privat; ruit ergo Carnea Turris

Insipientem animam tenebrosa ad Tartara ructans.

Infremuere Getae. Stupidos pars arripit arcus,

Pars hastas lateri, pars in cervice mucrones

Mergere tentabant, et saeve Pannonis altos

Castigare ausus; vetuit cum talibus iram

Bassa superveniens: Una non morte meretur

Iste perite furor. Socios quot cernet amatos

Ad stygios abijsse lacus, cum vixit in illis

Tot necibus miserum Drancenius ibit ad Orcum.

Hostiles est semper opus cumulare dolores,

Non celeri finire nece, ut nova Fabula averni,

[Page 91]

Sisiphus in Mundum redeat. Sic Barbarus inquit,

Atque catenatum jubet a Custode teneri.

Dranceni dum fata volunt licet exule vita

Vivito ad aeternos tandem scansure triumphos!

IDEA XXIII. Benedictus Vinkovics Illyrus.

Publicis in Hungaria comitijs vir Zelosissimus Benedictus Vinkovich Ecclesiae Zagrabiensis Praepositus[?] interfuit, quibus pariter cum plurima nobilium Haereticorum Pars interfuisset pravitatis suae in Regnis etiam Illyrici jactura fundamentum subitaneam de propaganda sua Heresi movet Quaestionem, cui cum fortissime Praepositus restitisset, haeretici ubi argumenta defecere verberibus vincendum rati pleno impetu in Virum integerrimum irruunt, crines, ac barbam evellunt, non tamen sperato successu, cum illi debitas temeritatis suae poenas dederint, hic vero Imberbis licet, gloriosus victor tamen domum redierit. Ratkay l.

Anguiferas vitiata comas, macieque scelesta

Terribilis, rabido praesentans crimina vultu

Tisiphone geminis comitata Sororibus Orco

[Page 92]

Erumpit, flammasque manu gerit igne micantes

Tartareo, sonat omne scelus, quaque horrida pergit

Omnia Cerbereo commiscet compita planctu:

Natum animat violare Patrem, strimulatque Parentes

In natos saevire suos; Fraterna duellis

Pectora confundit; dura cervice Maritos

Arcet ab Uxorum talamis, vicinaque prata

Vicinis certare facit, tecta ipsa Polorum

Infelix temerat (tantum scelus audet, amico

Cum sua successu vergunt mala) denique et ipsam

Christiadum turbare fidem, qua Pannone foeta

Terra jacet faustis incepit Passibus. Unum

Illyrium maculare flagrat, nam saepe recessit

Re infecta, puduitque suum non posse placere[?]

Illyrijs crimen, postremis viribus ambas

Admotura manus; Tria Regna sidelia se inter

Dividit et Socias: sibi destinat ipsa Croatos;

Dalmatiam saevae cedit sine Jure Megaerae,

Sclavonas Alecto. Quaerit moderamine quali

Intentum renovare queat? Fortasse potentes

Illyrij, et fausto prognatae sydere terrae

Hunniadum Proceres jurata negotia Regni

Tractabant; Docilesque Patres sermone Juventam

Jura sequi sine Marte jubent; compescere lites

Judicis arbitrio non saevis Ensibus; omnem

Vim prohibent, caedesque vetant, exesse rapinas

Demandant servare fidem, vitareque rixas.

Constituunt torvis poenas latronibus altas

Turpia ab Hunniacis arcentes crimina Regnis.

Vota volant seniora prius, quae grata Juventus,

[Page 93]

Nititur aut proprijs pariter firmare susurris;

Aut quidam, quibus est discors sententia verbis

Patrum obstant gravibus. Jam sol inceperat ortum

Linquere, et occasum propior spectare, recensque

Luna suos ad iter noctis stimulare Caballos,

Ungere et albicomum pallenti gurgite currum.

Ecce inopina venit rabidis onerata colubris,

Nox Acheronque feri quam progenuere Parentes

Ingenitos sparsura dolos cum utraque Sorore

Diva; per et cunctas discursans ordine sedes

Lumina Tartareis foede Squallentia bellis

Admovet, illorumque caput linguamque perurit

Quos pridem fidei novit jam erroribus actos.

Hique vel efrontis praecepta Scelesta Lutheri

Servabant, vel eos Calvini pessimus error

Effraeni nimium perversos lege tenebat.

Ingenti clamare sono mala dogmata pergunt

Haeretici; reliquisque refert sceleratior unus:

Turba, Patresque mei si non est Hungara tellus

Illyrio melior; quidquid spectemus in illa

Rex etiam Illyrijs, quae nos quoque jura tenemus,

Hi pariter servant. Fidei nos libera cuique

Dogmata per nostras spargi concessimus oras:

Hi tamen hoc renuunt, sed quo ignoramus iure?

Cum simus similes servandae par fit utrique

Libertas fidei. Nam quidquid in orbe coactum est

Sit quamvis Sanctum non est laudabile. Plura

Conantem Illyrici sacro sermone coercet

Praepositus; Sacrisque furit correptus ab iris

Ore simul, dextraque sonans: Sine perfide nostram

[Page 94]

Latro fidem, stygijs devotaque victima lymphis.

Siste sonum; Regum potius renovato statura;

Quam Regna Illyrici turpi confundito probro.

Nos prece contenti nostra sumus, ardua quamvis

Sit via, qua superae scanduntur limina sedis.

Illyrium negat omnem aliam, nisi quam Deus ipse

Constituit, sectam; summo quae paret in orbe

Pontifici; in Caelis sacro colit agmine Divos.

His animos addens scelerati facta Lutheri

Damnat, et haeroo fervente in pectore Zelo

Calvinum missis explodit ab ore cachinis.

Arma simul minitatur atrox defendere verbis

Si Patriam nequeat. Toto jubet ore per orbem

Chatolicam servare fidem, decretaque Regum.

Dumque per Haereticas audacia verba cohortes

Spargit, et emerita venerandus in ore senecta

Fervet adhuc, sacris resonantque palatia verbis.

Turba scelesta suas linquunt ex tempore sedes

In furijs confisa malis, ubi docta deesse

Verba vident, animare manus, violentaque circum

Incipiunt subitis extendere brachia pugnis,

Hisque sacrum violare Virum (mea musa stupeto,

Quid patitur Caelum, quantumque sit impius audax?)

Corripit ille comas dextra, quantumque prehendit

Tantundem evellit; quantum rapit alter, eidem

In manibus remanet tantum, jam verbere mentum

Quassant, et canos vastant sine lege capillos.

Ungue simul Barbam lacerant, lacerataque frusta

Conculcant pedibus; furit hic, furit ille, furitque

Tertius; et toto cuncti sacra pectora nisu

[Page 95]

Haeretici quatiunt. Sed fortior inde remansit

Praepositus; velutique feris dum quercina ventis

Machina turbatur, folia autumnalia tantum

Perdit, et inde Hyemem nudis cum corpore ramis

Fortior expectans ventos nihil horret inanes.

Est tua Dive Pater victoria nec tibi tantum

Calvi[?] Probri, quantum dedit illa decoris!

IDEA XXIV. Stephanus Scepusiensis Ungarus.

Ardentissimo inter Fridericum Romanorum Imperatorem, Mathiamque Corvinum Hungariae Regem bello dum infestis signis pars utraque in Pruchensi agro congreditur, Alemanni Superiores, Hungaros fundi ac Stephanum Scepusiensem in cautius suos in pugnam incitant capiunt; hic ubi duobus armatis Alemmanis inermis Custodiendus datur reliquis fugientes persequentibus: captata occasione e Custodis latere Ensem ex inopinato rapit; utrumque transfodit, ac elabitur. Bonfinius Decade 4. l. 6.

Caesareae vicere Aquilae, belloque rapaces

Extendere Ungues. Numerosa caterva quadrato

Ordine Pannonidum fusos populatur acervos.

Pars gerit arma; fugam pars carpsit, et obvia findit

[Page 96]

Aera teutonicis sortem praebentia dextris.

Ut celerem Stephanus vertebat rure caballum

Sistere magnanimo fugientia tergora cantu

Hunniadum tentans; Patrias hic vocibus iras

Increpat, et veteres memorans ex ordine vires

Pauca jubet multis opponi spicula telis:

Quo vestra ira ruit? quo praepete calce citatis

Terga dedistis equis? etiamnum vertere lora

Si modo primaevas servatis pectore flammas,

Teutonicam dextris etiamnum frangere molem,

Si redeunt animi, est tempus; contemnite magna

Corpora, et innumeras precor ah contemnite turbas.

Nonne minor Cervum comprendens ore molossus

Sistit, et aut medium lacerans grandi impete guttur

Enecat; aut post se currenti ture Patrono

Detinet, usque suum Venator sibilet arcum.

Nonne etiam gemini multos pepulere sagaces

Dumetis lepores? Ignoto forsitan hosti

Certatis? quoties vestris hic victus ab armis

Concidit? et pulchrae vobis per Bella Viennae

Atria marmoreis Cessit suffulta columnis.

Ah Socij per magna precor vos Tecta Tonantis.

Corvinos timidi non obfuscate Triumphos.

Cum vester Dux terga dabit, dicentque receptum

Classica, tunc fugite; ah turpe est in Marte furentem

Desernisse Ducem: cujus manus utraque bellat

Sic ait et toto dum sic in cautius errans

Praelio in hostiles agili mucrone catervas

Se modo convolvit; modo verbere, et Ense Sodales

Vertere fraena adigit; mox advolat undique turbo

[Page 97]

Teutonidum. Veluti petulans cum vertagus apros

Velicat ex quavis furioso parte latratu.

Tunc unum pecudes subito glomerantur in Orbem

Usque illum in medio capiunt: Sic Teuto duellum

Pannonis exosus numerosas conglobat iras

In medio Hunniacum circundans agmine multo

Heroem; nec segnis avet certare catervae;

Illum dum pedibus, manibus dum deijcit istum,

Hunc ferit, huic curvo transverberat illia ferro,

Saepe et mortales inimici fortiter ictus

Eludit gladio, per et obvia Teutonis arma

Quaerit iter sparso madidum jam sangvine. Quidam

Cum ruit a tergo; dumque Ensem a fronte rotaret

Incaute, Stephanus nec quid contingere posset

A dorso spectat; Germanis robora sylvis

Edita, frigenti [[?]]tritaque[?] sub Jove tandem

Corde manuque legit, dextramque hinc, inde sinistram

Disgregat; et totis collectum viribus Hunnum

Amplexus medio levat aere; postea in ipsam

Librat humum; reliqui fugientis fraena caballi

Sistunt, et Phrigio spoliant ferventia bisso

Tergora; pars pectus aurataque lora pyropis

Denudat, Frameam pars et fulgentia sceptri

Pondera surripiens animos vix ditat avaros,

Brachia pars vincit, tantamque in Castra furentes

Deportant praedam, reliquos pars Pannonas una

Persequitur; Germanos medius cum Teutonas inter

Armatos Stephanus sine acinace stabat inermis

Pannonicas plorando fugas. Alemanna superbi

Gens, et ad horrendae cui barbariora fuere

[Page 98]

Consilia, et veteres in bellica Jura dolores

Supplicium mortis rabioso postulat ore.

Interea renuente fames, quos aurea grati,

Et sitis argenti torsit. Timidum inter et haesit

Sperantem Pannon, quantumque Alemannicus illi

Rancor ab Austriacis veniens dabat inde timoris

Ruderibus; tantum spei alebant hinc magis aurea

Munera in hostiles ventura pecunia census.

Custodes alio mentes, et hiantia vertunt

Ora, Hunnus sortem se celso ex sydere nactum

Conspiciens, hostis qua vincla relaxet avari?

Et geminos gemina deploret morte Sodales?

Ad latus appensos Custodibus esse mucrones,

Incauteque videt servari; cum unus et alter

Verterunt alio stupidos sua funera sensus.

Tum bene vicini mordacibus unguibus Ensem

Comprimit; et strictum vagina detrahit; inque

Ventriculum Custodis agit, Germanus acerbam

Ejiciens per ventrem animam, tellure Cruentum

Corpus, et incautos moribundus projicit artus.

Caede recollectus socij ruit ocius alter

Denudans pariter longam sui acuminis artem.

Non arte, at Mavorte sciens confligere Pannon

Morte recente calens rubro praecordia ferro

Teutonis aggressus primaevo fallitur ictu.

Tum magis infrendens veluti Jovis impiger ales

Cum Lepus illius telo fallente fefellit

Impetum, in excelsum tunc se super aethera tollit,

Et ter, vel bis bis se gyrans, postea trudit

Fortius in timidum pecus augustalia Crura.

[Page 99]

Sic quoque Pannonicus rubicundae Cuspidis Heros

Fortius in medium Germani spicula cordis

Ingessit, caesoque alacer custode Mathiae

Regis inexhaustis se conjungendo triumphis

Incolumem et Patriae, et sibi se servavit Achillem.

Vincere sic novit felix audacia, sicque

Audax prosperitas victores funerat hostes.

Jam satis est cecinisse tuo Sacra Musa sub astro

Melpomene, leviora canam, cum tempus, et ipsa

Res petat, Odrysios nam postquam vicimus enses,

Pax ex parte redit; binis et frangitur unus

Jam pes carminibus; claudoque incedere gressu

Cogitur Aonias Erato Dea grata per alpes.

Christophorus Frangepanus Illyrus.

Maximiliani Caesaris cum Venetis acerrimum bellum gerentis Fidelissimus more Patrio Assecla Christophorus Comes de Frangepanibus ob sua merita, resque plaeclare contra Venetos gestas in eam apud Imperatorem devenerat aestimationem, ut eum universo Exercitui, quem in [p. 100] Carnis, Istria, ac Foro Julio habebat, praeposuerit; hic cum Altinatium fines, et saltuosa Carnorum perambularet ab Epirotis Equitibus Venetorum stipendia merentibus in Insidias praecipitatus non sine vulnere captus fuit. Sed cum a Venetis, quibus infensissimum hostem se praebuerat. nullis alijs conditionibus nisi pace cum Caesare facta, ac Captivis utrinque dimittendis libertatem recuperaturus videretur; Ejus Uxor virilis Ingenij mulier Venetias accersita in carcere eum muliebri veste induit, futili lino obvolvit; deceptisque Custodibus Venetis e carcere liberat.

Istvanfius l. 7.

Argumentum.
Frangepanus commemoratis suis quondam gestis, ac descripta breviter pugna, se victum,
                     duraeque traditum captivitati non habita sui dignitate queritur, libertatem pristinam
                     difficile se recuperaturum ingemiscens: Quare Uxorem tantarum miseriarum levamen Venetias
                     accersit, ac ab Ejus judicio, et plusquam Virili prudentia libertatem flagitat.
[Page 101]
Frangepanus Conjugi.Non peto sub tali Conjux dulcissima Caelo
Vivere te, quali fata maritus agit.
Ah meliora precor; mihi quod fortuna negavit
Perfida, eo in castis utere chara vijs.
Forte tibi prima haec portabit Epistola moestum
Nuncium, et egregij fata sinistra viri.
Si prima est, primos animi compesce dolores,
Si altera, sufficiat te doluisse prius.
Captivatus Ego; tu libera; Supplico, mecum 
Captivum [[?]]eneant[?] vincula prisca thorum.
Nescio num poteris miseros cognoscere versus?
Qualiter, et foede carmina scripta leges?
Non ego in aurato scripsi haec mihi crede cubili
Curvo in marmoreal poplite sede sedens.
Nec famuli nigrum mihi confecere liquorem;
Et mihi scribenti non micuere faces.
Haec nec ego mensae conscripsi nixus eburnae,
Et latus ad nostrum nemo minister erat.
Tramite nulla etenim procedit linea recto,
Saepia nec proprio nata colore madet.
Carcer erat Phrygio domus exornata tapere,
Terraque cum Saxo splendida sella fuit.
Foetor erat famulus, turpique putredine nati
Cum ranis angves serva caterva mihi
Saepia luminibus fusi lacrymantibus imbres
Non nisi biloso forte dolore viret.
Per rimam portae modicum immitentia sese
Lumina pro facibus crede fuere meis.
[Page 102]
Conjugis unus amor Socialia foedera mecum
Junxit, et est constans Squallida ad antra Comes.
Aula procul, procul omne decus, procul optima quondam
Tempora, militiae prospera gesta procul.
Priscus honor fausto mucrone viriliter auctus
Exulat; et mecum tempora prisca gemit.
Quondam ego Caesareas duxi feliciter alas,
Praefuit et multis millibus ista manus.
Istria cum Carnis, et Julia compita quondam
Sunt sunt Austriacum me Duce passa jugum.
Fecimus et Venetos nonnunquam horrere Leones,
Peximus, et flavas saepius ense jubas.
Saepe per horrendi nigricantia nubile Caeli,
Saepe per et placidum fecimus aequor iter.
AEolus o quoties nostram super aequore puppem
Vexavit; quoties favit et aura mihi!
O quoties rigidae crudelia tempora brumae,
Et Syrij passus fata caloris eram.
Fluctus, aequoreas repetita pericula rixas
Quot mea ter faustis Vela habuere notis
Non semel et placida certavi in littore sorte,
Per mare, per terram denique faustus eram.
Fortia quot validis disjeci moenia dextris?
Omnia Caesareis adjiciendo focis!
O quot ego Venetis spoliavi insignibus urbes!
Turribus Austriacas figere doctus aves.
O quot sub nostro capti gemuere mucrone!
Istaque quot domuit colla superba manus.
Quo mea signa sui quondam advenere carinis,
Aufugit subitis Passibus inde Leo.
[Page 103]
Vidit id e propria Venetus Dux urbe, Patresque
Cum populo, et Ponti denique vidit aqua 
Sed nihil ista juvant; horum meminisse doloris
Plus mihi, quam tetri carceris antra, parit.
Illa manus duras patitur modo vincta catenas,
Quae prius Austriacas fortiter auxit opes.
Ille vir in Vili est clausus jam carcere, quondam
Terra cui[?], et Venetum non satis aequor erat.
Haec sunt humanae communia ludicra sortis,
Ut videat miserum, divitem et una dies.
Nil stabile est; quidquid Caelum tegit, omnia Ventis
Portantur dubijs, certaque nulla mora est.
Vidimus in nitidis Titanem mane quadrigis
Splendida fulgenti lumina ferre Polo.
Vespere vel mediae sub tempus forte diei
Imber ab obscuro noxius ore ruit.
Vidimus (ah utinam siccis licuisset ocellis
Cernere) sub primo tempore saepe bonos.
Postea non multos postquam numeravimus annos,
(Haeu dolor, et lacrymae) vidimus esse malos,
Ex Jris Ciros Mundus facit; evehit inquam
Indignos, dignos saepe jacere sinit.
Experto tu crede Viro: Neptunia namque
Regna sub Austriacum dum paro ferre jugum.
Vix bene sollicitam magno pro principe puppem
Solvimus a fido littore fida cohors.
Nil nocet; aura fovet; Caelum silet; omnia Ponti
Numina sunt justae facta confecimus aequor,
Terra tamen nostrum perfida rupit iter.
[Page 104]
Arridente Polo pertingimus Istriam, et alpes
Carnorum celeri jam pede miles adit.
Ecce per obscuras ruit Epirota latebras;
Exque improviso meque meosque ferit.
Non sic non Scitici media de nocte latrones
Invadunt, peregre quos sua fata trahunt
Qualiter ille meos, et me nemus inter adortus
(Ah pudet incautum sic perijsse) fuit.
Nil tamen audaces scelus hoc timuere Sodales,
Asuetaeque armis nil timuere manus.
Ipse ego magnanimum nudavi in bella mucronem,
Et Ducis, et navi militis ora gerens.
Disposui geminas in primis cornibus alas,
Et media fortes fronte fuere Viri.
Agmen et egregios homines furibundus obibam
In bella extimulans ore manuque Viros.
Epirota suum contra ferventius agmen
Opposuit nostro militi, et arma Viris.
Et jam flammivomo confundimus aera nimbo,
Jamque strepunt vastis aera canora globis.
Jam Bellona iras repetitque reciproca Mavors
Fulmina. Vulneribus corpora lassa gemunt.
Huic truncatus apex, dextrae huic jacuere Retectae,
Iste per et medium vulnera pectus habet.
Dumque ita certatur nobisque arridet amicae
Sortis honor, valida pugnaque coepta manu
Innumero pauci tandem circumdamur hoste,
Caedimur a multo milite turba minor.
Terga fugae potior pars dat, pars altera pulchram
Pro turpi vita quaerit habere necem.
[Page 105]
Ipse stiti celeris fugientia lora Caballi
Ultima fortunae fata subire parans.
Quae solet audaces alias defendere, non me
Sors juvit nostris invida facta bonis.
Sisto (inquam) fugientis equi laxata timoris
Carbasa; in obversos irruo fortis equos.
Pallantes revocare studens exempla furoris
Illyrici in medijs hostibus unus ago.
Huic caput ense ferox a Saevo separo trunco;
Hic ictus nostra grandine verrit humum.
Ille manum amissam rubra quaerebat in alpe;
Hic laesum medio cum pede guttur habet.
Huic de fronte fluit cruor, alter at impete tantum
In terram nostro truditur; atque perit.
Unus turba fui; geminas tantum unicus alas
Constitui; in medio corpore et unus eram.
Signifer unus eram; Solus Capitaneus; ipse
Et Dux; et miles denique solus eram.
Unus eram, ferrata phalanx tamen arma rotanti
Primi cum requis hostibus unus eram.
Omnia quidquid amor Patriae cum Caesare jussit
Fecimus, et multis fregimus arma viris.
Quid tamen haec volumus nitidis extollere verbis?
Cum sit captivo nil nisi flere datum.
Quoque prius duris extabam fortior armis,
Hoc mihi majorem dat locus ipse metum.
Dumque diu pugno multo circumdor ab hoste,
Unus et in medijs hostibus arma roto.
Oppetere optabam potius, quam juncta catenis
Per Venetas captus brachia ferre plagas.
[Page 106]
Nullus at cunctis, quos signum hostile praeibat
Talis erat, nobis qui ultima fata daret.
Totus at ut vivum caperet me, inimicus habebat
Curam, magnanimae ne sit origo necis.
Quidquid et in votis primo a certamine habebat;
Id totum capto me duce saevus habet.
Nec tamen illaesus Venetam sum Ductus in urbem,
Queis me tergebam vela cruore rubent.
Quique meo dextras ingessit primus honori
Miles; adhuc totus sanguine forte madet.
Sic ego fortis homo Galeatas verticis iras
Deposui, et captus vulnera curo mea.
Forte brevi quidam tibi tristia nuncio dicet
De me, si fuerit saevior ira Ducis.
Et me non captum nosces, sed ab Ense peremptum,
Cum vitae et mortis jus habet ille meae.
Forsitan et primam quam cernes littore cimbam
Advehet indignis haec mea fata notis.
At forsan laetis tibi dicet vocibus: ille
Quem cupis ardenter vivere, vivit adhuc.
Mors incerta mihi est, vitae est incertior hora,
Hostis ad arbitrium cum mea fata fluant.
Crede mihi multi saeva formidine pleni
Huic misero capiti praeteriere dies.
Sive bibo, seu pauper edo, mihi nuncius aurem
Verberat, iratum qui ferat esse Ducem.
Dum quoque sollicitae mea sisto membra quieti,
Somnio de saevo juduce, deque nece.
Servus et obscuras si vult aperire fenestras,
Aut aliquis Custos se movet ante fores.
[Page 107]
Continuo vereor, tacitusque revolvo susurris:
Quae memor es nostri dulcis amica Vale.
Dumque ita conjunctis vivo, moriorque diebus
Tu nobis Conjunx altera vita dees.
Si possunt aliquid Captivi verba Mariti,
Flectitur et misero prospera amica Viro.
Adsis ah conjunx, adsis svavissima votis
Inter tot lacrymas saepe petita meis!
Sed tamen austere vitare pericula ponti
Noveris, atque una non preme morte duos.
Immitem Boream, madidum fuge fluctibus Austrum,
Et tua per lentas vela vehantur aquas.
Concedet nostro forsan Dux ista dolori
Ut te huc admittat quae mihi gaudium eris.
Et quia Captivis libertas laetior omni 
Esse solet dono, gratior atque fuga.
Te peto, quam quondam saepe exaudire petentem
Mos mihi erat, nostris esto medela malis.
Saepe etenim solvit vinctos, et foemina saepe
Temporibus priscis causa salutis erat.
Affectum spero, dubij licet inde resurgent
Effectus. Solita finio voce, Vale.

RESPONSORIA.
Conjunx Frangepano.Argumentum
Conjunx Frangepani Captivitatem Viri alias pro certo ignorasse, ex varijs tamen prognosticasse
                     [p. 108] se ait, eamque deplorando, divino tandem auxilio, suaeque sollicitudini confidens
                     brevi Virum libertati pristinae restituendum annuit illaesum interim torum servatura.
Littera de Veneto mihi carcere missa doloris
Participem fecit meque, domumque tui.
Non tamen intuitu violavit lumina primo;
Laetitiam nobis integra fila dabant.
Te quia per charam cognovi vivere dextram,
Certior ex scriptis anxia facta tuis.
Sed postquam laetis discerpsi stamina dextris,
Et legi nigras in tua fata notas.
Moesta diu flevi; laniavi pollice crines,
Et pressi teneras ungve furente genas.
Postque morae spacium longae stans fessa, madenti
Procubuit tandem corpus inane solo.
Pallida, nec veteri similis lacrymantia formae
Postea sangvineis tinximus ora notis.
Muriceas misero disjeci corpore vestes, 
Quas Tyrius roseo tinxit amore liquor.
Sedula tunc Nutrix famulis comitata duabus
Advolat; et presso fulta resurgo solo.
Ductaque ad immensum proprij penetrale Cubilis
Ponimus in viduo langvida membra toro.
Atque ubi sat lacrymis temeraria bella cruentis
Flevimus, et dulcis brachia vincta Viri.
[Page 109]
Sola ad me redij, modicumque audacior intra
Spem simul ac pavidum talia volvo metum:
Pars major nostri Veneto conclusa sub antro
Plorat; et Illyricas pars minor auget opes.
Vir jacet, et deflet male gesti praelia belli,
Uxor, et Excelso confidet alta toro.
Dum Magnus duras patitur cervice catenas, 
Illius, et proprio vivit amica Solo.
Ille gemit tenera cui quondam laeta Juventa
Corporis, ac animi candida jura dedi.
Et mihi blandisono risu bona fata trahuntur,
[[?]]ero[?], captivum nec scio quid sit onus?
Vir meus audaci curat quaesita furore
Vulnera, ego sano corpore sana feror.
Et vitae, et mortis non certus fata Maritus
Mutat, et expectat judicis arma feri.
Et Conjunx secura rubro spaciatur in ostro,
Illius et nullus verberat ora metus.
Quam modo dissimili ducuntur Tempora fato
Nostra! Vir et mulier quam modo dissimiles!
Nec mihi venturi false bona nuncio damni
Picca novi quiddam ter volitando dedit.
Nuper enim in girum Ter se volvendo Penates
Funesto strepitu Perculit illa tuos.
Tunc tacite timui, et de te nova pessima tandem
Ipsa meis animis suspiciosa dedi.
Postea vix ternos numeravi pallida Soles, 
Vixque ter e talamo corpus et ossa laevo.
Altera Cerbereo longe deformior Orco
Me magis horrorem fundere fecit avis.
[Page 110]
Totus atrox totusque nigris circumsitus alis.
Corvus in Excelsae vertice Turris adest
Utque, aderat, pedibus rostroque armatus adunco.
Cras, Cras, intorto turgidus ore canit.
Ter quoque quadratam circa circumvolat arcem,
Atque tuae tectum ter gravat ille domus.
Ipsa ego peltatas pro tunc imitata Sorores
Armavi molles telo animoque manus.
Atractumque manu rupi velociter arcum,
Et falsis dolui spicula jacta notis.
Non semel et laeva nulla motore reverses
Ingentes strepitus edidit aure sonus.
Tunc ego nutrici non falsis credula signis,
Dicebam: noster Vir male bella gerit.
Ille vel in saevis vitam jam finijt armis,
Aut captus Veneta ducitur ille rate.
Horum quidquid erit, superi servate benigni
Illum, ut adhuc nostro possit amore frui.
Si meminisse potes quando te in castra parares,
Monstrarant sortem qualia signa tuam.
Nonne? Ego dum Galeam capiti, parmamque lacertis,
Aptarem, forti cingerem et ense latus.
Oscula dumque tuis infixi Hymeneia labris,
Pallidus in toto corpore factus eras.
Et sonipes stabulo quando properantior ibat,
Concussit pedibus limina aperta suis.
Sponteque vagina tandem tuus excidit Ensis,
Dum mihi curvato pectore labra dares.
Haec et plura tui fuerant signacula fati,
Quando in procinctu castra fuere tua.
[Page 111]
Dicebam tacitis Uxor tibi amata susurris:
Vir si Consortem diligis, esto domi.
Ausa fui plenis quia nil tibi dicere verbis,
Suspirans silui, verbaque nulla tuli.
Attamen illa animis nostris suit una Voluntas,
Ut non bella tuis prosequerere modis.
Tu laetus validis onerasti fraena caballi
Ponderibus proprijs interiture dolis.
Nec nos destitimus violare madentia fletu
Lumina, et abscessu rupimus ora tuo.
Saepe reversus equo, fido solatus amore
Dixisti: Dominam non ita flere decet.
Sic flebunt Venerae Matres, queis auspice Caelo,
Et sorte audacem cras onerabo ratim.
Sic captiva phalanx positis in colla catenis,
Quae tibi post paucum temporis aera dabunt.
Sic mare, sic tellus Veneti sic ira Leonis
Demissis flebit fulmina nostra jubis.
Haec, et plura meum sistentia verba dolorem
Postremumque vale dicere promptus eras.
Nulla tamen nostro possunt medicamina cordi,
Quae mihi placarent pectoris ima, dari.
Insomnes viduo noctes circumsita lecto 
Duco, per et totam pergo dolore diem.
Non Pyramum Tisbe proprij bene prodiga fati
Flevit, ut in laeso tu mihi corde jaces.
Et merito veteris tribues mihi nomina Tisbes
Moerori accedet si quoque mucro meo.
Hunc quoque saepe meis intento infigere fibris,
Et nece moerores alleviare meos.
[Page 112]
Et Nyabes Saxum forsan fiemus, et alta
Arbore dependens mortua Phyllis ero.
Non mihi saepe tibi multum lacrymata peperci,
Ne tu Vir fato corriperere meo.
Ne gemina morerere manu; nec carceris inde
Ira tuos animos, hinc mea fata premant.
Tela meo abripui toties violenta dolori,
Queis volui vitas aebreviare duas.
Nunc tamen a tanto plorantes arceo dextras
Crimine, et in summo est spes mea posta Deo.
Qui potuit Solymae populos educere terris
AEgypti, et saevos vincere saepe Duces[?] 
Aliger illius ferrata ligamina Petri
Solvendo rupit carceris ore fores.
Ille meum solvet divina sorte Maritum;
Ille meis lacrymis alleviamen erit.
Hunc ego quotidie ad fumantes flebilis aras
Et thure, et lacrymis placo misella meis.
Nec mihi difficiles possum promittere Divos, 
Quippe datum quibus est solvere vincla reum.
Spes mea magna quidem est, sed spe mihi major origo
Sperandi, cum sit sydera, et ipse Deus.
Quo magis et nostra est oratio justior, illa
Hoc magis a supera sede petita feret.
Nam vidui possunt Caelum perfringere luctus, 
Mutuus et talami dissociatus amor.
Dij faciant caeptis ne foemina ludar ab altis,
Et ne sim misero prorsus nianis hero.
Foemineis etiam sunt quaedam viribus acta, 
Seu vetera inspicias, seu nova gesta solo.
[Page 113]
Assyrij mulier stravit mucrone Tyranni
In venere, et Baccho membra sopita Ducis.
Foemina non cautos vicit certamine Persas,
Et fecit Sciticos Marte vigere dolos.
Orbis et in cunctis celebravit Amazonas armis
Victrices semper Rure tulisse pedes.
Nonne Ariadna suum servavit Thesea, quando
Semi bovem Marti tradidit ille Virum.
Et Labyrinteis eduxit stamine gyris,
Sic ignoranti suppeditande viam.
Non ego Patrata vellem de caede referri
Judith, et in Venetum tela vibrare Ducem
Sufficeret nobis Ariadnae nomen habere
In patriam fauste te revehendo tuam.
Fomylis in justo nunquam cessabo furore
Te petere Illyrica per nova bella manu.
Fiet et a nobis, quod postera turba Virorum
Conjugibus poterit saepe referre suis.
Ingenium stimulat grandis vexatio molle,
Et mala condendis sunt medicina dolis.
Saepe ego conclusae nimium miserata cohortis
Optabam captis esse benigna meis.
Surrexi talamo media de nocte relicto
Linquendo tepidum te recubante torum.
Sum furata tuas a duro carcere claves,
Disrupi validas vindice clave fores.
Nunc hunc, nunc illum miseris succurrere docta
Dimisi, et dixi: sit tibi cura tui.
O modo si propriis possem succurrere fatis,
Alterius, quae olim grande levamen eram.
[Page 114]
Hostes quae quondam proprio de carcere vinctos
Ire suis feci munera dando vijs.
O utinam misero possem prodesse Marito,
Et capti possem solver vincla viri.
Non despero; dolos etiamnum texere novi,
Nequitiae veteris me meminisse scias.
Tantum sollicitae ne desint sydera menti;
Et fors speranti sit modo amica mihi.
Interea talamos quod servatura fideles
Sim, juro infernos per Phegetonta lacus.
Juro per talamum Jovis, et Junonis amoenae
Perque tuas juro dive Hyemenaee faces.
Per Venerem castam, castique Cupidinis arcus
Perque tuum juro gratia terna chorum.
Nemo quod e nostro lecto vivente marito
Efferet Impuros auspice fraude pedes.
Laeda in adulterijs ego non, sit prompta creandis
Constans Penelopes aemula dicar ego.
Quantumque illa suo fidei servavit Ulyssi,
Tantum ego Christophoro tendo tenere meo.
Necdum credo mihi Venetus tibi carcer ademit
Divorum sacra quod tibi lege datum est.
Interea laetis nunc utere chare diebus, 
Plenus et egregiae vivere perge spei.
Nil penses, praeter tua quod ventura sit Uxor,
Et finem cunctis impositura malis.
Scribere plura vetor, post paucum tempus ad aures
Plura loquar. solita finio voce vale.

Bancbanus Pannon.

Andreas (qui et Hyerosolimitanus dicitur) hujus nominis secundus Rex Hungariae, bello sacro implicitus, proprio Regno provisurus, eidem Bancbanum, vel (ut Ratkayus habet) Benko-Banum, spectatae fidelitatis, ac sapientiae virum praeficit: hic traditam sibi Regni summam forti animo ubi suscipit; Ecce Gertrudis Reginae Frater advolat, ut Sororem viri discessum graviter tolerantem consolaretur. Cum Regina Benko-Bani Uxor pudicitiae et pulchritudinis admirandae versabatur. Repente Fratrem Reginae, matronae amor incessit, Regina intellecto Fratris ardore, temeraria quadam commiseratione ducta tentato saepe sed frustra pudicissimo Matronae spiritu eam in Secretum conclave una cum Fratre solam occlusit, quae ubi violentam pudicitiae jacturam fecisset, Marito miseranda suum aperuit facimus in ultionem solicitans, quam vir postea coronata morte Paricida sceleratus ultus esse perhibetur. Idcirco ego illum non quia laudabile aliquid gessisset, sed quia Poesi materiam praebuisset, huc intraduxi. Bonfin. Decade 2. l. 7.

[Page 116]

Argumentum.
Conjunx Bancbano Foemineo ululatu, et lacrymis miseriam suam patefacit, seque invitam
                     tanto sceleri obstrinxisse perscribit, quare plus Reginam, quam ejus Fratrem incusans
                     virum ad ultionem incitat, ac tandem sibi mortem, ut honestiorem Virum rederet, obsecrat.
Conjunx Bancbano.Hanc Bancbane tibi vitioso Carmine chartam
Mittit adulterij crimine foeda manus.
Foeda manus, tali nec scribere digna Marito,
Est cui Pannonici credita summa soli.
Aspicis, ut lacrymis liquefacta litura profusis
Quaevis Indignum, quid notet, unde venit.
Ah utinam trifidis Caeli prius icta favillis,
Quae tanti est sceleris nuncia charta foret!
O utinam foedata manus prius ense perisset!
Scriberet Idaliae quam tibi facta Deae.
Agnoscisne tuae lacrymantia Conjugis ora
Chare Vir? ex scripto num tibi nota manus?
Nota quidem manus est, et erit tibi littera nota;
Ast erit ignotum, quod gerit illa scelus.
Est magnum, quod et Astra vetant, verique pudoris
Regula, natura, et denique castus Hyemen.
Nescio quid faciam? pudet irrevocabile factum
Scribere; fecisse est, quantus id ergo pudor.
[Page 117]
Si taceo, mihimet tacite vocor impia pellex;
Prodere si aggredior, tunc pudor ora negat.
Rumpe igitur fatale scelus, jam rumpe pudorem,
Oraque tartareo rumpe cremanda rogo.
Rupisti talamum; rupisti foedera amati
Conjugis, indignum jam quoque rumpe nefas.
Tene meum solum reputas Bancbane Maritum?
Solus cras quondam; sed modo et alter adest.
Regia quid pensas? qualem me reddidit aula, 
Est cui ab antiquo nobile stemma Lari.
Abs dubio nihil esse mali sperabis; at, o si
Vera forent, prima quae fore mente putas! 
Saepius augustam (dices) intravimus Aulam
Divisim, atque etiam saepius ambo simul.
Nulla tamen nostris sunt orta pericula rebus;
Hausimus at summo munera summa trono.
Quid majus sperare licet? dare Regia majus
Quid posset? sua quam Regna regenda dare.
Nos regimus; Regesque sumus; nec par erit ullus
Nobis; nec quoddam est jam mea dona super.
Nos horrent populi, sua quam cum Conjuge Regna
Quid nobis majus, Rex dare quaeso potest?
Falleris infelix, nimium tibi credis et ipsi
In simili; nihil est hic reputare boni.
Sordida sum pellex; quid enim tibi pluribus istud
Exagerem? paucis quando referre queo.
Nuper enim Regina scelus molita nefandum
Jusserat augustum me cito adire larem.
Ad Dominae mandata cito, velut Impia jussit,
[Adsum], nil sceleris stulta subesse putans.
[Page 118]
Adsum! sed primas utinam dum scandere scalas,
Caepi, evenisset rumpere turpe caput!
O utinam in medijs crudelia fata dedissent,
Haec mihi, quae gesto rumpere colla vijs.
Mortua nunc superis potius donare pudicum
Optassem talamum, quam mala gesta stigi.
O quanto melius quondam vixisse profari est
Castam, quam incastam vivere adusque modo!
Mors mihi perpetuae florentia nomina famae
Nunc caneret; scelerum turpia vita strepit.
Tuque velut castam decet intumulare maritam,
Fletibus ad tristem me sequerere rogum.
Forte sepulturae modo Vir mihi chare negares,
Accideret si me fata subire, locum.
Et mereor fateor nullam nisi Tartara sedem, 
Corporis ac animae vita quiescat ubi.
Adsum (inquam) Dominae jussis promptissima (qualis
Illa foret, quae non serva timeret Heram)
Frater, at heu Frater Dominae lacrymabile nomen!
Immensas lustrat forte Sororis opes.
Excedit nitido splendens Regina cubili;
Nescio quid texens? cur eat illa foras.
Nescia ego fraudis (quis namque putasset eandem
Talia moliri? quae Deus ipse vetat)
Sola ego cum Dominae fraterno sanguine juncto
Hospite, in occlusa sum violanda domo.
Ut clausas videt ille fores, subitaneus ardor 
Postposito caepit crimine habere Virum.
Ecce velut quiddam de me voliturus honesti
Accedens blandis protulit ista sonis:
[Page 119]
Res est fausta, cui potuit succedere, quidquid
Optat, et egregia qui bene Sorte volat.
Ast infaustus ego, sub sydere natus iniquae
Sortis, ut indignis me vehit illa rotis!
Divitias habeo; Dux sum; sed plurima desunt,
Si tuus a nobis est alienus amor.
Si redamor, nunquam Reginae crede Sorori,
Et toti Hungariae gratior hospes eram.
Non unum natura thorum servare fideli
Lege jubet, contra quam nihil ullus agit.
Turtur amat plures; plures formosa palumbes;
Et nec post unum candida balat ovis.
Nec Bancbanus amat te solam, credito, nota est
Vita tui nobis nequitiosa viri.
Ardeo te solam; nec enim mihi charior ulla est
Inter lucentis Solis utramque Domum.
Ut loquitur, castis turpissima basia labris
Frigere conatus plura scelesta vomit.
His ego successis animis, ut pulvis ab igne,
Et simul irata, et tristis abire paro.
Ille tamen remoratur iter, dextramque prehendens
Egregiam valido sistit amore viam.
Haec ego respondi: licitis cui sors bona rebus
Servit, is est felix; sed bona ficta nocent.
Saepe Poli Mundo tantum minus esse faventes
Apparent, illi cum feriendo favent.
Vera nec est opibus fortuna putanda, nec ille est,
Felix, qui multum Marte vel arte potest.
Non ego te cupio, tantum mihi sufficit unus, 
Qui regit Hungariae jam sine Rege solum.
[Page 120]
Non est hospitio dignus, qui turpia quaerit,
Quique pudicitiae foeda pericla struit.
Cur homines ratione forent (dic quaeso) repleti,
Si faceret, quidquid bestia quaeque facit.
Omne malum natura vetat; sed crede malorum
Maximum adulterium est; nunquid id ergo vetat.
Quid mihi vis Bancbanum denigrare pudicum?
Mentiris Dominum talia amare meum.
Ardes, ah aliter foedas extingve favillas,
Terreat a tanto te Deus ipse malo.
Plura loquor: Grandis namque est victoria, crede,
Garrula si mulier vincitur ore viri.
Dumque vagis illi verbis concerto; faventi
Sydere sum victrix semper in ore meo.
Ast ubi res dextris, validisque in bella lacertis
Caepit agi; victas do spoliata manus.
Succubui, turpi quando me robore tandem
Vicit, et emeritas cepit adulter opes.
Solamen mihi grande foret; truncata mucrone
Si prius illius, quam violata, forem.
Restitimus, quantum lacrymae nostra arma profusae, 
Ungves, et dentes huic potuere malo.
Ille fuit duros doctus librare lacertos;
Nectere ego semper stamina docta fui.
Ille feris juvenes vires exercuit armis;
Prima mihi tribuit nil nisi flere dies.
Ille graves gestare arcus, centenaque scivit
Tela, ego pro ferro fila rotare scio.
Ille assvevit equos regere, et laxare feroces;
Me non cognovit saepe sciurus heram.
[Page 121]
Ille canes Lepori celeres, aproque molossos
Misit, quid multis? Foemina ego, is vir erat.
Vicit, et ut victam talami pia numina casti
Me sensere; malis indoluere meis.
Castus amor pharetram lacrymis, et planctibus ora
Fregit, et in rubras saevijt ungve genas.
Divus Hymen taedas invertit, et igne sopito
Luminibus fuso dilluit amne faces.
Et Lucina suos fertur laniasse capillos,
Oraque robusta dilacerasse manu.
Vestalesque Deae ferientes pectora pugnis
Fleverunt nostrum jam perijsse rogum.
Cujus et aeterno floret concordia nexu,
Avertit vultus gratia terna suos.
Caecus at e contra puer ex truxisse triumphos
Dicitur, et cunctis prosiluisse locis.
Foeda Venus turpes ornavit murice malas
Vecta triumphali per sua Regna rota.
Bacchatasque ferunt longo post tempore Bacchas,
Signaque laetitiae styx dedit ampla suae.
Nempe: Polus tristatur, ubi mala grandia fiunt,
Tartarus et facto crimine laetus ovat.
Hoc pateris Bancbane nefas? siccisque tueri
Luminibus foedae Conjugis acta potes?
Vagina necdum Mavortius evolat ensis,
Turpia, qui pravae crimina plectat herae.
Securusne solo sceleratus Adulter in isto
Vivet? et in proprios ibit inultus agros?
Ah talamos vir chare tuos ulciscere! supplex 
Per styga, Cocytum, perque Acheronta rogo.
[Page 122]
Dic quoties fueris gravibus lassatus in armis, 
Si Geta Pannonicis arma rotavit agris.
Id fac, quod faceres, Sciticis si vincta catenis
Ultorem tanti te peterem ipsa mali.
Si rapit hostis opes ferro praecingere lumbos
Nosti, et ferventi tunc aput aere riget
Quid tempto facies quem dempsit adulter honore?
Authorem nunquid criminis arma petent?
Nil timeas: Dominam, quo non est justior alter
Talia Rex juste fata subiisse feret.
Et quivis dicet, justis quod adulter ab armis
Pertulerit sceleris praemia digna sui.
Si gladio nostrae disrumpes stamina vitae,
Nulla sibi quidquam tollere jura queunt.
Vibra igitur chalibem, foedo caput excute trunco
Conjugis, aut gladio pectoris ima seca.
Justitiae cultor celebri celebrabere facto,
Pristinus et nostra morte redibit honor.
Ure, seca, torque, lacera, quaecunque placebit,
Invenias sceleri fata cruenta meo.
Ne tibi quae fueram quondam rosa dicta, Leprosa, 
Et ne pro viola post violata ferar.
Atque ubi jam trudes animam sub tartara nostram,
Hasce sepulchrali in marmore pone notas:
Hic occisa jacet proprij mucrone Mariti
Uxor adulterij sordida labe sui.
Qui legis hoc crimen, subito indignare Viator, 
Dic quoque: ubi meruit foeda, quiescat ibi.
Hoc erat ingenue tibi quod dilecte fateri
Vir volui. si sum dicere digna, Vale.

[Page 123]

RESPONSORIA. 
Bancbanus Conjugi.Argumentum.
Bancbanus simulato dolore consolatur conjugem; pristinum etiam imposterum amorem duraturum,
                     eamque non adulteram, quia ad hoc adactam vocandam asserens ultionem de tanti sceleris
                     Authoribus brevi a se sumendam adpromittit.
Qualemcunque cupis, precor hanc tibi chara Salutem
Uxor, et in fatis duret ut illa bonis.
Legimus heu tristi foedatam pollice chartam,
Et lacrymis scriptas cepimus aure notas.
Legimus, et quantum Socij petiere dolores,
Propria lamentis junximus ora tuis.
Non, quia Conjugij talamos violavit adulter,
Aut quia Reginae crimina foeda jaces.
Haec mala non possunt lacrymis confundere fortis
Ora Viri; fletus altera causa mei est.
Uno nempe loco quia nos remoramur amantes;
Vivimus atque uno pectora corde duo.
Unus quiquid amat, cupit, et vult, quidquid et optat,
Alter id indubie vult, cupit, optat, amat.
Mens eadem nobis, nobis Eademque voluntas,
Vivere Res eadem, res eademque mori.
[Page 124]
Corpore sit Sciticis licet unus montibus; alter
Colligat Hyblaeis florida dona focis.
Mente simul, simul, et sortis nigra vela sinistrae
Unus dum luget, luget et alter amans.
Tut amen inceptos Conjunx dilecta dolores
Tempera, ego lacrymas sic satiabo meas.
Foeda sed indigni sceleris mens conscia forsan
Non sinit interna pectora pace frui.
Non est hoc crimen, quod quis patravit ad actus,
Et sine consensus crimine quod quis agit.
Libera mens homini est, quae si non peccat, amoris
Illiciti nunquam, crimine notus erit.
Nec Deus aethereis detrudit sedibus Umbras,
Corpora quod multis sint onerata malis.
Libera mens pravos quia sed consensit ad actus,
Uritur aeternis corpus, et Umbra Rogis.
Corpora, et externi si peccant vultibus actus,
In mundo exiguus non sceleratus erit:
Rex erit aspectu semper mihi crede superbus;
AEconomus dives, quivis avarus erit.
Iratus Bellator erit; nonne invidus omnis
Dicetur? Sortis quem mala fata vehunt.
Infirmus piger est; potator habebitur ille, 
Qui sitis; et pulcher luxuriosus erit.
Argenti quem vincla ligant, aparet in orbe
Largus, et ingenti hunc aere carere putant.
Rusticus e contra: sub vili saepe lacerna
Ocultat tumidas ambitionis opes.
Bella gerens verbis jactator, saepe nec Ensem
Nec Clypeum in manibus novit habere suis.
[Page 125]
Mellea propinat pulchris, qui pocula verbis, 
Invidus est animo mille venena coquens.
Corpus et in cunctis templum licet incolet horis,
Crimine desidiae mens animusque tabet.
Publica vitrellum quem vix consumer mensa
Cernit, privatim pocula magna bibit.
Turpis et obtutu veneres odisse videtur,
Esto sit hoc turpi mens onerata malo.
Pardus ovem simulat mansvetam, turtura vultur,
Pelle et in agnina foetidus hircus olet.
Tigridis exuvias ignarus gestat asellus, 
Setosa lepus est in cute saevus aper.
Sic est: externos nunquam quis judicet actus,
Quae bona vel mala sunt, mens ea semper agit.
Tu quoque adulterio talamos si pura priores
Mens servat, non es commaculata tuo.
Atque hoc crede mihi scelus est virtutis imago,
In vita quod quid mente animoque patrat.
Martia qui nunquam tentavit praelia, quique 
Perpetuo propria tempore in aede manet.
Vulnera non horret, nec ad arma vocantia quidquam
AEra stupet; vitae nulla pericla facit.
Vincimus ut vivi, morientes vincimus aeque;
Nulla queunt animos vincere fata feros.
Vos ego Romuleae testor modo marmora terrae,
In quibus heroum vita per acta viret.
Vosque triumphales felicia signa quadrigas,
Quae Patrios vivos ducitis ante Deos.
Praemia bellator, qui vincit magna meretur,
Seu vivendo ferit, seu moriendo cadit.
[Page 126]
Multum est in medijs jactari fluctibus, et jam
Immensas Ponto non maduisse manus.
Ingentes nec parva foret res ire per ignes,
Et tamen illaesos inde tulisse pedes.
Tu quoque non parva mundum virtute replesti,
Corpore si laeso mens tua prisca manet.
Victa jaces, non victa tamen, victoria foelix
Te penes est, victus turpis adulter erat.
Ille animo turpes concepit perfidus ignes, 
Atque suo expleta est corpore coepta Venus.
Tu licet imbellis palmam concedere adacta es, 
Corporis, est animi gloria pura tui, 
Utraque pars illum stygias damnabit ad undas,
Illius ut nostro vita mucrone ruit.
Tu meliore tui stellatos parte penates
Tangis, et aethereis es venerata Dijs.
Inter oves primam merita est dilecta coronam,
Utque tuae in reliquis sint in amore rosae.
Namque animae corpus, non corporis illa sequetur
Omnia cum fuerint corpora viva, locum.
Non Dominus servat, servus sed in omnibus illi,
Quo pergit passu concomitante subest.
Nec post fata Umbram corpus fortasse sequentur:
Pars post majorem cogitur ire minor.
Vana quid at scribis casti mihi somnia amoris
Luctus, et turpis gaudia magna Deae.
Non puto flebilibus Juvenem plorasse querellis
Hoc scelus, aut ternum fors doluisse chorum.
Sique venus forsan ridentia gaudia primo
Intuitu misit, risit et Orcus atrox.
[Page 127]
Post ubi te castam senserunt vivere; purae
Mentis et effigiem forte sciere tuae.
Gaudia sunt luctus, lacrymae fucata supellex
Et niger est ardens purpura facta color.
Ad solitos gemitus rediere ignita Tonantis
Atria Tartarei, Cerbereusque Charon.
Caecus et arma puer confregit, inania postquam
Rescivit falsis spicula jacta notis.
Arrisit Lucina tuae castissima menti,
Applausitque tuis luctibus almus amor.
Sensit Hymen solitis cor prosiluisse theatris,
Ut fuit illi animi gratia nota tui.
Tuque quot amissi suspiria corporis ore
Misisti, accendit tot Deus ille faces.
Forsan at et nostros defles cessasse favores,
Et veterem graviter fers abijsse fidem.
Falsa putas: superi quod conjunxere, scelestus
Crede mihi nunquam dividet ullus homo.
Suspicione vaca, nam non constructa Hymenaei, 
In glacie fragili foedera sacra jacent.
Non est Conjugium sicci flos credito foeni,
Flante quod abripitur quovis in Astra noto.
Nubere nec tantum fluxo est in amore jocari,
Mutari decies quem videt una dies.
Et nec amicitiae sunt haec figmenta futurae,
Quando Maritali est cum fide junctus hymen.
Hunc, hunc nulla queunt Saevae nisi spicula mortis,
Abripere ex animis, pectoribusque pijs.
Sors ligat una duos, seu sit prosperrima, sive
Pessima, nec quidquam est, quod sibi obesse videt.
[Page 128]
Tu mihi tu chara es, peream si pristinus ardor
Non viget in nostro pectore semper adhuc.
Testor agros superum, stollaeque ligantia sacrae
Vincula, quod veteri tota in amore manes.
Quoque tua ex tanto mens est certamine victrix
Purior, hoc animo charior ipsa meo es.
Nec scelus esse potest, quod te mihi chara sodalis
Redderet inviso posse manere toro.
Si mihi Lernaei funesta venena piacli
In pulchro offerres oblita melle vitro.
Dona vel insanae misisses Phasidos, igne
A quibus AEsonidis nupta cremata fuit.
Deianira tuum mea si mihi mitteret Uxor
Munus, magnanimae quod fuit ansa necis.
Non ego vindictam, justasque ferociter iras
Exererem, quamvis grande sit istud opus.
Occultata favo Lernaei toxica monstri
Non sibi ego soli sumere crede darem.
Munera Medaeae tantum non tangere vellem
Dextris, nec vindex criminis ipse forem.
Non ego Nessaeo medicata sangvine veste
Mandarem corpus te maculare tuum.
Tantum praeteritos deflerem uxoris amores,
Restitui veteri niterer atque bono.
Nil timeas, nil: non scelus hoc transibit inultum,
Sentiet iratam Regia tota manum.
Arma mihi et virtus multo certamine parta
Adjecta Hungariae regna regenda dedit.
Et nisi nostra sacro bene Regi nota fuisset
Virtus, non nobis talia Jura forent.
[Page 129]
Justitiam celebrare, domi Rex jussit, ut ipse
Inclyta securus stringeret arma foris.
Munere dignus eram tanto, nec dignior ullus
Inter Regnicolas hoc fuit Officio.
Quid facerem reliquis, mihi quod si injurius essem
A me justitiam si quis, habere volet.
Si quis confractis nocturno tempore portis
Vicinam spoliet tecta opulenta domum.
Vel si quis furtim Domino ignorante superbas
Invitoque simul clam cito portet opes.
Transfuga si vires armorum proderet, aut si
Regia Majestas laesa per arma foret.
Turca manet tacitos, rota apertos saeva latrones,
Perfidus et sinit transfuga fata sude.
Et Majestatis laesae reus, Ense nefandum
Verticem, et infidas perdit jure manus.
Et solitas sceleri poenas vitabit adulter?
Majus Adulterio hoc crimen in orbe foret.
Nec me Reginae latet immoderata libido,
Pro meritis tantum quae licet ense nefas.
Qui scalas furi praestat, quibus ille Penates
Scanderet, ut Dominis auferat aera Domus.
Fur est, et solitos patria de lege dolores
Sustinet, ac tandem fune necatus abit.
Qui talamos violare juvat, nonne ergo et Adulter
Est, et cum vita huic perditur omnis honor.
Non ter purpureum Phoebus circumvehet axem,
Cum mea erit turpi sangvine rubra manus.
Comes ulciscar chara, atque ulciscar honorem,
Ulciscar talamos taedigerumque Deum.
[Page 130]
Esto Justitiae pro Numine postea centum
Regis ab Imperio funera saeva feram.
His te perlectis cupio deponere luctus;
Tristitijs pulsis atque valere bene.
Phoebus et attonitae dudum irrisere Camoenae
A me non doctis praelia scripta modis.
Risit Hymen Elegos, et amor mea carmina risit;
Fabulaque Aonio cognita monte sumus.
Riderent utinam nos prosperiora canentes
Fata semel raptos non habitura Viros.
Phoebus erit moestus, scissis mea Musa capillis
Ibit, Hymen taedas franget, amorque faces.
Illyrij Hungariae geminorum morte Virorum
Naturae ad nostrum spes titubabit opus.

Stephanus Pattattics Illyrus.Recenti memoria ad Essekinum ante Praesidij portam non una propriam vindicans mortem
                     gloriose Occubuit.
[Page 131]
Taxus, et indigni jam langvidiora Cupressi
Tempora, in Illyricos invitant carmina campos
Maturas visura neces; Spectacula nec me
Vana, vel imbellis fallunt ludibria Morphei.
Sentio fatales circum strepuisse susurros
Mortalis litui, pompamque ex ordine cerno
Funeream. Locus est ubi nulla volucris amoenum
Irrequieta sonum laeto unquam prodidit ore;
Nullus ager fruges generavit, pocula vitis
Nulla putrescenti complevit viscere; nullus
Sibilus aeolidum petulantia morsicat astra.
Cuncta sed horrendo Squallem penetralia planctu,
Mortiferas circum praesentantesque figures
Nil nisi flebilibus vanas ululatibus auras
Sollicitant. Medio flagrat Rogus excitus agro,
Qualis in Argiva quondam tellure flagrabat,
Hector cum caecas se conjecisset ad umbras;
Artemisa suo vel qualem struxit in arce
Mausolo, cineres dum in dulcia fercla pararet.
Atque Maritales in se deponeret artus.
Armiger impavidi dextra de parte Gradivi
Squallida difracti aspiciebat acumina ferri.
Ad laevam jacuit vacua urna cavaeque revinctum
Flabellum palae, medio thorus altus in ipso
Sangvineis tepidus guttis; mappalia pullum
Atratumque dabant siparia lata dolorem.
Miles inermis adest talamo resupinus in alto
Vulnera, et audaces spirans de pectore ronchos,
Pectora vulnus habens quinum, per et illia saeva
Transfixus quercu spargens terebrata cruorem.
[Page 132]
Miles adest Patria decus, et spes prima Juventae
Clarus avis, atavis, se at multo clarior ipso.
Ad caput illius solio pullatus adhaeret
Mars Pater, et nigro caput obvelatus amictu
Ante pedes fractum lacrymosis aspicit Ensem
Luminibus; quercumque videns in frusta bis octo
Disjectam moestus pariter sine plausibus adstat
Fronde ligatus equus ferrumque rubigine tristi
Consumptum mandens pedibus, nasoque gementem
Verret humum. Mavors rudes sine lege capillos
Interea lacerat, scissamque in pectore vestem
Saepe loqui tentans iterum discerpit, et alto
Pectore plangentis mittens suspiria cordis
Jam caput illidit Muro, jam frontis atrocem
Planitiem temerat, malas modo carpit, et omne
Exequitur moeroris opus; cum dicere quiddam
Conatus lacrymis, iterumque lacrymantia retentus
Suspendit linguam, tandem lacrymantia tergens
Lumina, magnanimum solvens Deus ipse dolorem
Incipit hos moestis Elegos depromere labris:
Fundite magnanimos mea lumina fundite rivos,
AEthereas inter lumina prima faces.
In viridi multum sudastis saepe furore, 
Atque venenatas saepe dedistis aquas.
Purpureas etiam commixto sanguine lymphas
Bellicrepis olim fuderat ira notis.
Indultum satis est irae, satis estque furori,
Prae rabie Multum fletibus estque datum.
[Page 133]
Ergo sit ah misero quod flagrat habere dolori;
Nec minus ille animis quam nocet ira feris.
Flere licet molles deceat tantummodo Matres,
Lacryma foeminei sitque doloris opus.
No stamen ad tantam fiemus foemina mortem,
Luminibus Mater, corde erimusque Pater.
Ridebunt superi, primusque explodet in Astris
Jupiter imbellem me, lacrymasque meas.
Ad Pelagi fletus nostri properantior Undas,
Et stygias etiam fama volabit aquas.
Famosum faciet mihi doctus Apollo libellum,
Illius et titulus lacryma Martis erit.
Si Pieri soboles Musis certare videres, 
Concinat egregium, quae mage turba melos.
Non jam centimanum canerent fera bella Gygantum,
Atque lacessitos per juga magna Polos.
Non Cererem, aut domitos de Bacchi tigribus Indos,
Non Pyramum, aut summi furta pudenda Dei.
Lydia Palladijs sua si conferret Arachnes
Stamina in ingenium pernitiosa suum.
Non jam dispositis per bissina lintea filis
Necteret auratos docta Minerva Deos.
Rapta Europa Jovi, aut atro Proserpina Divo.
Moeoniae non jam virginis esset opus.
Castalides moestae canerent me, Pyeridesque
Atrocem canerent illacrymasse Deum.
Hos tristes oculos, foedataque fletibus ora,
Pingeret in Tyrijs pollice Pallas aquis.
Hic color audaces, quo nunc vestivimus armos
Staret Arachneae pictus ab ungve volae.
[Page 134]
Hoc lugubre caput, sparsi per colla capilli
Detraherent pinnas, cruraque longa darent.
Exuimus jam saepe Deum, privataque saepe
Viscera, et affectus sunt Dominata mihi.
Jam semel e torvo mollis, de Marte Cupido
Factus in Idaliae lusimus ore Deae.
Lusimus, et tacitos captare volentibus ignes
Phoebeae obfuerant lumina clara facis.
Notior in toto nec pro tunc fabula Caelo
Ista; quod venerem Mars adamavit erat.
Est commune Dijs, hoc quod capiantur amore:
Ex superis ego non primus amator eram:
Nonne prior Daphnen Phoebus dilexit, et almae
Jupiter Europae raptor iniquus erat.
Spretus Apollo fuit, taurum se finxerat alter,
Is nullo, pauco hic tempore amare potens.
Non nos barbaricos in Ciprida strinximus Enses, 
Annuat ut nostris illa coacta rogis.
Non etiam Tigridem, simulavimus atque Leonem
In Geticas sylvas ut raperemus eam.
Sed tantum puro commisimus omnia amori;
Captus eram flammis illius, illa meis.
Nec postremus ero, pennata cuspide blandus
Indigetes inter cui nocuisset amor.
Alcides post me muliebri percitus aestu
Milite de forti foemina factus erat.
Fortibus Oechaliam quondam subjecerat armis;
Praeda sed Oechaliae virginis ipse fuit.
Deposuit clavam, Nemeique insigne triumphi
Invisum pro tunc tergore traxit onus.
[Page 135]
Assumendo colum lanam tractavit Jales
Ante pedes, Dominae captus amore suae.
Interea teneros oneravit amica lacertos
Getulae fulvo pelle colore ferae.
Armavit molles clava dominante vago Orbi
(O Dij quam pulchra est ista figura!) manus.
Jupiter abripuit Ganymedem in sydera post me,
Et sibi Caelestes fundere jussit aquas.
Post me praeda vago cessit Polyphaemus amoris,
Ambiit amplexus cum Galatea tuos.
Arsit et Aonius post me Deus, arsit et ipse
Nuncius Astrorum, Tartareusque Pater.
Non igitur me arsisse pudet, communis iniquam
Virtutis speciem si malus error habet.
Sed flevisse pudor, lacrymasque dedisse doloris
Ingens est, etiam quid muliebre sapit.
Ah sapiat quidcunque sapit, mihi flere decorum est!
Et saevo madidas ungve ferire genas.
Sique mihi tantus lacrymarum profluet imber, 
Istius quantus militis ardor erat.
Avertant superi; lacrymis moreremur in ipsis
Crescenti ex oculis praeda futura mari.
Cumque vagas inter volitaret spiritus auras,
Exciperent corpus littora nulla meum.
Nam quodcunque solum satyri, quodcunque Napaeae,
Et genus humanum quodquod in orbe colit.
Quas terra fruges vigilans depromit Arator,
Et quamcunque ferit fossor acerbus humum.
Quas dat terra herbas, nemora, et quas aspera frondes
Quas generant montes pondera summa petras.
[Page 136]
Mersa forent lacrymis terrena hoc omnia nostris,
Atque maris tanti sidera ripa forent.
AEquor cum fluvijs alias perquirere ripas
Deberent nostro prosiliente mari.
Tunc Bellona Thetis, Mars tunc Neptunus, et altum
Regia, tunc scopuli castra furorque forent.
Mucro tridens esset; caput et flavsceret herbis
Pro galea; et forti milite Ventus atrox.
Plus dico: et veteres renovarem foedere rupto
Caelicolum atque hominum, Deucalionis aquas.
Non essem, qui sum, novus at fortassis et Acis
Infausto fierem nomine totus aqua.
Difluerem totus veluti Chalydonius amnis
In lucta, Herculea difluus arte fuit.
Sic me sacra juvet Mater, quae fratre marito
Gaudet, et aethereas, quae praeit una Deas.
Patria sic tellus, quibus et nutritus in oris
Sum, sic natali Tracia clara meo.
Sic mihi dispositae pugnent feliciter alae,
Sic quassata mihi moenia glande ruant.
Sic ducam turbas sic ferrea spicula vibrem,
Si mihi in adversum pergat arundo caput.
Invideo vobis mortalia pectora sortem,
Queis semel est vita cedere posse datum.
Vos melior fortuna vehit, quibus unica vitam
Mors rapit, innumeris eximit atque malis.
Nos semper vitam pejorem morte tenemus,
Quae quando nocuit, plus nocet illa, nihil.
Est mors aeterni genus immortale doloris,
AEterni moeror funeris estque genus.
[Page 137]
Ah piget esse Deum, piget et non tela doloris
Saepius optata posse fovere nece.
Fortunatus erat Pyramus, quoque prospera Tysbe,
Queis simul in fatis morsque, dolorque fuit.
O felix Niobe! quae funera saeva suorum
Cum doluit, subito est foemina facta lapis.
Postea mil flevit (quid namque immobile saxum
Fleret? et in madidis desijt esse genis.
Nos bene nec morimur, nec vivimus. aethera Divis
Quo prosunt alijs, hoc nocuere mihi.
Cur superis lugere datum est? libitina doloris
Perpetui si non ter minus esse potest.
Ergo Jaces mea vita jaces spes una tuorum,
Totius Illyrici et Gloria prima soli
Ah decus illud ubi? quod prima saeve Juventa
Prodigus in Patriam perdis amice tuam?
Dextra ubi? barbarico, quae vix ter bisve cruore
Sparsa immaturam fecit in Astra viam.
Vultus ubi? et roseis residens Cypris alma labellis?
Ingens aethaereae fertilitatis opus?
Frons ubi marmoreas splendore imitata columnas?
Et roseae veneris munera bina genae.
Lumina, (sed falsis ea nomino lumina verbis,
Nam sunt Tyndaridum pignora Martis) ubi?
Debueras in fauste mori. Sed quando? Senecta,
Tingeret emeritum cum nive cana caput.
Tunc ego nec lacrymis oculos, nec Tempora dextris
Impeterem, et viduus crede dolore forem.
Nam cum fata suo procedunt ordine, tantum
Dicimus in fatis hoc fuit ante suis.
[Page 138]
At cito primaevam cum mors inopina Juventam
Abstulit, et Juvenem portat ab orbe Virum.
Hic dolor est justus, lacrymas hic fundere justum est, 
Hic decet et tepidas tendere in astra manus.
Ast etiam superis aliquid juvenile sacrandum est,
Primitias terrae flagrat habere Polus.
Non bene distortis obliquo tramite gyris
Fumus ab antiqua victima in astra ruit.
Nec bene cum macra est vix solis ossibus haerens
Ante aras Divum caesa Juvenca cadit.
Et vetus ipsa suo si concidit hostia fato,
Exigui in Caelis pondus honoris habet.
Sed bene si memini, perit illa, quilibet arte,
Quam mage prae reliquis se retinere putat.
Navita devictis toties feliciter Euris, 
Et conculcato puppe furente mari.
Praeda fit aequorei tandem semel ille furoris,
Haeret in ignotae littore Typhis aquae.
Venator vastas qui permeat undique sylvas,
Et necat emissa cuspide saevus apros.
Unius perit ore ferae, perit ore molossi.
Actaeon proprii concidit ore canis.
Ensifer Ense ferit; flammis cui in ignibus ars est;
Mortuus in medio est saepe viator agro.
Sic perijt primis miles modo noster in armis,
Cui nihil audaci majus honore fuit.
Attamen indomitum quia refraenare dolorem
Juste aliud suadens mens animusque nequit.
Lugendus merito est aeternis fletibus atque ut
Cuncta dolore pio tempora Martis eant.
[Page 139]
Ibunt, et quoniam vitae est mihi finis ademptus,
Tristitia est finem non habitura suum.
Sic ego testor opes superum, Clypeataque testor
Robora, et Herculeas fulmina bina manus.
At vos Illyrica nascens tellure Juventa
Flete meum, et vestrum Marte gemente Virum.
Discite velle mori Patriae, quae sola Virorum
Mors est magnorum. Discite velle mori.
Vivere perpetuos ex vobis qui cupit annos
Hac opus est illi velle perire nece.
Crescite et ad tantae vindictam crescite mortis,
Bistonij ut noscant cui nocuere globi.
Dixit: et in lacrymas iterum prolapsus amaras
Moerores renovans difracto ex Ense mucrone
Atratum marmor cavat, et cum plura volenti
Deficerent fessae sub tristi pondere dextrae
Hoc rubeis sculpit post tot lamenta figuris,
In tumulo, et Juvenis nomen notat hisce jacentis:
Indomiti Stephanus jacet hic Mavortis Alumnus
Justitiae et sacrae Relligionis honor
Ille jacet, meliore sui sed parte superstes
Est in Fraterno sangvine totus adhuc.
Esto sic occisus; vivit virtutibus ille:
Uno in Germano Relligione viget.
Esse in Justitia sublatum non sinit alter
Scipiadae gemini in Marte perire vetant
Deliquium passus plura insculpenda reliquit.
[Page 140]

Stephanus Losontij Ungarus.

Sublato e vivis tor tragicis agitato casibus Joanne Rege Hungariae regnum rite devolvitur ad Ferdinandum, qui distributis inter suos fideles praefecturis Virum omni exceptione majorem Stephanum Losontium Themesvarij praesidio praefecit: hic forti animo munus oblatum arripiens Beglerbeghum Temesvarium ex Jussu Solimanni obsessum adventantem cum 2500. Hungarici, Hispanici, et Bohemici nominis Equitibus praestolatur. Adest Barbarus, et cum noctu, diuque nec ferro, nec igni, ut praesidio potiretur parceret, nihil tamen ad justum defensibilitatis tempus proficiens ad blanditias animum confert. Et cum jam vix aliquis defensioni locus esset, Opidanos facile, Losontiam vero semper Turcicae perfidiae difidentem aegre admodum ad deditionis conditiones licet fatis inclusis favorabiles consentiente, his demulcet. Arx igitur deditur; cumque ordine oppidani exirent rumpendarum Conditionum Turca quaerit ansam, ac armigerum Losontij nomine Thomoraeum a tergo heri suripit; Quod heros aegerrime ferens excandescit; [p. 141] ac erepta cuidam Turcae sicca in curva Sanczacum Principem conficit, a furentibus demum barbaris Principis mortem indigne ferentibus trucidatur.

Joannes Sambucus in obsid: Temes:

Moesta sub immiti flevit Mavortia quercu

Virgo (sed hoc tristes primum discernite Musae?

Virgone, vel vidua est, aut Orphana, nam patre Caeso

Orphana erit; vidua est, Getico si dulcis ab Ense

Fata Maritus habet; deciso hoc postea nostris

E taxo labris date pocula; laurea namque

Non vacat ad saevas consumere nectare mortes)

Moesta (inquam) flevit, fusoque per ora Veneno

Saepe reluctantem voci fraenare dolorem

Conata obruitur lacrymis. Acheronte creatae

Cloto, Atropos, Lachesis pigris cum sydera pennis

Findunt qua faciunt et iter, vestigia moestus

Dat color, et celeres agitata per aera gressus.

Anteque Bellonam dirarum haec turba Sororum

Adstiterant. Mediam Soror una, secunda sinistram,

Tertia nigranti tectam putredine byssum

Dextram ambit manibus; nigroque sub astra volatu

Unitis portant fatalia signa lacertis,

Et sensim in cultis spectacula tristia terris

Obscurata prius pullo velamine, portant.

Panditur ecce novae tristissima mortis imago

Ferali stridente tuba sic Ordine dextro

Heroum Latij fluxis per colla capillis

Adstabant Manes; praeeunteque Caesare, et ipsis

[Page 142]

Fulminibus Belli pullos fregere mucrones.

Laevo Graja Phalanx, Trojanaque pectora; primus

Inter quos Hector patratum Cuspide Achillis

Ostentans vulnus, quoque caesus Pellicis astu

Deiphobus stygijs aderant de faucibus umbrae,

Missile quisque suum rumpentes. AEde theatrum

Prominet in media totius quattuor Orbis

Aspiciens partes. Fultus Parijs obeliscis

Huic inerat tumulus quadrato e marmore. Centum

Hic micuere faces. Paries sine murice pullo

Tectus erat panno. Mors de victore triumphans

Pallida post tumulum costis ridebat apertis.

In tumulo magnum Pondus Losontius heros

Haerebat junctis in Martia pectora palmis,

Et laesa cervice recens, et pectore fracto

Sangvineos fundens de forti corpore rivos.

Miratur Bellona necem, quoque vulnera, et albam

Aspiciens mortem Squammatum Rupit amictum,

Ora, oculos, frontem, primaque rubedine claras

Insectata genas, auratos pollice crines

Vulnerat; et rutilum rutilo de vertice conum

Deponens, capiti tantum unam, et denique dextris

Ulcera quot vidit signum lethale cupressos

Aptavit, pullo tristes et vestijt armos

Syrmate, perque duas cum colluctata dolori

Est horas, madidis hoc ipsa perorat ocellis.

Rumpe dolor lacrymas, et singultantia tandem
Ora vacillanti carmine rumpe dolor.
[Page 143]
Jam semel occidimus, semel est mihi vita peracta,
Si dare se fatis est, in amante mori.
Perdita res! tantos sic compensare labores
Tristia quam propero fata furore sciunt.
Barbara mors! alium tibi non suffecit ad umbras
Ducere, et invicta tollere falce virum?
Aut illum saevis tantum configere telis,
Qui mihi non magno cultus amore fuit.
Infelix! scelerata! ferox! trux! horrida! nec non
Improba! fortunae perniciosa meae!
Non verita es tantos praecox truncare labores?
Ausa ne et es nostrum sic violare gregem?
Non puduit maculasse manus in sangvine? sorti,
Et sic lamentis tu miserata meis?
Sed sic fata volunt. Utinam licuisset in illa
Matrem pro nato me perijsse die!
Invideo mihimet vitam; lacrymosaque jam jam
Te nobis cupio vivere, meque mori.
Invida res amor est: et casu ringitur omni,
Sive sit ille bonus; sive sit ille malus.
Unus amans puppi freta per spummosa perexit,
Alter ei dubias invidet ecce vias.
Unus amans medijs se gyrat in hostibus, alter
Invidet hoc se non posse rotare modo.
Unus amans pariter successibus inclytus aequis.
Invidiae alterius flamma perennis erit.
Nam timet alter amans, ne prosperiore retentus
Sorte suis valeat passibus ire rogus.
Sic ego sic plures mecum sensere Sorores, 
Queis quam dulcis amor tam quoque amarus erat.
[Page 144]
Dido suo AEnaeae pro pellice bella gerenti
Invidit, quidquid sors sibi fausta tulit.
Devovit diris Pelagum, quia favit eunti
Illion, aequoreum est nec remoratus iter.
Et cum Dardanijs nova portaretur ab oris
Littera, quae Phrigij diceret acta Ducis.
Indoluit, doctus generosas texere frauds
AEolides captis quod redijsset equis.
Optasset potius contraria nubile, et Euros
Illi, qua vecta est Troiica flamma rati.
Atque ut qui pontus puppes provexerat ante, 
Fluctibus has versis pelleret ille retro.
Ut sua dives equis Chartago, et milite dives,
Dives, et infausta Pygmalionis ope.
Hospite quae AEnaea gavisa est, illa Patrono,
Principe, et heroo dives amore foret.
AEmonis aemonio quid Laodameja marito
Dixit, et a charo manibus dependula collo
Questa fuit primum sic abeuntis iter:
Dura mihi placido residens malacia ponto!
Cum non fluctisonis obstrepit aequor aquis?
Sic ego cum noster (si forte redire valebit)
Lintea vir revehet, supplico stare mare.
Protesilae soli cum sis oblite Paterni,
Quaeso recorderis Conjugis, atque vale.
Vel si nostra tuae praesentia chara carinae est,
Fac me ad Dardanium velificare solum.
Non erimus tantae nos pondus inutile puppi,
Ingenium est menti, dextraque prompta meae.
[Page 145]
Sique meum dilecte pudet fors te esse Maritum,
Nomine rusticitas nec mea digna tuo est.
Dicito me servam (titulos et nomina namque
Dummodo te videat, non meus ardet amor)
Si Uxorem dices, Uxoris munus obibo;
Si servam, servae suscipiemus onus.
Nam bene suffultis mandata indicere lumbis
Novimus, et multis imperitare Viris.
Et gestare colum, lanam tractareque novi,
Quidquid et ad famulas pertinet, illud agam.
Sic ubi profata est, lacrymis ruit obruta densis,
Trojam tendentem spectat et ire Virum.
Vix tetigit littus vir, vix sua et ancora jacta est,
Scribitur Hectorea cum perijsse manu.
Invidit conjunx caeso sua fata marito,
(O Dij) quam cum illo caesa fuisset ovans.
At tua Losonti, quam me modo funera tangant,
Et tumulo cuperem quam fore juncta tuo.
Ille scit immensum Caeli qui dirigit axem,
Et facit ardentes ire per astra sonos.
Ille scit, et nostri praecordia laesa furoris, 
Norunt, ignorans quilibet alter erit.
Quid sit amare scio? sed amatum perdere quid sit
Jam didici? et solum te moriente scio.
Ille mihi Deus est Testis, qui te mihi telo
Junxit in aurato, et dixit: amabis eum?
Cernere eum posses, duo si contraria in Uno, 
Starent veloci cum nece vita loco.
Cernere eum posses (dolor at quod cernere non sit,
Et simul in superos posse migrare datum)
[Page 146]
Qualiter abjectis se gyrat in aere flammis,
Atque super tumbam qualiter ore gemit.
Jam nil restat ei, quo corda fidelia jungat?
Aut quo conjunctos disgreget ille duos.
Mobilibus nimium jamjam lassandus in alis
Procidet, et fracto crure jacebit humi.
Postea cum vitam cum lumine perdet, amare
Sublato hoc puero desinet omnis homo.
Quid facis emisso mors o temeraria telo?
Qualia Pannonico das modo damna solo?
Illum saeva premis, cui tota Potentia Turcum
Vis nulla, ast summi campus honoris erat.
Illum saeva premis (dolor ah suspiria tandem
Comprime, me miseram fac quoque posse loqui)
Illum saeva premis (sed adhuc remoratur amantem,
Nec sinit orbatam dicere verba dolor)
Ad cujus magnum se inclinat Turcia nomen, 
Atque humilem flectit porta Otomanna pedem.
Quem Getici timuere Enses, cui Pannonas inter
Quisque dabat primum in Marte furente locum.
Pro Patria, et summo pro Principe, mille periclis
Quis dabat assvetum vulnera ferre caput.
Non ego sic de te mea Lux mea vita putavi,
Hoc te nec potui posse perire modo.
Squammea cum saevis olim indumenta lacertis,
Atque dabas pressis aera corusca comis.
Cum manus una feras arctabat acinacis iras,
Altera flammanti cum aegide torva fuit
In dextra Alcides, in corpore fortis Achilles
Ingenio AEolides, ni feriosus eras.
[Page 147]
Tunc ego laeta tibi felicia fata precabar,
Et dixi: Frater sit meus aequus huic.
Et fuit ille aequus, sortis sed acerbus iniquae
Eventus magnum sustulit orbe Virum.
Amphitrioniades muliebri perditur igne;
Pelidem Paridis dextera mollis habet.
Et Laertiades proprij de cuspide nati
Dicitur indigna succubuisse nece.
Grandia parva necant, imbellia mollia, fitque
Saepe Asini timidi Martius esca Leo.
Hic quoque quem tristi clausum modo cernimus urna
Non sibi de simili tetrica Mortis habet.
Quo tamen obruitur? nunquid promissa Getarum
Sunt, ut cum salvo milite salvus eat.
Nunquid ab Odrysijs per numina falsa, stygemque
Jurata est illi non violanda fides.
Est jurata quidem, folioque in scripta caduco, 
Atque hac exierant conditione foras:
Civis ut obsesso salvis cum milite rebus
Consignet Getico moenia sola Duci.
Attamen ut rapitur folium leve quolibet Euro,
Sic fuit a folio Turcica rapta fides.
Egreditur vix arce Heros, vix ordine facto
Amissa inclusos evehit urbe viros.
Cum sua foedifragi subito molimina Traces
Astutis faciunt fraude vigere dolis.
Velicat Hungaricas quavis de parte Phalanges
Nunc hunc, nunc illum Trax retinendo Virum.
Indignatus ad hoc magna Losontius ira
Bistonios rapto vindicat ense dolos.
[Page 148]
Tunc furor in facie viridi temerarius arsit, 
Et solitus rubro cessit ab ore color.
Infremuit, secumque diu cunctatus, an hostem
Voce, vel ardenti in se citet ille manu?
Inflammatus ait: proh perfida, pectora, et ipso
Inter quadrupedes deteriora cane!
Pacta fides ubi nunc? false jurataque vobis
Numina, et in fido temptus ab ore Deus.
Foedifragi sic laesa juvent vos Numina, sic sors,
Quae fidei oblatae testis iniqua fuit.
Losonti aggredere; i nunc; magnos sparge furores,
Nec tuus ad tumulum miles inultus eat.
Sique tibi in fatis moriendum est, sic morere ergo,
Nec getico prorsus prostituare dolo.
Parva cohors cui adhuc aliquod vix vivere restat,
(Nam reliqui Sciticis fraude, doloque jacent)
Ad primaeva redi contempto foedere bella,
Perfidam ut eludat dextera nostra necem.
Ludere vel si non poterit, se vindicet, atque
Cum caeso tandem quilibet hoste cadat.
Sic loquitur curvum vicini Bistonis Ensem
Intra sanczaci pectus et illia agens.
Obriguere Getae, multisque hoc separat unum,
Ictibus a laeso corpore mucro caput.
Eja igitur deflete Virum, si martia restant
Robora, et heroes si meus orbis habet.
Flete; per et multos matura pericula fletus
Sit vobis magnae mortis habere decus.
Stringite et heroos in grandia corda mucrones,
Nam dignum est talem morte dolere Virum.
[Page 149]
Pannonia o magni Virtus, et gloria mundi!
I modo non comptis post sua fata comis.
I nec inaurato dives modo ducere curru,
Nam orba fuit tanto patria nulla Viro.
Pannonidae et madidis post haec magna ossa lacertis
Pergite lugentes hoc sociale caput.
Denique et immites doleant haec funera Traces,
Certe a pejori turba premenda manu.
At tu proh charum, proh nomen amabile nate
Vivito perpetuos semper in Axe dies!
His ita prolatus moestos renovare furores
Orditur, saevoque comas, et tempora curvo
Pollice dillanians, manibus sub nixa duabus
Per geminas speculata horas, rapuisse mucronem
Et proprio fertur telo, proprioque labore
Carmina marmoreo hoc sic inscripsisse sepulchro.
Hosce penes cineres quisquis peregrine viator
Ducis honoratum pro pietate pedem.
Flectere, et ad tumulum lacrymis manantibus adsta,
Non pro hoc te poterit flere pudere viro.
Nomine non is eget, quem quaevis Turcica Mater
Cognovit nati per fera fata sui.
Quis fuit ignoras? ex damnis scire valebis,
Odrysio fecit quae vir hic ipse solo.

Plura volentem animum tum vox, tum dextra reliquit.

PRAEFATIO

APPROBATIONES

Ad illustrissimum ideatae Illyro-Pannonicae Magnanimitatis Authorem.