⟨Liber I⟩

ARGVMENTVM

Regum lib. I, cap. XIII. Samuel propheta arguit Saulem regem inobedientię in deum et regnum de familia eius transferendum prędicit.
XV. Iterum denunciat eum de regno eiiciendum, quia iussus interficere Amalechitas regi eorum Agago pepercerit. Quem coram adductum Samuel ipse in frusta concidit.
XVI. Samuel ungit Dauidem regem futurum. Saul agitatus immundo spiritu Dauide cytharam pulsante refocillatur. Dauid fit armiger Saulis.
XVII. Goliam interimit. Palestini fugiunt.

Dauidis memorare pii gesta inclyta regis
Instituo. Quis nunc dignas in carmina uires 
Suppeditet? Non Cyrrheę de uertice rupis 
Descendens lauroque caput pręcinctus Apollo, 
Non Nysę numen, furiata mente Lyęus, 
Pieridumque chorus. Nam non ego dicere Troię 
Excidium Thebasue paro nec sparsa cruore 
Thessala Romano bellis ciuilibus arua, 
Sed cęlo cognatum opus arcanisque sacratum 
Mysteriis. Quorum qui solus crederis autor, 
Solus, magne deus, mihi iam cantanda ministres. 
Iudei
Gens quondam Iudea potens opibusque uirisque,
Orbe sub Eoo residens, non inscia uerę 
Religionis erat; ritus moremque sacrorum 
Edidicit monstrante deo, referentibus ipsis 
E cęlo afflatis certissima quęque prophetis. 
Hinc unum celebrare deum, uirtute creata 
Cuius cuncta forent, coepit, terramque polumque 
Qui regat et sensus cunctis uitamque ministret. 
Quos uero gentes alię populique colebant, 
Hos non esse deos, sed prorsus demonas ipsos, 
Quorum homines capti iam pridem fraudibus errant 
Vix numeranda suis uenerantes numina uotis. 
Ergo Iudaicę primus moderamina gentis 
Saul rex
Ciso natus Saul et regni sceptra tenebat,
Non recto officio nixus nec legibus ęquis, 
Samuel propheta
Quum Samuel uates dictis mordacibus illum
Aggrediens et facta deo non grata reuoluens 
Hęc responsa dedit: "Quoniam tibi certa Tonantis 
Iussa sequi nulli fuerit post talia curę, 
Isto te indignum, quo te dignatus honore est, 
Censuit atque alium, regni cui tradat habenas, 
Iam sibi prospexit successoremque regendo 
Constituit populo, notum pietate fideque, 
nota
Quanquam humili de plebe uirum. Sed sanguinis omnes
Exuperat tenebras cum laudum lumine uirtus. 
Hęc effatus abit moestum tristemque relinquens 
Iam Saulem et multa perculsum pectora cura. 
At quia continuo tali pro crimine poena 
Non inflicta fuit, iussus rex perdere gentem 
Amalechitarum, rursum mandata reliquit, 
Rursum iussa dei temnens seruauit Agagum, 
Victor commisso captum certamine regem, 
Illius armentis etiam pecorique pepercit. 
Ergo dei immemorem res effecere secundę. 
Sed frustra excusat facinus damnante propheta, 
Saul
"Ignouisse uiro pietas me compulit," inquit
"Illęsas autem pecudes dimittere suasit 
Religio, ut sacras stet plurima uictima ad aras." — 
Samuel
"Falleris" exclamat Samuel "uanoque fauore
Facta iniusta tegis, quoniam non gratior ulla est 
Cęlicolum regi, sacris quę imponitur aris, 
Hostia quam semper studio curaque fideli 
Imperio parere suo. Quod spernere quum sis 
Ausus, et ipse tuum de regno tollere nomen 
Ac Beniaminam sobolem postponere Iudę 
Decreuit, Iudę regem de stirpe creare." 
Hęc ait indignans regemque relinquere uerso 
Inde parat tergo. Vetat hoc et abire uolentem 
Apprendit Saul apprensaque lacinia uestis 
Implicita est digitis et, dum conamine pannus 
Diuerso trahitur, geminas distentus utrinque 
Laxat se in partes. Subitum scissura fragorem 
Increpuit causamque dedit magis apta loquendi 
Samuel
Fatidico uati: "Sic, sic" ait "ipse deum rex,
Quem dederat quondam, sceptri tibi scindet honorem, 
Impositusque tuo solio dominabitur alter 
Te melior multaque super uirtute ferendus." 
Rex metuens commissa palam trepidusque fatetur 
Submissoque genu diuinum numen adorat 
Ignoscique sibi poscit ueniamque precatur. 
Captiuum interea produci mandat Agagum 
Agagus rex interficitur
Coram se Samuel fatisque potentibus actus
In frusta educto discidit protinus ense. 
Corruit in terram fuso miseranda cruore 
Victima deque suo disectis corpore membris 
Ablataque uiri forma deforme cadauer. 
Galgala
Galgala tunc Saulem multa cum plebe tenebat,
Vrbs geminis uicina iugis, hac parte Gebalum, 
Illa prospiciens uiridantem fronde Garizim. 
Illic cęde pius uates ubi iussa peregit, 
Iussa uerenda dei, Ramatę sua tecta petiuit 
Saulis fata dolens. Sed cęlo uenit ab alto 
Ipse deus uerbisque prius quod dixerat, illud 
Deus ad Samuelem
Re facturus ait: "Samuel fidissime, quid tu
Profusis Saulem lachrymis gemis, improba cuius 
Dextra meum toties prauis despexerit ausis 
Imperium legique meę qui tendere contra 
Nil timuit? Populone pio dominarier illum 
Ius tu fasque putas? Quin talem comprime luctum 
Atque hęc nostra modo mandata facessere perge 
Iesseus, Dauidis pater
Est Iesseus, magni genus alto a sanguine Iudę.
Intra Bethlemos domus ipsi condita muros 
Illa parte manet, quę spectat lampada Solis 
Fulgentem, quoties Eoo surgit ab orbe. 
Illo te transfer natorumque agminis unum, 
Quem placuisse mihi nosces, hunc chrismate regem 
Vnge sacro sceptrumque manu da nobile ferre." 
Hęc dicente deo Samuel stetit ore trementi 
Expauidoque diu. Postquam sibi reddita mens est, 
Ędidit has dubio promptas de pectore uoces: 
Samuel respondet
"Magne pater, quid me tam certa pericula uitę
Attentare iubes? Huius si forte negoci 
Consilium scierit, multam Saul actus in iram 
Protinus, heu, tristi claudet mea lumina letho." — 
"At tu" numen ait "uitulam cape 'pergoque', dices, 
'Sacrum ferre deo', hac eludes arte superbum. 
Quum facies vitula, Iesseum ad sacra uocabis 
Ipsum progeniemque omnem. Tunc protinus illum, 
Quem tibi monstraro, liquido sacrabis oliuo 
Vtque meo pręsit populo plebique, iubebis." 
Tunc demum Samuel pecus atque armenta reuisens 
De grege, quę uisa est magis illi buccula pinguis, 
Hanc tulit et rapido Bethlemi moenia gressu 
Accessit celerans Iesseumque ad sacra uocauit 
Cum natis illique simul secreta recludit 
Consilia. Ingentes pro tanto munere Iesseus 
Grates lętus agit superum dominoque deoque 
Et doni autorem procliuo uertice adorat, 
Septem aderant iuuenes; proceri corporis unus 
Ante alios Heliab, grato pręstabilis ore, 
Recto habitu latisque humeris nigroque capillo. 
Protensam genitor dextram direxit in illum 
Et rogat, anne ipsum maneant insignia regni. 
nota
Respondit Samuel: "Stellati rector Olympi
Non habitus hominum pensat formęue decorem. 
Nanque bonum fragile est, oculos quod pascit inani 
Obtutu uulgique rudis sermone probatur. 
Talis enim species uenientis damna senectę 
Sentit et indomitę dispendia proxima mortis. 
Interiora deus rimatur corda sinusque 
Ingressus mentis, mores metitur et actus. 
Non hunc, quem monstras, deus eligit aut probat ullum 
Ex istis, quos tu coram consistere cernis. 
Nunquid non alius superest tibi filius isto 
Ex numero?" — "Superest", respondit "pascua curę 
Cui sunt et gregibus iunior qui pręsit alendis." 
Tunc Samuel "Non ante dapes gustabimus" inquit 
"Quam puer huc ueniens se nobis offerat ultro." 
Dauid
Iussis ille patris parens et pascua linquens
Accitus properauit iter seque obtulit ultro, 
Insignis forma iuuenis facieque decorus, 
Iocundo aspectu, suffusus et ora rubore 
Atque manu promptus, uiridis tamen apta labori 
Ętas et dubio uirtus matura periclo 
Armorum ac belli, grauibus thoracibus artus 
Subdendi gladioque latus clypeoque sinistra 
Conueniens animique uigor super omnia celsus. 
Agnouit uates hunc unum ex agmine tanto 
Esse quidem, cui fata dari sublime tribunal 
Israhelitarum regnique insigne iubebant, 
Nec mora, repletum diuino chrismate cornu 
Effudit Dauida super, plaudente corona 
Fratrum. Iocundo genitor magis astitit ore. 
Rege salutato Samuel sua tecta petiuit, 
Ad Ramatęque lares passu properante recessit. 
Ex illo adridere deus, dare sydera cęlo 
Dextera Dauidi, hunc ipsum seruare periclis, 
Hunc animi donare bonis, hunc robore notum 
Corporis et multa locupletem reddere gaza, 
Saul a spiritu agitatus
At uero Saulem furiis agitabat amaris
Immanis demon, totos infusus in artus. 
Ille solo stridens prostratus uoluere sese 
Huc, illuc uisus, toruo quoque lumine circum 
Terrebat stantes et spumas ore uomebat 
Comparatio
Dentibus infrendens, rabidus ceu sępe Molossus,
In turpes quoties dimissus ringitur ursos. 
nota
Quicunque ergo hominum nimis audax mente procaci
Despicit ętherii monitus mandataque regis, 
Hic procul exclusus populi de sorte fidelis 
Spirituum iuris sese sciat esse malorum 
Nec nisi placato resipiscere posse Tonante. 
Placatus dabit ille feros de pectore motus 
Pellere tranquillamque admittere corde quietem 
Et tandem nullas horrescere demonis iras. 
Saul, Cisi filius
Hunc ubi amicorum pietas miserata laborem
Cisidę consulta dedit, quo prorsus iniquum 
Seu tollat seu forte leuet medicamine morbum, 
Protinus accitus Solymarum uenit ad urbem 
Dauid
Iesseides Dauid psallens et nablia palma
Solicitans dulcique aures modulamine mulcens. 
Attulit et regi, dederat quę munera Iesseus 
Ipse pater, non magna quidem, si respicis illa, 
Sin hominem, magnum testantia forsan amorem. 
Munera oblata Sauli
Iam Bacchi et Cereris speciebus onustus
Ducitur in medium, simul et pinguissimus hędus, 
Villosę sed adhuc qui paruulus ubera matris 
Lambebat, niueum suctu sorbente liquorem. 
Hęc oblata sibi placido Saul omnia uultu 
Accipiens multas egit pro munere grates, 
Sed pro mente magis facili simul atque benigna 
Et prompto obsequio, optatum quod mittere psalten 
Curarit uotisque suis nihil inde moratus 
Annuerit. Post hęc Dauidis lenia colla 
Impubesque genas amplectens oscula libat 
Saul ad Dauidem
Atque his affatur uerbis: "Charissime, de te
Multa quidem dudum iuuenesque senesque ferebant, 
Aspectus tamen iste tuus, tua uiuida uirtus, 
Os habitusque simul promittere plura uidentur 
Quam quę dicta mihi: uicit pręsentia famam. 
Noster eris nostręque uiris numeraberis unus 
Militię, nostrum primus comitabere tergum 
Arma gerens, quoties duri fera pręlia Martis 
Miscere et belli tentare pericla libebit. 
Ast etiam positis quum pax agitabitur armis, 
Pars (mihi crede) aulę fies non infima nostrę. 
Unum oro: cytharę fidibus lenire dolorem 
Tende meum, quum me morbi uis dira maligni 
Inuadens miseros affligere coeperit artus. 
Nescio enim quę me pręssum torpedine multa 
Concutiunt laruę, modico tamen interuallo 
Respirare sinunt lassisque redire quietem 
Permittunt membris. Huic tu succurre labori, 
Si potes. Hoc uno, cęssent ut cętera, certe 
Officio tibi me uinctum memoremque tenebis." 
Maiestate uiri iuuenilis territa uirtus 
Obstupuit mentemque rubor turbauit et ora. 
Haud multum mansere metus; sibi redditus ille 
Dauid respondet
Hęc demum responsa dedit: "Tua iussa capessam.
Quem me cunque uoles fieri, rex inclyte, talis 
Esse uolo, tibi me totum do, dedico totum, 
Insanum sanumque sequar pariterque iuuabo, 
Quicquid deinde meę uires artesque ualebunt. 
Seu res uisa lyram fuerit seu poscere ferrum, 
Pręsto adero, nec me segnem timidumue uidebis 
Vlla in re quandoque tibi." Post talia dicta 
Mens illecta magis Saulis concępit amoris 
In iuuenem stimulos et iam fidentius illi 
Credere se et uultu magis aspirare fauenti. 
Ergo illum quoties tristis turbabat Herinis, 
Arrepta toties aderat testudine Dauid. 
Leua tenens capulum digitisque micantibus errans, 
Fila suprema lyrę nunc hęc, nunc illa premebat, 
Dextera sed medios percurrens pectine neruos 
Ędebat multa uariatos arte canores. 
Continuo cęssare furor, decędere toto 
Corpore pestilitas, monstro deformior omni, 
Compellebatur sanumque relinquere regem. 
Tanta erat in sonitu mentem mulcente potestas! 
Cessent Dirceos cytharę modulamine muros 
Iactare extructos uatum commenta priorum 
Rupesque et siluas Rhodopeia plectra secutas. 
Hęc conficta quidem nemo est, qui nesciat, et si 
Quisquam adeo tota soluit de fronte pudorem, 
Facta esse ut dicat, tamen impendisse salutem 
Humanę plus est depulso demone menti 
Tamque feram domuisse soni dulcedine pestem. 
Quis dubitat pręstare fidem, quum fingere nobis 
Lex diuina uetet, fecis quum Musa prophanę 
Expers porrecto quicquid cratere refundit, 
Hauriat e puris sacrati fluminis undis? 
Reddita mens fuerat Saulo, quum regia tecta 
Dauidis fratres
Tres adiere uiri, cognati sanguinis omnes
Atque uno genitore sati, quo natus et ipse est, 
Sed mage felici postremus germine Dauid. 
Heliab
Natu inter fratres Heliabus maximus hastam,
Hastam, qua solitus syagros agitare, ferebat. 
Amminadab
Post hunc Amminadab lateri succinxerat harpen
Sammas
Hisque minor Sammas melis de pelle pharetram
Villosam iaculisque grauem gestabat acutis 
Atque arcum dura taxi de stirpe dolatum, 
Non incerti ictus, quum resque locusque petissent. 
Talibus instructos armis ubi regia Saulis 
Excepit iuuenes, custodum concita turba 
Admirata nouos habitus, noua tela uirorum, 
Vnde, rogat, ueniant aut quid uenere petitum. 
Illi hęc confessi subeunt penetrale superbum 
Rex Saul
Atque micans auro. Soliis hic pręses eburnis
Sederat, Oebalio pulchre uelatus amictu, 
Aurea sceptra tenens. Canum caput aurea circum 
Stabat perstringens oculos fulgore corona. 
Aurea perspicuis torques distincta lapillis 
A collo pendens pectus decorabat honestum. 
Circa illum famuli et procerum longo ordine coetus 
Nobilis astabat. Fratres, ubi tale tribunal 
Accessisse datum, pariter ceruicibus omnes 
In terram pronis et aperto uertice adorant. 
Fratres Dauidis ad Saulem
"O rex magne, tui sumus" aiunt "fida clientis
(Si nescis) Iessei nos pignora Bethlemitę, 
Dauidis fratres, tibi quem dimittere iussus 
Ille quidem non parua suę solatia uitę 
Paruit aspernans. Puerum concede parenti 
Nosque loco illius teneas. Hoc poscimus omnes. 
Hoc genitor Iesseus uotis petit omnibus unum. 
Permitte, ut gregibus pręsit, robustior ętas 
Illum bello habilem donec tibi reddat et armis. 
Suspensa rex mente stetit, dimitteret unum 
Incertus puerum, tribus his ad bella receptis 
(Bella autem magno feruebant horrida motu), 
Anne recusatis solum retineret apud se 
Dauidem. Tanto solum complexus amore est. 
Sed tamen instantis uicit formido pericli 
Proque istis ipsum iam tandem passus abire 
Assensit uotis pariter fratrumque patrisque. 
Nondum erat expertus, quantum iam corporis ille 
Viribus atque animi teneros excesserat annos. 
Nuncius interea regis perfertur ad aures 
Hostilem turmam latis descendere campis 
Iamque Palestinas acies pallare per omnem 
Iudeę regionis humum. Mora nulla, paratam 
Rex Saul ipse suam profudit ab urbe phalangem. 
Saul processit ad pugnam
It peditum pilata manus gladioque iuuentus
Ancipiti succincta latus. Pars ferre sagittas 
Ithyreosque arcus, pars molles uertere fundas, 
Non molles ut agant saxis stridentibus ictus. 
Inde ruunt equitum directis cursibus alę 
Puluereamque ciet pulsu leuis ungula nubem. 
Has inter medius graditur rex ipse cohortes 
Et festinantes moderatur uoce maniplos. 
Martius hunc sonipes tectum fulgentibus armis 
Sublimemque uehit terrens hinnitibus auras 
Atque citatorum sinuosa uolumina crurum 
Alternans et frena ferox spumantia mandens. 
Talis Peleum Persis fera bella mouentem 
Bucephalas uexisse ducem memoratur et Indis. 
Talem Neptunus donauit Ariona magno 
Adrasto, Argiuum (si vera est fama) tyranno. 
Aduenere locos, Socoth et Azetha uocabant, 
Quos Terebintea paruo discrimine uallis 
Diuidit atque humilis montes interiacet altos. 
Illa Palestinę cępere cacumina turmę, 
Hęc Iudea phalanx. Positis certamina castris 
Parua serunt cursuque leui magis arma lacessunt 
Quam pugnam exercent, quum tandem maximus ille, 
GOLIAS
Ille Gygantei generis, sed spuria, proles
In medię uallis descendens plana Golias 
Horrendo clamore tonat: qui cernere ferro 
Et conferre manum secum audet, colle relicto 
Deuolet, ut medio peragantur pręlia campo. 
Vnius iam cęde uiri si uictor abibit 
Iudeę miles, populo dominetur utrique 
Rex Saul; oppresso si uicerit hoste Golias, 
Turba Palestinę concędat Saulica genti. 
Talia uociferans, ualido correpta lacerto 
Tela quatit toruisque oculis et fronte minatur. 
Corporis huic habitus, cubitos qui mensus in altum 
Bis ternos palmumque simul processerat unum, 
Membraque tam magnę quadrabant cętera moli. 
Improba crassities laterum, tumor altus obesi 
Ventris, coxa patens, longa internodia crurum 
Luxuriansque thoris pectus taurinaque colla, 
Magni humeri magnęque humerum ramalia chelę 
Insignisque pilę caput instar, tetrica uultus 
Effigies oculique truces rictusque ferinus. 
Denique tota uiri facies metuenda grauisque 
Omnibus aspectus, quanuis quoque nulla tulisset 
Bellica tela manu certareque uellet inermis. 
Quanto igitur potuit Saulis magis esse timori 
Militibus multo armorum munimine fultus 
Arma Golię
Ingentes artus ingens lorica tegebat,
Cassis ahena caput, suras et brachia circum 
Ferrea terrifico crepitabat murmure lamma, 
Ferreus et clypeus leuo pendebat ab harmo 
Fulgorem spargens aduerso sole micantem. 
Hastam dextra minax digitis complexa trabalem 
Vibrabat lati conuersa cuspide ferri. 
Israhelitarum dum singula corpora solus 
Prouocat ad pugnam, segnes et uoce lacessit, 
Nemo fuit numero ex omni, qui comminus armis 
Certare et contra uoluisset stare Goliam, 
Magna licet pręses uincenti pręmia, magnos 
Proponat census et summum laudis honorem. 
Quippe suos animis postquam languescere uidit, 
Saul ad suos
Talibus aggreditur dictis: "Fortissima quondam
Pectora diuinumque genus, Iudea iuuentus, 
Cernitis en quali nos contra tendere probro 
Non cessat uocitans audax in pręlia Getheus? 
Nonne estis geniti ex illis, qui regibus istud 
Erripuere solum, quis gentes uincere iniquas 
Fata dabant? Deus ipse, deus considere terris 
His iubet, et timor est inimicę obsistere genti. 
Res et opes uobis et cuncta auferre paratę? 
Vasti hominis moles si terret, peruia ferro 
Hic quoque membra gerit. Multo si robore pręstat, 
Robustum quandoque leuis prostrauit, arena 
In media fixum telis, elephanta Gethulus. 
Sit magnus sitque ille potens, dum uestra probatur 
Dexteritas agilisque manus solersque cauere 
nota
Atque inferre ictus. Vires industria uincit,
Adsit tantum animus. Pauidos fortuna repellit. 
Quicunque ex uobis processerit obuius illi 
Et uictum dederit letho, cumulabitur amplis 
Diuitiis factusque gener mihi, liber in omne 
Tempus erit, nullum pendens aliquando tributum 
Ipse genusue suum." Quem non uel talia uerba 
Vel tam pręcipuę mercedis pacta mouerent? 
Muta tamen stant ora uirum laudisque fauorem 
Promissique fidem uicit formido pericli. 
Feruidus interea iussis parere paternis, 
Dauid
Affuit hic Dauid, quid sit cum fratribus actum,
Quęsitum missus, tunc regia signa secutis. 
Atque ubi conspexit cum telo stare Gygantem, 
Dumque illum nemo pręsumit tendere contra, 
Exultare ferum nec adhuc decedere ab illo, 
Quo uoluit certare, loco, turbatus in iram 
Exit et ad regem prompto sermone profatur: 
Dauid ad Saulem
"Psaltes ante tuus, pugilem nunc offero dextram,
Inclyte rex, ne se iactet temerarius ille 
Iam uicisse omnes exclamans nemine uicto. 
Est animus conferre manum, superumque fauente 
Numine Getheum sternet mea dextra Goliam, 
Ipse meis si me permittis sortibus uti." 
Obstupuere omnes iuuenili in corpore tantum 
Esse animi. Rex ipse oculos defixit in illum 
Admirans. Dubitat, ne sit fiducia maior 
Viribus ista suis inconsultusque iuuentę 
Et rationis egens in aperta pericula cursus, 
Saul Dauidi
Atque ait: "O iuuenum mihi iam charissime, quo te
Nunc tuus ardor agit? Transcendis nisibus annos. 
Ante pilos certare cupis, tyrunculus illa 
Attentare audes ueterani militis arma, 
Nec tibi succurrit, quam pręstans uiribus ille est, 
Quam ferro instructus, quam toto corpore magnus? 
Immodico moderare animo mentemque ferocem 
Refrenans melius florenti consule uitę 
Et patere, ut subeant alii certamina tanta, 
Dum tibi digna tuo crescet conamine uirtus." 
Nil iuuenem terrent hęc talia dicta magisque 
Gliscit amor pugnę, remoratus suscitat ardor 
Tentandi penitus maiora incendia belli. 
Comparatio
Ac uelut audacem uenator forte Molossum
Quum tenet, ille alacer uiso se porrigit urso 
Vlteriusque ruens retinacula rumpere tentat, 
Necdum dimissus latrat, furit, ingemit, urget, 
Carpit humum, nunc huc agilis, nunc uertitur illuc. 
Haud aliter Dauid: toruo spectare Goliam 
Lumine sępe minax, precibus quoque flectere regem 
Moliri et magnum uultu pręferre uigorem 
Spemque simul uincendi animoso prodere gestu 
Dicereque, in siluis sęuo quum occurrerit urso, 
Ausum se pręsenti animo consistere contra 
Atque pedem firmare loco, donec venienti 
Attulit exitium discussis fuste cerebris. 
Inde quod in fuluum gradiens quandoque leonem 
Inciderit, rictus qui contra ferret hiantes 
Infrendens rapidoque ruens per deuia cursu, 
At se contortum difractis dentibus acri 
Infixisse gulę per aperta foramina saxum. 
Hinc illum gemuisse diu, dum spiritus ęger 
Non potis obstruso est halitus agitare meatu, 
Fessa sed inclusa cruciantur uiscera uita, 
Donec humi exanimes fugiens dimitteret artus. 
Sic pręstante deo magni se cęde Golię 
Iam fore pręsenti notum sęcloque futuro. 
"Atque istud tam turpis" ait "foedique timoris 
Dedecus effugiet, quod uobis obiicit hostis, 
Quum demum uicto uos gloria certa sequetur." 
Talibus instanti rex tandem cęssit et arma 
Apta dedit: phrameam, ferratum tegmen et hastam 
Et nitidam puro galeam clypeumque metallo. 
His tamen abiectis abiit Iesseia proles 
Arrepto tantum nodosę stipite quercus. 
Funiceas etiam fundę Balearis habenas 
Aptat et e scrupeo ripę propioris aceruo 
Quinque capit lapides, ęquati ponderis omnes, 
Dauid superat Goliam
Collegitque sinu pręstolantemque Goliam
Protinus aggressus, fundę uertigine saxum 
Coniicit idque uolans stridenti turbine fertur. 
Tum ualide illisum perfracta casside frontem 
Diffindit mediam. Lethali saucius ictu 
Mugiit ut taurus sacras mactatus ad aras. 
Per uultus perque arma fluens miserabilis humor 
Sanguinis admixto coepit manare cerebro. 
Ille labans tereti iam frustra innititur hastę, 
Frustra stare cupit. Mox pręceps corpore toto 
Labitur in terram. Tremuit sub pondere tellus 
Armaque labentis magno sonuere fragore. 
Impiger hinc Dauid prostratos occupat artus 
Accurrens pręnsaque coma morientis et ense 
Continuo secat immanis fera guttura colli 
Auulsumque caput tollit sublime suisque 
Ostentat uictor. Ferit ardua sydera clamor 
Israhelitarum. Trepidę fugere cateruę 
Incircumcisę montana per auia plebis. 
Insequitur Iudea phalanx pauitantia cędens 
Terga uirum longe, portas Acharonis adusque 
Getheasque domos, hosti loca tuta fugato, 
Qui reliquus potuit cędi superesse cruentę. 
Vesper
Inde reuertentes quum Sol procliuus in undis
Oceani nitidum properaret condere currum 
Parsque aduersa poli, uenienti obnoxia nocti, 
Inciperet terrę tenui uestirier umbra. 
Inuadunt uallos, hostilia castra rapinis 
Euacuant spoliisque domos atque oppida complent. 
In summis Solymę suspendunt moenibus urbis 
Triste Palestini populo plaudente Golię 
Sanguineumque caput. Sanctę sub tecta tabernę 
Arma tulit Dauid regique dicata superno 
Liquit et ingentes pro palmę munere grates 
Exultans lętumque canens peana peregit. 
En tibi, quo tandem perducta est ira superbi, 
Qui sese inuictum iactarat, uiribus ampli 
Corporis et fido armorum munimine fretus 
A pastore iacet tandem superatus inermi 
Atque illi, pugnax quem secum gesserat, ensi 
Prębuit oblatas ceruices uictus et ora. 
nota
Ergo uelut tenues uanescit fumus in auras,
Sic nimis elatę perit improba gloria mentis. 

⟨Liber II⟩

ARGVMENTVM

Regum lib. I, cap. XVIII. Amicicia inter Dauidem et Ionatham, Saulis filium. Saul Dauidem pręficit militibus. Sed quoniam plebis cantibus illum sibi pręferri audiuit, uoluit eum interficere. Gratiam simulat. Despondet ei filiam Michol.
XIX. Dauid fugiens Saulem latet. Reconciliatur. Superat Palestinos. Rursum fugit. Domi obsessus per fenestram demmittitur. Obsessores a Michola eluduntur. Coram patre coarguta factum excusat.

Lib. IIInter Dauidem et Ionatham amicicia
Ingenti excepit rex Saul Dauida fauore
Accumulatque bonis. Ionathas quoque, regia proles, 
Amplecti hunc unum fraterno coepit amore, 
Officiis animoque colens super omnia fido. 
Ęquali Dauid studio flagrabat in illum, 
Ne uictus summi meritis uideretur amici. 
Ambos una parens grauido si uentre tulisset 
Fudissetque simul partu foecunda gemellos, 
Haud maiora quidem poterant ostendere amoris 
Argumenta pii inter se mentisque benignę. 
Ionathę dona Dauidi oblata
Iam primum Ionathas donauit uestibus illum,
Purpura quas Tyrio feruens infecit aheno 
Quasque Semyramia diuersis foemina filis 
Pinxit acu, dono tali testatus amorem 
Ipse suum meritumque uiri. Tunc splendida panni 
Gratia uirgati rauos eiecit amictus 
Et ferrugineas cocco toga tincta lacernas, 
Tegmine sub uili ne fortia facta laterent 
Nobilitasque animi. Gladium quoque cęssit eidem, 
Cuius et argento capulus cęlatus et auro 
Fulgebat, miris uaginam mille figuris 
Exornabat ebur, flauenti lora metallo 
Intertexta nitent. His Gnosia spicula iungit 
Corithosque leues et sęuum flexibus arcum. 
Hęc cuncta ut fuerint multo licitanda triente, 
Ille tamen sese maioribus undique donis 
Pręstabat dignum. Regi parere paratus, 
Illorum, quę iussa sibi, nec mole grauari 
Nec poterat diri terreri sorte pericli 
Impauidusque animo simul inuictusque labore 
Omne sibi iniunctum pręclare munus obibat. 
Inuidiam poterat laudis superare decore, 
Si sibi pręlatum post talia facta tulisset 
Non ita duro animo Saulis uecordia regis. 
nota
Sed nec ferre potest illos nec amare superbus,
Quos anteire uidet famę melioris honore. 
Exuuias igitur quum Dauid et arma Golię 
Suffixumque caput pilo portaret ad urbem, 
Israhelitarum tunc undique concita pubes 
Obuia procurrens contentaque tympana pulsans 
Multisonumque mouens ędebat cantica sistrum. 
Omnia lętitię de tanto signa triumpho 
Pro se quisque dabat, nuptę innuptęque puellę, 
Dum festas agitant ad compita nota choreas 
Et uario glomerant sinuosa uolumina saltu, 
Percussit Saul mille et Dauid decem millia
Cantantes dixere: "Manus Dauidica strauit
Millia bis quinque et Saulis uix dextera mille." 
Tunc ueluti subita confixus cuspide ceruus 
Ingemit et siluas querulis mugitibus implet. 
Hic coepit Saulis invidia in Dauidem
Sic, ubi iam tales cantus Saul auribus hausit,
Contorquere caput furiis accensus et ira 
Coepit et "En," inquit, "quo me sors egit iniqua, 
Vt decuplo maior Dauidi gloria surgat, 
Nostris auspiciis, nostro qui militat ęre, 
Quam mihi, qui regno pręsum, quem maximus unum 
Spectat honos. Ergo conuerso cardine rerum 
Mancipio dominus famulabitur? Ille sedebit 
In regni solio et sceptri potietur honore?" 
His ardens odiis, illi, quem semper amauit, 
Insidiari animo iam tandem coepit acerbo, 
Non culpa ipsius, sed uulgi errore pusilli, 
Si tamen est error laudes plausumque dedisse 
Illi, qui uictis uicto succurrerat hoste 
Quique sua cunctis peperit uirtute salutem. 
Tempus
Altera flammiferi iam lampas fulgida Solis
Scandebat rapido summum super ęthera curru 
Sudantesque agitabat equos, quum Saulis ab imo 
Saul iratus
Surgens corde furor totos perfuderat artus.
Palluit os illi, coeperunt colla tumere, 
Horrere arrecti crines, infrendere dentes, 
Scintillare oculi, spumantia labra tremore 
Quassari, adductis fieri frons aspera rugis. 
Vsque adeo formę mens indignata prophanat 
Effigiem turpesque serit super ora figuras. 
Solicitus Dauid cytharam pulsare canoram 
Accelerat notasque sono tentare medellas, 
Non hanc esse putans hominis, sed demonis iram. 
Ille tamen telum (telum nam forte tenebat) 
Torsit in aduersos uultus atque ora sonantis. 
Sed declinato Dauid bene providus ictu 
Proiectaque cheli suspectam deserit aulam 
Et fugiens odium uitat capitale tyranni. 
Sed rex cassa uidens primę molimina fraudis, 
Inde dolos alios meditans, cęlare cruentam 
Nititur inuidiam mentitę nomine pacis. 
Placatos pręfert uultus Dauide uocato 
Et dextram dextra tangens sic ore profatur: 
Saul ad Dauidem
"Foedus amicicię tecum firmare perennis
Est animus. Dauid charissime, mitte timorem 
Nec quicquam dubites. Tua sit uolo sponsa Merobe, 
Virgo inter natas forma pulcherrima nostras, 
Quum dulces de te nobis paritura nepotes. 
Tum tibi pręstantem regali stemmate prolem. 
Perge modo et dignum tam pręclaris hymeneis 
Te pręstare stude. Primę dux esto cohortis 
Atque Palestinos uastator curre per agros, 
Nec pecori, nec parce uiris. Prostrasse Goliam 
Et pepulisse procul nostris a moenibus hostem 
Non satis est, nisi Marte ferox aliena lacessas 
Illorum populans fines, inuadere regni 
Ausi qui dudum fuerant campestria nostri." 
Comparatio
Callidus ut quondam curuo piscator in hamo
Componit dulces et in ęquora porrigit escas 
Blanditusque cibis unco comprendit aheno 
Et trahit affixum per fila tenacia piscem, 
Si non excusso frustretur linea congro, 
Sic Saul alloquio cęlat quod corde uolutat. 
Nanque cupit tali Dauidem Marte perire, 
Polluat ipse suas eius ne sanguine palmas. 
Respondet Dauid
Tunc humilis Dauid "Qui sim, uel qualibus" inquit
"Intra Bethlemam genitus natalibus urbem, 
Vt merear gener esse tuus, clarissime regum? 
Non mea paupertas, generis neque sordida nostri 
Conditio digna est tam celsum scandere limen. 
Vis nocti conferre diem? Vis ęquora uasta 
Angusto stipare lacu? Certamina belli 
Non detrecto quidem; quascunque lacessere gentes 
Iusseris, ipse tui Dauidis primus in illas 
Stringetur gladius. Generosior ista Merobes 
Connubia accipiat. Satis est mihi gratia pacis, 
Quam pręstas, o rex. Habeo nil charius illa." 
Sic fatur Dauid nec adhuc expertus amoris 
Lasciui stimulos, pugnas tractare uoluptas 
Illi maior erat. Studiis mens dedita belli 
Non poterat molles Veneris admittere lusus. 
Ergo regalis genialia pacta puellę 
Hadrihel accepit, procerum ditissimus urbis, 
Nobilitate potens. Celebrat sponsalia, tedas 
Accendit, fruitur thalamis et amore maritę. 
Dauid captus amore Micholę
Mox etiam Dauid bellis inuictus ab isto
Igne fuit uictus coepitque ardere Micholam, 
Regis et hanc prolem. Cupidis modo nutibus illi, 
Et modo blandiri uerbis, pręsente iocari, 
Absentem per crebra quidem suspiria cordis 
Quęrere soliciti, nullam sentire quietem, 
Donec ad aspectum sese transferret amatę. 
Saul
Hoc ubi Cisides persensit, gaudet adeptum
Implendi se uota modos, quo protinus ipsum 
Coniuge promissa grauiora pericula Martis 
Cogat adire feri celeremque arcessere mortem. 
Comparatio
Sic gaudet cupidus prędę uenator, adacto
Inter conualles angusti tramitis urso, 
Effugium cui saxa negant obstantia, credens 
Vsurum se cęde ferę, sed dentibus illa 
Infrendens conuersa retro ruit impete uasto 
Et notas repetens fauces latrone repulso 
Iam loca tuta tenet campoque potitur aperto. 
Frustra igitur sceleris peragendi tempora nactum 
Apta ratus iam se Cisides, protinus instat 
Occultis certare dolis et fraude latenti. 
Submittit quosdam simili satis arte peritos, 
Dauida incautum qui supplantare uolentes 
"Macte" aiunt "uirtute tua, fortissime Dauid, 
Chare nimis regi! Tibi nubere nanque Micholam 
Ipse suam statuit natam: quę sępe petita 
Diuitibus clarisque procis, tibi traditur uni. 
Nec dubita, multas quod nondum possideas res, 
Non aliud pater ipse sua pro uirgine munus 
Poscit quam centum inuisę prępucia gentis, 
Arua Palestinosque colit quę plurima campos. 
Merces magna, leuis labor est. Age, cęde prophanos 
Et rediens cupidis amplexibus utere nymphę!" 
Quanquam Dauidis lęta est audacia sorte 
Hac sibi proposita, non se tamen ille fatetur 
Esse thoro dignum, quem celsius euehit alta 
Maiestas quam quo poterit sua tendere uirtus, 
Sed tamen "Experiar dubii discrimina belli" 
Inquit "et anne humiles oculis deus aspicit ęquis. 
Porro quum fuerim satis hoc expertus in illo, 
Qui nostrę iacuit prostratus uerbere fundę. 
Idem, spero, deus nec in his me deseret ausis. 
Exurgens igitur cuneos ad bella coactos 
Instructamque aciem trahit audax et ruit ultro. 
Vrgebat, quę tarda solet quoque corpora pronis 
Cogere ad arma animis, adamatę forma puellę. 
Lata Palestinę uastat populatibus arua 
Agmineque infesto properans Acharonis ad agrum 
Castra inimica uidet. Tunc firmat signa parumper 
Hortaturque suos: "Socii, confidite," dixit 
"Vicimus. Hos etenim, quos contra stare uidetis, 
Iussit rex Superum uestris delerier armis. 
Qui iubet, hic uobis dabit, ut pręstare queatis. 
Tantum animis opus est et iam rata fata sequentur." 
Dauid uictor
Dixit et aduersos telum contorsit in hostes.
Sublato clamore uiri curruntque ruuntque, 
Quenque suus satis ardor agit. Missilia primum 
Huc, illuc uolitant, stricti mox comminus enses 
Ictibus increpitant. Miscentur pręlia, puluis 
Tollitur et tristes operit caligine pugnas 
Spectantumque oculi tantum ęra micantia cernunt. 
Ęquo Marte diu certatum, denique lassus 
Hostilis cuneus iam retro cędere coepit. 
Hoc magis expauidę sparsęque insistere turbę 
Iudeus certat miles: iam Marte fugatos 
Opprimere et multos furuo demittere Diti. 
Corpora strata iacent campo; seruauit ad urbem 
Paucos uersa fuga et uelox ad tuta recursus. 
Exultat uictrix legio ditata rapina 
Armorum, pecudum, peregrinę uestis et ęris 
Atque omnis generis uictus. Agit ipse Tonanti 
Dauid
Summas Iesseides grates et numen adorat
Illi uni acceptum referens quod uicerit hostes. 
Regalisque memor pacti truncare peremptis 
Membra pudenda iubet. Rapuerunt ense resectos 
Bis centum (ut dicunt) cassos tentigine pennes. 
Is numerus stratę per gramina rubra cruore 
Gentis erat. Parua colei stipantur in arca, 
Promissis thalamis donum dotale futuri. 
Hinc uictor Dauid, turba comitante suorum, 
Ibat ouans, uiridi redimitus tempora lauro 
Et biiugo uectus curru. Peana canebat 
Pone sequens miles pulsataque tympana bombos 
Ędebant et silua sonum per inane uolutum 
Atque cauis haustum rimis referebat eundem. 
Ingressus Solymas Dauid prępucia regi 
Bis centena tulit, geminato munere pactos 
Exuperans thalamos. Miratur tanta tyrannus 
Acta ducis lętusque sui tot computat hostis 
Funera, quot sectos licuit sibi cernere testes. 
Dauidis uxor Michola
Ne uero ingratum cuncti fideique malignę
Censerent, sponsam iuueni sociare Micholam 
Connubio statuit stabili. Properatur ad alta 
Atria, conueniunt matres matrumque mariti, 
Impubes pueri simul et robusta iuuentus 
Et forma insignes uiridique ętate puellę, 
Conuentus uarius, quem latę porticus aulę 
Saul
Vix capit. In solio Cisides celsus eburno
Sederat. Ecce autem, linquens secreta cubilis 
Prodiit in medium pulchris ornata Michola 
Vestibus et reliquo cultu, sed pulchrior ipsa. 
Circa illam pueri, quorum manui altera sponsam, 
Altera succensę retinebat lumina tedę. 
Stabat et indutus gemmata ueste sacerdos 
Intectusque caput niuea uenerabile mytra. 
Hic Dauida prius, pulchram rogat inde Micholam, 
Si sponsam uelit hic et si uelit illa maritum, 
Vtque ambos uidit paribus concurrere uotis, 
Pręcipit hęc eadem ritu firmare iugali: 
Dextrę dextra datur, digitis detorta mariti 
Gemma nouę digitos coepit constringere nuptę 
Fulgenti laqueo, fidei per sęcla colendę 
Pignus perpetuum seruatus ut annulus esset. 
Inde deo precibus porrectis prospera dixit 
Ambobus uota et proli quoque fausta futurę. 
Postquam perfecto siluit sermone sacerdos, 
Insequitur lituum stridor clangorque tubarum. 
Ingenti sonitu concussa est regia tota, 
Contremuit paries. Poterant timuisse ruinam, 
Ista sacri (ut quondam) si flarent ęra Leuitę, 
Si foret hic priscę Hiericuntis moenia murus. 
Nil aliud poterant aures audire loquentum, 
Verba magis magno strepitu superata quierant. 
Conticuere tubę, calamos inflare choraules 
Et digito pulsare leui caua cymbala psaltes 
Coepit et argutis fidibus resonare lyristes 
Ac Phrygios cantare modos. Nunc tinnit acuta, 
Nunc tonat ille graui, media modo temperat istos 
Voce sonos, agili pulchre quos gutture uibrat 
Concordans cytharę linguę prolata canori. 
Arrectę cunctorum aures dulcedine tanta 
Et capti stabant animi. Nil murmuris usquam, 
Nil strepitus, donec finitis cantibus uni, 
Vni omnes toto pariter plausere theatro. 
Et si sic animos demulcet musica cantus 
Terreni nostręque iuuant sic carmina fecis. 
Angelorum cantus
Angelicum quanto fas nobis credere melos
Esse suaue magis, mulcens pia corda beatum, 
Illo, ubi iam nullo clauduntur gaudia fine, 
Ante dei sublime thronum clarumque tribunal? 
Talibus ergo frui tam miris si libet odis, 
Quę sunt perpetuę dulcedinis, ista uoluptas 
Incerta, instabilis, leuis, impia, reproba, fallax 
nota
Spernenda est nobis. Non est apprendere dignus
Immortale bonum, cui sunt mortalia cordi, 
Quem male terreni foedant contagia luxus. 
Propterea uanos uulgaria turba canores 
Dum nimis intentis animis atque auribus haurit, 
Dum saltu uario ludit lasciua iuuentus 
Multimodisque chorum gaudet deducere gyris, 
Dauidis uota
Interea Dauid tollens ad sydera mentem
Cęlicolum regem uotis precibusque petebat. 
Coniugii seruare fidem, seruare pudici 
Iura thori et sancte proprios educere foetus 
Ipsis ille daret, quos nunc coniunxit in unum, 
Arceret rixas, suspectum tolleret omnem, 
Ambobus uitam uacuam rumore sinistro 
Cęderet et uerę uirtutis luce nitentem, 
Scilicet ut possint dominoque deoque placere, 
Donec uterque sui cursum perfecerit ęui. 
Saul
At contra Saulem sęua torquere simultas
Coepit et exurens penitus pręcordia liuor. 
Nocte iacens uigilat, negat improba cura quietem, 
Fastiditque die positę conuiuia mensę 
Et renuit gustare dapes festosque hymeneos 
Suspensus celebrat, ridens ridere uidetur 
Inuitus tristemque animum uelamine lęto 
Obtegere atque aliquem nutrire in corde dolorem. 
Nam uidet in cassum fraudes cęssisse malignas 
Et frustra inuisum iuuenem obiectasse periclis 
Bellorumque minis. Ipsum magis ergo timere 
Incipit et tacitus secum meditatur iniqua 
Atque indigna nimis pravę molimina mentis 
Insontem contra generum, disperdere certus 
Siue per insidias ficti pro tempore amoris, 
Siue palam potius per aperti pręlia Martis. 
Nunc hos, nunc illos aditus sine fine requirit, 
Polluat ipse suam cognato ut sanguine dextram 
Crudelis magis anne ingratę mentis in illum, 
Cuius erat sanus cantu, certamine tutus, 
nota
Non satis est certum. Semper tamen irritus omnis
Contra fata labor fuit et conatus inanis. 
Ipse igitur magni Dauidem rector Olympi 
Omnibus ereptum seruabat ubique periclis, 
Vt manibus ueri iampridem facta prophetę 
Vnctio per tuta et rerum prosperrima posset 
Euentu gaudere suo, quum Saule repulso 
Susciperet regni sceptrum Iesseia proles. 
Ergo dum curis Cisides ęstuat atris 
Bella gerens Dauid fines tutatur et hostem 
Proterit armatus. Totas quandoque phalanges 
Infidę gentis Solymarum ad moenia captas 
Secum uictor agit, iam fama et laudibus omnes 
Et uirtute duces anteibat. Sed tamen idem, 
Omnibus eximio semper dilectus amore, 
Inuisus soli post tot benefacta tyranno. 
Proh, miseranda nimis regum non rite regentum 
Conditio! Dum sceptra timent amittere, nulli 
Parcunt, suspectis tunc indignantur amicis, 
Affectos aliqua quum cernunt laude merentes. 
Nox
Iam Nox atra diem terris dimouerat almum
Humentesque super tendens diffuderat umbras, 
Quando Cisides Ionatham reliquosque uocauit 
Custodes lateris uulgoque in parte remoto 
Saul in Dauidem
Alloquitur stantes: "Quis tam temerarius" inquit
"Extat, ut ille meis penitus parere negabit 
Imperiis? Iubeo Dauidem protinus ipsum 
Interimi uestris armis. Ne quęrite quare. 
Ille meus fiet, qui iussa refugerit, hostis. 
Experiar, seruone magis seruire velitis 
An domino." Tales rabidus dabat ore loquellas. 
Discessit tristis Ionathas moestusque periclo 
Illius, magno fuerat cui iunctus amore. 
Ergo solicitus Dauidis tecta petiuit. 
Illi aperit secreta patris metuendaque cędis 
Consilia, his ipsum affatus pro tempore dictis: 
Ionathas ad Dauidem
"Infensum uites, Dauid charissime, regem
Infestumque tibi. Lictoribus ille uocatis 
Dat mandata tui, quum Sol illuxerit orbi, 
Quo te cunque loco poterunt reperire, necandi. 
Quare efferre pedem caueas de limine portę 
Ipse tuę totumque diem sub tecta sedeto 
Illa parte domus, tutę quę uisa latebrę 
Esse magis fuerit, donec modo pectora regis 
Aspera per blandos tentem mollire precatus 
Illiusque tibi mentem mox ordine pandam. 
Interea lateas oro incolumemque memento 
Conseruare tuo nostram sub pectore uitam. 
Lęsus eris si quo (deus hoc auertat) ab ictu, 
Effluet ex illo noster quoque uulnere sanguis, 
Commixtos animos communeque corpus habemus." 
Dauid
Talia dicentem Ionatham complectitur ille,
Oscula dat, summas tali pro munere grates 
Lętus agit, non ipse suę discrimina uitę 
Sic timet, ut fidi gratatur amore sodalis. 
Mox festinatis regales passibus ędes 
Ingressus Ionathas iam fessa labore metuque 
Nocte silente dedit placidę sua membra quieti. 
Atque iacens, quali, quum crastina fulserit hora, 
Mulceat affatu genitoris, cogitat, iram, 
Cogitat et somno cura uigilante repugnat. 
Mane
Sol uagus Eoa nitidum caput extulit unda
Exutusque nigros apparuit orbis amictus 
Atque suus rebus rediit color. Obuius illo 
Excepit Ionathas uenientem tempore regem 
Ante fores thalami. Tunc illum uertice prono, 
Sicut moris erat, supplex et mitis adorat 
Ionathas ad Saulem
Atque his alloquitur dictis: "Certissima, salue,
Spesque salusque tui populi! Quis, quęso, tuarum 
Esse potest laudum cupidus magis atque decoris, 
O rex, prole tua? Quare tibi dicere cogor 
Quicquid obesse rear splendori nominis usquam, 
O pater alme, tui. Communis gloria tecum, 
Communis tua culpa mihi. Nunc ergo rogatum 
Te uenio obtestans: Dauidem perdere uelle 
Desiste immeritum duroue extinguere fato 
Egregium fidumque tibi. Fuit ille decori 
Virtuti famęque tuę, qui cęde Goliam 
Sustulit, aduersas qui fregit Marte phalanges. 
Armatus quoties conflixit, uictor ad istam 
Cum spoliis rediit, cunctis plaudentibus, urbem. 
Gloria magna tibi est promptos fortesque fouere 
Semper ad arma uiros. Pręsentia numina sentis 
Hoc bellante tibi. Metuunt inuadere regni, 
Incolumi hoc, fines urbesque lacessere bello 
Insidiisque tuas. Quem si patiare perire, 
Mutatas uereor reuoluto cardine sortes 
Et conuersa retro fata indignata referri." 
Sic fatur Ionathas, et rex placatus in ipsum 
Dauidem iurat se nullas deinde nocendi 
Illi intensurum fraudes, nihil amplius esse, 
Quod sibi formidet: conspectum horrescere regis 
Desistat, notos inter numerandus amicos. 
Lętus ad hęc Ionathas grates persoluit et ipsi 
Talia Dauidi gaudens ex ordine pandit. 
Dauid
Securus latebris Dauid post terga relictis
Regia festino gradiens pede limina scandit 
Erectosque gradus surgentis ad ęthera tecti. 
Tum Ionatha comitante petit fulgentia Saulis 
Atria. Rex illum placido satis accipit ore 
Atque data dextra charum sibi tempore in omni 
Iam fore promittit promissaque foedere sancit, 
nota
Instabili tamen ista fide. Nam dira phrenesis
Quem superat penitusque ferę uecordia mentis, 
Proposito facit ille nihil laudabile certo. 
Nunc huc, nunc illuc deflectitur actus ab omni 
Vento, uela tamen rapidis dat sępius austris. 
Rursus ad arma ferox excitus fuderat hostes 
Dauid
Iesseides Dauid uictoreque milite cinctus
Venit ouans, Solymam turbis plaudentibus urbem 
Ingreditur lętusque sui subit atria regis. 
Illic forte sedens fessum certamine corpus 
Dum releuat, dextram, qua Martia pręlia promptus 
Egerat aut uibrans ensem aut hastilia torquens, 
Transtulit ad cytharę modulantia fila sonorę 
Dauidis cantus
Nil uulgare canens, sed certe ut maximus olim
Exurgens Abram primo ferus impete gentes 
Fuderit infidas prędamque receperit omnem, 
Quę fuerat Sodomis cum Lotho ablata nepote. 
Vt Hiercunteus lituum clangore sacrorum 
Conciderit murus simul et clamore uirorum, 
Aspirante deo plebique fauente fideli. 
Pręterea Iesus, Iudea uictor in ora, 
Hostibus ut fusis Solis consistere currum 
Et proferre diem iussit, uel quo usque fugatos 
Prosternat cędens, oneret uel compede captos. 
Vtque idem bello superatis regibus omnem 
Iudeę regionis humum possederit utque 
Israhelitarum tribubus diuiserit omnem, 
Et tamen hac sanctos priuarit parte Leuitas, 
Consortem cęli quo se sciat esse sacerdos 
Ętherięque domus, non mundi labilis aulę. 
Post Iesum Iudas quid bello gesserit et quid 
Othoniel, quid Aioth, Delbora uirago Iahelque, 
Quid fortis Gedeon, quid denique uiribus omnes 
Exuperans Sanson. Saulem quoque coeperat ipsum 
Diuino celebrans ad sydera tollere cantu: 
Vt, qui conati fuerant euertere Iabin, 
Vicit Amonitas, ut turmas fuderit acres 
Amalechitarum, quum regem cępit Agagum. 
Plura etiam dicturus erat, sed percitus igne 
Saul in Dauidem
Rex Saul inuidię, Dauidis nomine laudem
Ipse suam uinci cernens, exarsit in iras 
Feruidus et raptum magno conamine pilum 
Torsit in aduersum cantantis pectus, at ille 
In latus accliuo uitauit corpore telum. 
Vitatam paries confixus suscipit hastam 
Hastaque fixa cauis ferrata cuspide rimis 
Compulit extemplo concussa fatiscere saxa. 
Ipse fuga elapsus non lęso corpore Dauid 
Tecta laremque petit tenebris defensus opacę 
Noctis, nam stellas nubes obduxerat atra 
Splendentemque globum Lunę lucere uetabat. 
Armati ante fores missi sedere manipli, 
Vt mane egressum iugularent. Murmura sensit 
Ante fores uxor metuensque pericla marito 
Rettulit. Ille fugam postico fecit aperto 
Incolumisque abiit. Lictores decipit uxor, 
Ne subito cursu fugientis terga sequantur. 
Michola elusit insidiatores
Compingens mappas et linea lintea circum
Inuoluens hominis studuit confingere formam. 
Implicitę effigiant tumidum caput oraque uittę, 
Hircina horrebant expressi pelle capilli. 
Grandia si paruis liceat componere, tales 
Oblatę Veneri fuerant a uirgine pupę, 
Excolerent quondam quum reproba numina gentes. 
Reclinat lecto simulachrum, stragula supra 
Iniicit et turbę respondit mane roganti 
Oppressum subito morbo Dauida iacere. 
Illi intro irrumpunt, ut iam uel cęde iacentem 
Afficiant, recto uel uiuum tramite ducant 
Ad Saulem regem. Elusi commenta lacessunt 
Incusantque dolos et callida uerba Micholę. 
Rem referunt regi. Natam Saul inde uocatam 
Saul ad Micholam
Increpitans "Tantumne animi superesse, Michola.
(Quod nunquam rebar) potuit tibi," dixit "ut hostem 
Per mea securum ludibria siueris ire? 
Nec regem metuis, nec honoras stulta parentem." 
Michola respondet
Illa sub hęc lachrymis caute respondit obortis:
"Heu miseranda meę sortis lugendaque multum 
Conditio! Si iussa patris complere laboro, 
Ense uiri pereo. Sin, cui sum iuncta, marito 
Obsequor, infenso pater infert iurgia uultu. 
Quumque animum premat hęc angustia, nescio quo me 
Conuertam. Sed quis prohibet depromere uerum? 
A me dimissum nunquam Dauida negabo. 
Si mea non ueniam pietas, rex magne, meretur, 
Foemineo saltem miserans ignosce fauori. 
Ille minax stricto nuper mihi dixerat ense: 
'Si me non tacita emittas secretaque serues 
Quęrentesque dolo fallas, mea dextera letho 
Te dabit et nostro mittere ad Tartara telo.' 
Arma uiri euasi, quoniam mandata peregi. 
Sed falli te forte putas? Animi tibi pandam 
Intima sensa mei, seu parcis uera fatenti 
Seu minus ignoscis. Non tam terrore minarum 
Quam pietate meum studui saluare maritum. 
Si non das ueniam, genitoris malo perire, 
Dum pia sim, manibus quam coniux impia dici, 
Perdiderim quod fraude uirum nil tale merentem. 
Opto fida mori potius quam perfida tetram 
Damnatamque bonis per sęcula ducere uitam. 
Scito fuisse tuam tunc me, quum uirgo sedebam 
In laribus uerecunda tuis. Nunc, tradita quum sim 
Nuptum sponte tua, iam certe non tua dicor 
Esse, sed illius, cuius consortia seruo, 
Cum quo communis thalamus mihi resque domusque. 
Ergo tui iuris quum non sim, maxime regum, 
Libertam permitte suo seruire patrono, 
Si tibi et ipse tuos seruos cupis esse fideles. 
Aut si certa tibi Dauidem perdere mens est, 
Hanc prius, hanc animam iubeas excludere ferro. 
Haud penitus misera me fungi sorte putabo, 
Si modo morte mea pręcedam fata mariti." 
His dictis languere furor, mitescere mentis 
Coeperat ira recens. Tacitus tamen inde recessit 
Rex Saul alterius subiens penetrale cubilis, 
Vt fessam curis mentem requiete foueret. 
Ipsa suos repetit festina Michola penates, 
Suspenso sed adhuc animo meditansque periclum 
Coniugis et dirum patris immanemque furorem.

⟨Liber III⟩

ARGVMENTVM

Regum lib. I, cap. XIX. Dauid fugiens uenit ad Samuelem. Satellites missi, quum illuc uenissent, prophetabant. Venit Saul, sed etiam ipse prophetare coepit nihil ei inferens mali.
XX. Dauid fugit. Cum Ionatha collocutus latebras petit. In conuiuio quęritur regis. Ionathas absentiam eius excusans a patre lancea impetitur. Fugit. Dat signum Dauidi paterni odii.
XXI. Dauid fugit Nobem. Ab Achimelech sacerdote accipit panes et gladium Golię. Profectus ad Achim, Getheorum regem, capitis periculum insanię simulatione uitat.
XXII. Venit ad speluncam Odolam. Multi ibi ad eum conueniunt. A Gaddo propheta monitus uenit in terram Iuda. Doech Idumeus accusatum a se Achimelecum cum reliquis Nobę sacerdotibus iubente Saule interimit. Abiathar, Achimelechi filius, fugit ad Dauidem, a quo amice suscipitur.

Lib. IIIDavid
Interea Saulem fugiens per deuia Dauid
Herbidaque ingressus Ramathei pascua ruris, 
Fida subit diui Samuelis tecta prophetę. 
Extemplo adueniens illum de more salutat, 
Mox scelus ingrati capitalemque indicat iram 
Erga se regis, tectas fraudesque dolosque, 
Insultus etiam manifestaque bella furentis. 
Cędere nequitię tunc uate iubente tyranni, 
Excessere loco. Ruralem deinde profecti 
Secessum capiunt, ubi uicus nomine Naioth, 
Cuius culta suis Iordanis perluit undis 
Atque alit assidua lętos uligine campos. 
Hic sedem posuere sibi Samuelque propheta 
Bellatorque simul Dauid uitare uolentes 
Insanamque iram Saulis rabiemque furentem. 
Attulit id regi rumor. Tunc protinus ipsum 
Dauidem iubet exquiri uinctumque referri 
Adducique sibi, telis aut ense necandum. 
Sed quia mortalis frustra certare potestas 
Contra fata parat, missę fera turba cohortis, 
Vt uidere pios uates (mirabile dictu) 
Dignaque non modicis Samuelis honoribus ora, 
Correpti magno deponunt arma stupore 
Telaque proiiciunt tensisque ad sydera palmis 
Coeperunt cantu modulato condere laudes 
Atque deo grates misso Dauide referre 
Et subita sęuos animos pietate domare. 
Comparatio
Sic aliquando poli gelido quum sęuit ab axe
Horrida tempestas borealibus excita uentis, 
Dum metuit fragili sulcans uada salsa carina 
Nauita, dum trepidus cultor sata lęta perire 
Grandine mox lędente putat, uiolenta quiescunt 
Flamina tranquillumque salum cęlumque serenum, 
Mutata rerum facie pulsoque pauore, 
Erectas hominum mulcent dulcedine mentes. 
At Saul, ut reditum per tempora tarda suorum 
Per longasque moras duci conspexit, eisdem 
Supplementa recens delecto milite misit, 
Dum dubitat primos ad talia facta patranda 
Vel minus audaces uel iam minus esse fideles. 
Sed tamen hos etiam uatum pręsentia mouit 
Conspectusque pii Samuelis et ora uirorum 
Plurima cantantum supero pręconia regi. 
Ergo ipsi pariter cantus dulcedine capti 
Commendare deum cęli terręque potentem 
Incipiunt clarosque uiros pietate fideque, 
Obliti Saulis mandatorumque nefandę 
Cędis in indignos nec quicquam triste merentes. 
Hoc ubi uulgatum, cuneus quoque tertius armis 
Mittitur instructus ualidorum Marte uirorum. 
Ventum erat in Naioth, tunc ęque contigit istis 
Ac primis: Posita laudes feritate canebant. 
Nam sacer e cęlo ueniens afflauerat omnes 
Spiritus. Hic animos illorum, hic temperat artus. 
Saul
Indigne ista ferens, subitam simul actus in iram
Cisides, mora nulla, suam uocat ipse cohortem 
Atque anteire parat. Paribus quoque passibus agmen 
Terga ducis sequitur: pedites equitesque feruntur 
Ordine turbato, cuncti miscentur in unum, 
Comparatio
Dum celeratur iter, veluti quum sole calenti
Sturnorum nubes supereuolat acta sonoris 
Vocibus agricolę, fructus ne fertilis agri 
Lędat Amyneam rostris carpentibus uuam. 
Rex Saul, ut sacrum celeri pede contigit Aioth, 
Primus sistit equum, primus descendit ab illo, 
Post regem reliqui. (Mirum!) ruiturus in omnes 
Qui mox uisus erat, placatur protinus, ipsum 
Pręsentem mitis Dauidem spectat et ipsum 
Iam reuerenter adit uatem, iam carmina condit 
Laudis et ipse deo reiecto nudus amictu 
Ac uelut insanus. Vulgi uox ire per ora 
Illa frequens coepit: "Cisides nunquid et ipse 
Intra Sanctorum coetum numerandus habetur?" 
Quisque adeo fera corda viri mollita stupebat. 
At uero Dauid, quanta inconstantia menti 
Insita regis erat, non inscius, inde recessit. 
Quumque loco quodam Ionatham reperisset, ad illum 
David ad Ionatham
Cum gemitu conuersus ait: "Quo crimine, quęso,
Qua demum culpa lęsi quandoque parentem, 
Dic mihi, chare, tuum? Non cessat flumina, montes, 
Omnia solicita perlustrans quęrere cura, 
Hac ut me miserum priuet per uulnera uita? 
Sanguinis ergo mei tenet illum tanta cupido, 
Cuius ego toties affeci cladibus hostes? 
Hęccine uirtuti soluuntur pręmia nostrę?" 
Ionathas respondet
Respondit Ionathas: "Quicquid, charissime Dauid,
Te grauat, hoc ipsum nostram solet angere mentem. 
Nulla tua in regem fuit unquam iniuria certe, 
Sed me teste merens quam maxima pręmia uirtus. 
nota
Inuidus ast animus, quanuis benefeceris illi,
Est tamen impatiens alienę laudis et ipsos, 
Quos anteire uidet, semper contundere gestit. 
Credo autem nostro nihil a genitore parari, 
Seu magnum id fuerit seu paruum, protinus illud 
Vt mihi non pandat. Quare tibi numina iuro 
Sancta dei, quicquid moliri coeperit ille, 
Omne tibi arcanum penitus reserabo paternum." 
Talibus auditis respondit talia Dauid: 
David ad Ionatham
"Credo equidem, Ionatha, nostrę discrimina uitę
Esse molesta tibi teque affectare salutem 
Non mage, chare, tuam quam totis uiribus ut me 
A cunctis pariter saluum tueare periclis. 
Sed quia noster amor regi quoque notus habetur, 
Cęlatum te forte uolet, tractauerit ultra 
Siquid triste mihi. Sed tu scrutare parentis 
Mentem, quęso, tui. Festę uenere Calendę, 
Quum mihi post regem lęta ad conuiuia sedes 
(Vt scis) prima datur. Si me quęsiuerit ille, 
Dic ad Bethlemos propere petiisse penates, 
Te precibus cędente meis, solennia sacra 
Vt peragam et soler tribulum consortia pręsens. 
Interea latebris recubabo tectus in illis, 
Dum referas responsa mihi. Si mitia fient, 
Pax erit, at contra subita si bile tumebunt, 
Mors metuenda quidem. Nunc uni me tibi totum 
Atque tuę fidei committo. Tu modo cures, 
Nequando tradar regi sine more furenti 
nota
Infensoque mihi. Non ęquo examine uerum
Iudicat iratus, nescit moderamina mentis 
Et rationis egens nec amicis parcere nouit." 
Ionathas respondet
Tunc Ionathas manibus geminis ad sydera tensis
"Testor" ait "diuum regem, me mente fideli 
Cuncta relaturum tibi, Dauid, protinus illa, 
Quę bene uestigans cura studioque sagaci 
Nosse quidem potero sensus arcana paterni, 
Siue bonum fuerit quod norim siue sinistrum. 
At siquid simulanter agam, si fallere nitar, 
Ignifero tunc me trudat sub Tartara telo 
Omnipotens Saulisue sinat decedere dextra. 
Nil igitur dubites de me, charissime Dauid, 
Nec de Saule quidem. Nullum tam corde latenti 
Ducere consilium poterit, quin detegat ore 
Aut moesto aut hilari. Nec prodest fingere uerbis 
Diuersum, quando mentem frons indicat ipsa. 
Tu memor esto tui Ionathę, quum uiuere liber 
Coeperis absque metu, quum summum culmen honoris 
Ascendes populo plaudente, fauentibus astris." 
Dauid
Iesseides animum erexit lętatus amici
Ingenti multaque fide et, si fata reseruant 
Vlla sibi post hęc melioris tempora sortis, 
Digna relaturum se dixit pręmia tali 
Illius officio. Renouarunt foedus amoris 
Inter se nullo soluendum tempore, donec 
Carpere uitales ipsis conceditur auras. 
Rupes Ezel
Nubibus ęriis et cęlo proxima rupes,
Aspera muricibus, multa rimosa cauerna, 
Stabat, ab Hebreis Ezel tunc nomine dicta. 
Huius in occulto Dauid se condidit antro 
Opperiens ibi fida sui responsa sodalis. 
Mane
Crastina puniceis surgens Aurora quadrigis
Aduexit iam festa nouę celeberrima lunę 
Et coepit nitidę diffundere lumina lucis 
Atque hilari clarere die. Conuiuia mensis 
Ecce parant positis, epulas et munera Bacchi 
Apponunt famuli. Iocundo tecta tumultu 
Tota strepunt. Ipso tunc demum rege sedente, 
Ordine seruato proceres accumbere iussi, 
Quisque suum tenuere locum. Dauidica sedes 
Sola suo sessore uacat. Cur defuit ille, 
Quęrenti regi Ionathas respondit abisse 
Ad solenne sacrum Bethlemi forte futurum. 
Hoc a se precibus multum obnixeque rogantem 
Impetrasse suis atque hęc conuiuia festa, 
Absens quum fuerit, penitus seruare nequisse. 
Tunc rex iratus respexit lumine toruo 
Saul ad Ionatham
In Ionatham clamans: "Quid me, mea spuria proles
Et non uera, tuis uafre uis ludere dictis? 
Mene latere putas, quantum tu diligis ipsum 
Iesseo natum? Nescis, stupidissime, nescis, 
Quanto amor exitio tibi sit quandoque futurus 
In Dauida tuus, quanta hinc infamia nostro 
Confletur regno, quod adhuc non oppetat ille? 
Certum est ut pereat, quo saluo sępe salutis 
Me piget ecce meę. Sed nec, si uixerit, ulla 
Spes tibi regnandi post funera nostra relicta est. 
Viuum plebs sequitur, uiuenti sceptra dabuntur, 
Et tunc priuatis tua uita sub ędibus ęuum 
Exiget infelix, si non extincta recedet. 
I nunc et talem mentis male compos amicum 
Abde sinu oblitusque mei defende tuique!" 
Sic fatur tumidaque minax exęstuat ira. 
Ionathę fides
Quem, rogo, suspicio talis non protinus arma
Sumere et aduersum quosuis suaderet amicos 
Bella mouere palam, tacitas uel texere fraudes? 
Absalon expetiit genitorem pellere regno, 
Seba suum dominum, multos ad uulnera fratrum 
Interitumque patrum dominandi dira cupido 
Impulit et patribus iussit disperdere natos. 
At Ionathas regno antetulit Dauidis amorem 
Obsequioque patris, contempsit quippe pericla 
Cuncta status uitęque suę, dum functus amici 
Officio charum curat seruare sodalem 
Mallebatque mori fidus quam uiuere fallax, 
Quam fracta regnare fide. Documenta petantur 
Ex hoc rara uiris pręsentibus atque futuris. 
Comparatio
Non sic Argolicum Pylades dilexit Orestem,
Castora non Pollux. Priscorum fabula uatum 
Tales nulla refert, Ionathę quos ęquet amori. 
Ergo idem pietate sui commotus amici 
Mox ita submissa respondit uoce parenti: 
Ionathas ad Saulem
"Ne sęui, genitor! Iam tandem mitior esto
Atque animo perpende tuo, si iustius illum 
Conseruare tibi est quam perdere." Plura paratum 
Dicere correpta genitor perterruit hasta 
Saulis ira
Elataque manu furibundus pectora nati
Transageret penitus telo festasque profuso 
Pignoris ipse sui foedaret sanguine mensas, 
Ni consessorum consurgens turba repente 
Tam dirum prohibere nefas conata fuisset, 
Supplicibus blandisque patri clamoribus obstans. 
Inuitus tenuit, quem iam librauerat, ictum 
Rex Saul. Ille lares cursu properante paternos 
Linquens ora metu post se pallentia torsit 
Atque uno tantum seruo comitatus adiuit 
Proxima Dauidis latebris loca signaque monstrat 
Certa fugę, quę se iam dixerat esse daturum, 
Dat signa fugę Dauidi
Si tulerit casus. Tenso nam protinus arcu
Emisit celerem neruo stridente sagittam. 
Vtque hanc ad dominum referat tellure reuulsam, 
Currebat seruus, quum rursum cornua curuans 
Atque aliud iaciens telum, sed longius, ipsi 
Clamauit Ionathas puero: "Cito tolle sagittam 
Vltra te missam collectaque spicula defer. 
Pelle moras, celera!" Seruus parere paratus 
Apportat iacula, arcanę sed conscia uocis 
Mens tantum Dauidis erat Ionathęque loquentis. 
Cum iaculis arcuque puer dimissus in urbem 
Nil remoratus abit. Seruato tempore Dauid 
Prosilit e latebris et ter procliuus adorat. 
Amplexi inter se lachrymas atque oscula miscent. 
Insuper hęc Ionathas "Vade hinc, dulcissime Dauid, 
Vade" ait "atque uale! Firmati foedere amoris 
Sis memor et quicquid promisimus ambo uicissim 
Teste deo, nobis nostrisque nepotibus illud 
Vsque ratum maneat, nullo uiolabile sęclo." 
Post hęc digressi. Quo uisum tutius, illo 
Dauid uertit iter Ionathasque reuersus ad urbem 
Sępe pericla sui secum meditatur amici 
Quoque magis metuit, magis hoc pia numina uotis 
Solicitat certam absenti poscendo salutem. 
Noba urbs Levitarum
Vrbs antiqua fuit sanctis data Noba Leuitis.
Achimelech sacerdos
Achimelecus ibi multa pietate sacerdos
Notus erat, uenientem qui Dauida recepit. 
Miranti, quare sic incomitatus adisset 
Illas ipse domos tam magnus militiai 
Ductor, deuicto toties tam nobilis hoste, 
David
Respondit Dauid, suppresso crimine duri
Erga se Saulis, se rege iubente uenire 
Quędam secreto speculatum partibus illis, 
Nec procul inde suos comites residere fatetur. 
Vtque aliquo uictu ieiunos adiuuet illos, 
Orabat, quando ista dedit responsa sacerdos: 
"Non alii, Dauid, mihi sunt hoc tempore panes 
Pręter sacratos, quibus uti lege uetantur 
Omnes immundi. Sed si modo tuque tuique 
Corpore purgato puraque huc mente uenitis, 
Si modo uos Veneris non turpat foeda uoluptas, 
His quoque fas uesci." Tunc David seque suosque 
Affirmat mundos: ex quo sunt urbe profecti, 
Nil gessisse mali, nullis amplexibus usos 
Foemineis lectumque procul fugisse iugalem. 
Ergo sublatos sanctis altaribus orbes 
Triticeos iussit Dauidem ferre sacerdos. 
Discite, christicolę! Si panes sumere sanctos 
Non nisi mundatis licuit, nisi denique castis, 
Quanto pura magis mens uobis crimine ab omni 
Conuenit atque animus deposta labe pudicus, 
Sacratis propius quoties acceditis aris 
Mystica pransuri conuiuia? Sumitur istic 
Non simplex panis, non pręssi pocula musti, 
Sed Christus dominus specie uelatus utraque, 
Christus homo Christusque deus, lux, gloria, uerbum 
Ętheriique simul uirtus et imago parentis, 
Vnicus amborum quos spiritus efficit unum, 
Vt nihil hoc maius possit uel lingua profari, 
Vel reperire poli se mens super astra ferendo. 
David
Pręterea Dauid subiungens Achimeleco
Dixit: "Cęde mihi telum, si forte supersit, 
Aut gladium. Nanque arma domi suspensa reliqui 
Festinans, urgebat enim me iussio regis." 
Achimelech
Respondit flamen uenerandus ad ista dialis:
"Non est hic aliud nisi magni mucro Golię, 
Quem tu terribili strauisti uerbere fundę, 
In Terebintea dum pręlia ualle lacessit. 
Ille, inquam, mucro, quo tu secuisse Gygantis 
Iam strati ualido ceruicem diceris ictu, 
Illic nunc etiam madidus iacet ecce cruore, 
Syndone contectus, uicinus uestibus illis, 
Quas humerale uocant, ad sacra litanda dicatas. 
Illo si sit opus, tibi, Dauid, cędimus illum." 
Ensis Golię
Iesseides gladium tollens pręcingitur ipso
Thecaque eductum dextrę libramine quassat 
Et neque de Calibum talem uenisse caminis 
Asserit, Ęthnea nec de fornace Cyclopum 
Doech Saulis mulio
Affuit hic Doech, Cisidę mulio regis,
Ęditus in campis idola colentis Idumes, 
Ore ferus prauusque animo, uersutus et astu. 
Cuncta notat tacitus, memori quę mente reponens 
Ad regem deferre suum maturat in urbem. 
Donec agit uirga mularum armenta uirenti 
Et clamore tonat terrens et sibilat ore, 
Dauidis {fugam}
Ipse fugam Dauid meditatus currit ad Achim
Publica Getheę regionis sceptra tenentem, 
Sceptra inimica pię Solymarum aduersaque genti. 
Tunc uiso Dauide quidem Getheia turba 
"Hiccine" dixerunt "est Dauid, sępe choreis 
Cantatus lętis, quum tota theatra sonarent: 
Rex Saul armatus bellando corpora letho 
Mille dedit, plus ipse decem dux milia Dauid!" 
His ille auditis animo suspensus et hęrens 
Comparatio
Extitit. Vt canibus subito fera cincta Lacenis,
Quę, quo se referat, non inuenit inde cauernam 
Conspicata cauum festinans irruit antrum 
Atque illęsa manet, donec frustrata canum uis 
Compressis abeat latratibus, illa timore 
Prodeat abiecto et saltus iam tuta pererret. 
Haud aliter Dauid, populo deprensus ab illo 
Dum timet, ad cautas trepidus prolabitur artes. 
Dauid simulat stultitiam
Stultitiam simulat pręsenteque rege furoris
Signa repente dedit: Delapso corpore terram 
Verberat intorquetque artus et dentibus oris 
Stridet agens spumas, nunc huc, nunc uertitur illuc. 
Erectus confusa loqui, modo scindere uestes 
Ipse suas, pecudum uarias modo fingere uoces, 
Ambabus manibus diuersos ędere gestus, 
Diuersos pedibus. Quicquid dementia cogit 
Desipere insanos, timor hoc Dauida coegit 
Inter Getheos Achi spectante tyranno. 
Achis rex
Talia qui tetrica temnens spectacula fronte
"Quid mihi laruatum hunc hominem penetralibus istis 
Induxistis", ait, "quem non resipiscere tota 
Phocidos Anticyrę faceret purgamine silua, 
Non ipsi fratres Podalirius atque Melampus, 
Si cuperent ambo medicas adiungere dextras? 
Num desunt nobis similis ludibria monstri? 
Num fatuos tellus homines non germinat ista, 
Externos ut opus sit uobis quęrere, quorum 
Contristet miseranda meam lymphatio mentem? 
Tollite uos tandem nostris ex ędibus illum! 
Liber eat quocunque uolet, si liber habetur, 
Quem furor exuperat, cuius uesania mentem 
Alligat inuitamque trahit sua sub iuga morbus." 
Vix ea fatus erat, cuncti depellere certant 
Limine Dauidem, sed eundem exire morantem 
Correptum manibus sublimem extra atria portant 
Coenosoque solo effusum spretumque relinquunt. 
Talibus ille dolis inimicam fallere gentem 
Aggressus uitę manifesta pericula fugit. 
Odola spelunca
Mons fuit erecto contingens uertice nubes
Difficilisque aditu, spelunca notus Odola, 
Quę tunc quum fugeret trepidum Dauida recepit. 
Davidem amici adeunt
Hoc ubi uulgatum, fraterno mota periclo
Fratrum fida manus Bethlema sede relicta 
Accurrunt et uterque parens, simul et domus omnis. 
Tum quicunque fuit Iesseę stirpis amicus 
Aut Saulo infensus uel rebus pressus egenis 
Siue alieno etiam contracto debitor ęre, 
Omnes uno animo rupem gratanter Odolam 
Conscendunt lętique ducem Dauida sequuntur. 
Bellatrix ea turba uirum munitaque telis 
Illum circumstat nec non et pręlia poscit, 
Illi pręsidio sese auxilioque futuram 
Spondet et illius iussis parere paratam. 
Imperet in medias Saulis licet ire phalanges 
Et conferta uiris armisque irrumpere castra, 
Omne experturam contempta morte periclum. 
Et tamen hi numerum uixdum complere ualebant 
Centenum (sic fama) quater. Fiducia uires 
Vicerat atque animi tanto ductore uigebant. 
His comitatus adit Masphatę moenia sedis 
Et Moabitarum tali rogat ore tyrannum: 
"Rex, inimica tibi fugientes uenimus arma. 
Nam Saul ipse, tui uastator maximus agri, 
Nos quoque de patriis insontes sedibus egit, 
Actos insequitur bello mortemque minatur. 
Nunc fidei committo tuę commendoque nostros 
Confectos lachrymis et longa ętate parentes. 
Hic maneant oro, donec, quę fata sequantur, 
Experiar, uel quo claudentur fine labores." 
Hinc exorato per talia uerba tyranno 
Ambos hic pariter, matremque patremque, reliquit. 
Ipse in pręsidio stetit antri rupis Odolę. 
Gaddus propheta
Inde tamen, uatis seruans oracula Gaddi,
Descendit properatque tribus succedere Iudę 
Monstratos fines comitante cohorte suorum. 
Saltus Areth
At postquam saltum directis passibus Areth
Ingrediens illa fixit tentoria silua, 
Extemplo Saulis rumor peruenit ad aures 
Illic cum tota Dauida sedere cohorte. 
Ipsum autem Saulem campus Ramatheus habebat, 
Quem nemus argutum ramalibus integit umbris 
Perspicuique rigant scatebrarum aspergine fontes. 
Saul
Ast illum nec amoena loci mulcere uoluptas
Eualuit, subitam ne flaret turbidus iram 
Et contracta suos terreret fronte maniplos. 
Prętentans hastile manu gestuque minaci 
Saul ad suos
Vsus ait: "Quid me, quid me, gens perfida, temnis
Iesseidęque faues? Num uobis partiet agros 
Arboribusque dabit uel consita uitibus arua 
Aut, quibus ipse caret, flauentia porriget ęra? 
Ille audet nostris ueniens considere terris 
Et nostrum calcare solum, vos clauditis ora, 
Ocia uos agitis muti. Quis nunciat hostem 
Aduentare meum? Quis mecum signa secutus 
Obuius ire parat? Noster quoque filius olli 
Blanditur refugitque suo parere parenti, 
Obsequitur seruo. Quid tandem, dicite, restat 
Iam, nisi ut hunc uestrum libeat comprendere regem 
Et manibus uinctis inimicę tradere genti 
Atque autore meo me prorsus prodere nato? 
Doech Idumeus ad Saulem
Talia iactanti stimulos superaddere Doech
Coepit Idumeus flammisque adiungere flammas, 
"Quicquid habet fidei tuus," inquit "maxime regum, 
Quicquid opis Doech, debet tibi. Cernere Nobę 
Contigit ecce mihi, quando sacer Achimelecus, 
Consulto ętherio super hunc Dauida Tonante, 
Grata illi responsa dabat uictumque petenti 
Panibus impense exibitis obsonia iunxit 
Armaque porrexit cęso sublata Golię. 
Talibus ille igitur donatus rebus abiuit. 
Inde ego discedens celeri pede castra petiui, 
Vt tibi deferrem, ne rerum nescius esses." 
Rex nimis indignans accersere protinus ipsum 
Pontificem cunctosque iubet, qui sacra litabant 
Ante aras Nobę. Pariter uenere uocati. 
Saul sacerdotes Nobę perdere iubet
Et rex continuo "Quas ob res, Achimelece,
Coniurastis" ait "me contra tuque tuique 
Cum Dauide simul, cui uictum atque arma dedistis, 
Pro quo sancta dei placastis numina uotis 
Supplicibus cantuque precum sacrisque litatis, 
Quum tamen ille meum quęrat peruertere regnum 
Insidiasque paret, sumptis et prouocet armis?" 
Hęc quum terribili fudisset uerba profatu 
Ira recens regis, cuius non protinus ora 
Inficeret pallor, gelidos metus angeret artus? 
Achimelech sacerdos ad Saulem
At tamen intrepida respondit uoce sacerdos.
Pręstabant audacem animum sine crimine mores 
Mensque dicata deo finique propinqua senectus. 
"O rex, ista quidem Dauidis crimina nobis 
Ignorata latent. Quicquid subuenimus illi, 
Officium pręstare tibi reputauimus omnes, 
Quum gener esse tuus cunctis sciretur et esset 
Autor sępe tui superato ex hoste triumphi. 
Arma cibosque illi dedimus, cui plura dedisse 
Te patet. Erratum iam facto siquid in isto est, 
Errorem prius ipse tuum fatearis oportet. 
Nam cui tu natam dederas, nos panibus illum 
Iuuimus et primo quem tu dignatus honore es, 
Militię statuens ductorem, huic arma negare 
Duximus esse nefas aliquidue optare sinistrum. 
Si quicquam posthac tibi, rex, deliquerit ille, 
nota
Nescimus. Venia est dignus, qui nescius errat.
Ignoscas igitur, quando est ignoscere dignum. 
Credidimus generumque tuum turmęque tuorum 
Pręfectum tibi, rex, ex omni parte fidelem, 
Acceptum charumque tibi, tua iussa secutum 
Officiisque parem, quę te pręstante recepit. 
Nostra quibus si forte uoles conferre, uidebis 
Esse illis collata nihil. Sin poena parata est 
Vlla operi nostro, me spectat mulcta. Quid isti 
Peccarunt, qui me solum de rebus agundis 
Consultant semperque omnes mea iussa facessunt? 
Esse meum crimen fateor, si crimen habetur, 
Rex, iuuisse tuos (nam sic ego rebar) amicos." 
Saul
Effera mens Saulis nulla ratione mouetur,
Vt quicquam coepta desistere uellet ab ira 
Aut uerbis pręstare fidem. "Nil proficis" inquit 
"Perfidiam compto nimium sermone tegendo. 
Vna omnes uos culpa reos declarat. An ullus 
Esse fugę potuit Dauidis nescius ipsum 
Auxilii armorumque uidens et panis egentem? 
Nemo fuit uestrum, qui tunc uenisse referret 
Illum, quin etiam uictu iuuistis et armis. 
Vos igitur, lateris, iubeo, custodia nostri, 
Hos omnes uestro pariter disperdere ferro 
Perfidięque scelus meritis distringere poenis!" 
Nemo sacerdotes fuit ausus tangere sanctos 
Vimque inferre piis. Pręssis ad pectora palmis 
Immoti stabant, dum malunt regis iniquo 
Contempto imperio certę succumbere morti 
Quam maculare suas illorum sanguine dextras. 
Doech impius
Solus barbaricę damnatus crimine Doech
Impietatis ait: "Quid multorum arma requiris, 
O rex? Ecce tuus quam fido pectore Doech 
Scit seruire tibi, facto testabitur isto." 
Nec mora, districtum crebris rotat ictibus ensem, 
Nunc hunc, nunc illum, lethali uulnere cunctos 
Sternit humi. Riui currunt per prata cruoris. 
Corpora fusa iacent, cęsos mors occupat artus, 
Candida sanguineo squalent tegumenta fluore. 
Comparatio
Ac ueluti, quem multa fames stimulauit, hiantes
Extendit rictus lupus et nemus omne pererrat 
Pascentesque uidens pecudes furit, irruit, urget 
Ballantumque gregem mactat manditque cruentus. 
Donec ieiunam laceratis carnibus aluum 
Compleat, hinc saturo montana cubilia uentre 
Iam lassus repetit, sic dirus alumnus Idumes 
In iugulos sęuire sacros non destitit, usque 
Dum pia crudeli prostrasset corpora letho 
Octogena uirum numero superaddita quinque. 
Sed neque tot Saulis sedata est cędibus ira. 
Iussit adhuc rabidus Nobę disperdere plebem 
Non ętatis agens, nec agens discrimina sexus. 
Nec pecori parcens. Animantia sustulit uno 
Cuncta die. Nemo de strage superfuit ista 
Abiathar filius Achimelech
Pręter natorum iugulati antistitis unum
Effugio elapsum, proprio qui nomine dictus 
Abiatharus erat. Venit hic clademque nefandam 
Profusis moerens lachrymis exponere coepit 
Dauidi et cunctis Dauidica signa secutis. 
Haud siccis oculis scelus hoc Iesseius heros 
Audiit et tristi respondit talia uoce: 
"Nobę ego Doechum coram quum stare uiderem 
Et tacitum spectare tui pia facta parentis, 
'Hic referet' dixi 'Cisidę cuncta tyranno.' 
Sed quisnam tantę radix et causa ruinę, 
Abiathare, fuit me pręter? Criminis huius 
Autor ego. Quanquam manifesta pericula uitę 
Poscere compulerint, quę tunc donata recepi 
Quęque reposta meę menti, non eximet ulla 
Obliuio, nec longa situ squalente uetustas 
Obducet meque immemorem nulla arguet ętas. 
Tu maneas mecum! Longe timor omnis abesto, 
Nil dubites! Aut nostra manus te proteget, aut hanc 
Si quisquam uitam mihi tollet, tollet et idem, 
Abiathare, tuam. Sors ambos una manebit." 
Ille igitur moestos ex hoc lenire dolores 
Incipit atque suis melius confidere rebus 
Nec penitus miserum se credere castraque nusquam 
Linquere Dauidis uel se diuertere ab ipso. 

⟨Liber IV⟩

ARGVMENTVM

Regum lib. 1, cap. XXIII. Ceilla a Palestinis obsidetur. A Dauide liberatur. Saul eum persequi parat. Ille fugiens uenit in Ziph. A Zipheis proditur. A Saule obsidetur, sed quum audisset Saul Palestinos irruisse in regnum, dimisso Dauide recessit.
XXIIII. Dauid uenit in Engadi. Latet in spelunca. In quam Sauli diuertenti clam accedens oram clamidis abscidit. Post abeuntem egressus clamauit. Fide eius comperta Saul placatus abiit.
XXV. Samuel moritur. Dauid uenit in Pharan. In Nabalem ingratum animaduertere uolebat, ab uxore eius Abigaile placatus destitit.

Lib. IIIIVrbs Ceilla
Interea muros, turres et tecta Ceillę
Turba Palestinę subsidens Marte premebat. 
Audiit hoc Dauid nec mente quiescere quiuit, 
Vt, quos ipse suis toties deuicerat armis, 
Oppugnare tribus hi pergant oppida Iudę, 
In quibus una fuit urbs nobilis ista Ceilla, 
Consuluitque deum, nunquid succurrere fessis 
Auxilioque iuuare pios se uellet. Amica 
Persensit responsa dari. Tamen arma iuuentus 
Sat fore si Saulis possint uitare fremebant, 
Nedum bello alias pugnaque lacessere gentes 
Vt satis esse queant. Sed contra talia Dauid 
Dauid ad suos
"Quid timidi musatis?" ait "Victoria uobis
Promissis firmata dei est, cui terra polusque 
Obsequium pręstant, diuisis ęquoris undis 
Qui siccum monstrauit iter populumque fidelem 
Inter terribiles adaperto tramite fluctus 
Eduxit tutaque potens regione locauit. 
Hostiles autem currus aciemque secutam 
Obruit effusis laxati gurgitis undis. 
Contulit hanc nostris patribus deus ipse salutem, 
Non uis ulla uirum, non multę copia gentis. 
Et dubitatis adhuc illius fidere uerbis, 
Qui nunquam fallit, cuius ualet omnia uirtus? 
En iterum responsa petam, quo certius istud, 
Non mente ancipiti, quod diximus, accipiatis. 
Indue sacrati niueum uelaminis ephot, 
Vt rursum consulta petas rursumque preceris, 
Abiathare, deum, quo nostris mensque fidesque 
Confirmata magis iam gentis castra prophanę 
Inuasisse uelit cupiantque leuare Ceillam 
Obsidione graui et tanto seruare periclo. 
Consuluisse semel nostrum fuit istud utrique, 
Abiathare, satis, dubię succurrere plebi 
Est opus, ignauum pellant ut corda timorem 
Vulgatisque iterum redeant audacia fatis." 
Quęritur ergo iterum, quę sit sententia magni 
Immensique dei super hoc molimine rerum, 
Et primę similis uox est audita secunda: 
"Vade, Palestinos prompto certamine, Dauid, 
Aggredere et muros pauidę defende Ceillę! 
Nil dubita: nostro protectus numine uinces." 
Dauid liberat Ceillam obsidione
Pollicitis animi succensi talibus, arma
Expediunt cunctique simul Dauida sequuntur. 
Moxque Palestinas aggressi Marte cohortes 
Fundunt atque fugant, fugientum terga uerutis 
Transfigunt crebrisque secant simul ictibus ensis. 
Et fragor et clamor, gemitus, formido, tumultus 
Hic illic sonitu uario miscetur in unum. 
Ante omnes Dauid Getheo uulnera ferro 
Ingeminat: nunc hunc, nunc illum sternit oberrans. 
Militis atque ducis peragebat munia, forti 
Tractans arma manu uitansque pericla sagaci 
Consilio segnesque suis hortatibus urgens. 
Hostibus euersis rediit portasque Ceillę 
Ingressus magno seruatę plebis et urbis 
Excipitur plausu lętusque hac sede quieuit. 
Tantę autem laudis uacuas uaga fama per auras 
Spargitur et Saulem peruenit ad usque tyrannum. 
Saul in Dauidem
Ex hoc ille ratus sibi iam Dauide potiri
Esse datum dixit: "Cauea capietur in illa 
Iam male tutus aper. Laqueis nunc, improbe Dauid, 
Impediere meis: inclusus moenibus istis 
Iam nusquam effugies. Tanti uictoria stabit 
Ista tibi, ut malles pugna superatus abisse 
Quam sedisse loco, de quo proieceris hostem." 
Extemplo acciri toto iubet agmina regno, 
Vt quisquis ferre arma potest, mora nulla, secutus 
Iussa ducis, properet circumdare lata Ceillę 
Moenia, Dauidi nullum prębere latenti 
Effugium pariterque suis intendere captis 
Vincula militibus, subeant durissima turpis 
Vt iuga seruitii, tanto ductore perempto. 
Has tantas talesque minas tantosque paratus 
Persensit Dauid, propriis neque uiribus ausus 
Fidere, diuinos monitus inquirere coepit 
Supplex cum sacro sic orans Abiatharo: 
Dauid ad deum
"Summe deus, quem mente colo, cui blandior uni
Sępe tuum celebrans iterato carmine numen, 
Sępe tuas onerans cęsis animalibus aras, 
Da seruo responsa tuo, maneamne Ceillę 
An fugiam, totis quoniam modo uiribus illam 
Oppugnare parat fractisque euertere muris 
Rex Saul iratus nostroque infensus honori." 
Tunc delapsa polo mortales contigit aures 
Vox diuina monens: "Terra decedere ab ista 
Ne tardes, Dauid. Si manseris, ipse Ceillam 
Obsidione premet Cisides, te simul illi 
Offeret infidę captum uis impia gentis." 
Ergo discedens illinc Iesseius heros 
Sexcentis comitatus abit belloque probatis 
Militibus, loca sola uagus collesque supinos 
Aruaque nota feris incerta sede peragrat 
Auia quęque petens, nequando uiribus impar 
Ingenti occurrat Saulis ualidęque cateruę. 
Quumque illum dumeta procul Ziphea tenerent, 
Ionathas ad Dauidem
Aduenit Ionathas et sic solatur amicum:
"Ne dubita, Dauid! Diuino numine tectus 
Eripiere malis uitęque pericula uinces. 
Te manet eximium regni diadema superbi 
Israhelitarum. Ionathas tibi honore secundus 
Tunc erit iste tuus, si uiuet." Dixit, et ipse 
Dicta hilari Dauid firmauit protinus ore 
Dauid respondet
Amplexusque illum "Regno mihi charior" inquit
"Semper eris. Nihil orbis habet, quod Dauid amori 
Scit pręferre tuo, cunctis tu dulcior unus 
Deliciis. Sine te (mihi crede) et uiuere acerbum 
Et regnare foret. Quoties te cernere nostris 
Concessum est oculis, quoties affarier ori. 
Perpetuę labor iste fugę releuatur et ipsa, 
Ipsa meam cessant terrere pericula mentem." 
Talibus alloquiis inter se mutua iungunt 
Oscula et inuitos digressus separat. Ibat 
Suspirans Ionathas, flens Dauid mansit in illo, 
Quo sese iunxere, loco, pręsentia quippe 
Ambos reddebat lętos, absentia moestos. 
Ziphei Prodidit interea gens impia Zipheorum 
Dauidis latebras Sauli, "Rex inclyte," dicunt 
"En nostris sedere locis Dauidque cohorsque, 
En iuga summa tenent nemorosę rupis Achilę. 
Illo si totum pariter conuerteris agmen, 
In manibus tunc illa tuis tibi tradere castra 
Spondemus, capto quo iam Dauide quiescas." 
Hęc postquam promissa, suis ęqualia uotis, 
Saul
Rex Saul audisset, lęto sic rettulit ore:
"Summas, Ziphei, uestro pro munere grates 
Non ingratus ago uobis, habeo quoque summas, 
Quod tam solicito mea uota fauore iuuatis. 
Ite modo, quocunque solo consederit ille, 
Inspicite, ut certum quum norim, protinus illo 
Accelerem et totum circumdem milite campum, 
Nequa fugę clausis pateat uia. Condere si se 
Sub tellure uolent, scrutabor uiscera terrę. 
Inferius trusi Stygia si sede latebunt, 
Erruet inde illos animi solertia nostri." 
Illi ergo patrias repetito tramite sedes 
Contendunt regisque feri mandata facessunt. 
Tunc autem Dauida ducem fidamque cohortem 
Maonis deserta
Post Iesimutheos fines deserta Maonis,
Altorum nemorum generosi montis, habebant. 
Id referunt regi post explorata reuersi 
Ziphei loca multa quidem regionis opimę. 
Rex uero subito collecto milite campos 
Transgressus, montem peruenit ad usque Maonem 
Instructaque acie coepit conscendere collem, 
Ipsum cum sociis qui tunc Dauida tenebat. 
Cui iam nulla fugę fuerat uia, nulla salutis 
Spes nisi quam solam diuino fretus habebat 
Auxilio. Quare geminas ad sydera palmas 
Sustulit et tali numen cum uoce precatur: 
Dauid ad deum
"Maxime terrarum rector cęlique profundi,
Ad te confugio, te uoto supplice posco. 
Insontem defende, precor. Quam Saulis iniquo 
Sępe premar bello, nosti. Nunc ecce propinquat, 
Enecet ut captos crudelis meque meosque. 
A tam pręsenti tu nos tueare periclo! 
Illa tuum toties quę texit dextera seruum, 
Nunc potius cunctata nihil nos liberet isto 
Ciuili exitio. Nam multo est durius armis 
Cognatę gentis quam externo Marte perire." 
Vix hęc ędiderat, quum Saulica substitit ala 
Colleque dimisso retro cęssere phalanges 
Comparatio
Haud secus ac puppes, quę uentis uela secundis
Plena dabant, uersis repetunt mox ęquora proris 
Iam sulcata suis aduersa flante procella. 
Saul
Cisides etenim montanum scandere culmen
Dum properat, subitus perculsit nuncius aures: 
Arua Palestino uastari milite regni 
Tota sui, uillas incendi, rura colonis 
Priuari pecudumque greges armentaque uerti 
In prędam, magnis turbari cuncta rapinis. 
Vocibus his excitus abit tutumque reliquit 
Iesseiden comitesque simul, diuina repente 
Quos omnes tali seruauit gratia casu. 
Ipse deo grates egit pro munere Dauid 
Petra diuidens dicta
Et soluit sua uota libens. Locus inde salutis
Disiungentis habet felicia nomina Petrę, 
Rex Superum miserans quoniam disiunxit utrosque: 
Istos, ne pereant, illos, ne sanguine fratrum 
Inficiant dextras atque hoc se crimine damnent. 
Ergo nocere tibi nequando possit iniquus, 
Iustitiam serua, recti ne desere callem, 
In solo spem pone deo. Si firmus in isto 
Stabis proposito, summa repleberis olim 
Lętitia multumque malos tolerasse iuuabit. 
Quum Petra e cęlo tandem descenderit illa 
Discernens mites agnos hedosque petulcos 
Hosque uocans sursum, quo iam cęlestia carpant 
Pabula et ęternę degustent gaudia uitę, 
Ast illos sceleris conuictos atque prophanę 
Mentis damnatos ad Tartara tristia trudens, 
Acribus ut pensent commissa piacula poenis. 
Post hęc Iesseides liquit deserta Maonis, 
Cum sociis rapidum per plana et pascua gressum 
Engadi
Ad loca tuta ferens Engadi, balsama raro
Hic ubi odore fragrant et acuta cuspide lignis 
Incisis manant diuini unguenta liquoris. 
Iamque Palestinis tota regione fugatis 
Rex Saul et pręda depulso ex hoste redempta 
Quęsitum Dauida redit tria milia secum 
Israhelitarum bello non segnia ducens. 
Engadi penetrat, montana atque auia quęque 
Scrutatur uallesque cauas saltusque profundos 
Ęriasque simul rupes. Tunc forte grauatus 
Pleno uentre, cauum solus diuertit in antrum 
Exonerare uolens digestę pondera coenę. 
Ante illum fugiens speluncam Dauid eandem 
Intrarat tacitusque sua cum plebe sedebat. 
De tenebris speculata uirum magis intima turba, 
Protinus ad patulas Dauidis murmurat aures, 
Pressa illi sed uoce loquens humilique susurro: 
"Ecce dies uenit uatum promissa relatu 
Responsisque dei. Vis, Dauid, protinus istum 
Tradamus letho, quem solum sanguinis urget 
Tanta sitis nostri nullo unquam crimine lęsum? 
Nunc, nunc nos omni solui permitte periclo 
Hosteque sublato tibi debita sceptra rependi." 
Dauid non permisit lędi Saulem sibi infensum
Irruere in regem stricto mucrone paratos
Iesseides uetuit dicens: "Scelus istud abesto 
Hac a mente procul, diuino chrismate inunctum 
Vt iubeam uiolare uirum. Vos ponite tela 
Et cohibete manus! Sortem concedite nostram 
Fatis ire suis. Cessabunt ista pericla, 
Quum uolet ipse deus. Nobis quoque sceptra dabuntur." 
Sic ait et tacitus suspensis passibus ibat 
Ad regem iam iamque manens post terga sedentis 
Illius apprensam clamidis disecuit oram. 
Et Saul ignarus facti tenebrosa relinquens 
Antra suos adiit coeptamque per ardua tendit 
Ire uiam furiis ardens stimulatus et ira 
In Dauida ducem nec adhuc infensus in illum 
Infestusque minus. Post regem Dauid et ipse 
Cum sociis latebras exit properanter opacas 
Et cito pręrupti superat latera ardua montis, 
Vnde inimica queat sublimior ipse tueri 
Agmina et irati regis lenire ferocem 
Elatumque animum submissę uoce loquellę. 
Ergo illum intento gradiens clamore uocauit 
Atque ex aduerso spectantem pronus adorans 
Dauid ad Saulem
Blandius affatur: "Quid me, rex magne, benignam
Dans delatorum uerbis mendacibus aurem, 
Persequeris censesque tuum tam credulus hostem? 
Proptereaque meę laqueos intendere uitę, 
Heu, nunquam cessas et aperto quęrere bello, 
Me miserum ut perimas, cui dudum certa potestas 
Te data perdendi fuerat, sed sanguine dextram 
Hanc scelerare tuo et tantum committere crimen 
Nec uolo nec uolui. satis est potuisse uideri. 
Aspice, sitne tuę decisa hęc fimbria uestis. 
Quam mea nunc elata manus tibi monstrat et offert. 
Ac perpende simul, siquid molitur iniquum, 
Siquid agit prauum tuus hic post talia seruus. 
Quem tu quam iustis disperdere niteris armis. 
Is qui cuncta uidet. Superum rex, ipse uidebit. 
Ipse boreę mentis tutor uindexque malignę." 
Saul
Obstupuit mutilata uidens sua tegmina limbo
Cisides animumque pium miratur in illo, 
Insidiatori potuit qui parcere uitę 
Ipse suę, iustam tanto quum posset ab hoste 
Expetiisse necem seque excussisse periclo. 
Hinc uictus pietate uiri certantis honestis 
Contra arma officiis, postremo nullius unquam 
Offensę memoris, sed et indulgere parati 
Illis omne bonum, per quos non digna recępit. 
Saul ad Dauidem
Hęc responsa dabat: "Fateor, mitissime Dauid,
Immerito tibi me commotum. Tu autor honoris 
Sępe mei nostrique simul tu gloria regni. 
Hostis ego ipse tuus. Fateor me mente proterua 
Ingrataque tuo nimis invidisse decori. 
Et siquando dolos timui, nunc certa fidelis 
Constantisque animi nos erga signa dedisti. 
Ecquisnam quandoque sibi fera bella mouentem 
Non periisse semel mauult quam uiuere semper? 
Pro tanta pietate deus tibi pręmia digna 
Conferat accipiatque preces et uota secundet. 
Sed quum etiam regni tibi sit cęssurus habenas 
Imperiique uices, ut plebs populusque loquuntur 
Vtque canunt uates, hęc pacis foedera sunto: 
Numina sancta uolo iures mihi, germina nostrę 
Gentis ne tollas et stirpem in sęcula serues." 
Dauid
Annuit huic pacto Dauid. Mox pace peracta
Ipse cohorsque hilares Engadi plana relinquunt 
Munitosque adeunt naturę munere colles. 
Cumque sua Solymas Cisides gente petiuit. 
Samuel moritur
Interea Samuel uates Helcanius ęger
Deposuit fragilem carnis mortalis amictum. 
Exanimes artus patrio clausere sepulchro 
Turba Levitarum tristis Ramatheaque plebes. 
Stabant ingenti confixi corda dolore 
Et lachrymis perfusi oculos, lamenta sonoro 
Edebant gemitu pro tanti morte prophetę. 
Vtque etiam pręsens et postera nosceret ętas, 
In quibus ossa locis illius tecta iacerent, 
Marmoream scalptis ornarunt uersibus urnam: 
Epitaphium
"Hic situs est Samuel, uenturę conscia sortis
Cuius lingua fuit, sacer ordo, candida uita." 
Dauid
Tunc autem Dauid castro uicina Pharano
Arua tenens didicit Nabalis ouilia lana 
Expoliata sua seruis tondentibus illa 
Mons Carmelus
In caulis, Carmele, tuis, qui proximus urbi
Chebronę insurgens magno petis ęthera dorso 
Palmiferumque caput sub cęli nubila condis. 
Nabal diues
Iste Maonis erat Nabal ditissimus urbis,
Pręter opes alias fuerant cui mille capellę, 
Grex ouium triplo maior, nec paruus equarum 
Atque boum numerus. Sed tantum mentis egenus 
Ipse fuit, quantum fortunę rebus abundans. 
Ingenio durus, teter, cerebrosus et asper, 
Moribus incultis et in omni sordidus actu. 
Huius lęta sedens olim prope pascua Dauid 
Quadrupedes tutatus erat. Custode sub ipso 
Non armenta latro tetigit, non Martius ullas 
Carpsit oues lupus, et pecudes quot pastor agebat 
In dumos iubare exorto, tot deinde reuertens 
Intra septa domus iam Sole cadente locabat. 
Dauid
Iesseides ideo tali sibi munere uinctum
Nabalem petiit modici subsidia uictus. 
Qui missi fuerant, illi mandata fideli 
Dauidis nuncii ad Nabalem
Ore recensentes dixerunt: "Optime Nabal,
Teque tuamque domum notus certamine Dauid 
Dux noster saluere iubet mittitque rogatum, 
Dum pręstas operam tonsurę lętus ouili 
Festaque concelebras epulis conuiuia raris, 
De tantis opibus, tibi quas diuina fauendo 
Indulsit pietas, aliquid digneris amico 
Impartire tuo, cui per deserta uaganti 
Deficere humanę iam coepit copia frugis, 
Ille tuas defendit oues, dum castra teneret 
Istis fixa locis quondam. Non defuit hedus 
De gregibus, non agna tuis; pecuaria nemo 
Diripere est ausus nec furto abducere. Miles 
Innocuas tenuit, te non offendere iussus, 
Ipse manus et quę tua sunt intacta reliquit. 
His illum obsequiis siquid meruisse fateris, 
nota
Nunc quocunque libet dono testare. Merenti
Nam scis esse nefas si gratia nulla repensa est. 
Profuit ille tuis et adhuc prodesse paratus 
Est rebus. Tali quid te tribuisse pigebit? 
Mittas magna licet, maius referetur ab ipso, 
Hebrei quem sceptra manent insignia regni, 
Si non uana sacri pandunt responsa prophetę." 
Talia dicentes transuerso lumine Nabal 
nota
Spectabat tacitus. Neque enim cum mente quieta,
Siquid eum poscas, potis est consistere auarus. 
Has igitur fudit turbato pectore uoces: 
Nabal respondet
"Quid mihi cum nato Iessei? Scilicet illo
Huc fugiente pecus tutum fuit. Ergo uerentur 
Prędones seruum, qui nunc deserta peragrat 
Et pauidus domino quęrit latitare relicto. 
Ergo alimenta meis tollam tonsoribus, illum 
Vt pascam, atque homines, quorum nec nomina norim, 
Nec genus aut patriam, saturem modo carnibus istis, 
Quas nostris iussi pueris famulisque parari? 
Regnabit, dicunt, Dauid. Sed dicite: Nabal, 
Progenies magni (si nescis) clara Calephi, 
Vt regnes optat felicius et sua cesses 
Appetere esuriens." Hęc fatus compulit illos 
Nullo donatos ingratus munere abire. 
Ast ubi se uidit despectum probraque passum 
Mordacisque gulę conuitia Dauid ab illo, 
Cui bona contulerat, quem sumptis texerat armis, 
Extemplo iratus decreuit sumere tristes, 
Sed forsan meritas pro tanto crimine poenas. 
Feruidus ira igitur tacuit. Mox ore soluto 
Ad socios conuersus ait: "Fidissima nostrę 
Dauid in Nabalem ingratum
Robora militię, quo munere uestra rependit
Obsequia ingratus Nabal, iam cernitis omnes. 
Ecce preces nostras despexit et ore procaci 
Vos uestrumque ducem carpsit temerarius ille 
Haud minus audenter quam si uilissima cuncti 
Mancipia essemus seu quicquam uilius illis: 
Non noti uirtute uiri, non hoste timendi 
Iam toties uicto. Qui simus, nouerit ille 
Per sceleris poenas. Nostro delebere, Nabal, 
Quos temnis, ferro. Dirę petulantia linguę 
Et tua tota domus tecum subuersa peribit 
Et pecus omne simul." Post hęc accingit acuto 
Ense latus reliquosque iubet iam tela parare 
Seque sequi, scelus ingrati ut castiget, euntem. 
Turba quater centena virum sua terga secuta est, 
Omnes instructi ad pugnam et certare parati, 
Bis quoque centenis ad castra tuenda relictis. 
Interea quidam Nabalis forte bubulcus 
Vxori ipsius rem defert, qualiter ille 
In Dauida ducem iactarit probra, ministris 
Illius insultans paucasque petentibus escas 
Vt dederit celerem tumido clamore repulsam. 
Inde, nisi ipsa nihil prorsus cunctata sagaci 
Consilio occurrat, speret domuique uiroque 
Et magnam cunctis unius crimine cladem. 
Abigail Nabalis uxor
Abigail fuerat mulieri nomen. Honestas
Et pudor et placidę tranquilla modestia mentis 
Eius erant comites, oris quoque iuncta decori 
Plurima facundę fulgebat gratia linguę. 
Ergo maritalis manifesta insania facti 
Angere cordatę mulieris pectora coepit. 
Illo inconsulto cum multis obuia donis 
Dauidi ire parat. Pueros pręcedere iussit, 
Ipsa sedens dorso post illos ibat aselli. 
Dona fuere quidem raptim pro tempore sumpta: 
Bis centena Ceres, Cereris cum panibus utres 
Hyrcini gemini Baccheo munere pleni, 
Cum uerubus quernis ueruecum corpora quinque 
Pinguia, iamdudum calidis assata caminis 
Et totidem satis demensę uasa polentę 
Vuaque passa simul, centum distincta maniplis, 
Bis centum massę caricarum. Talia cuncta 
Ante illam serui Archadicis imposta caballis 
Festini urgebant, quum montis plana propinqui 
Iungentes molli cernunt descendere cliuo 
Armatam iuuenum turmam ductore feroci, 
Tendentum celeri uelut in certamina cursu. 
Agnoscunt Dauida ducem. Tunc protinus ipsa 
Abigail placat Dauidem
Desilit Abigail, quo iam ferebatur, asello
Et uenerata uirum uenientem prona salutat. 
Sternitur ante pedes miserando prouida gestu 
Flebilibusque modis atque illum talibus orat: 
"Inclyte dux Dauid, Superum qui rege fauente 
Bella geris gentemque domas idola colentem, 
Te prostrata rogo, perpendas quam sit iniquum, 
Vt multi insontes unius crimine stulti 
Plectantur culpamque luat gens inscia culpę. 
Illius en ego sum Nabalis flebilis uxor, 
Dementis stupidique uiri, uecordia cuius 
Te bene de nobis meritum proscindere uerbis 
Ausa est indignis. Quid enim non improbus audet 
Insignisque furor? Famulos quod miseris illi, 
Nosse ante haud potui atque ingratę audacia mentis 
Me certe latuit, post factum talia noui. 
Tunc absens etenim fueram doluique fuisse 
Absentem, nam tale nihil contingeret olim. 
Ipsa ego cuncta tuis curassem congrua uotis, 
Officio poscente tuo. Nam plurima semper, 
Quum multa exoluam, tibi me debere fatebor. 
Quicquid habemus enim, nostra est possessio, munus 
Sed, dux magne, tuum. Tamen est pro munere tanto 
Facta offensa tibi. Facta est, iam uertere nemo, 
Ne sit facta, potest. Qui fecit, non bene sanę 
Mentis erat. Nunc ipsa tuis oransque precansque 
Aduoluor pedibus. Veniam mihi criminis huius 
Ancillę concede tuę dignareque dona 
Accipere hęc oblata tibi, quę nempe fatemur 
Inferiora tuis in nos, dux optime, factis, 
Non spernenda tamen, quum nos atque omnia nostra 
His adiuncta tuos tibi iam seruentur in usus. 
Quos ita deuinctos retines si perdere pergas, 
Ipsi cumque ipsis tua iam benefacta peribunt. 
Sin quoque peccantem intactum dimittere malis 
Quam punire, magis placidę clęmentia mentis 
Addita peccanti forsan memorabitur olim 
Quam prius insonti collatum munus amico. 
Hoc tibi cum multis commune est, rarius illud, 
Vt quisquam lęsus iusta se temperet ira 
Et facile exhibeat ueniam poscentibus. Ergo 
Adde tuis cumulum tam multis laudibus istum, 
Vt nihil his desit. Quisquis nunc inuidet, illum 
Esse tibi infestum iam tandem, credo, pudebit 
Incipietque tibi mutata mente fauere, 
Quum per cunctorum te ferri uiderit ora, 
Non pietate minus quam forti pectore clarum." 
Protinus ira furens blanda lenita loquella 
In Dauide fuit. Verborum sensibus ille 
Ornatuque simul captus formęque decore 
Placatur. Precibus uenia est concessa petentis 
Et promissa fides, et lęto munera uultu 
Cuncta accepta quidem Dauidi, non quia rebus 
Talibus indiguit, dum per loca sola vagatur 
Cum tot plebe uirum, sed ne delata refutans 
Credatur coeptum nondum posuisse rigorem. 
Atque his astanti respondens Abigaili 
Dauid ad Abigailem
Exhilaratus ait: "Summas ego debeo grates
Ętherio primum, qui temperat omnia, regi, 
Summas deinde tibi. Dedit ille repente profectis 
Hic hodie ut fieres armatis obuia nobis. 
Tu dulci eloquio uerbisque potentibus oris 
Placasti ingentem nostris in cordibus iram, 
Qua succensus ego petulantis crimina linguę 
Et nimis ingratę scelerata obliuia mentis 
In Nabale tuo properabam protinus ultum. 
Hanc, hanc illius foedassem sanguine dextram! 
Sed neque solius contentus cęde ruissem 
In genus omne suum pariter grassanteque ferro 
Orba domus dominum lugeret, pignora, seruos 
Et mutas pecudes, catulis, mihi crede, nec ipsis 
Parcere mentis erat. Tibi nunc ea cuncta remitto, 
Cedo cuncta tibi. Tali tua munera lege 
Insuper accipio, si me mea fata sequentur, 
Vt quandoque tibi sim multo plura daturus. 
Nunc secura uale, cuius sapientia rara, 
Pręstans eloquium, mens mitis teque tuosque 
A tam uicinę reuocauit limine mortis." 
Hęc ubi dicta, pius conuerso milite Dauid 
Ad sua castra redit gaudens, quod sanguinis expers 
Innocuasque manus pacataque tela referret. 
Ipsa quoque Abigail Carmeli pascua montis 
Magnorum compos uotorum lęta reuisit. 

⟨Liber V⟩

ARGVMENTVM

Regum lib. 1, cap. XXV. Abigail domum reuersa Nabalem ebrium offendit. Quo mortuo Dauid eam sibi copulat. Alteram etiam duxit Achinoem. Saul Micholam tradit Phalto.
XXVI. Zipheis prodentibus Dauidem obsidet in colle Achilę. Dauid noctu ingressus eius tentorium, tulit cyphum et hastam. Quam ob rem Saul placatus abiit.
XXVII. Dauid fugit in Palestinam ad Achim regem. Habitat in Sicelech. Prędatur gentiles et fingit se prędari Israhelitas.
XXVIII. Palestini cogunt exercitum in Saulem. Saul propius castrametatus timuit. Dimissis castris abiit consultum phitonissam de euentu belli. Samuel apparens prędixit aduersa. Ille prę dolore uix exoratus, ut cibum caperet, nocte reuersus est in castra.

Lib. VMeridies
Scandebat medium cęli Sol aureus orbem
Feruentemque magis spirabant naribus ignem 
Pyrous rapidusque Phlegon et lucis Eous 
Foecundus plenusque suis ardoribus Ęthon, 
Quando tecta domus Nabalis sedula coniux 
Succedens uidit dapibus conuiuia largis 
Feruere et impletis undantia uina lagenis 
Afferri pariter positis longo ordine mensis. 
Atria tota strepunt istis famulantibus, illis 
Nunc hoc, nunc illud poscentibus, omnis et ipsa 
Plebs recubans uario tempus sermone trahebat. 
Risusque et cantus creberque per ora susurrus 
Fertur et elatę rumpunt laquearia uoces. 
Comparatio
Qualiter in magno pecudum grege sępe ruditus
Mugitusque sonat ballatu mixtus ouili 
Grunituque suum, tum uox confusa canore 
Diuerso patulas hominum circumtonat aures, 
Talis ibi per tota ruens triclinia clamor 
Murmure multiplici latas repleuerat ędis. 
Nabal ebrius
Inter conuiuas Nabalem forte maritum
Cernit, qui manibus plenum cratera duabus 
Sustulit amplexus labrisque admouit et ore 
Exhaustum cupido totum consumpsit hiatum. 
Et tunc illa quidem deprendit tam magis ipsum 
Incaluisse aliis quanto maiore bibendi 
Libertate solet dominus quam seruulus uti. 
Potus Nabal erat, perplexo uerba palato 
Dimidiata refert non blesę crimine linguę, 
Sed uini uitio uenas inflante madentes. 
Ipse idem nescitque loqui nescitque tacere. 
Murmurat ore, manu gestit, conniuet ocellis. 
Et nisi quod mensis innixus pectore prono 
Ebrius accumbat. pedibus consistere rectis 
Non bene sufficeret. Talem quum prouida coniux 
nota
Vidisset, siluit. Quid enim suadere loquendo
Capto mente potest aliquis uel dicere, quod non 
Ventus et instabiles properent auferre procellę? 
Ast ubi iam noctis conuiuia lęta secutę 
Alta quies crapulam digessit mensque nitere 
Coepta nitente die est, uerbis aggressa maritum 
Abigail narrat quę gesserat. Ille periclo 
Territus audito trepidos uix sustinet artus. 
Inde stupens nec adhuc meritas euadere poenas 
Comparatio
Posse timet. Veluti mediis qui fluctibus olim
Iactatum fragili meminit se forte carina, 
Quos uix effugit fluctus, exhorret eosdem 
Nec potis est illos animo memorare quieto. 
Liber erat poena Dauidis munere Nabal. 
Sed mulctante deo stultę commissa loquellę 
Et benefactori mala probra relata, repenti 
Post bis quinque dies rapitur sub Tartara letho. 
Morte luisse scelus Nabalem nuncius aures 
Protinus impleuit Dauidis. Sustulit ille 
Ad cęlum geminas gemino cum lumine palmas 
Dauid ad deum
Et uoce intenta "Tibi, mundi maxime rector,
Grates" inquit "ago. Tu iusto facta proterui 
Ingratique uiri poenarum uerbere pulsas 
Nec potes ipse pati, collata iniuria seruis 
Vt sit inulta tuis. Tu me decędere ab ira 
Curasti incoepta, ne lęsus lędere pergam, 
Sed magis ignoscam. Nunc te dixisse recordor: 
'Cędite uindictam mihimet, punire malignos 
Iuris quippe mei est dignisque indigna ferentes 
Accumulare bonis.' Tu uindex, tu pater idem 
Attollens humiles semper subdensque superbos, 
Da quoque in infestos ut sim placabilis hostes. 
Vt semper uirtute tua stabilitus et illos 
Euitare queam, simul et me reddere dignum 
Promissis in regna tuis sceptroque potiri." 
Discessere polo nubes ęthraque relucens 
Syderea cęlum diuini prospera nutus 
Signa dedit, facto quum Dauid fine quieuit. 
Inde subit mentem formę decor Abigailis 
Submissusque animus prudensque loquentia linguę 
Nec facunda minus, quanta curaque fideque 
Quęsierit ueniam, sed et impetrarit iniquo 
Et uenia indigno post impia facta marito. 
Ergo suis illam thalamis admittere secum 
Decernens quosdam genialia iura petitum 
Emisit. Quibus ipsa trahens a pectore uocem 
Hęc responsa dedit, sed prono uertice nomen 
Abigail ad Dauidis legatos
Dauidis uenerata prius: "Me munere tanto
Immeritam fateor. Dauidis dicier uxor 
Iesseique nurus plus est quam nostra requirit 
Conditio. Seruire meo, seruire parata 
Sum domino, quicquid mihi iusserit ille, facessam. 
Quanuis ipsa suis me crura lauare pedesque 
Pręcipiat seruis, manibus complebitur istis 
Vile ministerium, merear modo talis in ędes 
Esse recepta uiri numeroque admissa suarum 
Vel fieri uel dici pars aliqua ancillarum." 
Ergo ubi defuncto persoluit iusta marito, 
Exurgit dorsumque sui conscendit aselli 
Ingrediturque uiam quinis comitata puellis 
Cumque uiris, illi qui se uenere uocatum, 
Vesper
Maturauit iter. Nondum Phoebeia lampas
Oceani Hesperia pręceps se merserat unda, 
Abigail fit Dauidis uxor
Quando ad Dauidem uenit noua nupta maritum
Atque ipsi coniuncta uiro est melioribus usa 
Quam prius auspiciis. Post hęc (quia lege licebat 
Achinoe altera eius uxor
De tribubus propriis plures adducere sponsas)
Iezrahelitanam thalamo sibi iungere Dauid 
Achinoen studuit. Demum gaudere duarum 
Harum coniugio coepit, nam prima Michola 
Tradita erat Phalto cuidam sic Saule iubente 
nota
Contra scita dei. Nam nescit legibus uti
Cuiuscunque leuem turbat furor iraque mentem. 
Hinc quia Dauidi infensus tunc extitit ille. 
Soluit legitimos peruerso more hymeneos. 
Illicitos iussit uinclo uincire prophano. 
Saul in Dauidem
Cumque iterum Saulem praui liuoris Herinis
Aduersum Dauida modis urgeret amaris, 
Ecce hunc Ziphei quidam ad Gabaona sedentem 
Conueniunt referuntque super iuga montis Achilę 
Ipsum Iesseiden timida cum gente morari. 
Exurgens igitur Zipheia currit in arua 
Cum ter mille uiris collemque obsedit Achilę. 
Stabat ibi fixis collecto milite castris. 
Nox
Et iam cęca suis terram nox texerat umbris
Diffundens blandum per mollia membra soporem, 
Magnanimus Dauid solo comitatus Abisa, 
Pręstanti uirtute uiro, descendit ad ima 
Saulis castra uolens. quid tunc ageretur in illis. 
Noscere, quid miles, quid custos procubitorque 
Sub noctem curent operis. Sopita iacere 
Corpora deprendit. Fessos irrepserat artus 
Somnus et alta quies uiuos in morte tenebat. 
Ambo igitur uallum transgressi, Saulica lento 
Successere gradu tentoria. Denique cernunt 
Iterum Dauid pepercit Sauli sibi infesto
In medio regem somno spirare sepultum
Militięque ducem Abnerum turbamque minorem 
Custodum. Patulam tunc se Dauidis ad aurem 
Inclinans audax animi sic fatur Abisas: 
"Ecce deus, deus ecce tuum tibi tradidit hostem! 
Vtere sorte data! Vis uno cuspidis ictu 
Conficiam Saulem?" Quotus hoc uetuisset in hoste 
Tam sibi suspecto, quem iam nec mitia uerba 
Reddere placatum poterant, nec cognita fidi 
Pectoris officia? At uetuit Iesseius heros. 
Qui tunc tale suo responsum fudit Abisę: 
Dauid ad suum Abisam
"Mitte animum talem! Nequaquam criminis expers
Esse potest, quisquis perfusum chrismate sacro 
Ausus erit uiolare uirum seu lędere ferro. 
Absit ut hanc unquam Cisidę sanguine dextram 
Foedarim! Licet ille meę dispendia uitę 
Dira mente paret, semper tolerabimus illum, 
Donec diuino mulctatus uerbere finem 
Imponat furiis odiumque relinquat iniquum. 
Nunc hastile illud, quod fixum stare uidemus 
Ad caput ecce suum, taciturnus tolle cyphumque 
Hastili hęrentem. Cumque hac tantummodo pręda, 
Dum nox atra fauet, colles repetamus eosdem." 
Indeprensi abeunt nondum uigilantibus ipsis 
Saulis militibus. Superato uertice montis 
Dauid, converso ad regis tentoria uultu, 
Ingenti clamore tonat: "Custodia curę 
Dauid ad Saulis custodes
O quibus est Saulis, iam surgite, surgite et aure
Nequaquam surda nunc nostra admittite dicta!" 
Abnerus uocis sonitu uulgique tumultu 
Experrectus ait: "Quis tu, qui ueneris isto 
Verborum tonitru regis turbare quietem?" 
Respondit Dauid: "Num non, Abnere, potestas 
Illa tui donata manet tibi munere regis, 
Post ipsum ut fieres primus? Taline rependis 
Officium mercede suum, quum dormiat ille 
Sub te custode, ut uitę tam certa pericla 
Ille suę subeat? Nam quidam sustulit illi 
Tela cyphumque simul, capiti quę proxima regis 
Sopiti steterant. Domini custodia quem sic 
Delectet, mortis poenas est pendere dignus." 
Saul placatur
Agnouit uocem iam rex Dauidis et idem
Commotus pietate uiri, qui parcere uitę 
Insidiatoris toties quam cęde nocere 
Maluit, "Heus" inquit "nunquid Iesseia proles 
Et meus es Dauid?" Cui statim reddidit ille: 
Dauid ad Saulem
"Dauid ego seruusque tuus, uirtute fideque
Nulli non notus te pręter. Causa nefandi 
Quę sit, quęso, odii? Pacem promittis, et arma 
Importuna moues. Data nobis foedera frangis, 
Fracta dolo sarcire paras. Ostendis amicum 
Fronte palam, sęuum seruas in cordibus hostem. 
Quis furor hic, o rex? Ignoscas, talia fari 
Compellit me quippe dolor, tibi semper honori 
Quum fuerim, quum nostra tuos euerterit hostes 
Dextra. Palestinę memorant mea gesta phalanges 
Nec mihi se cęssisse negant, certamen inire 
His quoties placuit. Nunc tuti gaudia carpunt, 
Quod mala, quę passi te sunt autore, meorum 
Viribus atque meis, te nunc ultore ruina 
Compensare mea iam sperent atque meorum. 
Ergo infesta mihi, Cisides, arma mouere 
Non potes, ipse tuos nisi contra iuueris hostes. 
Desine me tandem, qui te colo, uelle perire 
Atque fauere illis, optant qui tristia fata 
Ambobus nobis et semper Marte lacessunt. 
Ecce iterum potuit mea te configere dextra, 
Et se continuit. Facti mutilatio uestis 
Fecerat ante fidem, faciat nunc hasta cyphusque, 
Pręda thoro sublata tuo, distenta sopore 
In quo membra tenens proflabas pectore somnum, 
Quum nemo, qui non altum dormiret, adesset." 
Confusus rex mente fuit, quo crimina posset 
Expurgare, nihil sibi cernens esse relictum. 
Saul respondet
Mox "Peccaui." inquit "Veniam da, quęso, fatenti.
Multa mei leuitas animi me traxit, inique 
Talia ut inferrem tibi, Dauid. Conscius ergo 
Erroris doleo. Redeas securus in urbem 
Aut, mage si libeat, patrios concede penates, 
Vel quocunque uelis, et nil iam denique triste, 
Vim nullam metuas. Meme tibi semper amicum 
Crede fore, ipse meam quando superesse salutem 
Quam periisse magis cupias. Quod credere nunquam 
Induci posset mea mens, nisi talibus esset 
Edocta indiciis, fateor nil certius istis." 
Sed nec adhuc Dauid se prorsus credidit illi 
Raptaque restituens "Velut" inquit "sępe peperci 
Ipse tuę uitę, sic rebus fata secundis 
Me seruent sortemque uelint auferre sinistram." 
Tunc et Cisides illi ipsi prospera lętis 
Optauit uotis et nil hostile relinquens 
Sublatis petiit Gabaonia prędia castris. 
Ad loca nota pius Dauid cum plebe suorum 
Cumque graui rediit circa pręcordia cura. 
Certus enim fuerat regis non fidere uerbis, 
Non dare sese illi, cuius metuenda potestas 
Instabilisque fides et nunquam firma uoluntas, 
Comparatio
Qui uarius fallaxque foret similisque marinis
Ęquoribus, quę sępe die tranquilla sub uno 
Et constrata silent, rursumque inflata tumescunt 
Commutantque suam cum tempestate quietem 
Quasque modo ęquali dorso uexere carinas, 
Illas mox rabidis undarum molibus urgent. 
Dauid secum
Hęc igitur secum Dauid: "Per regna uagari
Me sua Cisides dum scit, non desinet unquam 
Impetere insidiis uel aperto quęrere bello. 
Atque ideo quandoque capi continget et illas 
Incurrisse manus, fugiens quas sępe latensque 
Hactenus euasi cęlestis munere regis. 
Nonne mihi melius procul hinc discedere et oras 
Alterius regni sedesque subire remotas, 
Vt, quum Iudeos extremi limitis agros 
Excessisse sciet me rex, mihi bella mouere 
Et mea scrutari tandem uestigia cesset?" 
Summum mane
Phosphorus Eoo pręcurrere coeperat orbe
Solis equos rutilasque faces prodire monebat 
Ore rubescenti flauique nitore capilli, 
Quum ductor Dauid surgens mouet agmina secum, 
Dauid venit ad regem Achim
Sex centena uirum. Recto petit intima cursu
Regna Palestinę Gethamque ingressus in urbem 
Achi sese offert regi sedemque precatus, 
Tecta oblata capit secumque manere cohortem 
Iussit et ambabus secreta cubilia monstrat 
Coniugibus sociatque pares ętate ministras, 
Vt dominas famulasque domus pars altera haberet, 
Altera pars marium tantum foret hospita turbę. 
nota
Nanque uiros inter turpe est residere pudicis
Diuersique cauere parum consortia sexus. 
Nec decet armatos atque aspera bella gerentes 
Foemineis blande mixtos habitare cateruis. 
Vt Saul audiuit. quod Getham cęssit ad urbem 
Iesseides Dauid, fugientis destitit armis 
Terga sequi missisque uirum perquirere turmis. 
Ast ubi se media Dauid regione manendo 
Externi regni uidit nihil ędere posse 
Forti animo dignum et expertę robore dextrę 
Dauid ad Achim
Stans Achi coram uerbis ita fatur amicis:
"Salue, magne magis magno genitore Maocho, 
Sceptra Palestinę qui gestas aurea gentis! 
Seruus ego tuus hic aliud nil sentio certe 
Me pręstare tibi pręter leuis ocia uitę. 
Dic extrema igitur tuear confinia regni, 
Vt tua defendens armis aliena lacessam 
Saul
Et discat patriis Cisides quem expulit oris,
Cisides tuus atque meus iam cognitus hostis." 
Sicelechus urbs data Dauidi
Annuit oranti rex illi. Tunc Sichelecum
Extremis positam concessit finibus arcem. 
Transtulit ergo illo rex Dauid seque suosque. 
Hinc Syrię uicos Gethsurum et germine Gezram 
Foecundam multo et sterilem pomis Amalechum 
Prędari solitus, gentis loca nota prophanę. 
Auertens armenta boum pecudumque rudentum 
Lanigerosque greges et ruptos terga camellos 
Exuuiasque uirum. Sed nequis nuncius ista 
Deferre ad regem patulasque onerare querelis 
Aures illius posset, trucidare colonos 
Moris erat. Superesse puer iuuenisue senexue, 
Vel iam mater anus, uel adhuc innupta puella 
Permissi haud fuerant. Ętas, conditio, sexus 
Exitii expertem poterant tunc reddere nullum. 
Et quum res raptas Getheam ferret ad urbem 
Iesseides, coram iactabat talia sese 
Israhelitarum genti sublata referre. 
Id simulare leuis fuit error, nec tamen ullum 
Desęuire nefas aduersus corpora gentis 
Infidę, mandante deo disperdere cunctos, 
Quorum Iudeę promissa noualia plebi 
Essent atque omnis possessio debita terrę. 
Achis Maochi filius
Inde Maochides Dauidem dicere semper
Vera ratus populoque putans abducere prędas 
Illum sępe suo uastareque Saulica regna 
Iudeumque solum, iam ipsum sibi semper amicum, 
Ipsum per cunctos fidum fore credidit annos. 
Achis ad Dauidem
Ast ubi iam magno compelleret agmina motu
Inferretque uolens Sauli fera pręlia regi, 
Dixit Dauidi: "Nunc te mea bella reposcunt 
Ostendasque iubent, quantum uirtute feroci 
Consilioque uales. Lateri te adiungere nostro 
Decreui: tu certa meę custodia uitę, 
Tu capitis tutamen eris. Dic turma tuorum 
Se telis animisque paret pręstantibus ultro 
Exiliumque tuum tandem seu uindicet armis, 
Seu cupiat lethum pulchra pro laude pacisci." 
Dauid respondet
"Lętor," Dauid ait, "rex regum maxime, lętor,
Quod mihi, quam cupii, sit nunc oblata potestas 
Monstrandi, quantum possit mea dextera bello, 
Debeat et quantum tibi uirtus nostra fidesque. 
Immo referre reor grates magis esse decorum 
Officiis, uenerande, tuis et munere dignas 
Quam studuisse meę tanto certamine famę. 
Debeo cuncta tibi: tu pulsum in regna receptas, 
Tu fere adhuc nobis meritis nihil oppida donas 
Militięque tuę tu me dignaris honore. 
Talibus obstrictum non me uis ulla pericli, 
Non arcere labor poterit tua castra tuentem, 
Donec uulneribus confosso corpore uires 
Destituent lapsosque solum susceperit artus." 
Forti digna uiro Dauidem uerba loquentem 
Rursum Achis
Achis utraque manu constrinxit ad oscula dicens:
"Viue diu, Dauid! Si uixero, plura daturus 
Sum quoque dona tibi. Primos eris inter amicos 
Atque Palestinę ductores maximus aulę. 
I nunc cumque tuis nobis in tempore adesto!" 
Achis aduersus Saulem regem
Post, ubi ad arma omnes iam conuenere manipli
Magnanimique duces fulgentesque ęre cateruę, 
Milia multa uirum, peditum longo ordine coetus 
Atque equitum numerosa cohors, effusa patentes 
Per campos, lentis non multum passibus ibant. 
Peruentum est ad plana Sunę finesque Sebastę. 
Hic tandem fixis libuit considere castris. 
Saul
Rex Saul ipse etiam secum mouet arma, coactis
Israhelitarum legionibus. Omnia feruent 
Armatis hominum turbis. Nunc spargitur agmen 
Promptius incedens et nunc glomeratur in unum, 
Comparatio
Humentes ueluti nubes, quas undique uenti
Ęra per uacuum iactantes flatibus urgent, 
Atque hic rara nitent, illic densata nigrescunt 
Vellera, dissimiles uarie miscentur acerui. 
Gelboa mons
Gelboa mons primum Saulis tentoria lato
Excępit dorso. Cuius de uertice spectans 
Ille Palestinas acies atque horrida telis 
Castra suis, clypeos, galeas, thoracas ahenos, 
Ingentes hastas, sinuatis cornibus arcus 
Falcatosque enses, timuit gelidoque pauore 
Constitit affectus, dum se non crederet ipsis 
Esse parem, numero sed enim pręstare uirorum 
Hostilem turmam et duri munimine ferri. 
Ęstuat infelix curisque urentibus ęger 
Consulit ętherii, quę lęsit, numina regis. 
Vt sibi nulla dari uidit responsa, nec ulla 
Somnia, quę belli possent prędicere finem, 
Nec monita, a sacris frustra quęsita prophetis, 
Protinus ad magicas se transtulit impius artes, 
Saul de euentu pugnę consulit magam
Quęsiuit sagas. Endora discit in urbe
Huius sortis anum paruos habitare penates, 
Quę transferre queat (si uera est fama) labores 
Agricolę faciatque alio sata surgere campo, 
Nubibus exortis cęlum fuscare serenum 
Et rursum nubes fulgenti cędere Soli. 
Quęque etiam excitos manes exire sepulchris 
Cogat et humanas audire et reddere uoces. 
Post tamen hi tenues abeunt ceu fumus in auras, 
Ne stabili uirtute putes remeare priores 
Cantibus admotis resoluto in corpore sensus. 
Cisides igitur mutatis uestibus atque 
Sese alium simulans cupiensque latere, quis esset, 
Non nisi cum seruis Endorę tecta duobus 
Nox
Solicitus petiit. Iam pullis texerat alis
Humida nox terras, animantum corpora blandos 
Carpebant somnos, placida perfusa quiete, 
Quando adiere magam tres isti sacra cientem 
Thessala, iam multę per amica silentia noctis. 
Saul
Cisides rogat hanc, Samuelis ut ipsa prophetę
Sedibus ex imis notam sibi suscitet umbram, 
Ore uolens uatis doctus iam nosse futura. 
Tale autem facinus mulieri forte timenti 
Ordiri pręsente uirum spectanteque turba, 
Ne delata luat, quas lex sanctissima poenas 
Constituit magici prohibens mala crimina rhombi, 
Cisides iurat nihil ipsi triste timendum 
Esse quidem, secura suas exerceat artes. 
Illa igitur uetitos peragens post talia cantus, 
Fatidicam tumulo Samuelis deuocat umbram. 
Ex illo euentus discit secreta futuri, 
Esse etiam Saulem, qui uenit fata rogatum. 
Maga ad Saulem
Hunc ergo mulier primum uenerata "Quid" inquit
"Ludere me uili uoluisti uestis amictu, 
Vt, precibus commota tuis, quum carmina lege 
Interdicta canam, sumas de crimine nostro 
Supplicium captamque dolis sub Tartara mittas? 
Nam scio te esse uirum, cui certe summa regendi est 
Israhelitanam plebem donata potestas." — 
Saul respondet
"Fare, age, ne timeas" respondit Cisius heros:
"Ęde palam quicquid uidisti, siue secunda, 
Siue aduersa mihi." Tunc illa afflata furore 
Demonis exclamat: "Video pia numina diuum 
Surgere de terrę tumulis umbrasque deorum. 
Quos inter Samuel." Dicto mox ocyus ipsa 
Samuel apparens
Affuit effigies uatis, tremebunda senecta
Membra gerens corpusque labans nixumque bacillo. 
Cui clamidis leuo pars hęc pendebat ab armo, 
Pars hęc sub dextra sese sinuauerat ala: 
Altera erat deprompta manus, manus altera tecta. 
Maiestas inerat uultu canique capilli 
Canaque quę pectus uenerabile barba tegebat. 
Tota uiri facies diuino clara decore 
Et iam mortali deposta fulgida forma. 
Talis imago fuit Samuelis, quando locutus 
Postremum regi Sauli sic ore profatur: 
Samuel ad Saulem
"Quid mea marmoreo, Cisides, ossa sepulchro
Ellicis et manes audes uexare quietos? 
Quanquam non adsum cantu reuocatus iniquo 
Illicitisque sacris: cęlestis numinis actus 
Imperio ueni." Verbis perterritus istis 
Ille refert: "Veniam mihi da, diuine sacerdos 
Saul respondit
Arcanique sciens uates! Ego nempe periclis
Ecce premor belli. Getheę sceptrifer urbis 
Ipse Palestinam totam sub Marte coactam 
In me sęuus agit. Frustra responsa Tonantis 
Appetii: renuit sacros audire prophetas, 
Somnia nulla dedit. Fuit hoc tentare necesse, 
Vt, quocunque modo te possem, huc usque uocarem 
Atque tuis monitis imbutus denique scirem, 
Quid facto sit opus tanto in discrimine rerum," 
Samuel
Contraxit frontem uates et lumine toruo
Respectans inquit: "Quid me responsa petebas, 
Nosses iratum quando tibi numen? An illo 
Inuito quenquam sperasti scire futura, 
Stulte, uel euentus uenturos dicere posse? 
Ipso igitur pandente scias fugisse fauorem 
A te diuinum, contra cum gente manere 
Aduersante tibi. Venit fatale tuarum 
Excidium rerum. Regnandi iura dabuntur 
Illi, quem tu odiis agitasti sępe nefandis, 
Dauidi Saulisque domus priuata dolebit. 
Hoc mea uenturum tibi, rex, predixerat olim 
Mens afflata deo, cuius tu spernere iussa 
Ausus es, indulgens genti inconcessa prophanę 
Amalechitarum. Sed nequaquam tibi parcent 
Arma Palestinę, quę iam fugis, impia gentis. 
Succumbes uictus tecumque exercitus omnis 
Hostis in arbitrium superatus protinus ibit. 
Tu quoque cum natis Stygias demissus ad umbras, 
Terrentem tristes animas Plutona uidebis. 
Id patiere, prius quam crastina transeat hora 
Atque diem clauso componat uesper Olympo." 
Hoc dicto in tenues disparens soluitur auras 
Atque instar fumi in nebulas effusus abiuit. 
At uero Saulis magno concussa pauore 
Occupat ossa tremor gelidusque in uiscera sanguis 
Cogitur ad terramque ruunt languentia membra. 
Exanimi similis iacuit. Quum deinde redisset 
Spiritus et pariter uitali corda calore 
Excita sentirent solitum remeasse uigorem, 
Maga
Accessit mulier, multum miserata iacentem,
Atque ait: "Ecce uides, regum celeberrime, quanto 
Obsequio tua iussa sequens tibi cuncta peregi, 
Quę te cunque quidem quam primum uelle ferebas. 
Tu quoque, quęso, meos facili nunc aure precatus 
Admittas: pietate tui commota precabor. 
Sume cibos, tua quos tibi nunc ancilla paraui, 
Deficientem animam reparato ut corpore serues. 
Infirmis titubas pedibus ieiunus et horrens 
Stare nequis rectus. Reuocent obsonia uires 
Ista tuas tandem. ut sanus tua castra reuisas." 
Rex autem, moerore graui confectus, ab ore 
Reppulit oblatas notę dulcedinis offas 
Decreuitque mori. Precibus uix deinde suorum 
Mens est mota uiri. Mutauit quippe rogatus 
Propositum lethi porrectaque prandia tandem 
Delibans hausit. Tunc ipse illique, refecti 
Iocundis epulis pariter dulcique Lyeo, 
Surgentes abeunt mensis post terga relictis. 
Nox
Iam multum noctis processerat atque uolucrum
Coeperat audiri uox undique cristatarum, 
Quando iter ingressi, lunari luce tenebras 
Sublustres reddente, meant et passibus altos 
Transmittunt colles effusique ęquora campi 
Seque suis demum, quum iam suprema ruberet 
Mane
Eoę regionis humus sub lampade Phoebi.
Restituunt castris et fessi corpora curant.

⟨Liber VI⟩

ARGVMENTVM

Regum lib. I, cap. XXIX. Palestini cum Saule conflicturi Dauidem, sibi suspectum, redire cogunt ascenduntque in Iezrahel.
XXX. Dauid, reuersus in Sicelech, offendit ciuitatem uastatam ab Amalechitis uxoresque suas abductas. Cucurrit post eos cum sexcentis, quorum ducentis ad sarcinas relictis cum reliquis assecutus inimicos recuperat prędam et reuertitur in Sicelech.
XXXI. Israhelitę in Gelboe uicti. Saul cum filiis periit. Ciuitates a Palestinis occupatę. Iabitę sepelierunt Saulem cum liberis.
Regum lib. II, cap. I. Dauid in Sicelech accipit nuncium cladis. Luget Saulem et Ionatham et reliquos. Nuncios interimi iussit. Maledixit montibus Gelboę.

Lib. VISaul
Post hęc non multo iussit sua signa moueri
Iudeę rector gentis uallosque reuelli. 
Descendens igitur Gelboa, transtulit agmen 
Iezrahelitanę ad fontes et flumina terrę, 
Ne foret ante siti miles superatus anhella, 
Quam tempus pugnam torquendaque tela uocaret. 
Achis
Achis et ipse suas audax iubet ire phalanges.
Ergo Sunę campis omnes post terga relictis 
Festini properant alacresque in pręlia tendunt 
Agmine quadrato. Dauidica turba cohorsque, 
Postremum sortita locum, munibat eundo 
Regis utrumque latus, frontem quoque tergaque regis 
Protegere atque animis audacibus illa tueri. 
Poscere iam pugnam cuncti uibrareque tela, 
Exertare manus uultumque efferre ferocem, 
Succlamare etiam terrereque uocibus hostem. 
Inde Palestinos chiliarchas pungere coepit 
Inuidię stimulus. Non ęqua mente ferebant 
Pręponi externos et quam se pluris haberi. 
Achis duces inuident Dauidi
"Quidnam" aiunt "uelit ista cohors, rex inclyte, tecum
Hebreę plebis, recutiti et copia uulgi?" — 
"Nunquid nescitis bello Dauida probatum" 
Achis ait "Saulisque ducem, mox nostra secutum 
Signa diu fidumque mihi multumque superbo 
Infensum Sauli?" Turbati corda furore 
Exclamant omnes: "Redeat dux iste locosque 
Possideat, quibus est abs te donatus abunde! 
Pręlia nobiscum tantum desistat adire 
Et certare simul. Quis enim confidere tuto 
Iudeis poterit, Iudeis bella mouendo? 
Suspicio est igitur, ne, dum miscebimus arma 
Atque tuum contra connixi stabimus hostem, 
Iste suis, o rex, te primum sauciet armis 
Atque hinc nostra sequens discindat uulnere terga. 
Quicquid erit, notum minus ecce pauescimus hostem 
nota
Quam fidei socium suspectę. Fictus amicus
Tunc magis offendit, quum multum profore nobis 
Speratur uirtusque patet male cauta periclo. 
Et quanam ratione alia placare furorem 
Iste sui poterit regis, nisi sanguine nostro 
Et nisi cęde tua? Simul est utrumque timendum. 
Quid non audebit, de quo cantare solebant: 
'Saulis mille uirum percussit corpora dextra, 
Mille autem decies Dauidis splendida uirtus?' 
Quo plus laudis habet, plus est exinde pericli." 
Sermo molestus erat regi, neque credere quicquam 
De Dauide mali poterat. Tamen ipse suorum 
Vocibus impensus cęssit, ne forte reclament 
Auersisque animis detrectent pręlia belli 
Pręsentis, uel stare negent ultroque recedant. 
Excitum propius tunc demum talibus illum 
Achis ad Dauidem
Alloquitur dictis: "Nihil est, charissime Dauid,
Quod de te dubitem. Nota est uirtusque fidesque, 
Quas mihi testantur toties ex hoste relatę 
Exuuię et regni protectio sedula nostri. 
Interea nec culpa leuis tua facta notauit, 
Sed de me semper belle sancteque fuisti 
Promeritus factusque mihi es per talia charus. 
Militię proceres istis decędere castris 
Te tamen ecce uolunt: illis parere necesse est. 
Ergo tuos tecum tollens, seu uis Sicelechum, 
Seu uis ipsa meę retro pete moenia Gethę, 
Vt tandem cessent nostrę mala murmura turmę." 
Hic quoque Dauidi deus affuit. Inde reuerti 
Iussus quippe fuit, ne gentis signa prophanę 
Sponte sequens populumque sacris rituque fidelem 
Cognatumque sibi contra stans impius esset. 
Dauid recessit
Exurgens igitur supremę tempore noctis,
Excitat ipse suam et secum iubet ire cohortem, 
Atque ubi adhuc dubię clarere crepuscula lucis 
Coepissent, properant illis excedere castris 
Dux Dauid iuuenumque manus retroque petentes 
Arua Palestinę, subeunt regionis et oras. 
Ast Achis regis directis cursibus agmen 
Iezrahelitanos, hostilia terga secutum, 
Accessit campos. Saulis cęssere phalanges 
Saul uictus
Dilapsosque fuga Gelboę proxima montis
Culmina suscipiunt. Sed uictrix turma secuta 
Ardenterque premens, illos euertere contis 
Coeperat, hos gladiis aliosque ferire sagittis. 
Sternuntur passim, colles clamore resultant 
Armorumque sono, cruor effluit undique riuis. 
Inde globum Saulis legio pilata feroci 
Impete perrumpunt. Contra stetit acer in armis 
Ionathas occiditur
Et Dauidis amor Ionathas: conuersus in hostem
Se tegit ingenti clypeo simul et rotat ensem. 
Mox tamen hostili circumdatus ille corona, 
Corruit accepto transfixa per ilia ferro. 
Infelix iuuenis moriens Dauida uocabat, 
Absentem Dauida suum. De morte doloris 
Nil habiturus erat, saluum si posset amicum 
Ante uidere oculis quam tristi cędere fato. 
Iuxta illum fratres, genitus prius Aminadabus. 
Posterius Melchis cęsi fugere sub umbras. 
Saul
Et Saul ipse pater, lethali saucius ictu,
Dum fugit, armigerum rogat ipsum, uulnere uulnus 
Accumulet ferro, ne uiuum colligat hostis 
Coniiciatque ferox in turpia uincula captum. 
Id tamen et iussus timuit committere seruus. 
Ille morę impatiens, conuersę protinus hastę 
Incubuit. Sed dum misere superincubat, alter 
Accessit fugiens et adhuc in carne morantem 
Cunctantemque animam repetito propulit ictu, 
Obstrictus regis precibus. Mox armiger ille, 
Mortis heri consors fieri quum uellet, et ipse, 
Ipse suum aduersa transegit cuspide corpus 
Seruorum amor in dominos
Atque comes illi nigrum descendit ad Orcum.
Talis erat Gracchi Philocrates (uera Latini 
Si referunt fasti), tanto quoque nomine dignus. 
Pandarus ille etiam talis, quo Cassius usus 
Dicitur, Augusti quum uictus uincla timeret. 
Ambo isti dominis uitam rapuere rogati, 
Ne raperet uiuos inimici sęua potestas 
Atque infensa manus. Sua mox in uiscera ferrum 
Condunt nollentes illis superesse peremptis. 
Magna hęc seruorum pietas, sed maius amoris 
Armigeri specimen: ne regis sanguine dextram 
Polluat, illius tunc iussa facessere cauit, 
Nec tamen extincto uoluit uixisse superstes. 
nota
Siqua autem talem nobis contingere casum
Fors dabit, affectus iusta ratione regendus 
Tunc erit arcendęque manus a cęde nefanda, 
Quam lex sancta uetat. Sed nec permittitur ulli 
In sua fata suis uiolenter uiribus uti. 
Nonne etiam maior uirtus et fortior illa est, 
Vincere quę mauult durissima quęque ferendo, 
Quam quicquam metuens ignauam arcessere mortem? 
Illa dies igitur cęsorum corpora uidit 
Israhelitarum misereque iacentia passim 
Per siluas, per plana soli perque inuia saxa. 
Quo Saul ipse loco, Saulis simul armiger illo 
Conciderant. Alio iacuere cadauera campo 
Natorum, moriensque suam spectare nequiuit 
Prolem Cisides, seruo comitatus obiuit. 
Deuictum Saulem quum nuncia fama referret, 
Incessit populos terror: fugit accola uallis 
Et qui Iordanis seruabant proxima ripis 
Oppida desertis subita formidine mortis 
Effugere procul. Vacuas ingreditur urbes 
Victrix turba uirum et coepit dominarier illis. 
Ergo Palestinę concessit subdita genti 
Iudei pars magna soli: castella fragosis 
Collibus imposita et latis circumdata fossis 
Moenia, frugiferę ualles et pascua rura 
Quique fluunt sparsis riuatim fontibus horti 
Et uario rident florum herbarumque colore. 
Comparatio
Attalicis similes auleis, siue tapetis,
Niliacus nobis quę mittit picta Canopus. 
Talia multa timor uenienti cęsserat hosti, 
Nullo obstare auso, nec se defendere telis 
Tutarique armis, quando tot fortia bello 
Corpora Gelboo cecidisse in monte sciebant. 
Mane
Postera lux radiis nocturnas dispulit umbras,
Coeperat et uolucrum uibratus gutture cantus 
Audiri montisque procul splendescere culmen, 
Quando Palestinus surgens exercitus omnis, 
Pręsidio tantum super oppida capta relicto, 
Nota retro petiit Gelboę culmina rupis 
Iudeas lecturus opes atque arma iacentum. 
Illic uisa trium natorum corpora primum 
Ionathas
Cisidę Saulis. Ionatham recubare supino
Corpore conspiciunt. Clypeum gladiumque tenebat 
Tunc etiam infelix ineratque ferocia uultu 
Exangui gelidosque iacens disiecerat artus. 
Aminadab
Aminadabus erat proiectum in puluere corpus,
Sanguine concreto sparsumque cruore cadauer 
Et capite exciso truncum. Sed cuspide guttur 
Melchis
Fixum Melchis habens genibus contexerat ora
Atque iacens modicum sese sinuarat in orbem. 
Hos armis tunicisque simul spoliare cruentis 
Primum festinant et corpora nuda relinquunt. 
Inde alios aliosque petunt tolluntque uiritim 
Saul
Cunctorum exuuias. Saulis mox nacta cadauer
Turma ferox, exangue caput diuulsit ab illo 
Purpureosque tulit misere recubantis amictus 
Loricamque auro contextam cingulaque auro 
Fulgida et aurati discinctum tegminis ensem. 
Truncus nudus erat, modo qui tam lata superbus 
Regna tenens populos nutu terrebat et urbes. 
nota
O quam stulta hominum dominandi et uana cupido!
Viribus hoc opibusque petunt uitęque periclo, 
Vna simul totum Sauli quod sustulit hora. 
Sintopolis antea Bethsana
Bethsanę murus, cui nunc Sintopolis urbi
Est nomen, tenuit suspensa cadauera regis 
Natorumque eius. Media testudine templi 
Deus Astharoth
Ante deum, quem gentes Astharota uocabant,
Regia suffigunt spolia et rem carmine signant. 
Achis uictor
Duceret eximium quum uicto Saule triumphum,
Ista suis Achis uictor diis dona dicauit. 
Iabitę
Corpora Iabitę furati nocte tulerunt
Ad patriam Iabim (Galada stabat in ora 
Vrbs Iabis summo sublimis et ardua colle 
Trans Iordanis aquas). Frondes ramosque cupressi 
Congessere super suppostoque igne cremarunt. 
Deinde, pyra extincta, legerunt ossa calenti 
De cinere atque eadem candentibus erruta prunis 
Conspicuo posuere loco, quem frondea silua, 
Quem fons irriguus, quem tellus nobilitabat, 
Herbarum assiduo gaudens et lęta uirore, 
Non procul a Iabis muris. Ibi tecta sepulchro 
Septenos luxere dies: funebris amictus 
Humentesque oculi, querulo quoque nenia cantu 
Indubitata dabant non parui signa doloris. 
Dauid reuersus Sicelechum
Dauidem interea Dauidiademque cohortem
Tertia lux tandem Sicelechi reddidit agro. 
Abductis uastam uiderunt ciuibus urbem 
Incensamque igni. Paulo ante inuaserat illam 
Amalechitarum sumptis gens fortis in armis 
Prędatrixque simul longisque assueta rapinis. 
Seruarat fuga sola uiros. Pueri atque puellę, 
Vxores matresque uirum sub uincla coactę 
Hostis in arbitrium sese cęssisse uidebant. 
Heu miserę natos linquentes atque maritos 
Atque patres, manibus plangebant pectora duris, 
Nec cessant laniare comas, nec carpere uultus 
Sanguine foedatos, undanti lumina fletu 
Et lachrymis implere sinus et spargere tristes 
Cum gemitu uoces longi uariique ululatus. 
Quumque sonos rupes uicini montis eosdem 
Redderet obiectu saxorum culminis alti, 
Difficile est dictu, quantum miserabile carmen 
Exinde humanas surgens ueniebat ad aures. 
Qui reliqui fuerant, compuncti corda dolore 
Flebant. Ipse suas fleuit Iesseius heros 
Vxores, captiuas ambas, Abigailem 
Achinoenque simul. Tristi plebs acta furore 
Insultare duci causamque hunc esse malorum 
Dicere, quod poterat qui pręsens esse saluti, 
Absens absentes prędam dimiserit hosti 
Tradideritque simul. Manibus uix temperat amens 
Cocio, sed fato Dauida tegente quieuit. 
Dauid
Ille ergo indutus sacratum protinus ephot,
Aggreditur rogitare deum, possetne repenti 
Cursu castra sequi latronum ipsosque rapinis 
Exuere. Vtque sibi cęlestia numina certis 
Annuere agnouit signis, citat agmina promptus 
Sexcentena uirum. Quorum pars tertia lassi 
Vixque iter emensi medium ad Besora fluenta 
Subsistunt reliquique ducem Dauida sequuntur. 
Flumine transmisso campos adiere patentes, 
Quidam Ęgyptius occurit Dauidi
Quando uisa uiri, macie confecta suprema,
Obuiaque effigies. Miserando pabula gestu 
Postulat, ore loqui nimium languente nequibat. 
Tunc data sunt illi caricarum massa, maniplus 
Passę uuę panisque recens et pocula lymphę. 
His reuocat uires. Dauidi deinde roganti 
"Ęgypto genitus sum" dixit "mancipiumque 
Cuiusdam magni modo principis Amalechitę. 
Qui nunc cum multis per rura aliena uagatus, 
Abduxit prędas, Sicelechum uertit in ignes 
Atque Palestinos fines populatus abiuit 
Meque hic ęgrotum properando sponte reliquit. 
Iamque fame infelix, et non langore peribam 
Corporis ęgroti. Vestro nunc spiritus omnis 
Stat meus auxilio, uestro nunc munere uiuo. 
Tertia nanque dies teritur mihi sedibus istis 
Quęrenti frustra pariter potumque cibumque. 
Qui sim, iam nostis. Seu me seruare uelitis, 
Arbitrii uestri est, seu certę tradere morti." 
"Nil dubites iam" Dauid ait" modo ducito ad istam 
Tu nos prędonum turmam. Seruabere liber 
Iamque ibis quocunque uoles formidinis expers 
Securusque tui, tibi cęli numina iuro." 
Hoc duce pergentes superatis collibus ultra 
Arua Palestinę turmam uidere sedentem 
Lateque effusam uirides recubare per herbas. 
Illic esse rati se tutos, uina coronant 
Indulgentque epulis, conuiuia festa facessunt, 
Ob prędam lęti. Dauidis turbine magno 
Dauid uictor
Improuisa phalanx medios irrumpit in illos.
Strictis res geritur mucronibus. Ampla repenti 
Cęde repletur humus mensęque thorique cruore 
Sparguntur passim. Sessorum corpora iuxta 
Cęsa cadunt, clamorque uirum strepitusque uolantum 
Vndique telorum, inflicti quoque comminus ictus 
Crebrescunt magis atque magis, superintonat ęther 
Et reboant ualles et mons collesque resultant. 
Exultat uictrix acies latroneque uicto 
Raptas cogit opes, hominum pecudumque receptos 
Colligit usque greges. Dauidi est utraque coniux 
Reddita, multa uirum subito data milia letho. 
Sola quater centum iuuenum manus ardua scandens 
Dorsa camellorum, fugeret dum prępete cursu, 
Euasit tanti manifesta pericula belli. 
Ibat Dauid ouans, redimitus tempora lauro, 
Insigni quoque uectus equo, tota agmina circum, 
Omnes et spoliis et telis hostis onusti. 
Cumque illis pueri, mulieres atque puellę, 
Iamdudum captiua manus, nunc libera, tendunt 
Ad patrium remeare solum (mora nulla), citato 
Quisque gradu properat propriosque subire penates 
Solarique suos, ut quos tristauerat atrę 
Sortis conditio, mutatę gaudia lętos 
Continuo reddant et palmis plaudere cogant 
Et suscepta deo iubeant persoluere uota. 
Atque ubi peruentum est propius Besora fluenta, 
Bis centena cohors, illis quę fessa resedit 
In ripis, uisum surgens Dauida salutat 
Seque illi penitus coniungit. Cętera turba, 
Non omnis, sed uexat amor quos ęris habendi. 
Reclamant. "Dabimus nihil his" dixere "bonorum, 
Quę uehimus! Quoniam quos nunc absentia pugnę 
Fecerat exortes, nostrę quoque iura rapinę 
Nequaquam cędi decet his. Vxoribus ergo 
Contenti et natis acceptis, cętera nobis, 
Nostrorum capitum discrimine parta, relinquant." 
Dauidis iudicium
Haud ita Iesseidę uisum, cui cura tuendę
Fraternę pietatis erat. "Victoria." dixit 
Hęc modo diuino nobis collata fauore est, 
Nec magis ipse deus uobis fauisse uidetur, 
Qui magnis animis nixi pugnastis in hostem, 
Quam quos inuitos casus residere coegit 
Imperiumue ducis. Quum sic euenerit, ergo 
Ęque participes prędę debere tuentes 
Impedimenta uiros iubeo casuque relictos, 
Vt qui mortiferę subeunt discrimina pugnę." 
Ex hac ista die lex est seruata perennis 
Militibus sociisque simul tractantibus arma. 
Altera lux omnes Sicelecha sistit in urbe 
Et uirides palmas et laurea serta gerentes. 
Dauidis laus
Dauidi laudes gratesque a ciuibus actę,
Dauidis nomen iuuenesque senesque canebant 
Per fora perque domos, per compita cuncta uiarum: 
Solum hunc inuictum, quo sospite nullius arma, 
Nullius insidias metuant, sed iam omnia sperent 
Ad uotum fluxura sibi iocundaque semper. 
His aliisque simul celebrabant undique uerbis 
Virtutem animumque ducis. Tamen ipse suorum 
Gestorum laudem cęli terręque potenti 
Attribuit domino semper gratesque peregit. 
Diuersisque locis quum munera mitteret, inquit: 
"Ista deus nobis indulsit, non mea uirtus, 
Quę uobis mittenda quidem curauimus ipsi, 
Vt uos thure sacro pecudumque cruore litantes 
Pro bene re gesta grates referatis eidem." 
Porro urbes, quas ipse suis donasse refertur 
Vrbes quibus Dauid misit dona
Muneribus, sunt hę: diuum domus inclyta Bethel,
Sublimis Ramoth, muris firmissima Gether, 
Aroer, assiduis Arnon quam circuit undis, 
Contemptrix lethi Sephamot consorsque doloris 
Esthama sępe grauis, mercatrix improba Rachal, 
Inde dei metuens Hierameli, ęraria Ceni. 
Nobilis Asa lacu, sita montis uertice Rama, 
Se peccasse dolens Athac Hebronque iugalis 
Et magico infamis cantu, loca denique cuncta, 
Cum quibus hospitii Dauidi iura fuere 
Et quę iam sancto Solymarum subdita regno, 
Submissa uitale iugum ceruice ferebant, 
Falsorum contemnendo simulachra deorum, 
Suscepto ueri uenerandi numinis usu 
Moreque sacrorum. Iam tertia coeperat orbem 
Illustrare dies Dauide a cęde reuerso 
Nuncius cladis Israhelitanę
Amalechitarum, quum tristis nuncius illi
(O quam festino turbantur gaudia luctu!) 
Aduenit memorans Gelboi funera belli 
Innumerasque neces magno certamine plebis 
Iam dudum uictę, Saulis quoque regis acerbam 
Et Ionathę sęuam per plurima uulnera mortem. 
Horum de casu quęsitus plura duorum 
"Ecce fugam capiens" inquit "per deuia saxa 
Montanę rupis, regem tunc forte iacentem 
Offendi proprio transfixum pectora ferro. 
Viuus adhuc altosque ciens sub corde dolores, 
Vt me uidit, ait: 'Sic te sors temporis huius, 
Quisquis es, eripiat capitis uitęque periclo 
Dissimilemque meę pręstent pia fata quietem, 
Hanc mihi luctantem pellas de corpore uitam 
Protinus ense tuo, quo mortis morte dolores 
Ocyus excedant. Animam miseratus anhellam 
Solue suis uinclis, da iam requiescere lassę'. 
Percussi iugulum, fateor. Tunc protinus ipse 
Liquit humi exanimes discedens spiritus artus. 
Iamque propinquabat fugientum terga sequendo 
Turma ferox, rapui regis diadema decorum 
Armillamque simul rapidoque euadere cursu 
Contendi, euasi, Sicelechi tecta petiui, 
Tale tibi ut referam facinus, dux inclyte Dauid. 
Vtque fidem pręstes, uideas si dextera Saulis 
Hoc insigne tulit, uel si capitis uenerandi 
Hoc gestamen erat." Deprompsit talia dicens 
Dauid Saulis necem dolens
Armillam auro contextam gemmisque coronam.
His uisis stupuit Dauid motusque dolore, 
More suę gentis manibus discindere coepit 
Vestes ipse suas. Hoc ipsum cętera turba 
Tunc imitata, sinus pariter lacerare fluentes, 
Flebilibus lamenta modis componere, corde 
Suspirare graui, lachrymis perfundere uultus, 
Nil toto gustare die Ionathęque dolendo 
Cisidęque uicem, casus clademque nefandam 
Israhelitarum, populi plebisque ruinas. 
Deterso fletu Dauid sublata parumper 
Ora hominem uersus flexit cuiasque rogauit 
Ille foret, tam dira sibi qui nunciat acta. 
"Externi generis sum," rettulit "Amalechita 
Dauid ad cladis nuncium
De genitore satus, uestratia castra secutus."
Dauid ait: "Quare diuino chrismate sacrum 
Extenta uiolare manu ferroque ferire 
Ausus es, o nimium, nimium temerarie? Non te 
Regia maiestas, non nominis, impie, splendor 
Retraxit monuitque manus frenare proteruas? 
Hiccine honos nostris debetur regibus olim, 
Vt quos ipse deus plebi populisque regendis 
Pręficit, inflicto premat illos uulnere seruus?" 
His dictis miles ferratę cuspidis ictu 
Perforat illius costas Dauide iubente. 
Corruit ictus humi, fluxit de uulnere sanguis 
Vitalisque uigor pariter cum sanguine fugit. 
Iesseides super extentum tellure cadauer 
Exanimesque artus astans "Tua crimina" dixit 
"Ecce caput pressere tuum, quum tu ipse locutus 
Te contra fueris, coram confessus iniquum 
Atque immane scelus, sacro perfusa liquore 
Membra perisse tua, seruorum pessime, dextra." 
Mox inde auersus, Ionathę Saulisque cruenta 
Secum fata dolens tales dabat ore querelas: 
Dauidis lamenta
"Heu generis miseranda mei fortuna! Feroces
Robustique uiri, Iudeę fortia bello 
Corpora, conflictu perierunt cuncta sub uno 
In cliuis, Gelboa, tuis. Quid agetis inertes, 
Quid turba imbellis regi ducibusque superstes? 
Quis tua, ne rapiant hostes, pecuaria post hęc 
Defendet? Quis deinde tuos tibi proteget agros, 
Hos inimica manus ne uastet? Denique muros 
Quis fidens animi tutabitur, omnibus una 
Fortibus amissis et dira cęde peremptis? 
In quos Achis atrox grassatus, sanguine nostros 
Impleuit colles et siluas ossibus altas. 
Proh, Gelboa nocens, nec ros, nec fertilis imber 
In tua dorsa pluant, siccentur amoena uireta, 
Arescant herbę, desit quod rusticus olim 
Colligat et prono quod grex detondeat ore! 
In te strata iacent Saulis sublimia membra 
Vili humilique loco, ueluti de plebe prophana 
Vnus et ipse foret, qui dudum insignia regni, 
Sceptra manu gessit, sancto sacratus oliuo. 
In te procubuit Ionathas quoque, regia proles, 
Victor et ipse uirum. Ionatha charissime, quo te 
Prosequar affatu? Quali lamenta mouebo 
Ore miser? Quanto referam tua funera fletu? 
Cuncta simul periere mihi solatia tecum. 
Tu mihi in aduersis requies, dulcedo secundis, 
Spes dubiis fueras, in magnis sępe periclis 
Tu uitę tutella meę, tu causa salutis. 
Nunc sine te nil dulce mihi: moerore replebor, 
Quo me cunque feram. Sed si tua scilicet una 
Mors mihi perpetuos fuit allatura dolores, 
Quanto flenda magis tantis comitata tuorum 
Funeribus fatoque patris populique ruina? 
Talia, fama, sile! Getheam nullus ad urbem 
Cladis rumor eat, dispendia nesciat ista 
Ora Palestinę terrę, non Ascalon istud 
Audiat ipse nefas, nostrorum sorte malorum 
Infensus semper nobis ne gaudeat hostis! 
Quis tamen ista teget? Nullus patet angulus orbis, 
Qui non plenus erit tam diri murmure belli, 
Tam grauis erumnę tristi moestoque relatu 
Barbaricis etiam populis gentique ferinę. 
Me si tantarum capient obliuia rerum, 
Nulla tamen Ionathę nomen mihi subtrahet ętas, 
Non robur iuuenile uigens, non ęgra senectus. 
Quumque uolet nexus mors soluere corporis huius 
Infernosque uidere locos me iusserit, illic 
Tunc primum, Ionathas noster qua sede moratur, 
Inquiram daboque amplexus atque oscula, siquid 
Tale dari poterit iam carne carentibus umbris. 
Illi me comitem, quoquo se uerterit idem, 
Pręstabo laterique latus sociabitur omni 
Tempore, collatis ultro citroque fruemur 
Dulcibus alloquiis, donec felicius ęuum 
Ętherii pietate patris traducere nobis 
Translatis supera cęli continget in aula, 
Angelicis ubi iuncta choris humana propago 
Diuino felix uisu semperque beata 
Fiet et in nullo claudet sua gaudia sęclo." 
Talia iactando, manantia lumina fletu 
Nunc demittit humi, nunc alta ad sydera tollit, 
Comparatio
Nunc uertit circum. Veluti qui uulnere lęsus
Lethali dubię cupit omnia pharmaca uitę 
Impendisse simul, medicos perquirit et omnes 
Poscit opem, sic se uoluendo Dauid agebat, 
Nullo ęgram curare ualens medicamine mentem.

⟨Liber VII⟩

ARGVMENTVM

Regum lib. II, cap. II. Dauid ascendit in Hebron. Vngitur in regem. Benedixit Iabitis, qui sepelierunt Saulem. Abnero autore Isbosethus, Saulis filius superstes, regnauit annos duos super Isręl. Dauid autem regnauit in Hebron super Iudam annos VII, menses VI. Abner et Ioab inter se pugnant. Ibi Asahel, Ioabi frater, ab Abnero inerficitur. Interfectus in Bethleem sepelitur. Ioab cum suis redit in Hebron.
III. Dauidi in Hebron nati sunt filii. Isbosethus dissidens cum Abnero Micholam Dauidi restituit. Abneri persuasu Isręl recępit Dauidem regem. Dauid ipsum amice suscepit. Ioab superueniens Abnerum per dolum interimit.
IIII. Isbosethum filii Renon dormientem interficiunt. Caput afferunt Dauidi in Hebron, qui eos iussit interfici et caput sepeliri.
V. Vniuersę tribus couuenientes in Hebron salutauerunt Dauidem regem. Ille cum ipsis uenit Hierosolymam. Expulit Iebuseos. Arcem Syon muniuit.

Lib. VIIHactenus ipsa ducis Dauidis diximus acta, 
Inuocatio
Nunc subeunt cantanda mihi quę gesserit idem
Sceptra tenens regni. Meliori carmina nobis 
Digna lyra donate, deę! Non numina celsi 
Inuoco Parnasi lotasue Helicone sorores, 
Sed uos, diuinas Charites, quę culmine lapsę 
Ętherio colitis Iordanis fluminis undas 
Et loca nota piis. Saulis post fata tyranni 
Accepit responsa dei Iesseius heros 
Atque his admonitus Iudę migrauit in urbem 
Hebronem, quondam populis opibusque potentem, 
Adam, Abraham, Isaac et Iacob
Quattuor et celebrem positis ibi forte sepulchris
Primorum Hebrei generis gentisque parentum. 
Huc cum coniugibus se contulit ille duabus. 
Inde suos socios diuersa per oppida misit, 
Subdita tunc illi, modo quam memorauimus, urbi. 
Illuc Iuda tribus properans conuenit ad ipsum 
Dauid rex
Iesseiden regemque uolens de more salutat
In solioque locat sacroque perungit odore 
Purpureaque super contectum ueste coronat. 
Iamque auro radiare caput sublime sedentis 
Coeperat et molles aurum circumdare lumbos, 
Aurea de tereti pendere monilia collo 
Et splendere simul, totos diffusa per artus, 
Maiestas immensa uiri, quum uenit ad aures 
Facti fama pii, quod Saulis corpora regis 
Natorumque trium Iabitę rapta tulissent 
A pinnis, Bethsana, tuis ad prędia Iabis, 
Quod myrrha et casiis et odora perlita nardo 
Clausissent patrio pariter collata sepulchro. 
Continuo Dauid delectos tendere Iabim 
Imperat ipse uiros pacisque insignia dextra 
Ferre manu: ramos semper uiridantis oliuę. 
Qui mox emensi Galaadas passibus oras, 
Perueniunt Iabim. Suscepit curia lętos. 
Illi autem coram seniorum stante corona 
Talia maturo fuderunt pectore dicta: 
Dauidis legati ad Iabitas
"Ab Dauide quidem modo missi aduenimus istam
Vrbem, Iabitę. Quod uestro funera regi 
Pignoribusque simul digno curastis honore, 
Commendat multum laudansque ad sydera tollit. 
Inde deum poscit, uobis bona cuncta rependat 
Pro tanta in dominos uestra pietate fideque 
Seque simul meritas grates debere fatetur, 
Soluendas quum tempus erit pro talibus aptum. 
Vos iubet interea moestam deponere mentem 
Atque bono esse animo, quando ipse in sede locatus 
Saulis, odorifico perfusus unguine regnat, 
Sic Iuda curante tribu fatoque fauente 
Responsisque dei. Qui Iudę nominis estis, 
Vos gaudere decet. Regnandi facta potestas 
Perpetua est uobis, donec de sanguine uestro 
Saluator ueniens prisci maledicta reatus 
Tollat et ęternę condat noua sęcla salutis." 
Talibus auditis Iabitę gaudia plausu 
Dauid laudatur
Testati referunt: tanti moderamina regni
Apta magis nulli pręter Dauida fuisse. 
Conueniens etenim cunctis iustumque uideri, 
Vt pręsit populo, qui uincit uiribus omnes 
Et pietate uiros, qui magnum cęde Goliam 
Sustulit, hostilem qui uictor sępe phalangem 
Siue dedit letho seu uertere terga coegit 
Quique sibi infestum uoluit uitare tyrannum, 
Perdere quum posset, ueneratus regia sceptra 
Sacratumque caput. Post talia plurima dicta 
Legatis portanda nouo dant munera regi 
Haud temnenda quidem. Lęti rediere suoque 
Legati referunt, fuerant quę gesta, tyranno 
Ordine quęque suo largitaque munera promunt 
Regis liberalitas
In medium. Socios ea rex partitur in omnes,
Ex opibus nihil esse suum regnique bonorum, 
Hoc unum dicens, ut cunctis imperet unus, 
Velle sibi proprium, se cętera cędere plebi. 
Auaritia
O quam dissimiles, quorum insaturata Caribdis
Publica ubi exhausit, quęrit priuata uorare. 
Iudicio iniusto nitens, non legibus ęquis! 
Isbosethus
Isbosethus erat Saulis clarissima proles.
Hunc regnare uolens pręfectus militiai 
Abnerus, reliquis tribubus suadere solerti 
Conatus studio, pompis regalibus ornat. 
Ille quater denos uiuens impleuerat annos, 
Quum talis regni moderari coepit habenas 
Et regere imperio Galaadas Gessuriosque 
Et Beniaminas gentes et Iezrahelitas 
Israhelemque omnem. Domus unica Iuda fauebat 
Dauidi, magna qui tunc Hebronis in aula 
Sex menses septemque sui moderaminis annos 
Exegit, placidam fatis sibi flantibus auram. 
Pugna inter Ioabum et Abnerum duces
Audax interea cuneos Abnerus agebat
Per Gabaonis humum. Dauidis castra Ioabus 
Mouit in aduersum Gabaonis ad usque lacunas. 
Ambos exiguus paruo discrimine campus 
Separat et spacio diuersos diuidit arcto. 
Consedere loco. Leuibus procurrere primum 
Inter se pugnis, Abnero ad bella uocante, 
Incipiunt acies. Bis senos altera misit 
Turma uiros totidemque effuderat altera contra. 
Vi numeroque pares congressi tela feroces 
Vtrinque intorquent, mox iunctis comminus armis 
Vrgent obnixi, consertis uulnera scutis 
Iam breuibus siccis agitant, angustia longos 
Non patitur gladios. Pariter miscentur in unum 
Victores uictique globum spaciumque cadendi 
Defuit in medio cęsis, subsistere firmę 
Dum poterant uires circumnitentibus ultra. 
Inde fere aduersis ceciderunt ictibus omnes. 
Vsque adeo interimi potius quam cedere cunctis 
Mens simul una fuit. Tantę ne gloria cędis 
Ęuo fracta cadat, campum certaminis huius 
Campus robustorum
Campum dixerunt tunc nomine robustorum,
Nunc quoque seruantem pugnę monumenta uetusta. 
His ita confractis surgunt hinc inde repente 
Pręlia: totę acies, castris post terga relictis, 
Concurrunt pariter. Superat Dauidica turma 
Aduersosque fugat, fugientibus ingerit hastas 
Saxaque prensa manu aut fundę uertigine torta. 
Pars percussa cadit, celeri pars euolat ultra 
Lapsa fuga atque ipsos etiam metus urget inertes. 
Abnerum tunc forte ducem ducis ipse Ioabi 
Frater pone sequens, Asahel, premit, ille retorta 
Asahel cadit
Post tergum facie clamat: "Diuerte uolatum
Hunc alio atque alios, Asahel, comprendere cura. 
Quos modo despolies, ne te mea dextera telis 
Irritata tuis cogatur tradere letho 
Offendamque tua germanum cęde Ioabum!" 
Surdis hoc Asahel concludens auribus urget 
Cursu terga uiri. Conuersus protinus ille, 
Aduersa rapide uenientem perculit hasta 
Visceraque inguinibus fluxerunt cuspide apertis. 
Sic Asahel periit, cuius quoque cęde sequentes 
Turbati cursum sistebant atque dolore 
Affecti nimio lugebant funera noti 
Asahelis pernicitas
Eximia uirtute uiri, qui cursibus ipsas
Siluestres capreas uenando ęquare solebat 
Atque anteire canes. Nocuit tamen ecce misello 
Pernices habuisse pedes. Fortasse caueret 
Dirę tela necis, si corpore tardior esset. 
At post Abnerum properare Ioabus Abisasque 
Exurgunt pariter, fraternę cędis acerbi 
Vltores, nisi nox finisset bella, futuri. 
Tunc iuga tuta superscandens Abnerus, et illos, 
Qui reliqui fuerant, ad se collegit et inde 
Victorem alloquitur blando sermone Ioabum: 
Abnerus ad Ioabum
"Quonam hic usque tuus perget sęuire, Ioabe,
Districtus gladius? Nullumne relinquere uiuum 
Decernis penitus? Sed desperantibus una 
Velle mori fiet collato Marte uoluntas. 
Si uinces, uinces magna cum strage tuorum, 
Si uictus fueris, uictum te nonne pudebit 
A uictis? Desiste igitur reuocaque phalanges 
Iam cessent urgere suos certamine fratres 
Et tandem parcant cedentibus atque fugatis!" 
Ioabus respondet
His placide auditis sedata mente Ioabus
Respondit: "Si me rem talem, Abnere, petisses 
Principio pugnę, cognato nemo cruore, 
Me prohibente, manus foedasset. Criminis autor 
Quis fuerat nisi tu, qui uoce lacessere nostros 
Ausus es et primus ciuilia bella mouere? 
Nunc si forte piget te tales ędere pugnas, 
Et me, Abnere, piget." Dixit iussitque maniplos 
Ad sua dimisso certamine castra redire, 
Inspirans tumidis resonantia cornua buccis. 
Dux Abnerus iter Moabitica uertit in arua, 
Per campos sub nocte means peruenit ad amnem 
Iordanis facilisque uado caua flumina transit. 
Omnes lustrato properatis passibus agro, 
Cui nomen Bethoron erat, tentoria uelis, 
Isbosethe, tuis subierunt tecta dolentes, 
Sexaginta uiris amissis atque trecentis. 
Ex acie uictrice tamen bis corpora dena 
Cęsa modo, ipse Asahel si sit numerandus in istis, 
Quem ducis Abneri fugientis dextra peremit, 
Ante alios celerem et fraterno sanguine Abisę 
Coniunctum notoque simul uirtute Ioabo. 
Hunc illo extinctum bello studuere gementes 
Ad natale solum Bethlemaque tecta referre 
Et positum patrio digne decorare sepulchro. 
Nocte autem tota uictor ductorque Ioabus 
Quum fecisset iter, coepisset et aurea uultus 
Mane
Ostentare suos tenebris Aurora fugatis
Eoa de parte poli lucemque propinquam 
Solis puniceo iam pręmonstrare colore, 
Ipse cohorsque simul subierunt tecta superbę 
Hebronis gratesque deo laudesque canendo 
Dauidi, cui sacra suas Victoria palmas 
Porrigit et solio sublimem collocat alto. 
Acre autem certamen erat cum Saulis iniqua 
Stirpe diu, sed fata deo statuente secunda 
Iesseo generi, Dauid successibus usus 
Proficit inque dies magis amplum reddere regnum 
Festinat lateque suum diffundere nomen. 
Comparatio
Ac ueluti Megaris in campis promere fructus
Vere nouo foecunda suos cum cernitur arbor, 
Paulatim fluido descendunt corpore flores, 
Donec humi cuncti labendo linquere culmen 
Cogantur canoque tegant uelamine terram, 
Gaudet at illa suos pomorum crescere foetus, 
Sic Saulis labente domo Dauidica uirtus 
Altius exurgens se supra sydera tollit. 
Dauidis uxores cum liberis
Pręterea sobolis generandę copia regi
Larga datur, cunctis uni famulantibus astris. 
Achinoeque illi pariens Ammona profudit, 
Abigail Chelebum, Tholomai filia Macha 
Absalona comis insignem atque ore decorum. 
Ex Agita genitus quartus post hos Adonias, 
Saphacias quintus, proles noua matris Abithę, 
Sextus Hietramus, genitrix quem protulit Egla. 
Tot natos totidem Dauidi Hebrone dedere 
Vxores grauidam soluentes partubus aluum. 
Quumque alias transferre tribus rex magnus Olympi 
Ad pia Iesseidę Dauidis regna pararet, 
Abnerus
Contigit, ut Veneris stimulis Abnerus adactus
Iret in amplexum Resphę, charissima quondam 
Quę fuerat Sauli coniux. Indignius istud 
Isbosethus ad Abnerum
Isbosethus habens inquit: "Talesne referre
Curasti grates meritis ingentibus in te 
Officiisque mei multis, Abnere, parentis, 
Illius qui iura thori confuderis ultro 
Turpi concubitu foedęque libidinis usu?" 
Talibus Abneri irritantur pectora dictis. 
Obiectum purgare scelus nil curat et alte 
Erectum quassat caput indignataque uoluens 
Abnerus respondit
Lumina turbato fertur sic ore locutus:
"Isbosethe, nimis parui me pendis, ob istud 
Qui me damnandum facinus, quasi grande, putasti. 
Scilicet indignum est bellum pro rege gerenti 
De tot pellicibus regis si iungitur una? 
In me dona patris quum pensas, cur mea muto 
Ore pericla siles? Ductorem fecerat ille 
Si me militię, nunquid non rexerit idem 
Imperium uirtute mea protectus et armis 
Contemptuque meę uitę assiduoque labore 
Bellandi regnumque suum finesque tuendi? 
Te post fata patris super alta sede locaui 
Hęredem regni successoremque paterni. 
nota
Officium tamen omne perit, quod fertur in illos,
Quos acceptarum reddunt obliuia rerum 
Ingratos. Valeas tandem cum moribus istis 
Iamque alium tibi quęre ducem, me desine habere! 
Immo ego dispeream, nisi fata fauentia regi 
Dauidi totis animis opibusque iuuabo, 
Vt regnet, regnare deus quem iusserit ipse!" 
Isbosethus humi perceptis talibus ora 
Pallida deiecit linguaque silente recessit, 
Hiscere non audens Abneri territus ira. 
Ille autem misit pacem ab Dauide petitum 
Colloquiique fidem. Respondit Dauid amicum 
Se fore perpetuum, si secum forte Micholam 
Adducat ueniens, quę theda iuncta iugali 
Prima sibi fuerat, centum licitata resectis 
Inguinibus magnoque suę discrimine uitę. 
Abnerus transit ad Dauidem
Exin Abnerus Saulis genus omne reliquit,
Ad Dauida pium studiis conuersus amicis. 
Ergo fauens illi blandis affatibus omnes 
Solicitare tribus coepit mollique precatu, 
Sed Beniaminam cura maiore uocare 
Ad Iudę partes, diuino numine lectę, 
Israhelitani ut gestet diademata regni. 
Ex qua nunc primum Dauid decernitur unus, 
Sic dicente deo: "Sceptrum Dauide tenente 
Israhelitarum populum saluabo fidelem. 
Arma Palestinę non illum lędere gentis 
Nec uis ulla uirum poterit tectusque fauore 
Ille meo semper uincet, confinia regni 
Proferet ulterius, sumptis metuendus in armis." 
Consensere tribus, Dauidis fata sequendi 
Abnero dedidere fidem. Rebusque peractis 
Abnerus Dauida petit, translatus ad urbem 
Hebronem, latus illius comitante caterua 
Quinque quater iuuenum. Veniens nihil ante locutus 
Michola redditur Dauidi
Quam Phalto ablatam, gratissima dona, Micholam
Offerret regi. Phaltus seruare pudice 
Hanc studuit totos, quos secum exegerat, annos, 
Atrox esse sciens alienam tangere crimen 
Vxorem uiuente uiro. Quare ipsa marito 
Multum chara fuit Dauidi, amplectitur illam 
Iniectis collo manibus labrisque labella 
Insertans, optata diu sibi basia libat. 
Conuiuium
Cumque suo Abnerum comitatu suscipit amplis
Porticibus. Sedere hilares. Triclinia plenis 
Lancibus et pateris Baccho stipantur onustis 
Aggeriturque Ceres. Rebus pascuntur opimis 
Pro se quisque uiri, propinant pocula regi 
Certatimque illi dicunt felicia uota, 
Imperet ut populo saluis per sęcula rebus 
Et plebi semper charus, metuendus et hosti. 
Sic epulata diu sessorum turba, remotis 
Abnerus ad Dauidem
Exurgunt mensis, sed adhuc Dauide sedente
Incipit Abnerus: "Grates tibi soluere dignas 
Quis potis est, o rex? Porro, quod possumus, hoc est: 
Nos et nostra modo tibi subdimus. Insuper ibo 
Inducamque tribus tua iam sub sceptra fideles, 
Omnibus ut pręsis, superas qui uiribus omnes 
Corporis atque animi, cui cęlum sydere dextro 
Aspirat pręsensque deus quem numine complet." 
His dictis regi dat dextram et foedera sancit 
Teste deo iuratque fidem sine fraude perennem, 
Donec uitales uiuendo carperet auras. 
Iam discedentem Dauid deducit amici 
Officio fungens, pariter gradiuntur ad usque 
Valuarum spacium et extremę limina portę. 
Ille "Vale" dicto, turba comitante, recessit. 
Ecce autem uictor cęso latrone Ioabus 
Cum spoliis prędaque redit, delatus in urbem. 
Audiit Abnerum blande cum rege locutum 
Excessisse recens curaque accensus acerba 
Ioabus ad regem
Exclamat: "Quęnam te, rex, fiducia fecit
Incolumem sinere ire tuis ex ędibus hostem? 
Hanc Abnerus enim quare penetrauerat urbem? 
Nonne uolens dare uerba tibi? Tum discere, quicquid 
Ipse agites rerum, quantos concire paratus 
Moliris. Quibus inspectis ad tuta recessit." 
Hęc fatus regi, coepit secreta Ioabus 
Voluere consilia. Emisit, qui nomine regis 
Abnerum reuocet dicens superesse, quod illi 
Dicere secreto rex uellet. Nescius ergo 
Ille Ioabinę fraudis, regressus in urbem 
Abnerum perimit Ioabus
Venit. At exceptum lęto satis ore salutat
Seque arcana loqui simulauit uelle Ioabus 
Indeque semotum confodit. Corruit illic 
Accepto incautus transfixa per ilia ferro, 
Non uictus uirtute uiri, sed fraude nefanda 
Infidę mentis cordisque ad iniqua maligni. 
Hoc immane scelus quum rex audisset, iniqua 
Mente tulit gemituque graui de corde uoluto, 
Dauid maledicit Ioabum
Moestus ait: "Testor diuumque hominumque parentem
Me regnumque meum commissi criminis huius 
Non esse autorem, nec iniquę conscia cędis 
Corda tulisse unquam. Veniat uindicta Ioabum 
Infidum supra morbisque infecta nepotum 
Corpora conspiciat, corrupti sanguinis ęgra 
Profluuio et sanie squalentis putida leprę! 
Non desint illi, quos panis inopia uexet 
Consummatque fames aut bellicus hauriat ensis! 
Vt uero Abneri celebrari funera uidit, 
"Scindite" ait "uestes, lugubres sumite saccos, 
Tristibus Abneri mortem lugete querelis, 
O socii, fortisque uiri decorate gementes 
Funus et exequiis dignos pręstate dolores!" 
Sic dicens sequitur prona ceruice feretrum, 
Pulla ueste caput tectus, suspiria ducit 
Humentes tergens oculos. Hoc cętera plebes 
Ore habituque simul regem comitatur euntem. 
Atque ubi depositum tumulo texere cadauer, 
Plebs iterat fletum, lachrymis rex infit obortis: 
"Nunc, Abnere, iaces uultu seductus amico 
Infidaque fide. Tamen hoc solamen habeto: 
Non tibi uincla manus strinxerunt, ferrea suras 
Non tetigit compes. Pręstantis militis instar 
Occumbis liber, lethali saucius ictu. 
nota
Capta dolis uirtus laudem non perdit et illum
Indicat imbellem, libuit cui fraudibus uti." 
Quum conclamato remeassent corpore, Dauid, 
Sic uelut in procerum magnorum morte dolenda 
Mos erat, indixit, nequis sua pabula gustet 
Ore prius, quam Solis equos demergier undis 
Viderit Oceani et stabulis se condere in imis. 
Talibus indiciis patuit non rege uolente 
Abnerum gladio sęui periisse Ioabi. 
Et licet ipsius germanum sustulit ille, 
Sustulit in bello urgentem urgentique resistens. 
Ergo non ideo compostę tempore pacis 
Iam cum rege simul decuit sęuisse Ioabum 
Vindictamque dolis et turpi fraude petisse. 
Nuncius hunc rumor casum portauit ad aures, 
Isbosethe, tuas. Poteras gaudere repenti 
Cęde uiri, cuius metuebas territus iram 
Supremasque minas. At te doluisse uetusti 
Annales memorant. Sed forsan plebe dolente 
Tu tristem lęto fingebas corde dolorem. 
Nil iuuit finxisse tamen. Dauida parabat 
Israhelitarum gens omnis condere regem. 
Vnum omnes legere sibi primique cohortis 
Bannaas et Rechab perimunt Isbosethum
Isbosethanę ductores, Rhemmone nati,
Fugerunt Gethaim, Bannaas atque Rechabus. 
Inde rati gratam Dauidi Iesseidę rem 
Sese facturos, peregrina ueste latentes 
Intrarunt urbem Isbosethique penates 
Iam medio feruente die, super alta iacentem 
Stragula defixo perimunt intra inguina ferro 
Sublatumque caput secum sub ueste tulere 
Hebronem regi Dauidi. Protinus illo 
Conuento promunt manibus disecta cruentis 
Ora palam. Simul "Ecce" aiunt "caput Isbosethi 
Afferimus, nostro dudum mucrone recisum, 
Qui tuus hostis erat, cuius mens emula regni, 
O rex magne, tui te pellere sedibus istis 
Tentabat, nunc bella ciens, nunc fraudibus utens, 
Vt te sublato tribulum quoque sceptra tuorum 
Arriperet solus. Sed qui tibi regna parauit 
Tradere tota deus, Saulem iam sustulit ille 
Progeniemque omnem: tutus dominabere terris." 
nota
O spes uana hominum, quorum mens impia credit
Perfidia reperire fidem dominisque placere 
Posse aliis, quum fraude suos factisque malignis 
Prodiderint, nulli chari gratiue futuri! 
Isto igitur multum turbatus crimine Dauid 
Hęc responsa dedit, regali examine digna, 
Dauid ad parricidas Isbosethi
Ęquo digna foro: "Nescitis, Saulica cędes
Quanto illi exitio fuerit, qui primus ab altis 
Gelboę siluis properans uenit Sicelechum 
Ac simul ipsius miserandum rettulit ultro 
Ille mihi casum, se lęta et prospera credens 
Enarrare nouo tristi de morte relatu? 
Hic igitur sperans ex his se pręmia uerbis 
Laturum, meritę subiit supplicia mortis. 
Nonne magis talem mulctam persoluere digni, 
Innocuum qui cęde uirum sunt tollere adorti 
Hospitiumque eius penetrantes, forte cubantem 
Atque graui pressum somno uexare piumque 
Sunt ausi truncare caput truncumque prophana 
Contrectare manu atque oculis proponere nostris 
Spectandum? Veluti sceleris spectacula mentem 
Oblectare meam possint hominemque iuuare 
Impia facta pium! Pereant, qui perdere regem 
Non timuere suum, mortem pro crimine pendant! 
Poena affecti parricidę
Extemplo cęsus uita priuatur uterque
Amborumque simul palmas plantasque recisas 
Arbore suspendunt, Hebronis iuncta lacunę 
Quę fuit et late ramorum brachia pandens 
Vmbrabat uirides frondoso germine ripas. 
Isbosethi autem, ne mortis honore careret, 
Depositum tumulo condunt caput Abnerino. 
Post hęc quęque tribus primates mittere lectos 
Ad Dauida studet. Veniens Hebronis in urbem 
Tota cohors, coram Dauide sedente locuta est: 
Principes tribuum ad Dauidem
"Salue, Iuda tribus quo nunc lętatur alumno,
Cuius se uirtute effert! Nos cętera plebes 
Nonne simul tecum magni proles Iacobi 
Progeniesque sumus, cognato sanguine fratres 
Censendi pariter? Quare consensibus omnes 
Te paribus petimus poscentes, omnibus unus 
Vt pręsis regnique regas totius habenas. 
Israhelitarum tibi certe sceptra deum rex 
Decernit dicens: 'Bethlema natus in urbe, 
Ipse meum populum Dauid tueatur et ipse 
Pręsideat cunctis, ipsi mea dextra fauebit' 
Hinc tecum fidei stabilis modo foedus inimus 
Omnes uno animo, te tandem chrismate sacro 
Vngimus, ut dextro fatorum numine regnes." 
His dictis illum prompto diapasmate regem 
Exunxere palam, toto plaudente theatro. 
Insonuere tubis rauco clangore Leuitę. 
Cymbala cum cytharis, cum systris tibia cantus 
Multimodos fudere simul cecinitque sacratos 
Turba sacerdotum modulatis uocibus hymnos. 
Deduxere alii per compita lata choreas 
Saltibus et uario cursu uarioque recursu. 
Semita quęque iocis et lusu feruere lęto 
Cernitur, ipsa polo ridebant astra sereno. 
Ridebat placidis mitis Neptunus in undis, 
Risit humus uario florum depicta colore 
Vberiusque suo pascens animantia foetu. 
Inde tribus totis conuiuia facta diebus 
Dauidis magna magni iam regis in aula 
Ingenti semper potusque cibique paratu. 
Quę siquis narrare uolet per singula, certe 
Totum pene diem fando consumat oportet. 
Tot res tam uarię lauti rarique saporis 
Tunc illas regis mensas onerasse feruntur. 
Dauid totius sumpto diademate regni. 
Dauid de Hebrone ascendit Hierosolimam
Cunctarum tribuum lectis comitantibus illum
Principibusque uiris, gradiens Hebrone relicta 
Peruenit Solymas. Iebusei claudere portas 
Iebusei
Ausi aiunt: "Te certa uetant responsa deorum
Has intrare domos, quorum simulachra superbus 
Cęca et clauda uocas. Si nos modo uincis, et illa 
Te uicisse puta." Dauid conuersus ad arcem, 
Quę collis prouecta iugo supereminet urbi, 
Hanc superat primoque capit conamine. Dicta 
Arx Syon
Ante Syon fuerat, tunc arx est coepta uocari
Dauidis. Sanctam post hęc ingressus in urbem 
Iebusei pelluntur ab urbe
Victos eiecit Iebuseos, signa deorum
Sustulit euertens. Atque inde paroemia nata: 
Non intret claudus templum nec lumine captus. 
Vrbs fuerat tunc dicta Iebus de nomine plebis 
Ante Salem, demum coniuncta uocabula sanctam 
Hierusalem interpretatur Pacis uisio
Hierusalem fecere simul. Quę nomina pacis
Propterea sortita fuit, quia Christus in illam 
Sic uenturus erat, diuinam ut mitiget iram, 
Conferat et uitam mortalibus ipse perennem. 
Iesseides arcem muralibus undique septis 
Muniuit, sed parte magis consurgere fecit 
Saxorum molem, qua pronior hostibus esset 
Accessus facilisque magis subeuntibus illa. 
Hic posuit sedem, belli successibus usus, 
Auxit opes uiresque. Fouens deus affuit illi, 
Ipse deus Dauida suum tutatus et arcem, 
Cogebat uictas illius sub iuga gentes.

⟨Liber VIII⟩

ARGVMENTVM

Regum lib. II, cap. V. Hiramus, rex Tyri, misit Dauidi materiam ad regiam ędificandam. Dauid accipit adhuc alias uxores. Palestinos superat in Raphidin. Iterum uenientes eos ibidem cecidit.
VI. Reduxit arcam a Palestinis redditam. Oza labentem arcam tetigit et mortuus est. Deduci iussit eam Dauid in domum Obededom. Postea reduxit in urbem. Michol ludenti regi ante arcam exprobrans damnatur sterilitate.
VII. Paranti Dauidi templum construere dominus per Nathan prophetam dixit, quod non ipse, sed filius eius positurus sibi esset templum.
VIII. Dauid concidit Palestinos. A Moabitis exegit tributum. Fregit Adadeserum, Sobę regem. Equos eius subneruauit. Fregit Syros fecitque tributarios. Cum spoliis Adadeseri rediit Hierosolymam. Thou, rex Emath, gratulatur ei de uictoria aduersus Adadeserum. Vastauit Idumeos. Ioab erat dux militum.

Lib. VIIIRex fuit Hiramus Tyrię memorabilis aulę. 
Diuitiis armisque potens. Virtusque decusque 
Huic notum Dauidis erat. Talemque fideli 
Conciliare sibi properabat foedere amicum 
Atque illi Solymis iam regia tecta paranti 
Condere sensuras nulla ęui incommoda cedros 
Ęternasque trabes preciosaque marmora misit 
Nauibus impletis et ad illa dolanda sagaces 
Atque struenda uiros. Pro magno munere Dauid 
Hęc capiens parto magis est gauisus amico. 
Lętus agit grates et mutua dona remittit. 
Regia Dauidis ędificatur
Interea struitur domus ipsi congrua regi.
Fundamenta locant, patet ingens area largo 
Complexu, iam saxa trahunt cementaque malta 
Miscentur, surgit propero molimine murus. 
Tigna ligant, grauibus subdunt laquearia tectis, 
Imbricibus positis tegularum finditur ordo, 
Prona per impluuium cęlestis flumina lymphę 
Vt possint puteos labendo implere capaces. 
Atria marmoreę circumdant lata columnę, 
Quas superiniecti pręsserunt fornicis arcus. 
Stat testudinea subter caua porticus umbra, 
Hic asarota nitent uariis distincta figuris 
Picturasque suas paries crustatus ophite 
Et Phrygio et Parii monstrat candore lapilli. 
Portarum spacium solidis consistere pilis 
Mirari poteras, nisi saxa ingentia docti 
Artificis superasset opus, qui scalpserat omnem 
Progeniem Iudę, deductam tempus adusque 
Virginei partus nostrique crepundia Christi. 
Cernere erat uiuos non uiuo in marmore uultus 
Molliaque in duro consurgere membra metallo 
Motu quęque suo et mutas expromere uoces. 
Quod si saxa loqui possent, ea posse putares. 
Accepit reliquas tandem noua regia partes: 
Andron et exedras, gynecia, septa, dietas 
Erectosque gradus, diuersa cubicula, longe 
Lateque effusas aulas crebrasque fenestras. 
Clatratas ferro quasdam, quasdanque patentes 
Cum podiis. Numerare graue est illa omnia, nedum 
Enarrare decus rerumque exponere formas. 
Quis fictas pictasque ualet comprendere dignis 
Effigies uerbis? Hic prata uirere uideres, 
Illic perspicuis fontes decurrere lymphis, 
Per nemus ire feras, pecudes per pascua mutas. 
Hic uolitare alias liquidumque per ęra ferri 
Conspiceres uolucres, alias insidere ramis 
Arboris et summę requiescere uertice siluę. 
Hic urbes, hic rura, casas, mare, flumina, montes 
Atque hominum simulachra modis spirantia miris, 
Grandia non grandi spacio comprensa uidentur. 
Praxitelis Lysięque putes sculptilia tota 
Esse manum, Zeuzis tabulas opus, aut Agatharchi, 
Aut, ars ista magis quem commendauit, Appellis. 
Hę tamen effigies fuerant non mollis amoris 
Aut luxus exempla mali, sed multa colendę 
Virtutis species ueterum collecta uirorum 
Et stimuli ad ueram laudem famamque perennem. 
Quumque forent cunctis exactę in partibus ędes, 
Seu formam, seu quis precium bene computet, illis 
Dauidis laus
Plus fulgere sui tunc uisa est gloria regis,
Regis, cui nemo bello conferre gerendo 
Israhelitarum neque cultu numinis alti 
Se poterat, rebus pręstabat talibus omnes. 
Taliaque ingresso pallatia maius habebant 
Comparatio
Ipsa sibi pondus. Veluti quum fulua micantem
Accipiunt multo splendore metalla lapillum, 
Non aurum gemmę precium facit, illa sed auro 
Multo plus lucis confert, plus addit honoris. 
Firmato imperio genus ipsum augere uacabat, 
Successor sceptro ne desit stemmatis huius 
Atque domus semper generet Iesseia reges. 
Ergo uolens Dauid prolem proferre, maritas 
Ducit adhuc alias. Solymis quoque pignora plura 
Dauidi nati Hierosolymis
Quam prius Hebrona genuit foecundus in urbe.
Samua nomen erat primo Sobabque secundo, 
Nathan post illos, Salomon quoque pacis amator, 
Iabir et Helisua et Nepheg liberque Iophias 
Helisamasque, dei speculator, et Heldas acutus, 
Perfidus Heliphelech horum postremus habetur. 
Fama Palestinas uolitans penetrauit ad oras, 
Israhelitani quod tandem insignia regni 
Assumpsit Dauid, Bethlema natus in urbe. 
Posse nouum facile uinci certamine regem 
Spes erat atque suis submoto finibus urbes 
nota
Inde capi pauidas. — O quam contraria rebus
Speratis persępe pati fiducia mentis 
Inconsulta solet rationisque indiga uirtus! 
Ergo quam primum contractis uiribus arua 
Armati Iudea petunt, bellique tumultus 
Tam subiti Dauida mouet: parat arma suosque 
Tutari fines disponens consulit aras 
Atque optata capit palmę responsa futurę. 
His fretus conferre manum festinat et hostis 
Castra sedere uidens Raphaimę proxima ualli, 
Dirigit illo aciem fulgentesque ęre maniplos. 
Dauid uictor
Irrumpens primo disiectos impete fudit
Insequiturque fuga elapsos, dat plurima letho 
Corpora, nec paucos comprendit uulnere ab omni 
Illesos, quos ipse tamen iuga ferre subegit 
Seruitii. Victor rediens et castra reuisens, 
Dauid gratias agit deo
Lętus ait: "Grates tibi, mundi rector et autor,
Qui gentes mihi subdis, ago, simulachra colentes 
Humana fabricata manu, te quippe fauente 
Impia commissa dispersimus agmina pugna, 
Comparatio
Dispergi spumosa solent ut terga liquentis
Ęquoris, acta suo quum pinus nautica uento 
Sulcat iter scissique simul dant murmura fluctus, 
Donec eam curuus permenso gurgite portus 
Excipiat tutaque locet statione receptam." 
Hęc ille. Inde loco posuit uictoria nomen 
Baalpharasim
Parta Baalpharasim: diuisos sonat hostes
Vox ea Iudaicis olim sic ędita uerbis. 
Tum pius expulso Dauid de finibus hoste 
Direptisque simul castris, simulachra deorum 
In medio dimissa uidens collegit et igni 
Omnia conflauit, nequis deceptus inani 
Religione deos Hebreus adoret ahenos. 
Pręterea puduit pulsos uictosque fuisse 
Marte Palestinos, rursum tentare parabant 
Fortunam belli. Reparatis uiribus ergo 
Implerunt iterum Raphaimos milite campos. 
At uero Dauid, dum nil decernit agendum, 
Responsum a deo accipit
Donec certa dei discat pręcepta, monentem
Audit, si uicto tandem cupit hoste potiri, 
Non eat aduersus contra, sed lęta pirorum 
Ingressus nemora, a tergis inuadere pergat, 
Nec tamen ante suos pugnę committat, ab altis 
Quam rumpant sonitus siluis. Ea signa daturum 
Illi se dixit capiendi ex hoste trophei. 
Ipse ita, ut admonitus fuerat, perfecit et alas 
Dauid iterum uictor
Irruit hostiles fatoque fauente fugauit.
Terga sequens, campos fugientum cęde repleuit 
Per Gabaonis humum, fines regionis adusque 
Nox
Gazareę longe. Fuscis nox aduolat alis
Victoresque sequi uictos non pertulit ultra 
Et statuit cędis finem cum fine diei. 
Latius hęc geminę uulgatur adorea palmę 
Dauidemque diu timuere lacessere bello 
Quanuis audaces uicinę in pręlia gentes. 
A bellis igitur uacuus, flagrauit amore 
Diuini cultus animumque induxit, ut arcam 
Foederis, Hebreę donum memorabile genti, 
A Gabaone ferens ad sanctę tecta Syonis 
Perducat, pulchro sub papilione locandam. 
Arca foederis
Arca erat hęc ligno mire compacta setimo,
Beseleelis opus, docti non Palladis arte, 
Sed dono meliore dei monitisque supernis. 
Quam pulchre factam per totum lamina fuluo 
Aurea resplendens circumuelabat amictu. 
Quilibet ex auro formatos angulus orbes 
Pendentes habuit, quibus hinc illincque palangę 
Insertę extabant, ut quum foret arca mouenda, 
Suppositis humeris hanc possent ferre Leuitę. 
Intra illam plenum sanctę uas fictile mannę 
Atque dei digito cęlatę in marmore leges 
Conseruabantur, magni quoque palmes Aronis. 
Culmina erant spiris eiusdem cincta metalli, 
Quod reliquas omnes partes crustauerat arcę. 
Calcabant utrumque latus simulachra duorum 
Pennigerum Cherubin: alis umbracula sparsis 
Larga dabant spacio, de quo responsa tonabant 
Certa dei, quoties peteret responsa sacerdos. 
Hanc arcam quondam Hebreis certamine uictis 
Sęua Palestinas gens raptam uexit ad oras 
Dagonis simulachrum corruit
Azothique domos. Quumque illam templa Dagonis
Exciperent, quoniam cum sanctis stare prophana 
Non poterant, miseranda dei gentilis imago 
Corruit et fractis manibus ceruiceque trunca 
Mansit humi mutilata silex et inutile saxum. 
Azothios etiam tumidę torquere mariscę 
Coeperunt circum stillantia podicis ora 
Visque ingens murum florentes occupat agros, 
Erodens auido fructus arbustaque morsu. 
Sic solet irasci atque has exposcere poenas 
Offensum numen. Quibus est compulsa fidelem 
Perfida gens arcam plaustris efferre per urbes, 
Nunc has, nunc illas. Sed enim quicunque receptam 
Admisere domi, hęc ipsos eademque malorum 
Oppressit moles, donec data sacra fuere 
Bethsamę primum, Gabaonis ciuibus inde, 
Aminadabus ubi sua iam sub tecta sacerdos 
Intulit illa, pio semper ueneratus honore. 
Huc igitur ueniens multa comitante caterua 
Rex Dauid penitusque lares ingressus honestos, 
Submissa regem cęli ceruice salutat 
Cantatisque deo psalmis exegit, ut arcam 
Inde ferat secum. Sublatam curribus altis 
Quum traherent tauri per florea rura iugales 
Et regerent illos Haio simul Ozaque fratres, 
Pontificis magni pia proles Aminadabi, 
Ante arcam rex ipse simul, simul agmina regis 
Ędebant omnes solemnia cantica diuum 
Atque hominum domino, pulsando barbita plectris, 
Cymbala tenta manu, sufflatis cornua buccis. 
Tum bifores calamos tenuique canore cicutas, 
Instrumenta simul multa et pręclara sonabant 
Illo ipso quod docta docet modulamine Musa, 
Per rithmos distincta notis uariosque sonores. 
Aduenere locum, qui dicitur Area Nachor. 
Hic mugire boues atque in diuersa retortis 
Rictibus obniti, subita formidine pelli 
Et pedibus titubare uagis, subsidere flexis 
Oza interiit
Poplitibus coepere simul. Tunc Oza misellus
Sustentare sua nutantia scrinia dextra 
Conatus moritur totaque stupente cohorte 
Concidit exanimis, commoto numine supra 
Illicitum facinus, quia nulli tangere sancta 
Pręter sacrato fuerat ius fasque Diali. 
Expauit Dauid diuini scita seuera 
Iudicii timuitque sua deponere in arce 
Hoc insigne dei et donum uenerabile Cherub. 
Obededon
Obededon Getheus erat pietate fideque
Nobilis ante alios, illi committere tale 
Tamque ingens pignus uisum super omnia regi. 
Ille domi acceptam diuini foederis arcam 
Religione colens multa sentire fauorem 
Numinis incoepit, uitę gaudere quiete 
Et magis atque magis rebus florere secundis, 
Donec peruolitans tantorum fama bonorum 
Iudeę regionis humum conscendit in ędes 
Iesseidę regis mentemque illius amore 
Illexit sacri iam intra sua septa locandi. 
Ergo transacto rex temporis orbe trimestri 
Obededona petit. Sustollitur arca Leuitis 
Portaturque humeris populo plaudente simulque 
Dauid ludit ante arcam
Vestibus in niueis ędente tripudia rege
Et pulsante lyram cantusque mouente sonoris 
Vocibus ante deum. Quoties processerat arca 
Bis ternos passus, toties subsistere iussis 
Bos, aries et ouis mactati sacra dabatur 
Victima. Seruatus talis fuit ordo gerendi 
Thesauri sancti. Qui quum penetrasset in urbem 
Michol punitur
Iesseidę regis, prospectans pulchra Michola
Turribus ex altis saltantem forte maritum 
Et sceptri positis insignibus atque remoto 
Purpureę uestis uelamine, uiliter ephot 
Tegmine contectum uidit mentisque superbę 
Vsa supercilio, submissi cordis honestos 
Gestus et multę studium pietatis in illo 
Spernere non timuit. Tanquam se regibus esset 
Subiecisse nefas, quoties redduntur honores 
Ętherio regi diuumque hominumque parenti! 
Postquam deposita est intra tentoria sacro 
Arca uerenda loco, succensi thuris acerui 
Illuxere supra sancti libaminis aras. 
Mactatę pecudes sacrum fudere cruorem 
Incendensque deo ex illis holocausta sacerdos, 
Orauit pacem populo plebique fideli. 
Dauidis pietas
Tum bona uerba pius cunctos diffundere supra
Occepit Dauid uotisque optare salutem 
Omnibus atque deum res implorare secundas. 
Finitis precibus panem partiuit in omnes 
Atque bolos assę carnis, similaginis offas 
Feruenti frixas oleo: diuisa uiritim 
Talia dona dedit. Post hęc delatus in ędis 
Ipse suas, primę spacioso in limine portę 
Obuiat uxori cum lęta fronte Micholę. 
Illa aduentantem moesto satis excipit ore 
Michol arguit regem
Atque his aggreditur petulantibus improba dictis:
"Anne tibi laudi fuit, o rex, saltibus istum 
Expendisse diem scurrarum more togaque 
Seruili tectum discurrere teque uideri 
Esse unum uili de coetu mancipiorum, 
Qui populum regis imperio, qui sceptra potentis 
Regni solus habes primoque potiris honore?" 
Dauid respondet
Respondit Dauid: "Non sana mente repensas
Dedita corda deo. Quis enim tam magnus ubique est, 
Vt, contemplatus cęlum terrasque regentem, 
Se putet esse aliquid? Quare submittere si quem 
Sese illi pigeat, me certe subdere nullus 
Est rubor. Ille tuum genitorem sępe proteruo 
Ore renitentem contempsit, iussit et idem 
Pręesse suo populo Dauidem rebus egenum 
Atque animis humilem. Paruos extollere magnus 
Si solet ergo deus, nunquid seruire pudebit 
Ipsi me cordis totis affectibus uni? 
Atque utinam merear, qui multum polleo sceptro 
Israhelitano, regis, qui sydera torquet, 
Mancipium dici, uero uel nomine seruus! 
Hoc si nactus ero cum istis, quos ludere mecum 
Vna uidisti, solidę plus laudis habebo 
Quam pater ipse tuus tota cum prole suorum." 
His tunc auditis animo confusa Michola 
Hiscere non ausa est, muto stetit ore. Sed ipsam 
Michol sterilitate damnatur
Mulctauit, mulctare solet qui iure procaces.
Nunquam foeta fuit posthac optataque uentris 
Gaudia non uidit. Frustra complexibus usa 
Sępe uiri sterilem iussa est consumere uitam. 
At uero Dauid, dum nullo lęditur hoste 
Et placidę peragit felicia tempora pacis, 
Mente agitare pia diuinum coepit honorem 
Dauid uoluit ędificare templum
Ędis condendę. Nathano denique, postquam
Suspirasset, ait: "Cernis, sanctissime uates, 
Me magnas habitare domos, et marmore et auro 
Fulgentes raręque noua compagine cedri, 
Et stare extentis sacram sub pellibus arcam?" 
Nathan propheta
Protinus ille refert: "Dauid, celeberrime regum,
Hoc, quodcunque pio facinus sub pectore uersas, 
Perfecisse stude. Illabens penetralia mentis, 
Spiritus ipse tuos diuinus dirigit actus 
Et facienda docet numen cęleste fauendo 
Omni ex parte tibi." Iam Phoebus merserat undis 
Vesper
Os nitidum, puro radiabant sydera cęlo,
Texerat umbra solum, pecudes hominesque sopora 
Nocte quiescebant, quando uox uenit ab alto, 
Ad uatem dicente deo: "Nathane propheta, 
Oraculum
Vade, meo dicas Dauidi, num dabit ille
Templa mihi fabricata manu. Quo tempore Memphis 
Israhelitanam iussa est dimittere plebem, 
Ex illo me nulla suo domus imbrice texit 
Vobiscum gradientem monstrantemque sequente 
Plebe uias, anteire uię quum signa iuberem, 
Sed quoscunque locos, quęcunque petiuimus arua, 
Tectus pellicei processi tegminis umbra 
Tergoreoque sinu. Pręsentis adusque diei 
Tempus ego nunquam sacram mihi condier ędem 
Quęsiui, cedroue domum uel marmore structam. 
Hoc quoque Dauidi referas, uolo, crastina quum lux 
Aduehet alma diem: 'Pecudis pannosus ouilis 
Pastor eras, quum te uolui pręponere regno 
Israhelitano et sceptri donare decore. 
Tecum semper eram, subieci uiribus hostes 
Ipse tuis nomenque tuum memorabile in omnes 
Effudi populos. Placidę nunc foedera pacis 
Te duce Iudeę ponam per sęcula genti, 
Vrbes ut nemo duro uexare duello 
Audeat aut subitis uillas populare rapinis. 
Salamoni destinatum templum condere
Tum demum post te germen seruabo receptum
Seminis ipse tui, regnum firmabitur illi 
Perpetuum regnoque simul sublimius omni. 
Hic de te genitus templum mihi condet et aras, 
Semper pace fruens. Erga hunc ego munere fungar 
Officioque patris, donec seruabit amorem 
Ipse mihi fidisque colet mea numina sacris. 
Quin etiam si quid facti patrarit iniqui, 
Poenas ipse feret, domui rata pacta manebunt 
Nec, uelut ablata est regnandi a Saule potestas, 
Sic erit a uobis: sceptro gaudere perenni 
Fata tribum Iudam tandem uoluere uolentque'." 
Hęc infusa suis ad regis transtulit aures 
Nathanus uates, tenebris iam Sole fugatis 
Mane
Et iubare Eoi surgente a finibus orbis
Ac terris spargente diem. Tunc Dauid amorem 
Erga se superi regis metitus adorat 
Ante arcam supplex submissoque ore profatur: 
Dauid ad deum
"Qui sim quęue domus mea sit, clarissime rerum
Largitor genitorque deus, qui sanguine cretum 
Obscuro magni das luce nitescere regni? 
Nec satis est tribuisse mihi tam magna, nepotes 
Et genus omne meum simul hęc in sceptra reponis 
Atque, meis ego quę timuissem poscere uotis, 
Tu spondes ultro promissaque pandere uerbis 
Ipse mihi dignare tuis. Quis munera tanta 
Ęstimet aut possit dignas tibi reddere grates? 
Humanas meritis superat tua gratia uires: 
Quicquid agam, minus est illo, quod debeo. Tu nos 
Ante omnes populos, ante omnes ponere gentes, 
O rex omnipotens, uoluisti. Dicimur inde 
Plebs populusque tuus. Tua quondam dextera fortis 
Oppressit Pharaona ferum. Dum perdere ferro 
Nos properat sęuus, uasta perit obrutus unda, 
Vnda, tuo populo quę fundo cessit ab imo 
Et siccas diuisa uias fugientibus ultro 
Te mandante dedit. Tu per deserta uagantes 
E cęlo dulci pauisti melle pluente, 
Potasti duro ductis de marmore lymphis 
Ora perusta siti, releuasti sępe grauata 
Tristi colla iugo. Toties metuentibus hostem, 
Pręstantem numero atque armis, submittere nobis 
Tam facile uictum placuit tibi, quam fuit ille 
Difficilis uinci, nisi nos tua dextra iuuaret. 
Tu sanctas nobis leges ritusque dedisti 
Sacrorumque modum. Tu uatum corda piorum 
Inspiras, per quos nobis arcana reueles 
Consilia et casus certissima fata futuri. 
Tu nunc, magne pater, tua quę promittere uirtus 
Est dignata tuo Dauidi ingentia seruo, 
Dauidis domui sincero foedere firma 
Perpetuo nomenque tuum uenerabile nobis 
Effice sit semper, populo gentique benignus 
Propiciusque faue rebus sine fine secundis." 
Sic fundente preces ante arcam rege, leuatis 
In cęlum manibus populus plaudebat et ipsę 
Effigies Cherubim pronis annuisse feruntur 
Vultibus et leuiter commotis omina pennis 
Lęta dedisse. Sacri mirantes talia mystę 
Ętherio laudum cecinerunt carmina regi 
Turbaque sublatis respondit uocibus "Amen." 
Affuit inde deus Dauidi bella gerenti. 
Quattuor Dauidis uictorię
Quattuor insignem magnis dedit esse triumphis
Victorem semper, nullo certamine uictum. 
Marte Palestinos primum superauit, et illos, 
Ante quibus magnum soluit Iudea tributum, 
Compulit ęra sibi totidem numerare quotannis. 
Hinc Moabitarum non segnem in proelia gentem 
Edomuit sternens arces et moenia tota 
Pręcipiens ęquare solo, ne mente rebelli 
Arma animumque simul capiant uictique repugnent. 
Euphrates fluuius
Inde mouens acies Euphratis flumina uersus,
Qui cursu stridente celer ruit Armeniosque 
Capadocasque secat, donec se fundat ad oras 
Occiduas, tandem, pręclusus rupibus altis 
Tauri, flectit aquas, tepidum conuersus ad Austrum, 
Ingrediturque Syrum siluas Arabumque paludes. 
Illo igitur Dauid collecto milite tendens 
Occurrit ualidis legionibus Adadeseri, 
Sobarum regis, nec pugnam distulit ultra. 
Irruit in medios audax rerumque potitus, 
Pręter cęsorum turbam pręterque fugatos 
Huc illucque uiros, captiuos mille recępit 
Et septingentos equites hominumque pedestris 
Militię (nec uana fides) bis milia dena, 
Et nisi seruitium nihil isti triste tulere. 
Sed quadrigarum cunctos (ut fama) iugales 
Suppernare iubens, numerum seruauit equorum, 
Sufficiens tantum qui centum curribus esset. 
Sic afflixit equos deuictis regibus olim, 
Israhelitarum quum duceret agmina Iesus. 
Hoc ab re factum ne credas, accipe sensus 
Eximios, miro uerbi uelamine tectos. 
Quare equi subneruati uel suppernati
Cernis equum, quantum erecta ceruice superbit
Et quantis idem stimulis agitatur amoris 
In Venerem pręceps. Igitur suppernat equinum 
Ille animal, quisquis fastu prius usus iniquo 
Ad mites humilis morum conuertitur actus 
Et quem flammifero succenderat igne libido, 
Proponit castum iam conseruare cubile 
Affectus frenans recta ratione pudendos. 
Tunc quoque centenas raptas ex hoste quadrigas 
Seruitio regis decerni cędere dignum est, 
Quum uitę meritis de terra scandere cęlum 
Hi iussi ęterno donantur munere regni. 
Leua manus quondam numeros proferre minores 
Quum soleat, semper centesima censio dextrę 
Transit ad articulos. Sunt autem dextera cęlo 
Omnia, nec quicquam sentit sua uita sinistrum, 
Quem beat ętherii pręsentia splendida regis. 
Illi ergo sperare licet tam grandia dona, 
Qui mala declinans turpis contagia luxus 
Ingressusque uiam uirtutis computat alta 
Mente deum semperque cupit coniungier illi. 
Quarta etiam Dauid fixit memoranda trophea 
Assyriis domitis, quos emisere Damasci 
Ditia regna, leues arcus et tela ferentes, 
Subsidium regi uicto semel Adadesero. 
Marteque commisso bis milia dena Syrorum 
Strata solo iacuere suo. Tum cętera pubes 
Herbam uicta dedit. Vectigal magna Damascus 
Pendere mox coepit, nimio compulsa timore 
Illius, euentus cui prospera fata secundos 
Omnibus in bellis pariter pręstare solebant. 
Rex uero ingentem numerum tulit Adadesero 
Ęris et argenti, spoliatis urbibus eius, 
Vna Beroth quarum uocitata est, altera Bethe. 
Thous rex gratulatur Dauidi
Nobilis Emathi Thous rex Adadesero
Hostis erat. Postquam uictum resciuit ab armis 
Israhelitanis, Ioramum mittere natum 
Curauit regi Dauidi, lętus ut ipsi 
Victori laudes meritas et munera ferret. 
Obtulit adueniens diuersi uasa metalli: 
Crateres auro fulgentes, ęre lebetes, 
Argento lances. Incertum operisne decorem 
An precii summam spectantum coetus in illis 
Plus miratus erat. Dauid pro munere grates 
Persoluit multas, testes habiturus amoris, 
Quę donata sibi meminisset. At inde reuertens, 
Obuius armatę bis agmina fudit Idumes, 
Dauid uictor
Valle Salinarum primo rursumque Gebellę
Finibus. Atque loco referuntur utroque perempta 
Mille quaterque decem gentilis milia turmę. 
Vrbs quoque pręsidium regis subiecta recępit. 
Hostibus afflictis Dauid perduxit ouantes 
Ad patriam cuneos simul et peana canentes. 
Omnia uasa deo, spoliorum cuncta metalla 
Consecranda dedit temploque arisque futuris. 
Inde gubernandi statuens moderamina regni, 
Publica summarum distinxit munia rerum: 
Ioab
Dux bellatorum fuerat princepsque Ioabus
Saruiades, animo pręsens et fortis in armis. 
Gestorum sed cura fuit conscribere fastos 
Iosaphat
Sola Iosaphato, Solymis Achiludus in oris
Quem genuit. Qui sacra dei ritusque colendi 
Sadoch
Curarent, fuerant Sadochus, filius almi
Achimelech
Achitobi, et clarus uirtutibus Achimelecus
Proptereaque patri charissimus Abiatharo. 
Illorum, qui iura fori litesque notabant 
Implendo uariis numerosa uolumina scriptis, 
Saraias
Pręses erat ueterum Saraias maximus olim
Banaias
Interpres legum. Banaias, de patre natus
Ioiada, electus, scelerum qui cognitor esset, 
Vt capitis damnare reos et soluere posset. 
Filii regis
Post regem regis natis reuerentia prima,
Primus honos habitus, ueluti succedere regno 
Quos deceat patrio frenosque tenere regendi.

⟨Liber VIIII⟩

ARGVMENTVM

Regum (lib.) II, cap. IX. Dauid Ionathę filio Miphiboseto agros auitos concessit et ipsum mensę suę participem fecit. Sibam seruum cum filiis terram illius colere iussit.
X. Anon, Amonitarum rex, male accepit legatos Dauidis. Ioab fudit illius conducticios Syros. Dauid quoque Syros Adadeseri fregit. Sobabum militię principem interfecit.
XI. Ioabus uastat fines Amonitarum. Obsidet Rabbam. Dauid Bersaba, Vrię coniuge abutitur. Vriam interimi fecit. Bersaben uiduam accepit et ex ea suscepit filium.
XII. Nathan arguit Dauidem de peccato. Illum penitet et dominus ignoscit. Dauid puero egrotante dolet, mortuo consolatur. Post quem Bersabe genuit ei Salomonem. Ioab expugnaturus Rabbam uocauit Dauidem, et ille ueniens capit Rabbam. Regis diadema tollit, populum trucidat, Hierosolymam redit.

Lib. VIIIISaulis erat seruus tunc illic nomine Siba. 
Hunc accersitum rex percunctatus, an ullus 
Esset adhuc ipsa Saulis de gente superstes, 
Cui conferre aliquid posset modo muneris ipse, 
Ingratus ne quippe foret, protectus amici 
Excubiis Ionathę. Quanuis iniuria Saulis 
Non minor extiterat, Dauid tamen esse uolebat 
Accepti memor officii oblitusque malorum. 
Miphiboseth Ionathę filius
E Ionatha genitum percepit Miphibosetum
Viuere, sed lęso quondam coxendice claudum 
Infirmumque pedes, Lodobari moenia qui nunc 
Incoleret clarique simul penetrale Machiri. 
Misit eo Dauid quosdam, qui limine ab illo 
Protinus eductum Solymarum sistere in urbem 
Curarentque suas pariter perducere in ędis. 
Huc ubi uenisset, tanti pręsentia regis 
Terruit expauidum; prono prolabitur ore 
Atque pedum plantis hęrens tremebundus adorat. 
Surgere mox iusso rex inquit: "Miphibosete, 
Dauid ad illum
Ne timeas! En ipse tui probitate parentis
Et meritis motus Ionathę, te sistere iussi 
Me coram. Multum nanque ipse obnoxius illi, 
Quem doleo amissum, tibi saltem soluere grates 
Fasque piumque puto. Quare gaudere paternis 
Te uolo, chare, bonis et auitę copia gazę 
Vt tua sit, iubeo. Mensę conuiua perennis 
Ipse meę fies laribusque morabere nostris." 
Respondet Miphiboseth
Ille uerecundo contra sic rettulit ore:
"Ęternum salue atque uale, fortissime regum! 
Haud ego me fateor tam multa ac magna mereri, 
Sed te magna decet largiri munera magnum, 
Sceptris apta tuis. Tantę pietatis imago 
Fixa meę menti per sęcula cuncta manebit, 
Gratia tam grandis toto memorabitur ęuo." 
Hinc libuit regi seruum compellere Sibam, 
Quo Saul usus erat, seruilem Miphiboseto 
Ipse operam pręstet fundos atque arua colendo. 
Siba libens sese facturum iussa recępit 
Seruiuitque diu studio curaque fideli, 
Dissimulans animum, quem tandem ostendit auarum. 
Quinque decemque illi nati, famularia turba 
Quinque hominum numero numerum superabat eundem. 
Cum grege Siba isto spaciosi iugera campi 
Nunc grauibus rastris, nunc curuo scindit aratro, 
Ingenti cumulans domini cęllaria Baccho 
Et flauę Cereris largo granaria dono. 
Miphibosetus enim, cui Michas filius infans 
Hęrebat, blando exercens puerilia ludo, 
Tunc Solymis posuit sedem, conuiuia lętus 
Dauidis libans per tempora plurima regis. 
Ista pedum damnum poterant sarcire labantum, 
Si non Siba malus minuisset munera regis 
Atque magis cautus si scisset Miphibosetus 
Ipse sui serui fraudes uitare dolosque. 
Contigit ante aliud gratę memorabile mentis 
In Dauide genus. Saulis cum tela caueret, 
Prępes Amonitas adiit Naasque tyrannus 
Hospitio excepit fugientem, functus amici 
Munere non parui. Nunc illo morte perempto 
In regnum soboles eius successerat Hannon. 
Huic igitur studio legatos mittere grato 
Curauit Dauid, qui tantum fata uicemque 
Amissi genitoris eo pręsente dolerent 
Atque illi in regnum suffecto signa referrent 
Lętitię et magnum iam testarentur amorem. 
Hannonem regni proceres, male cauta secuti 
Consilia, ambiguis iuuenem suspectibus implent. 
Legati Dauidis Hannoni suspecti
Haud illos animo missos, dixere, benigno,
Sed fallente magis: non ut de morte parentis 
Solentur moestum, sed spectent, curia rerum 
Ipsius quid agat, quid tractet, denique regni 
Quis status externi, quę uis, inferre parantes 
Arma minus ualidis, sibi quenque subdere semper 
Imbellem cupidi, nec amicis parcere sueti. 
Ergo noui regis mens talibus effera dictis 
Ius uiolat commune hominum. Legatio tuta 
Hostibus in mediis quum sit, comprendere amici 
Legatos mandat, detonsis imperat illos 
Ad Dauida suum statim discedere barbis 
Succisisque togis supra pubemque natesque. 
nota
Proh male multorum censendis prouida rebus
Pectora! Quę ratio est suspectos plectere poena, 
Qua notos uerosque reos certamque repente 
Incertis pręstare fidem? Sed discite tandem, 
Quam praue Hannoni talis uecordia cessit, 
Quam meruit magnas indigna iniuria poenas 
Vlciscente Deo! Facinus peruenit ad aures 
Iesseidę regis. Tunc rex redeuntibus ipsis 
Mandat legatis, maneant Hiericuntis in urbe, 
Donec barba genas excrescens uestiat ambas, 
Ne deformato notis occurrere uultu 
Plus pudeat uisisque magis tristentur amicis. 
Denique uilloso Solymarum moenia mento 
Vt liquere prius, demum sic illa reuisent. 
Criminis interea autores atque improbus Hannon, 
Gentis Amonitę rector, fera bella timentes 
Dauidisque minas, magna mercede uocatos 
Conduxere Syros, peditum bis milia dena 
Roobi Sobique soli, sed mille Maachi, 
Mille etiam decies Bistobi, horrentibus armis 
Omnes instructos animisque ad bella paratis. 
Hos contra Dauid Iudeas ire phalanges 
Armatosque uiros iussit ductore Ioabo. 
Ioab superat Amonitas et Syros
Qui celeri penetrans hostiles agmine campos,
Stare aduersa sibi prospexit castra Syrorum, 
Hannonis uero cuneos post terga sedere. 
In tam pręsenti nil territus ille periclo, 
Consilium penitus prudens pro tempore cępit 
Extemploque Syros contra direxit et unam 
Tradit Abisę aciem, retro conuersus ut hostem 
Distineat clamore fero post terga minantem, 
Ioab hortatur suos
Tunc "Pugnemus" ait "pro sanctę moenibus urbis,
Pro populoque dei! Dabit ipse in pręlia uires 
Omnipotens paruę contra tot milia plebi." 
Hęc dicens certamen init. Fugere Syrorum 
Agmina per campos late diffusa. Ioabi 
Sanguinolenta manus fugientibus ingruit. Ipse 
Densior Hannonis cuneus, quum terga cohortem, 
Qua mage fretus erat, statim uertisse uideret, 
Se quoque proripuit rapido per gramina cursu. 
Abisas
Hos pedibus strepituque sequens animosus Abisas
Substitit, ingressos ut proxima moenia uidit. 
Illic defixo legio Iudea tropheo 
Ibat ouans et signa ferens uictricia, tandem 
Ciuibus intrauit sanctam plaudentibus urbem. 
Sed probrum delere fugę quum forte pudendę 
Assyrii uellent, reparatis uiribus omnes 
Rursum bella petunt. Regis gens Adadeseri 
Ad pugnam Euphratis transmisso flumine uenit, 
Agmina multa nimis magno ductore Sobacho, 
Castraque Iudeis posuerunt proxima terris. 
Iterum uictor Dauid
Inde suas Dauid contraxit ad arma cohortes
Et uada Iordanis raptim transgressus Helemos 
Aduenit campos. Animis audacibus arma 
Expediere Syri, nec segnius agmina regis 
Stant illos contra. Certant et pręlia miscent 
Atque utrinque ruunt. Resonat clamoribus ęther, 
Tela uolant, gladii uibrantur, scuta fatiscunt 
Ictibus assiduis. Acies iam fessa Syrorum 
Cędere retrorsum, tanto feruentius ipsi 
Vrgere Hebrei atque alios disperdere ferro 
Inque fugam uersos alios depellere campo. 
Dauid
Ductorem Dauid duro ferit ense Sobachum,
Ictus et ille semel uitam dispergit in auras, 
Comparatio
Protinus ad terram delabens. Qualiter ilex
Aut quercus frondosa ruit, quum fulminis ignis, 
Illisus trunco, magno stridore reuulsam 
Sternit humi et totis cogit procumbere ramis. 
Et tandem ex illis isto cecidere duello 
Septingenteni currus et milia ferme 
Quadraginta uirum, qui tristia bella ciebant 
Currentes in equis hastasque et scuta gerentes. 
Hostibus absumptis fide pia uota cohortes 
Persoluere deo, grates laudemque dedere. 
Tunc Syrię reges, Dauidis uiribus omnes 
Expauidi, auxilio legiones Adadeseri 
Sustentare suo cessarunt, foedera pacis 
Ab Dauide rogant, concessa pace tributum 
Pendere coeperunt iuxta noua pacta quotannis 
Consilio prudente satis, quia nempe putamus 
Seruire esse magis saluis optabile rebus 
Quam bello amissis inopem traducere uitam. 
Iamque Cleonei sudabant ora leonis, 
Ęstas
Solis uicino nimium succensa calore,
Iam spicis matura Ceres pallebat adustis 
Iamque metens segetem serrata uillica falce, 
Ebria lasciuos iuuenum cantabat amores, 
Quando suum Dauid poscentem bella Ioabum 
Ioab in Amonitas
Emisit. Tunc ille uirum comitante cohorte
Discedens, alacri petit arua hostilia cursu 
Rabbam obsedit
Gentis Amonitę, populatur feruidus agros,
Vastat rura, casas igni succendit et urbem 
Obsedit Rabbam, regni caput. Omnis in illa 
Vis fuerat congesta simul rerumque uirumque, 
Quod cuiuis urbi quauis ab gente tuendę 
Esse satis poterat. Sed donec bella Ioabus 
Dura gerit, Solymis agit ocia mollia Dauid, 
Ocia uirtutis gnauę frangentia uires, 
Ocii malum
In uitium propensa nimis. Si uictus in illis
Inuictus fuerit Dauid, quis tuta putabit 
Illa sibi? Medios igitur quum scanderet axes 
Meridies
Cęliuago nitens lampas Phoebeia curru,
Excitus a somno cęnacula tota pererrat 
Dauid captus amore Bersabes
Iesseides Dauid, dumque iret dumque rediret,
Ecce uidet posita mulierem ueste lauantem 
Sese, ex aduerso reclusis forte fenestris, 
Egregiam forma niueoque colore nitentem. 
Acteon
Talem (si ueterum figmentis credimur) olim
Nudam Gargaphii Titanida fontis in undis 
Vidit Aristeides, tales et Troius ille 
Paris
Arbiter ob speciem certantes atque decorem
Spectauisse deas perhibetur, tempore longo 
Incertus, cui prima daret pręconia formę. 
Hanc ergo ut uidit, totis ardere medullis 
Iesseides coepit flammaque accensus amoris, 
Quę foret illa, rogat. Bersabeen discit, Vrię 
Connubio iunctam, qui tunc ductore Ioabo 
Militię tolerabat onus. Nil talia regem 
Compescunt: superat Veneris uesana cupido. 
Bersaben iubet acciri turpique pudicam 
Foedat adulterio. Quę quum sub nocte redisset 
Ad talamum stuprata suum, se sensit ab illo 
Concepisse nouum commixto semine foetum. 
Vrias Bersabes maritus
Rettulit hoc regi. Tunc rex, cęlare prophanum
Solicitus facinus, reuocari mandat Vriam 
Ad se quam primum a castris ualloque Ioabi. 
Dauid ad eum
Huic, postquam uenisset, ait: "Bone miles Vria,
Dic mihi, quam recte noster Dux ipse Ioabus 
Sese habeat populusque meus sociique meorum 
Et quo sit spes nostra loco. Quis denique finis 
Pugnandi uobis Rabbę sub moenibus altis?" 
Ast illi inter se dum talia uerba uicissim 
Euoluunt, prono successit uesper Olympo. 
Tunc rex, ut fessum corpus iam curet Vrias 
Inuisatque suos et se soletur in illis, 
Iussit et ambrosias post ipsum mittier escas 
Mandat, ut his rabidam postquam satiarit orexim, 
Dimissos repetat chara cum coniuge risus, 
Inde iocos atque inde thori genialia iura 
Interrupta nouet, mulier ne mecha putetur, 
Quum grauidam partu uicino pręferet aluum. 
Hęc commenta tamen casus dissoluit et aurę 
Euertunt omnes cęlandi criminis astus. 
Quippe suas non est ędis ingressus Vrias 
Ipse, sed ante fores augustę substitit aulę 
Et nuda uestitus humo prosternitur, aptans 
Suppositum capiti tumida testudine scutum, 
nota
Idque uiro ceruical erat. Non mollia quęrit
Stragula belligero uirtus durata labore. 
SiC ille extento resupinus corpore lentum 
Captauit somnum cęlo, non fornice tectus. 
Resciit hoc Dauid. Tunc illum mane uocatum 
Aggreditur dictis: "Cur non tua tecta petisti? 
Tedia longa uię stratu meliore leuasses, 
Vxorem totamque domum solamine pręsens 
Donasses multo, dulces miscere loquellas 
Dum licet ac gratas audire et reddere uoces." 
Sic Dauid, sic ipse sequens respondit Vrias: 
Vrias respondit Dauidi
"Scortea sacratam diuini muneris arcam
Velamenta tegunt, tentoria parua cohortem 
Israhelitanam, dura in tellure Ioabus 
Distentus recubat, generis pars maxima nostri 
Sub diuo carpit somnos, iustissime regum, 
Et tu me nostris uis nunc succedere tectis, 
His ut susceptus conuiuia festa frequentem 
Et satur in plumis iaceam et complexibus utar 
Molliter uxoris? Per te, tibi iuro, tuamque, 
Quam pręferre meę soleo, rex magne, salutem, 
Hoc me facturum nunquam, nisi copia nostrę 
Quum ueniet gentis, uicta certamine Rabba 
Et tibi subiecta, si tunc mihi uita superstes 
Fiet, ut hoc tanto possim gaudere triumpho." 
Postquam rex uidit cunctos hac parte suasus 
In cassum cęssisse suos, compellit Vriam 
Illo etiam perstare die secumque morari, 
Hunc uino superare ratus, quo largius ille 
Hausto, mente magis captus, magis appetat ipsam 
Vxorem, ducis oblitus rerumque sacrarum. 
Mensa reposta fuit uinique cibique paratu 
Luxuriosa nimis multisque sedentibus uni 
Iesseides cratere mero propinat Vrię. 
Inter coenandum repetitis potibus ille, 
Quanuis mente minus constaret, iussus abire 
Decedente die, tamen intra regia mansit 
Limina. Mancipiis nam mixtus claustra petiuit 
Inferiora domus cęllisque quieuit in imis. 
Nec prius inde pedem somno uinoque sepultus 
Mane
Extulit, exortus quam Sol de finibus orbis
Eoi montes radiis percussit Iberos. 
Conatus rex ipse dolens uanescere tantos, 
Aggreditur crudele nefas: dimisit Vriam, 
Vt iam castra petat, ferat et diploma Ioabo 
Dauid Vriam cędi exponi iubet
His intus uerbis conscriptum: "Moenia Rabbę
Oppugnare iube; tum qua plus esse pericli 
Parte scies, illa fortis dic pugnet Vrias. 
Ante sed hoc comites moneas, quum comminus enses 
Ensibus illisi coeptent crepitare, relinquant 
Hostibus hunc solum, solus perimatur ut ipse." 
Porro dum fierent sęui fera pręlia Martis, 
E Rabba egreditur cuneus fortissimus urbe 
Inuaditque globum, cui tunc Ętheus Vrias 
Dux erat, armati certant, sed linquitur ipse 
Vique uirum pręssus uita spoliatur et armis. 
Nec cunctis fugisse datum, circumdata nanque 
Pars non parua cadit comitum certantis Vrię, 
Ne solus tristes Herebi descendat ad umbras, 
Quę quandoque suos habitantes corporis artus 
Ipsę etiam peperere manu uirtutis honorem. 
Nuncius inde ducis portans ea gesta Ioabi 
Ad Dauida tulit. "Rabbę sub moenibus" inquit 
"Non pauci cecidere uiri, missilibus illi 
E muro iactis, hi cęsi comminus armis 
Illorum, quos Rabba suis effundere portis 
Ausa est ad pugnam dubiique pericula Martis. 
Hos quoque tunc contra certans Ętheus Vrias 
Oppetiit potiusque mori decreuit in armis 
Quam per probra fugę turpem seruare salutem. 
Atque hęc lęta parum fatisque peracta sinistris, 
Inclyte rex, tibi me iussit narrare Ioabus, 
Moestus et ipse quidem tali se strage suorum, 
Et rogat, an iubeas Rabbam obsidione leuare 
An sperare tuę mage fata fauentia sorti." 
Ingemuit rex ipse suę dispendia gentis, 
At tamen optata miseri nece lętus Vrię 
Dauid ad Ioabum
"Vade" ait "atque duci referas mea dicta Ioabo:
Ista, Ioabe, tuum frangat committere noli 
Res animum. Varia est belli fortuna: uicissim 
Qui uictus fuerat, uincit rerumque potitur. 
Exhortare tuos, ne dudum coepta relinquant 
nota
Propositoue cadant. Duranti pręmia dantur,
A cessante suas retrahit Victoria palmas. 
Magno animo pugnate, uiri! Vexata superbum 
Inclinat iam Rabba caput. Perstate parumper, 
Illaque sub nostras mox ibit subdita leges." 
Interea totam uulgatur fama per urbem 
In castris quosdam nuper periisse Ioabi. 
Bersabe luget cędem mariti
Cęde uiri audita, Bersabe moesta capillos
Carpsit et in nigro consedit tristis amictu, 
Ora lauans lachrymis et plangens pectora palmis, 
Frustra illum miseranda uocans. Tandemque peractis 
Funebris pompę paucis de more diebus, 
Traducta est claram regis Dauidis in aulam. 
Iamque palam thalamis magni magis usa mariti, 
Enixa est puerum summę, si fata tulissent, 
Immensęque spei. Sed crimine parta nefando 
Coniugia ęterno cęlum terramque regenti 
Displicuere deo. — Nathano proinde prophetę, 
Arguat ut regem, mandat. Petit ille penates 
Sydereos et regis adit penetrale superbum 
Nathan propheta ad Dauidem
Hisque illum aggreditur dictis: "Inquiro probatum,
O rex, iudicium: Gregis unus diues ouilis 
Extitit ante alios armentorumque redundans. 
Alter erat pauper, cui nummus nullus in arca, 
Nulla pecus ruri, nisi mitis ouicula tantum, 
Ipsi chara nimis. Peregrinum diues auarus 
Suscipit hospitio coenamque daturus ad istam 
Lumina uertit ouem raptamque apponit amico. 
Quin etiam repeti ne posset, mactat et ipsum, 
Cuius erat, scelerique scelus superaddit iniquus, 
Vna suo tantum ne de grege decidat agna." 
Exclamat Dauid: "Morte est mulctandus acerba 
Hic, quem crudelem fecit malesuada cupido 
Predandique aliena fames." Tunc intulit ipse 
Nathanus uates: "Recta est sententia regis. 
Te tamen hunc ipsum, quem damnas, esse memento! 
Pręterea deus ipse, deus tibi dicere iussit 
Impietate tua commotus: 'Nonne ego sceptri 
Israhelitani te sum dignatus honore? 
Nonne ego te Saulis protexi semper ab ira? 
Nonne meum numen semper seruire coegit 
Israhelem Iudamque tibi? Victoria tecum 
Nonne fauore meo certamine stabat in omni? 
Addere et his uolui. Quare ergo numine nostro 
Sancitas ausus dudum contemnere leges 
Lęsisti externi genialia foedera lecti 
Et, cuius fueras uxore potitus, in illum 
Hostili gladio sęuisti? Te ille iubente 
Hostibus obiectus, telorum turbine multo 
Prostratus uitam pariter cum sanguine fudit. 
Non impune feres hęc tanta piacula, Dauid! 
Aduersę gentis duro uexabere Marte 
Atque, ut mechus eras alienę coniugis, omnes 
Vxores hac urbe tuas sic polluet alter, 
Nec tamen hoc tacite, turba spectante sed omni'." 
Pertimuit meritas culpę mens conscia poenas. 
Dauidis penitentia
Hinc Dauid peccasse dolens suspirat et inquit:
"Peccaui tibi, magne deus. Tu parce fatenti!" 
nota
Discite quam felix sceleris correctio, uel quam
Festinata reo uenia est indulta dolenti! 
Continuo Nathanus ait: "Secernitur a te 
Ęternę exitium mortis, sed murmuris autor 
Quum fueris plebi, quo sunt cęlestia lęsa 
Numina, quę nata est nuper tibi spuria proles, 
Hac orbatus eris: teneris decędet ab annis." 
Hoc dicto abscessit uates regemque reliquit. 
Puer de adulterio natus moritur
Ęgrotare puer desperatusque iacere
Coepit. Pro pueri uotis precibusque salute 
Solicitare deum Dauid ieiunus et idem 
Cum gemitu profusus humi lamenta ciere. 
Circa illum famuli atque uxores et domus omnis, 
Hortantes, saltem de terra surgat et adsit 
Iam tandem mensę fratrum procerumque suorum. 
Ille sed immotus perstat, solamina nulla 
Admittens languenti animo mentisque dolori. 
Septimus inde dies puero fuit ultimus ęui, 
Postquam lethiferum suscepit corpore morbum. 
Non erat hic Dauid, longe diuersus ab illo 
Distentusque solo recubabat, et aulica turba 
Infantis tunc fata suo deferre parenti 
Pertimuere quidem. Nam qui languente dolebat 
Demissis animis, multo funestius illum 
Iam pueri audita doliturum morte putabant. 
Nemo ita uenturum non crederet, et tamen hęc res 
Euenit pręter cunctorum spemque fidemque. 
Nam quum musantem rex cerneret ire tumultum 
Et crebris uacuas ędis resonare susurris, 
Vocibus insolitis motus quęsiuit, an ęger 
Vita functus erat. Vita dixere gementes 
Defunctum famuli. Tunc ille afflicta leuauit 
Membra solo, tersit sordes erectus et artus 
Abluit aspersos lymphis et odoribus unxit. 
Assumit trabeam cęlesteque numen adorat. 
Inde petit mensam, coenat, non pristinus ori 
Moeror inest, sicco stant lubrica lumina uultu. 
Mirari hoc omnes atque illum poscere causas, 
Cur non extinctum doleat, quem corpore uiuum, 
Sed febri affectum iamdudum flerat acerbe, 
nota
Respondit Dauid: "Lachrymis fletuque moueri
Numina sancta solent, ieiunis gratia facta est 
Sępe uiris, humiles oculis deus aspicit ęquis. 
Hinc ego me talem pręstabam flensque dolensque, 
Dum spero pueri domino miserante salutem. 
Nunc aliter placitum regi qui nosco superno, 
Cur lachrymer? Nunquid fletu reuocarier ullo 
Mortuus ad uitam poterit? Quum certa uoluntas 
Ęterni pateat regis, contendere contra 
Nonne animi furor est uanęque insania mentis? 
Ergo tibi grates, summi moderator Olympi, 
Semper agam semperque mali minus esse fatebor, 
Quod patior, quam quod mea iam delicta merentur 
Et plus esse boni, quod te donante recępi, 
Quam mea quo uirtus potuisset digna uideri." 
Hac igitur ratione suum lenire dolorem 
Dum studet, ipsa etiam solamen corde recępit 
Bersabe. Inde nouo felicius usa marito, 
Salomon nascitur
Egregium partu fudit Salomona secundo
Dilectumque deo. Tempestiuumque magistro 
Nathano Dauid dedit illum, moribus ęquis 
Doctrinisque bonis quondam percultus ut esset 
Atque habilis regno. Multum referre putabat, 
Quali magistro pueri commitendi
Non modo ut ingenuis sit pręditus artibus ille,
Sed magis ut uitio purus noscatur ab omni 
Et uirtute probus, puerum cui cura docendi 
Est commissa rudem. Teneros magis influit annos 
Quod cernunt oculi quam quod caua percipit auris. 
nota
Qualibus exemplis monitisque imbuta iuuentus
Paruula adhuc fuerit, tales dabit aucta colores. 
Interea longo labefactam Marte Ioabus 
Iam capturus erat Rabbam misitque uocatum 
Rabba expugnatur
A Solymis regem. "Veni," inquit "moenia Rabbę
Tormentis concussa ruunt rimisque fatiscunt. 
Pars cecidit muri, patet hac ingressus in urbem, 
Sed tibi seruatur capiendę gloria Rabbę, 
Vt uirtute tua potius superata feratur 
Quam pugna ductuque meo." Rex milite multo 
Armatus uenit, primo capit impete Rabbam. 
Vrbs opibus uiduata suis, simulachra deorum 
Deturbata solo. Post hęc captiua iuuentus 
Vinclo pręssa graui. Sonat ingens undique planctus 
Foemineus, matres strinxere ad pectora natos. 
Dauidi diadema datum, quod habere talentum 
Pondo auri dictum fuerat multisque lapillis 
Baccatum miro longe splendore micabat. 
Ista corona fuit dominis gestata prophanis, 
Nunc regem sortita pium, lucere decore 
Visa magis grato est, magis isto uertice digna. 
Iussus Amonitas tandem disperdere gentes 
Lege dei Dauid, captiuę corpora turbę 
Poena pro iniuria legatis illata
Aut secuit serris, aut ferro in frusta redegit,
Aut subiecta graui carrorum pondere pręssit, 
Vt discant irati etiam compescere dextras 
Legatisque mali nil uelle infligere regum. 
Victor deinde uirum coetu comitante suorum 
Et lętas tollente simul super ęthera uoces 
In patriam rediit, pręda magis an grauis armis 
Incertum. Sed enim pro tantis ille triumphis 
Soluit uota deo, laudes gratesque peregit. 

⟨Liber X⟩

ARGVMENTVM

Regum lib. II cap XIII. Ammon, Dauidis filius, uitiat Thamar, Absalonis sororem. Rex moleste fert. Absalon uocatum Ammonem in conuiuio interimit. Fugiens uenit in Gessur.
XIIII. Ioab per mulierem Thecuitem placato rege reduxit eum in Hierusalem, ubi ille per biennium uitauit conspectum regis. Ioabi messem incendit. Rex exoratus Absalonem ad se uenientem osculatur.
XV. Absalon affectat regnum. Dauid fugit. Cliuum oliuarum flens ascendit. Chusum misit, ut iungatur Absaloni et Achitophelis consiliis obstet.

Lib. XIustitię cęlestis opus quem pęnitet, illi 
Protinus ęternas pro crimine tollere poenas. 
Ast ita, non alias. Aliis delicta piare 
Suppliciis penitusque nihil dimittere inultum, 
Mala passus Dauid pro crimine
Quicquid peccatur. Nunc ergo, qualia Dauid
Sit mala perpessus pueri post fata, docebo. 
Ne quicquam uacuum fando docuisse putetur 
Inuocatio
Nathanus uates. Tu me, diuine, canentem,
Spiritus, ętheria cęli delapsus ab arce 
Dirige per ueteres optato tramite fastos, 
Non quos Pierides, nec quos dictauit Apollo 
Gentibus infidis, sed quos meliore relatu 
Veridicique magis nobis cecinere prophetę. 
Thamarim adamauit Ammon
Thamaris una fuit forma pulcherrima regis
Natarum, mater quam quondam chara Maacha 
Germanam pulchro generauerat Absaloni. 
Hanc ardere coepit totis affectibus Ammon, 
Ante omnes alia regi de coniuge natus. 
Hanc solam spectare miser, cęlare sed ipsam 
Intima carpentem coepit pręcordia flammam. 
Nam proferre pudor turpem prohibebat amorem 
Ipsaque uirginitas integrę intacta puellę 
Obstabat uotis et desperare iubebat. 
Sed stimulis urgere feris insana cupido 
Iam magis atque magis pergens, non nocte sinebat, 
Non requiesse die. Iam ferre incendia cordis 
Non ualet ęgroti: tacitus suspiria ducit, 
Stat, sedet, huc illuc errat secumque susurrat 
nota
Amenti similis. Quid enim nisi uita furentis
Immoderatus amor? Fuit illi sanguine iunctus 
Ionadab
Ingenio prudente satis pręstans Ionadabus,
Dauidis de fratre nepos. Qui factus amato 
Obuius Ammoni, faciem miratus et ora 
Demutata "Satin ualeas, charissime," dixit 
"Sisne satis sanus? Macies pallorque decorem 
Deformat uultus tristemque in pectore curam 
Indicat aspectus. Quid habes? Mihi dicito, forsan 
Opportuna dabo pellendi pharmaca morbi." 
Ammon
Suspirans Ammon: "Non est medicabile nostrum,
O Ionadabe, malum. Sed quid tibi demoror" inquit 
"Secretum proferre meum? Me Thamaris intus 
Vrit amor tenuatque iugi membra extima cura. 
At tu siquid habes, tanto succurre labori. 
Nam mihi siue mori est decretum siue potiri 
Virgine dilecta, frater licet Absalon illi 
Sit simul atque mihi." Miserans Ionadabus amantem 
Tam propenso animo iuuenem, tam mente procaci, 
Ioanadabi consilium perniciosum
Hęc responsa dedit: "Iubeo sperare quod optas
Te, nate Achinoa. Quoniam, quam diligis, ipsam 
In manibus tibi trado tuis. Aduerte, docebo 
Qui fieri id possit. Tetrius te finge ualere, 
Te simula ęgrotum multum lectoque recumbe 
Et gemitu testare grauem sub corde dolorem. 
Te uisum ueniet genitor. Diducito uocem 
Et dic: 'Oro, pater, ueniat fac Thamaris ipsa 
Et fratri obsequium pręstet soror, ipsa ministret 
Et pulmenta paret, manibus quoque porrigat ultro 
Vina cibosque mihi. Solet euanescere docto 
Sępe ministerio lentus de corpore langor'." 
In Ionadabum male consulentem
Hos monitus, Ionadabe, dabas prudensque uaferque
Iam tibi uisus eras? At non seruatur amicus 
nota
Consultore mali. Finem prudentia rerum
Metitur. Tunc coepta probat, quum mente sagaci 
Perpendens discit, qualis manet exitus illa, 
Nec suadere suis quod palpet curat amicis, 
Sed quod grata bonis factum commendet honestas, 
Quod ius fasque putat, quod denique profore credit. 
Thamaris ergo patris iussis compulsa penates 
Ammonis petiit pultemque cibosque parauit. 
Accedens ęgro proponit, porrigit, offert 
Solicitansque rogat, ne sumere differat escas, 
Languenti faciles illi pariterque salubres. 
Ille suos uultus auertens, tedia turbę 
Astantis tolerare negat se posse malignus. 
Ęstuat atque gemit. Quare discedere iussis 
Omnibus hi tantum soli mansere relicti. 
Ille manu ipsius pręnsa testatur amorem 
Improbus et, lecto secum concumbat in illo, 
Ammon uitiat Thamarim
Eflagitat retinens et iam uiolentus inhęrens.
Obstupuit miseranda nefas tam grande puella 
Seque trahens retro "Quid me sic opprimis?" inquit 
"Quod molire scelus, cognati sanguinis, Ammon, 
Oblitus legisque dei iurisque pudici 
Connubii? Sine me, sine me!" clamabat. At ille 
Luctantem toto contendit uincere nixu 
Et tandem uincit. Miseram sceleratus amator 
Germanam uiolat, ui uictus et ipse nefanda. 
Iamque expleta semel iuuenis damnata libido 
Exardens odio flammas extinxit amoris 
Et, quam tam cupide dilexerat, ędibus illam 
Exturbat, sibimet tunc indignatus, opinor, 
Ipsum flagitii quum conscia cura momordit. 
Illa abiit lachrymans et uirginitatis ademptę 
Deplorans tacito secum moerore pudorem. 
Nec tamen ipsa, suas postquam penetrauit in ędis, 
Se potuit retinere, graues quin moesta querelas 
Promeret et fratri fratris scelus Absaloni, 
Puluere sparsa caput tunicisque a pectore scissis 
Atque solo fixis oculis pudibunda, referret. 
Obstupuit factum tristemque exarsit in iram 
Absalon et tacitus, quanam ratione sororis 
Vindicet ablatum per uim uitiumque pudorem, 
Cogitat et nunc hoc, nunc illud mente uolutans 
Absalon consolatur sororem
"Mitte queri," dixit "culpa est aliena puellę
Vis illata probę. Stupratę damna rependi 
Non nisi raptoris possunt pro crimine poena. 
Solamen tibi sit non consensisse scelesto 
Et luctasse diu. Caro est uitiata, sed ipsa, 
Ipsa integra manes. Seruatur quippe pudicis 
Virginitatis honos, etiam ludibria passis. 
Rem tacitam teneas et dissimulare memento." 
His dictis sedata silet frenatque dolorem. 
Quanuis ora rubor suffundat, iussa facessit 
Incestumque tegit. Sed et Absalon, impia cordis 
Condere consilia adnixus, placabilis oris 
Monstrabat speciem succensaque felle tumebat 
Intus mens odii. Mitis tamen extima uultus 
Comparatio
Signa benigna dabat. Veluti quum pruna caminis
In mediis obducta latet, restincta putatur 
Ignea uis omnis penitus solique iacere 
Creduntur cineres, donec superaddita ligna 
Concepto incipiant alte fumare calore 
Et cęlata diu mittant incendia flammas. 
Sic indignati fratris grauis ira latebat, 
Donec seruato se promere tempore coepit. 
Venit et ad regem uulgato crimine rumor 
Atque illum multo tristem moerore repleuit. 
Rex tamen Ammonem nec uerbis carpsit amaris, 
Nedum supplicio post tanta piacula digno. 
Vsque adeo magno semper dilexit amore 
Ille Ammona suum, sibi primo germine natum. 
Ast odisse fuit satius. Fortasse paterno 
Ipse metu pręssus grauiter peccare caueret 
Sublataque mali causa, mala tanta secuta 
Non essent. — Dicenda mihi quę denique restant? 
nota
Blanda nimis pietas et mollis cura parentum
Plus ęquo audaces natos in crimina mittit 
Contemptumque sui. Stulta est dilectio charos 
Lasciuire pati et nullo compescere freno. 
Par amor inuidię est, quem propter plectere uitas 
Dilectos pueros, faciunt quum digna flagello. 
Hic sapienter amat, qui uerbere uindice natos 
Auocat a uitio monitisque informat honestis, 
Moribus exculti ut sint uirtutemque capessant. 
Ergo in tale nefas Ammonem pręcipitarunt 
Blandimenta patris, qui dum delicta rigore 
Persequitur nullo, magni sibi causa doloris 
Ipse fuit. Mollis natorum censor et ipse 
Helius sacerdos
Helius antistes fuit olim et pendere poenas
Iudicio iussus diuino perdidit omnem 
In bello sobolem solioque excussus eburno 
Exanimis cecidit. Translatum cęssit ab illo 
Pontificale decus. Tulit hęc punitor ineptus 
Helius in natos. Quanto grauiora merentur 
Hi, quicunque suis sunt ipsi exempla malorum, 
Pontificis sancti si sic punita refertur 
Sola leuis contra prauam correptio prolem? 
Inde per immensum Sol circumductus Olympum 
Bis ęstas
Iam bis Oebalios curru contingere fratres
Visus erat, iocunda noui bis tempora ueris 
Aduexisse suo foecundans arua calore. 
Absalon accedens tunc regem supplice uoto 
Et fratrum turbam ad conuiuia festa uocauit, 
Lanigeras tonsurus oues Balasoris in agro, 
Hic ubi diffusi uiridanti gramine campi 
Propter aquę ripas rapido torrente fluentis 
Florebant et lęta gregi dumeta ferebant. 
At curis regni Dauid remoratus abire 
Nequaquam se posse refert. Feruentius ille 
Instare, ut fratres saltem dimittat et ipsum 
Pręcipue Ammonem. Cuncti uenere rogati. 
Conuiuium Absalonis
Egregias tunc ille dapes et uina pararat,
Ille penu tota mensas cumularat agrestes. 
Discubuere uiri. Lusu conuiuia lęto 
Certatim exercent et iam magis ebrius Ammon 
Coeperat implicito uoces truncare palato, 
Vix aperire graues temulentę frontis ocellos 
Ac ueluti somno pręssus deflectere colla 
Nutantis capitis pronoque accumbere uultu. 
Absalon ista notat. Mox signum protulit illis, 
Quos ante instruxit, decernens cęde piare 
Atque cruore rei uiolatę stupra sororis. 
Viso igitur signo, gladiis conuiuia strictis 
Perturbant. Cunctis pariter pauitantibus unum 
Ammon interimitur
Ammonem feriunt et mensas sanguine foedant.
Ille solo lapsus misere deuoluitur imo 
Persoluens meritis commissa piacula poenis. 
Conscendunt mulos reliqui trepidante tumultu 
Et celeri repetunt Solymarum moenia cursu. 
Sed mage pręcipiti pręcurrit fama uolatu, 
Sauciat et falsis regis rumoribus aures: 
Illius occisos natos narrauit ad unum, 
Nec quenquam superesse patri. Perculsus atroci 
Erumna genitor nudauit pectora scissis 
Vestibus et moerens in terram corruit. Omnes 
Hoc ipsum fecere simul, qui forte sedebant 
Circa illum proceres. Ionadabus surgit et inquit: 
Ionadab regem consolatur
"Haud uerum trepidus narrauit talia rumor.
Salui aderunt omnes Ammonem pręter, ademptum 
Germani insidiis et fraudibus Absalonis. 
Ille quidem, memori uiolatę probra sororis 
Mente tenens, non est uiuum discedere passus 
Criminis autorem, pransum potumque peremit. 
In reliquis moderare tuo, rex magne, dolori." 
Vix ea fatus erat, summa speculator ab arce 
Aduentare uiros exclamat, peruia montis 
Ingressos properare gradum factisque propinquis 
Constitit esse ipsos, Ionadabus dixerat ante 
Quos esse incolumes, pręsagę lumine mentis 
Nondum uisa sciens. Postquam uenere, peremptum 
Lugentes fratrem moestis clamoribus ędes 
Implerunt. Magnos agit omnis curia fletus, 
Atria lamentis resonant. Rex ipse dolorem 
Vincere conatus siccis perstabat ocellis. 
Mox uictus lachrymis profusis ora rigauit 
Ipse etiam natique dedit pro morte querelas. 
Funereque exacto luctum de more diebus 
Non paucis tenuit. Genitoris fugerat iram 
Absalon fugit
Absalon, a patriis translatus sedibus usque
Ad Syrię regionis humum regisque penates 
Tholomai, Gessura olim dominantis in ora, 
Amiuiro genitore sati. Regionibus illis 
Exegisse procul tris totos dicitur annos. 
Dauidis iam longa dies molliuerat iram, 
Iam magis atque magis miti placabilis ore 
Esse uidebatur, Thecuites foemina quando, 
Magnanimi monitis uerbisque instructa Ioabi, 
Lugubres induta togas simulansque dolorem, 
Accessit supplexque illi sic ore locuta est: 
Mulier Thecuites ad Dauidem
"Affer opem miserę, si qua est tibi, maxime regum,
In miseros pietas! Tua nanque ancilla duobus 
Gaudebam natis chari post fata mariti. 
Hi dum rurantur (fraterno semper amore 
Inter se coluere prius, nisi tempore in isto), 
Nescio quid litis discordi uoce uicissim 
Versantes conferre manum coepere furendo: 
Ictibus alterius contusus concidit alter. 
Orba illo infelix curas solabar aniles 
Huius, quem uiuum seruarunt fata, salute. 
At tamen ecce omnis generis cognatio nostri 
(Me miseram!) insurgens, tristes nunc suscitat iras 
Atque hunc ad mortem pro fratris morte reposcit, 
Nequa mihi restent miserę solatia matri, 
Nequis sit reliquus, mea qui post fata supersit, 
Qui morienti oculos claudat, qui funera faxit 
Quique suos referat uerbis atque ore parentes. 
Aut tanto me tolle malo, miseratus iniquam 
Infortunatę genitricis in omnia sortem, 
Aut gladio me perde tuo, ne cernere cogar 
Vnica cognatis laniari pignora dextris." 
Dixit et humentes se tergere finxit ocellos 
Elata super ora manu. Miseratio regem 
Mouit et huic ipsi per summi numina regis 
Iurat facturum se mox operamque daturum, 
Istum, qui superest, nequis de stirpe suorum 
Lędat, nequis ei iam quicquam triste minetur, 
Seque autore ipsam cum prole superstite matrem 
Iam fore securamque metu expertemque pericli. 
Ex his ergo illi dictis audacia creuit 
Fandi quod uellet uocemque leuauit et inquit: 
Rursum mulier
"In me igitur, Dauid, regum iustissime, mitis,
In te sęuus eris? Nati dum fata perempti 
Vnius defles, pateris tam tempore longo 
Alterius uitam diuersas quęrere terras 
Atque uno amisso te uelle carere duobus. 
Sed quum nemo queat uitam reparare perempto, 
Huius qui superest, oro, miserere tuęque 
Consule fortunę. Longinquis exul ab oris 
Iam redeat fratrisque locum genitore iubente 
Impleat amissi. Gentem populumque fidelem 
Ille inter periit. Propior mors ista periclo est 
Ęterni interitus, in terra idola colente 
Quę cui contingit. Tali de morte fideles 
Errue nunc animas nati socięque cohortis 
Iudiciumque tuum, populo quod teste dedisti, 
Iuratus serua. Similem confingere casum 
Sors miseranda tui me compulit Absalonis." 
Dauid foemineę tunc mentis acumine captus 
Comparatio
Non minus obstupuit quam uates ille Balamus,
Israhelitanę uetitus maledicere plebi, 
Balam diuinus
Quando asinam, qua uectus erat, proferre loquellas
Audiit humanas, mutata uoce rudentum, 
Aquam in uinum uersam
Aut hi, quis intra Galileę moenia Channę
Cura fuit mensis festi seruire iugalis, 
Quum puris mandante deo fictilia uasa 
Implessent lymphis et iussi haurire, meracum 
Effluere aspicerent Bacchi mox inde liquorem. 
Ergo admiratus muliebris callida sexus 
Elloquia, hęc alio prolata autore putauit 
Et rogat, an illi suggesserit ista Ioabus 
Absalona uolens fidum de gente prophana 
Transferri ad patrias post longa exilia sedes. 
"Verum ais, o Dauid," respondit illa "Ioabus, 
Pro pulchro quoniam nimis anxius Absalone, 
Talia me iussit tibi dicere. Spiritus iste 
Diuinare tuus certe satis omnia nouit. 
Hanc tibi, credo, dei confert sapientia mentem, 
Vt secreta scias atque ut manifesta probato 
Discernas sensu. Quicquid decreueris ergo 
Iudicio, complere stude. Quum certa uoluntas 
Ista dei fuerit, non est obsistere tutum. 
Perfice, diuino quod iam promiseris ore, 
Atque ignosce mihi, simul ipsi ignosce Ioabo. 
Si meus offendit te quicquam sermo, coegit 
Suggerere hunc pietas, me dicere cura sequendi 
Ipsius imperium, per quem tua castra reguntur." 
Dimissa Thecuite pius rex ipse uocato 
Hęc mandata dabat ductori forte Ioabo: 
Dauid ad Ioabum, ut Absalonem reuocet
"Ecce, Ioabe, tuis cędens, charissime, uotis,
Compressi posuique animos, reuocetur ut ipse 
Absalon, admitto." Vultu lętante Ioabus 
Atque solo fixis genibus persoluere grates 
Solicitus fatur: "Multum tibi debeo, Dauid, 
Rex uirtute potens, clarus pietate fideque, 
Quod me militię primo dignaris honore, 
Nec minus in reduci tibi debeo, maxime, nato, 
Absalone tuo. Voti nunc compos in illo 
Quod permittis agam." Surgens penetrauit ad oras 
Gessuras alacer, regis dein tecta petiuit 
Tholomai et charum secum Absalona reduxit 
Ad patrias tandem sedes urbemque beatam. 
Nondum tota necis fraternę iniuria regi 
Exciderat languenti animo mentique repostum 
Viscera carpebat facinus iussitque redire 
Absalona suum, quas ante habitabat, ad ędes, 
Vt neque spectandum se regi prębeat ille, 
Nec uisum ueniat regem longeque facessat 
A facie uultuque patris, licet ipse decore 
Absalonis forma
Corporis ante alios iret: mensura per artus
Exęquata suos fuit illi, splendida forma 
Oris purpurei, niuibus certantia colla, 
Cęsaries auro, geminis duo lumina stellis. 
Parthenopeus
Pulchior ad Thebas misso duce Parthenopeo,
Nireus
Ad Troiam Nireo fuerat Dauidis alumnus.
Quum tamen ambo una iam uersarentur in urbe, 
A genitore duos declinans luxerat annos. 
Interdicta sibi pręsentia quippe parentis 
Quum foret, exilium grauius tolerabat ibidem 
Quam quum Gessuris fugiens latitauit in oris. 
Pertesus uenię molimina tarda futurę 
Conspectumque patris cupiens precibusque Ioabi 
Venturum hoc sperans, accersere iusserat illum, 
Cunctantemque iterum rursumque uenire negantem. 
Postremo iratus seruos in prędia mittit, 
Messem Ioabi incendit Absalon
Qui iam maturam flammis incendere messem
Illius iussi, torrem iecere: Perustę 
Collucent paleę, culmos comprendere flamma 
Festinat, crepitantem ignis consummit aristam. 
Inde leuis scintilla uolat perque ęra fertur 
Comparatio
Muscarum in morem, quales fornacibus olim
Viuere fama fuit, quoties Cithereia Cypros 
Conflaret multo Themesea calore metalla. 
Exciti damno famuli uenere Ioabi 
Et scissis tunicis domino coepere referre 
Vastati facinus flammis torrentibus agri. 
Tunc Absalonis subiens cito tecta Ioabus 
Ioabus ad Absalonem
Aggreditur iuuenem dictis: "Tibi fidus ut essem,
Me meus egit amor. Placaui irata parentis 
Corda tibi, externis duce me translatus ab oris, 
Natali gaudes terra. Quo crimine tandem, 
Absalon, hoc merui, segetes ut iusseris igni 
Deuastare meas? Nec me mea damna fatigant, 
Sed furor iste tuus." Subridens Absalon inquit: 
Absalon respondet
"Haud hoc iratus feci, sed nostra, Ioabe,
Mens animusque tui cupiens, quum sępe uocatum 
Non uenisse quidem cognouit, talia secum 
Commentans egit. Te nunc pręsente fruetur 
Et tibi multiplici damnum mercede rependet, 
Si uotis fortuna meis arriserit unquam. 
Ergo age, uade, pio defer mea dicta parenti: 
Vt quid ego redii Gessuris exul ab oris, 
Si grauiora pati patria contingit in urbe? 
Tempore tam multo conspectus, oro, cupiti 
Copia iam fiat, placidos ostendere uultus 
Iam mihi dignetur. Vel si delebile crimen 
Esse meum nullo sęclorum iudicat ęuo, 
Iam perimat miserum. Non tam graue luce carere 
Est mihi quam facie uiui charique parentis." 
Hęc mandata dedit. Mox continuoque Ioabus 
Hęc eadem defert regi mollique precatu 
Illius inflexit mentem ueniamque petenti 
Absalon uenit in conspectum patris
Impetrat et uotis optatę munera pacis.
Absalon hinc regem maturat adire uocatus, 
Venit et ad terram uestigia pronus adorat. 
Erigit apprensum genitor dextraque retento 
Dat dulces monitus. Post hęc amplexus utraque 
Candida colla manu lachrymis dabat oscula fusis 
Oblitusque mali nato felicia fata 
nota
Optauit. Sed uota leues uanescere in auras
Consueuere, quibus nimis impia facta repugnant. 
Post donata sibi fraternę crimina cędis 
Absalon appetit regnum
Absalon elata coepit ceruice superbus
Appetere excelsum patrię sibi sedis honorem. 
Hoc unum totis moliri uiribus ultro, 
Vt pulso genitore procul diademata solus 
Occupet atque illi sceptro potiatur adempto. 
Hinc igitur currus sibi pręparat armaque bello 
Opportuna fouens, equitatum lętus agebat 
Quinquaginta uirum. Plebis uenientis ad urbem 
Allicere affatu coepit mollissima corda 
Et facilem pręstare suis se ciuibus ultro, 
Hos donis, illos promissis, omnibus omnes 
Solicitare modis et nil dimittere prorsus, 
Quo cunctis charum fieri se posse putaret. 
Iam tandem parto populi uulgique fauore, 
Votum pro reditu Gessura fingit ab urbe 
Iuxta primorum soluendum marmora patrum, 
Hebronę tumulata iacent ubi corpora sancta 
Adę atque Abrahę simul Isachique Iacobique 
Vxorumque una. Rex illi cęssit, ut iret 
Offerretque deo promissa et debita sacra, 
Esse nefas dicens, quod recte uouimus, illud 
Reddere nolle deo. Tunc Hebronam ille profectus 
Cum bis centeno peruenit milite. Postquam 
Illic consedit, certos direxit ad urbes 
Israhelitanas, populis hęc iussa ferentes, 
Vt clangente tuba magno clamore salutent 
Absalona sacro dignum diademate regem, 
Moenibus Hebronę qui nunc circumdatus altis 
Imperat atque sedens populo dat iura uolenti. 
Achitophel
Achitophel Gilone fuit uir nobilis urbe,
Artibus instructus belli. Mox Absalon illum 
Accitum primo post se sublimat honore, 
Vt regat ille suo semper quęcunque regenda 
Consilio meliore forent castrisque domique. 
Inde animi audacis iuuenis frontisque proteruę 
Extemplo cędit lectas in sacra bidentes, 
Necdum panda iugo detritos colla iuuencos 
Immolat atque omnes dudum sua signa secuti 
Coniurant spondentque fidem regemque salutant. 
Inque dies populus patrię de finibus orę 
Concurrens turmas augebat; agmina telis 
Horrebant uariis uenientum ad moenia magnę 
Hebronę. Iuueni tanto magis Absaloni 
Iam conquirendi creuit fiducia regni. 
Nuncius ad regem tantos deferre paratus 
Solicitus uenit. Verbis rex territus eius 
Et secum recolens Nathani dicta prophetę, 
Cum quibus ille fuit dudum mala multa minatus 
Cognata de gente sibi, decreuit ab armis 
Abstinere modo iussitque recedere secum 
Dauidis fuga
Vrbanum populum. "Cędamus sedibus istis,
O mihi fida manus, ne uiribus Absalonis 
Oppressi effuso pereamus sanguine!" dixit. 
"Externi nunquam timui certamina belli, 
Et natum nunc ecce meum exhorrescere cogor. 
Me petit infestus meus Absalon. Haud satis illi 
Inquinasse fuit fraterno sanguine dextram, 
Per mea festinat comprendere uiscera regnum. 
Cędamus tanto sceleri tantoque furori, 
Cędendi dum tempus adest." Abiere uolentes 
Cum Dauide simul domus omnis, omnia plebis 
Agmina: Celethi legiones atque Philethi 
Sexcentique uiri Getha procul urbe profecti, 
Inde reuertentes, comites Dauidis ut essent 
Et bello socii. Dux horum fortis Etheus 
Atque animo pręstans fuerat. Conuersus ad illum 
Dauid ad Etheum
Dauid "Ethee," inquit "mentis mihi note fidelis
Constantisque animi, non est, ut nostra sequaris 
Signa quidem! Solymis tutus potes aduena nostris 
Esse satis. Redeas, oro, tecumque tuorum 
Agmen agens media securus in urbe quiesce. 
Non hęc bella Syros spectant, nec moenia uestrę 
Poscuntur Gethę. Vexat discordia solam 
Israhelitarum gentem. Me pellere regno 
Expetit et pulso sceptris genitore potiri 
Absalon. Ergo abeas et me sine fata subire 
Crimine digna meo." Sic fatus protinus ora 
Etheus respondet
Perfudit lachrymis. Cui sic respondit Etheus:
"Dimisi patrios quondam, rex magne, penates 
Te propter. Nunquid qui tecum prospera cępi 
Hactenus, aduersa nunc pressum sorte relinquam? 
Sed, peragat quodcunque uelit fortuna, sequemur 
Te tergumque tuum, quoquo te uerteris, omnes. 
Siue petes mortem seu uitam, numina iuro, 
Nusquam abero milesque tuus morietur Etheus 
Tecum una, si forte mori te uiderit, arma 
Semper in omne feret maiusque pauore periclum 
Pro te proque tuo, Dauid charissime, regno. 
Frustra igitur suades, ut te fugiente reuertar, 
Me sine te seruem." Sic fatus in agmine mansit. 
Hinc ubi iam fixam mentem cognovit Ethei 
Iesseides Dauid, iussit transire cohortes 
Vltra Cedronis torrentes fluminis undas. 
Ibant demisso non lentis passibus ore, 
Profusis moesti lachrymis et lumina retro 
Flectentes, natale solum dum linquere lugent 
Et dulces pariter chara cum coniuge natos. 
His iter ingressis iuxta iuga consita oliuis 
Sadoch Abiathar
Desertum uersus, Sadochus et Abiatharus
Ecce sacerdotes ueniunt reliquique Leuitę, 
Portantes humeris diuini foederis arcam. 
Censuit indignum tali se munere Dauid 
Atque ait: "Hoc sacrum pignus referatur ad urbem. 
Illic de nobis oracula certa petantur, 
Illic quęratur, sacris modo rite litatis 
Ętherio regi, quid iam parat ipse futurum. 
Illum si nostri miseret iam, subtrahet istis 
Suppliciis seruosque suos ad tecta reducet 
Antiqui patriique soli. Sin mulcta paratur 
Vlla mihi, patiar domino quodcunque libebit. 
Quicquid erit, curate mihi responsa referri. 
Interea latebras desertę quęrere terrę 
Est animus, donec noscam, quid numina summi 
Me iubeant regis." Tunc demum rettulit arcam 
Dauidis dolor
Sacra tribus. Porro turba comitatus ab omni,
Montis oliueti cliuum quum scandere Dauid 
Coepisset, nudis pedibus calcabat arenas, 
Ora rigans lachrymis, nigro uelamine tectus. 
Hoc imitata phalanx omnis tristisque gemensque 
Terga sequebatur regis. Mox forte relatum 
Accepit Dauid, uafrum nimis Achitophelem 
In castris residere feri ducis Absalonis 
Sublatisque alte palmis orauit et inquit: 
"Da, quęso, fatuam mentem, deus, Achitopheli 
Consiliumque minus prudens!" Hinc montis ab ipso 
Chusus
Culmine conspexit Chusum, sibi sępe probatum
In dubiis uirtute, fide, moderamine rebus. 
Hunc igitur iussit simulata mente redire 
In Solymas. Inquit: "Tum te de parte fatere 
Esse Absalonis. Dic, postquam uenerit, illi: 
'En ego, qui fueram Dauidis fidus amicus, 
Absalon, ipse tuus modo sum. Tu uiuere tantum 
Me permitte tibi.' Quod si te coeperit uti, 
Aggredere inde, tuo ut turbes Achitophelis 
Astu consilium. Mox quicquid dixerit ipse 
Absalon et quicquid tractauerit, auribus abde 
Sadoch Abiathar
Sadochi sociique eius simul Abiathari.
Hi mihi cuncta quidem per natos reddere semper 
Achimas Ionathas
Curabunt, Achimas qui sunt Ionathasque uocati."

⟨Liber XI⟩

ARGVMENTVM

Regum lib. II, cap. XVI. Siba seruus munera obtulit Dauidi. Miphibosetum dominum suum defectionis insimulat. Dauid fugiens Absalonem uenit in Baurim. Semei maledicta patitur. Absalon Chusum Hierosolymas ingressum recipit. Achitophelis impulsu patris concubinis palam abutitur.
XVII. Achitophel petiit, ut persequatur Dauidem. Chusus intercessit. Absalon sequitur sententiam Chusi. Chusus per internuncios certiorem facit Dauidem. Qui missi fuerant, uiderunt post se uenire Absalonis milites, et latuerunt in puteo. Recedentibus egressi ueniunt ad regem et suadent fugam. Achitophel repudiatę suę sententię dolore laqueo sibi mortem consciuit. Dauid ingreditur oppidum Castra. Absalon transit Iordanem. Amasam pręficit exercitui. Castrametatur in Galad. Dauid auxilia accipit a regibus Amonitarum.
XVIII. Constituit tribunos Ioabum, Abisam et Etheum. Hi direxerunt aciem aduersus Absalonem. Rex in oppido remansit. Commisso proelio Absaloniani cęduntur. Ipse Absalon fugiens per capillos implicatur et confoditur. Rex audita uictoria lugere coepit Absalonis necem.
XIX. Omnibus qui cum Absalone fuerant pepercit. Amasam eius ducem Ioabi collegam fecit.

Lib. XIIam uix ingresso Solymarum moenia Chuso 
Absalon ecce etiam magna comitante caterua 
Aduenit laterique latus magis omnibus hęrens 
Achitophelis erat. Sed talia dum urbe geruntur, 
Iam iuga transierat montis magis ardua Dauid, 
Quando illi occurrit seruus cum munere Siba, 
Siba seruus Miphibosetum insimulat perfidię in regem
Siba suo domino malefidus Miphiboseto. 
Adueniens prono Dauidem uertice adorat 
Atque offert geminos pressos sub pondere asellos. 
Pondus erat totidem Baccheo plena liquore 
Tergora Cyniphio direptę de grege pellis, 
Bis centum rubidi panes uuęque manipli 
Centeni passę, centeni denique scirpi, 
Inserti siccis dulcique sapore mariscis. 
Talia dona ferens "Hęc" inquit "munera seruus, 
Rex uenerande, tuus tibi pauper porrigo Siba. 
Plura daturus eram, si fors mihi plura dedisset. 
Res angusta domi largis affectibus obstat, 
Sit uoluisse satis." Postquam rex omnia uultu 
Accepit placido, "Donis iocundior" inquit 
"Es mihi, Siba, tuis, animum dum penso fidelem 
Solicitumque mei. Sed dic, ubi natus amici 
Est nostri Ionathę, cui seruis, Miphibosetus?" 
Ille ex composito meditatas ante loquellas 
Siba in dominum suum
Tempore captato multa cum fraude ferebat:
"Absit, ut hic dominus mihi sit, qui mente fideli 
Non tibi deseruit! Quem quęris, mansit in urbe 
Spe uana exultans ac dicens: 'Tempore in isto 
Sceptra mihi regni tandem reddentur auiti. 
Pro me bella gerit nunc Absalon'. Ista loquentem 
Deserui fugique procul tua signa secutus. 
Malo mori tecum quam uiuens corda fouere 
A regnis aliena tuis." Sic lingua locuta est 
Perfida, plena dolis. Dictis quoque credulus istis, 
Exardens odio rex dixit: "Miphiboseti 
nota
Quę fuerant, iubeo tua sint!" Proh semper iniquum
Mentis iudicium! Delato crimine quenquam 
Vnius damnare fide nullamque tuendi 
Sese uelle reo penitus concedere partem. 
Ecce insons dominus fundis exire paternis 
Cogitur, ut seruo tradantur. Scilicet istam 
Mercedem meruere doli fraudesque nefandę 
Fallacis famuli. Scelerati pręmia facti 
Siba ferens, lętus sanctam remeauit ad urbem. 
Dauid patitur maledicta Semei
Rex inde abscedens Baurinum uenit in agrum.
A Bauri egressus Saulina stirpe superbus 
Geriades Semeus, de montis rupe propinqua 
Contra Dauidem lapides torquere furendo 
Coepit et hunc ipsum contenta carpere uoce: 
"I nunc, crudelis regnator, perfide serue, 
Hęredi regnum qui quondam Saulis ademptum 
Vi retines! Sed iusta dei uindicta scelestos 
Insequitur mores. Nati propelleris armis, 
Qui non iure tuis alios oppresseris ante. 
Nunc tali meritas pendis pro crimine poenas." 
Sic iuga percurrens montis clamabat in illum 
Plana incedentem, medium cingentibus alis 
Abisas ad regem
Pręstantum uirtute uirum. Tunc fortis Abisas
Ad regem conuersus ait: "Quonam usque procaci 
In te latrabit lingua canis ille nefandus, 
Optime rex? Sine me, petulantia protinus ora 
Hoc cędam gladio!" Sic dicens porrigit ensis 
Ad capulum dextram, Semeum quoque lumine toruo 
Suspexit. Sed enim miti sermone minacem 
Rex respondit
Rex cohibere uirum conatus "Desine" dixit
"Velle illum punire hominem. Fortasse iubente 
Hęc maledicta deo nobis nunc ingerit audax, 
Et quis iussa dei reprenderit? Ecce parauit 
In me bella meus nimium crudelia natus, 
Et non uis uerbo me gens aliena lacessat? 
Mitte illum, si sic statuit deus, et mihi probra 
Ingerat ille idem. Forsan patientia nostra 
Placabit nobis commoti numinis iram 
Et deus hęc fatis mutabit fata secundis." 
Ergo ibant taciti, Semeo de rupe tonante 
Vocibus indignis et scrupos puluere mixtos 
Spargente in regem, probri simul omnia causa, 
Donec eo post terga procul longeque relicto 
Desertos adiere locos siluamque uirentem: 
Illic compositis curarunt corpora castris. 
Absalon interea media stetit urbe superbus. 
Chusus ad Absalonem
Ad quem Chusus ait: "Salue, rex inclyte, salue!"
Absalon ad illum
Ast ille admirans: "Cur non Dauida secutus,
Chuse, tuum fueris, tam semper deditus illi?" 
Respondit Chusus: "Meus est rex, Absalon, ille, 
Quem deus elegit, quem plebs populusque probauit 
Israhelitanus. Chusus quoque seruiet ipsi. 
Obsequiosus eram regi, nunc regis alumno 
Obsequiosus ero. Fas est, ut regis amicis 
Successor regni tandem dominusque fruatur." 
Comparatio
Hinc ueluti exultat comperto forte uiator
Ante pedes auro, prolata prendere dextra 
Illud festinat, spectat loculisque reponit, 
Tunc usurus eo, quum res tempusque requiret, 
Sic lęto excępit Chusum tunc Absalon ore 
Mellitis captus sermonibus. Impiger inde 
Consilium accito sibi postulat Achitophele, 
Quid facto sit opus iam primum tempore in illo. 
At uero ille uidens plebis nutantia corda, 
Ne sublato odio composta pace quiescant 
Absalon et Dauid, tum quę manus arma secuta 
Absalonis erat, regi daret emula poenas, 
Vt dubiam tollat cunctis iniuria mentem 
Mox illata patri, "Nosti" inquit "in urbe relictas 
Achitophelis sceleratum consilium
Vxores regis. Fac harum corpora cuncti
Compressu stuprata tuo cognoscere possint, 
Et componendę cęssabit credula pacis 
Suspicio, lęsum quum sic Dauida fuisse 
Constabit." Quid agis, consultor pessime rerum? 
Achitophel, quid agis? Non est diuturna potestas 
Per dirum quęsita nefas! Non lęditur actu 
Turpi solus homo, magis hoc stimulatur in iram 
Ipsa dei summi maiestas. Perdere regna, 
Erruere et uicos solet hic iratus et urbes. 
Absalon admonitus pauimentum scandit apertum 
Conspicuoque loco canopea repente tetendit. 
Illic compulsas fertur stuprasse nouercas. 
Et patuit cunctis ingens scelus, improbus ille 
Quo testatus erat contra Dauida parentem 
Se gerere hostiles animos infensaque corda. 
Achitophel post hęc animo uersare scelesto 
Euentum coepit belli pugnamque futuram. 
Achitophel ad Absalonem
Absalona petens inquit: "Bis milia dena
Lectorum iuuenum sumens, tua certa uoluntas 
Affuerit si forte mihi, regalia castra 
Hac nocte inuadam. Populus conterritus omnis 
Terga dabit, solus nostris circumdatus armis 
Corruet ille senex, cuius, ne sceptra capessas, 
Obstat uita tibi. Sublato salua redibit 
Turba uirum. Cuncti pariter tua signa sequentur 
Et iam Iudeo tutus dominaberis orbi." 
Dicta quidem lęto susceperat Absalon ore 
Quique aderant natu maiores illa probabant. 
Absalon ipse tamen Chuso quum uerba uocato 
Achitophelis ibi dudum prolata referret 
Et, quidnam super his sentiret, forte rogaret,
Chusus euertit Achitophelis consilium
"Achitophelis" ait Chusus "mihi displicet istud
Hac uice consilium. Vires roburque uirorum, 
Qui Dauida tegunt, nosti: pręstantia bello 
Corpora sunt illis fortesque in proelia dextrę. 
Inde tuus genitor discrimine quam sit in omni 
Prospiciens, quam mente sagax, quam promptus in armis, 
Nemo est quem fugiat. Sed nunc fortasse periclum 
Vitans ipse latet, ducibus moderanda relinquens 
Illo castra loco. Quo si certamen inibit 
Achitophel casuque unus de plebe tuorum 
Occidet, exibit rumor cecidisse trecentos 
Inuadetque metus reliquos ipsique fauere 
Dauidi incipient. Ergo tibi tutius istud 
Accipe consilium: Totas modo collige gentes, 
A Dani incipiens ad fines usque supremos 
Vrbis Bersabę. Venient, si iusseris, omnes. 
Vix illos capiet campus. Iam copia tanta 
Arma gerens tecum, quoquo te uerteris, ibit. 
Comparatio
Atque hac mole uirum, ueluti quum Nilus inundans
Contegit effusis late arua patentia lymphis, 
Sic omnem operies turmam Dauidis et uno 
Illum congressu prosternes uimque tuarum 
Effugiet nemo legionum. Siqua tenebit 
Vrbs illos, poterit circumdare funibus ipsam 
Copia tanta uirum medioque in flumine tractam 
Mergere, ne ex illa restet uel calculus unus. 
Et quum tanta tuo fuerit res ędita ductu, 
Te metuent omnes, cunctas tua fama per urbes 
Procurret uolitans. Pręlatum regibus ibit 
Nomen in astra tuum. Tua denique gloria nullo 
Post hęc sęclorum spacio delenda manebit." 
Talis tunc Chusi placuit sententia cunctis. 
Absalon ipse suę succensus laudis amore, 
Assensit renuens quicquid suadere sagaci 
Consilio conatus erat Gilone creatus 
Achitophel, quanuis arguto prouidus astu. 
Ergo dei nutu sic contigit, Achitophelis 
Vt recte consulta leues spargantur in auras 
Absalon
Dignaque Maacha lueret supplicia natus.
Inde sacerdotes Sadochum atque Abiatharum 
Ipse sibi notos secreto Chusus adiuit 
Atque aperit quęcunque modo tractata fuere 
Et decreta simul, monuit quoque cuncta referri 
Curarent regi rexque ut transiret ab illo, 
Quo posuit sua castra, loco, ne uiribus idem 
Vix numerandorum uicina nocte uirorum 
Oppressus pereat. Tunc hi misere fidelem 
Ancillam, ferat hoc Ionathęque Achimęque, manebant 
Qui tunc urbe procul, Rogelis adusque fluenta. 
Ancillę instructi uerbis mox ambo profecti 
Absalonis ubi post se decurrere seruos 
Viderunt, abiere citi ingressique Baurim 
Intrant in puteum lympharum humore carentem. 
Consciaque illorum mulier formidinis, albo 
Contegit os putei tenuis uelamine telę, 
Se ptisanę fingens illic siccare liquorem. 
Accurrunt lixę mulierque rogata fatetur 
Illos pręcipiti transisse per auia cursu. 
Foemineis illusa dolis, ea turba retrorsum 
Cędendo redeunt Solymarum moenia uersus, 
Hi quoque de puteo surgentes iam modo coeptam 
Tendunt ire uiam pariter castrisque recepti 
Rem sibi commissam Dauidi ex ordine pandunt 
Persuadentque fugam. Iussit rex signa mouere 
Sub noctis tenebris, Iordanis protinus amne 
Transmisso sese festinans sistit in urbe. 
Vrbs Castra
Castra fuit nomen munitę moenibus urbi,
Illic cum tota sedit rex ipse cohorte. 
Achitophel uero, postquam sua spreta uideret 
Achitophel se suspendit
Consilia et Chusum quam se iam pluris haberi,
Immani affectus rabie impatiensque doloris, 
Discedens subito Gilonis tecta subiuit 
Consciuitque necem sibimet, circumdata colla 
Ira 
nota
Confringens laqueo. Tales habet exitus ira
Immodicusque furor. Si, quo se effundere possit, 
Non est, autorem contra crudescere sueuit. 
Absalon innumeram ducens ad bella cateruam 
Transmisso Iordane ferox Gallada citato 
Contigit arua gradu properans fessusque resedit 
Pręfecitque ducem poscenti pręlia turmę 
Amasa dux
Expertum bellis Amasam, genitore creatum
Iethra, matre Naa, Iezrelę sedibus urbis. 
Dauid erat Castris et ad hunc in sedibus illis 
Qui uenerunt auxilio Dauidi
Versantem uenere uiri, qui Rabbata quondam
Arua colunt, et quos Lodobarę ditia terrę 
Regna tenent, et qui Rogelę tecta frequentant, 
Gallada regione sitę, memoresque recepti 
Quandoque obsequii, grata illi in tempore dona 
Congessere simul: uestes et stragula durę 
Commoda militię pictisque tapetia uillis, 
Vasa Saguntino complurima conlita luto, 
Frumenti multos modios multosque farinę, 
Polentam, fabam lentemque cicerque calenti 
Pallade perfrictum, mel dulce et pingue butirum 
Ballantumque greges ouium tenerosque iuuencos, 
Ne procul a patria populos ieiuna uagantes 
Ante fames superet, quam tela hostilia uincant. 
Subsidio fidens diuino denique Dauid, 
Quando dei nutu sibi talia missa putabat 
Munera et externę solertia corpora gentis 
Auxilio uenisse suis, ad bella cohortes 
Iam subeunda parat. Legio data prima Ioabo, 
Altera Abisę, sed reliquam sortitur Etheus, 
Olim Gethea Solymas qui uenit ab ora. 
Prępositis ducibus quum tandem signa moueri 
Cerneret, ipse etiam cum primo exire parabat 
Agmine, sed proceres illum timuere periclo 
Duces ad Dauidem
Obiectare graui. Tunc omnes "Nolumus" aiunt
"Ad bellum uenias. Nos hęc in pręlia mitte. 
Tu uero maneas Castrorum tutus in urbe, 
Confugium uictis ut sis, uictoribus ampla 
Virtutis merces. Donec tua uita manebit, 
Stabunt incolumes spes omni tempore nostrę, 
Nunquam lapsa cadet populi fiducia, Dauid, 
Te saluo. Quanuis modo nos superauerit hostis, 
Rursum collecta pugnabimus undique gente, 
Inuictus dum uiuis eris." Rex talibus ergo 
Assensit tandem dictis atque urbe resedit. 
Tunc solio ad portas innixus stabat eburno, 
Quando per has totę sese effudere phalanges: 
Dauidis exercitus
Ibant turmatim clypeos et tela ferentes,
Passibus ęquatis seruatoque ordine cuncti 
Ac promptis animis. Dauid mandata tribunis 
Certa dabat, forti committant pręlia dextra 
Auxilioque dei freti certamina faxint, 
Dauid de Absalone solicitus
Absalona tamen ne lędant. Omnibus istud
Auribus ingestum cupiebat, parcere uitę 
Illius ut uellent, tanto ferebatur amore 
In natum quanuis ipsi postrema minantem. 
Explicuere tribus in saltibus Ephraimę 
Sese utręque acies. Instant torquentque sagittas, 
Pugna
Clamant, concurrunt, gladios in uulnera stringunt,
Comminus inter se pugnant et pręlia miscent. 
Mars dubius primum, sed mox Dauidica turma 
Acrius insistens retro sibi cędere cogit 
Aduersas acies Absalonisque cohortem. 
Sparguntur toto fugientum corpora campo. 
Comparatio
Concusso ueluti siquando soluitur alueo
Agmen apum, sese portis effundere certant 
Diuerseque uolant, longe lateque feruntur 
Vrgentesque fugam stridoribus ęra complent, 
Sic Absalonis quum uertere terga phalanges 
Coepissent, per saxa ruunt perque aspera dumis 
Ęquora pręcipites. Letho dat corpora uictrix 
Multa uirum legio. Multi, quos tetra fugatos 
Excępit silua, rabidi periere leonis, 
Vel graue frendentis laniati dentibus apri. 
Ex illis igitur, qui regem mente rebelli 
Aduersum stabant, bis illo milia dena 
Absalon
Oppetiere die. Fugiebat et Absalon ipse,
Velocis muli fodiens calcaribus armos. 
Quadrupes elapsus subter querceta repente 
Pendentem ramis dominum implicitumque capillis 
Vltra pręteriens nodatum uertice liquit. 
Suspensum quidam uidit currensque Ioabum 
Effecit certum. Contracta fronte Ioabus 
"Miles iners," inquit "cur illum cęde merentem 
Afficere es veritus? Cuius fera pectora ferro 
Si transfixisses, siclis donatus abires 
Bis quinque argenti. Lumbos argentea zona 
Cingeret inde tuos."—"Haud tanti dona, Ioabe," 
Respondit "sunt hęc, ut nostra regia proles 
Occumbat dextra. Nunquid non talia nobis 
Rex mandata dabat, quum nos spectaret ab urbe 
Propensis animis ad pręlia Martis euntes: 
'Absalona meum nullis ego lędier armis 
Pręcipio, parili si non succumbere fato 
Me quoque percupitis'?"—"Mitte" inquit "uana" Ioabus 
"Argumenta modo! Dic: quo manet ipse locorum 
Sic pendens?" Tunc ille manum porrexit et ipsum 
Ostendit digito. Rapiens tria pila Ioabus 
Absalon occiditur
Accessit propius, quę uibrans torsit in illum,
Perforat et trina pendentis cuspide pectus. 
Atque ubi iam moriens agitaret in ęre crura 
Motibus alternis, eductis ensibus illum 
Armigeri pariter feriunt cęduntque Ioabi, 
Donec distento dilapsa est corpore uita. 
Hanc illata patri passa est iniuria poenam! 
Denique sublato tunc Absalone Ioabus, 
Nolens reliquias fugientis perdere turbę, 
Insonuit cornu raucoque reducta canore 
Agmina cęssarunt armis urgere fugatos. 
Absalon exanimis depostus ab arbore, terrę 
Redditur et lapidum deformi tectus aceruo 
Marmoreo caruit post talia fata sepulchro, 
Qui cupidus regni genitori bella mouere 
nota
Ausus erat demens. I nunc et regna, superbe,
Non iuste quęsita para, grauis esto parenti, 
Tale impune scelus si pertulit Absalon ipse! 
Absalonis colossus
Quanuis ille sibi non longe a moenibus urbis
Nomen marmoreo, laudem famamque colosso 
Quęsierit posito. Quis non simulachra uidendo 
Rettulit ad mentem uel tanti criminis ausum, 
Vel plectente deo tam dignam crimine poenam? 
Quum iam reliquias uictę certamine gentis 
Ad patrium rediisse solum constaret, Achimas 
Sadochides petiit, domitos ut nunciet hostes, 
Passibus ad regem gradiens Dauida citatis. 
"Nolo," Ioabus ait "nolo, charissime Achima, 
Nuncius ut fias casus sortisque dolendę, 
Dauidis quoniam crudeli uulnere natus 
Absalon interiit. Regi tamen omnia narret 
Chusus Arachites." Dixit dictumque recepit 
Chusus et exurgens cursu transmittere campos 
Incepit Dauida petens. Permissus Achimas 
Currere post illum, compendia nota uiarum 
Corripit et plenis pręcurrit passibus ultra 
Ac prior adueniens ad limina prima sedenti 
Iesseidę regi superatos nunciat hostes. 
At rex solicitus de nati nosse periclo. 
Narranti occurrens "Hem, quid meus Absalon," inquit 
Achimas
"Anne satis sanus?" Cauit mala dicere Achimas
Atque ait: "Armorum nondum reticente tumultu 
Nosse nihil potui. Veni, uictoria tantum 
Vt tibi nota foret." Dum talia fatur Achimas, 
Chusus
Applicuit Chusus. Sed pectore fessus anhello,
Vix uerba euoluens referebat et ipse phalanges 
Aduersas mundi rectore fauente fugatas. 
Sitne puer sanus, Dauid rogat. Ille parumper 
Cunctatus dixit: "Patiatur talia quisquis 
Hostiles animos in te, rex inclyte, gestat! 
Dauid dolet Absalonis necem
Absalon interiit." Dauidis corda dolorem
Concępere grauem, fortunę oblita secundę. 
Hinc abiens summę supra coenacula portę 
Absalona suum moesto clamore uocabat 
Et frustra ingeminans iterumque iterumque uocabat. 
Morte sua cupiens defuncto reddere uitam 
Si posset nato, quanuis offensus ab illo. 
Huius tristitię diffusus rumor ad ipsum 
Induperatorem clarum uirtute Ioabum 
Peruenit primum, mox agmina tota repleuit 
Lętaque turbabat uictricis corda cateruę. 
Demissis uenere animis atque ore silenti 
Illorum in morem, qui duro Marte fugati 
Amisso ad patrios redeunt ductore penates. 
Iamque indignati nolebant moenibus urbis 
Introferre pedem sparsusque per agmina murmur 
Ibat damnantum regem dubitansque Ioabus, 
Ab Dauide uelitne iam secedere miles 
Iratusque alium sibi tandem quęrere regem, 
Ingreditur portas et adhuc Dauida gementem 
Talibus affatur dictis atque increpat ultro: 
Ioabus ad Dauidem
"Quo tibi mens abiit tantum indulgere dolori,
O rex, ut nolis lętos admittere lęto 
Victores uultu? Turbat nanque ista maniplos, 
Quam pręfers, facies. Tibi fidos uertis in iram. 
Hęccine dona uiris reddis, qui sanguine uitam 
Seruauere suo tibi, rex, regnumque dedere 
Iam pene amissum? Quod si modo uictor abisset, 
Cuius fata doles, sceptro potiretur et omnem 
Delesset populum tua, Dauid, signa secutum. 
Exi igitur gentique tuę magis ore fauenti 
Atque hilari occurras. Quod si cunctatus id ipsum 
Distuleris, sperni se credent protinus omnes 
Indigneque ferent et te (mihi crede) relicto 
Constituent alium, cuius mox iussa sequantur." 
Talibus auditis, iam facto fine querelę, 
Descendit Dauid portęque ad limina sedit 
Purpureę uestis iocundo tectus amictu. 
Conspicuus cunctis, diademate tempora cinctus, 
Aurea sceptra tenens, inuito gaudia uultu 
Ostentans cęlansque suo sub corde dolorem. 
Conuenere uiri uictricia signa ferentes 
Belligerique duces et coram rege coacti 
Vna omnes illum lęto clamore salutant. 
Israhelitanę timuit pars altera plebis, 
Altera spe uenię sese sustentat et inquit: 
"Quid sumus expauidi, quod fauimus Absaloni? 
Absalon in bello periit, peccauimus isti, 
Quem tetigit pietas nati sibi regna parati 
Eripere et uitam, cur non miserebitur idem 
Nostri etiam? Tantum submissa uoce precemur 
Errori ueniam. Placatus cuncta remittet 
Ille suo populo, pro quo tot pręlia gessit 
Quemque Palestinis toties tutatus ab armis 
Cum uultus sudore sui est capitisque periclo." 
Talia dum iactant suspensi speque metuque 
Et nec adhuc parci sibi poscunt, nuncius illis 
Dauid omnibus pepercit, qui Absalonem secuti fuerant
Aduenit regis Sadochus et Abiatharus. 
Hi dixere simul: "Vobis timor omnis abesto! 
Omnibus offensam Dauid dimittit et addit: 
'Omnes ecce sumus coniuncto sanguine fratres 
Fraternoque libens omnes amplector amore. 
Amasas
Non Amasas metuat ductoris munere functus
Me contra, nostrę uolo sit dux ille cohortis 
Et collega meo noto uirtute Ioabo. 
Ergo securi ueniant regemque reducant. 
Prima tribus Iuda accedat reliquęque sequantur, 
Victores uictique simul. Rex omnibus unus 
Quum sit, cuncti unum comitantes moenibus urbis 
Illatum Solymę iusto uenerentur honore.'" 
His dictis pulsi uerterunt terga timores 
Pręuenitque preces cunctorum gratia regis 
Et concessa prius uenia est, quam uocibus ullis 
Implorata foret. Tanto spirante fauore 
Securi uenere omnes nomenque tulere 
Dauidis super astra pii clamore secundo, 
Quem nullis solitum superari scilicet armis 
Ingenerata suo cordi clementia uicit. 

⟨Liber XII⟩

ARGVMENTVM

Regum lib. II, cap. XIX. Dauidi Hierosolymam reuertenti prima occurrit tribus Iuda. Semeus pro maledictis impetrat ueniam. Occurrit et Siba cum filiis. Venit Miphiboseth habitu lugubri. De Siba seruo questus est coram rege. Rex iussit, ut diuidant inter se bona. Berzelaus Galadites, inuitatus ut Hierosolymis habitaret cum rege, excusauit ętatem et regi filium Chamaam reliquit. Reliquę tribus altercantur cum Iuda, quod sine se occurrerit regi.
XX. Seba mouit seditionem. Rex ingreditur urbem, Concubinas ab Absalone pollutas a se separat. Ducibus iniungit, ut persequantur Sebam. Ioab Amasam collegam per amicicię simulationem interimit et cum Abisa fratre profectus obsedit Abellam, quo Seba confugerat. Seba mulieris persuasu a ciuibus interempto reccessit et reuersus est Hierosolymam.
XXI. Fames triennis fuit, eo quod Saul non seruauerat iusiurandum a Iosuo Gabaonitis datum. Dauid tradidit eis septem uiros de domo Saulis, quos illi suspenderunt. Respha mater ibi sedit custodiens eorum corpora. Dauid transtulit ossa Saulis et Ionathę a Iabitis ad terram Beniamin et cessauit fames. Pugna inita cum Palestinis Iesbenodob percussurus regem excipitur telo Abisę et cadit. Dauid ultra non est permissus exire ad pręlium. Secunda pugna Saboch interimit Zaphum. Tertia Adeodatus Goliam. Quarta Ionathas, Samę filius, hominem XXIIII digitos habentem.

Lib. XIIIam noctis tenebris Phoebo surgente fugatis, 
Mane
Quum tamen in tenera staret ros lucidus herba
Et nec adhuc radiis haustus solaribus humor 
Deficeret, Dauid Castris post terga relictis 
Ibat ouans Solymas, cunctis comitantibus ipsum. 
Tribus Iuda
Primaque Iuda tribus properauit prępete cursu
Ad Iordanis aquas et sacra repente fluenta 
Irrumpens, regem transuexit protinus ultra. 
Dum rex aduersę iam staret in aggere ripę, 
Semeus
Aduenit Semeus, comitatus gentibus urbis
Baurinę, quos mille uiros adiunxerat illi 
Beniamina tribus. Tum culpę conscius idem. 
Prostratus coram submissa uoce profatur: 
Semeus poscit ueniam
"Peccaui, fateor tibi, rex, infanda locutus
Te contra, ueniam supplex peto. Parcere tanto 
Laus tibi maior erit, mea quanto maior habetur 
Improbitas. Igitur superet clementia crimen 
In te commissum. Nequaquam iniuria, Dauid, 
Vlla, reor, tanti est, ut non pietatis ob illam 
Recordere tuę. Quando dimittere lęsus, 
Non punire soles, quoties sua crimina fassus, 
Te quibus offendit, doluit reus et sibi supplex 
Ignosci petiit, nunquam non compos abiuit 
Ipse sui uoti. Spes me quoque talis adegit 
Sub tua iura meam penitus committere uitam, 
Non minus esse ratus crimen diffidere de te 
Tam miti domino, quam uerbo lędere regem 
Tam magnum indigno." Sic fatus lenia regis 
Sperabat responsa dari, dum lęta uideret 
Abisas
Ora oblata sibi, quando turbatus Abisas
Exclamans dixit: "Nunquid modo mitibus usus 
Verbis hic Semeus meritas euadere poenas 
Iussus erit? Cuius tanta est audacia mentis, 
Vt non sit ueritus probris discindere coram 
Israhelitarum sacratum chrismate regem?" 
Dauidis clementia
Ergo Dauid ait: "Quo nos euenit ouantes
In patriam remeare die, damnabitur illo 
Hebrei generis quisquam mortemue subibit?" 
Et mox ad Semeum conuertens lumina: "Pone, 
Gerra nate, metum" dixit. "Mala cuncta remitto, 
Quę commissa doles. Post hęc peccare caueto: 
nota
Supplicium grauius delicta iterata merentur."
Siba etiam regi iocundos obtulit ultro 
Dauidi uultus, Tyrio quem palla colore 
Ornabat, cui turba latus munibat utrumque, 
Viginti famuli, nati ter quinque, uideri 
Dum uellet magnus. Seruorum scilicet iste 
Superbia seruilis
Naturę mos est, quoties emergere uili
Conditione datur, pompato incedere fastu, 
Diuitias iactare suas, gaudere popelli 
Plausibus et uulgi mirantis uana susurro. 
Assentari omnes et claram spargere uocem 
Coeperunt: "Viuat per plurima sęcula felix 
Rex Dauid, domitor regum uictorque uirorum!" 
Miphibosetus
Affuit et pedibus malesanus Miphibosetus,
Saulica progenies, inculto squalidus ore. 
Crinibus impexis, demissa in pectore barba, 
Vestibus illotis. Cui Dauid: "Miphibosete, 
Cur mea non fueris fugientis terga secutus? 
Miphibosetus ad Dauidem
Ille imo de corde miser suspiria ducens
"Fraudibus illusus serui, rex optime, Sibę, 
Extra ferre pedem Solymasque exire nequiui," 
Inquit "quum uellem. Quid enim mihi gratius unquam 
Quam tua terga sequi, seu pręlia sęua facessas 
Seu meditere fugam? Te uiuo uiuere uellem, 
Te moriente mori. Sed enim quia corpore claudo 
Carpere iter plantis tecumque exire pedester 
Nequaquam poteram, Sibę isti mando, pararet 
Afferretque mihi, qui me peruectet, asellum. 
Ast hic iumento fugit malefidus abacto 
Et falsi factus delator criminis, idem 
Exuit ecce bonis me tali fraude paternis. 
Hoc si fas iustumque putas, sit Siba peculi 
Totius dominus, tantum mea mensque fidesque 
Ne fiat suspecta tibi. Te semper amaui, 
Te colui semper. Tibi me, dum uita superstes 
Sustinet hos artus, nunquam seruire pigebit. 
Deleri meruit Saulis genus omne nefandis 
Illius in te odiis, at te miseratio menti, 
Rex, innata tuę sic flexit, non modo ut esses 
Offensę oblitus, sed me de Saule nepotem 
Adiutum uelles: fundos mihi cędis auitos 
Concędisque tuę conuiuia dulcia mensę 
Perpetuoque foues, o rex, mea uiscera uictu, 
Victu regalis luxus et frugis opimę. 
His meritis fateor dignas persoluere grates 
Non opis esse meę. Fidei sanctissima iura 
Inuiolata tamen seruabit Miphibosetus, 
Rex uenerande, tuus, donec uitalibus auris 
Vsus erit pedibusque solum calcauerit istud." 
Dauid respondit
Respondit Dauid: "Deceptum me quoque uerbis
Confiteor Sibę. Nimium quod credulus illis 
Extiterim, doleo; piget et decreta mouere 
Iam firmata semel. Parti medeamur utrique: 
Diuidite inter uos quicquid concessimus uni!" 
Illic Rogela Galadites urbe profectus 
Berzelaus erat, qui munera contulit ipsi 
Regi, quum fugeret natum Castrisque sederet, 
Diuies enim pecudum fuerat frugumque redundans. 
Dauid ad Berzelaum
Ad quem rex inquit: "Charissime Berzelę,
Quum modo tu mecum non sis transire grauatus 
Iordanem, mecum Solymas accedere sanctas 
Vt dignere, rogo, laribus requiescere nostris 
Teque tuosque uelim. Tu nostra semper in aula 
Respondet
Post me primus eris."—"Grates ago, maxime regum,"
Berzelaus ait "quod tanti me facis unum, 
Sed me tale quidem prohibet mea grandior ętas 
Accipere oblatum, quanuis optabile, munus. 
Octuagena meę uitę iam uoluitur ęstas 
Iamque oculos uisus linquit gustusque palatum. 
Surdescunt aures, ęgros tremor occupat artus 
Sanguineque exhausto totum frigescere corpus 
Incipit et mortem digito monstrare propinquam. 
Ergo meos sine me, quęso, remeare penates, 
Vt potius patrio ponam mea membra sepulchro 
Quam tibi mox oneri fiam turbęque tuorum. 
Nanque aliud quid sim nisi stans uiuumque cadauer? 
Chamaas
Hic tamen, hic nostrum Chamaam, rex inclyte, natum
(A te ne totus uidear decedere) linquo. 
Ipse abeat tecum, qui primę flore iuuentę 
Perfruitur, cuius iam uis satis apta labori 
Satque audax animus. Totos tibi seruiat annos 
Sitque tuus semper, quando memet quoque, Dauid, 
Esse tuum fateor." Correpta protinus ille 
Dauid ad illum
Ipsius dextra "Chamaam mihi" dixit "amice
Accipio gaudens, ut, dum tua munera nobis 
Ante oblata nouo nunc accumulantur aceruo 
Plura referre parem. Chamaam uolo iungere natis 
Ex hoc ecce meis. Fidei monumenta paternę 
Afferet, ante oculos quoties uersabitur istos. 
(Et simul elata tetigit sua lumina dextra 
Atque ait:) Huic talem me, Berzelę, futurum 
Spondeo, tu qualem fore uotis omnibus optas. 
Siquid et ipse petes, nullam patiere repulsam. 
Promissi ingentis tibi sit mea dextera testis." 
His dictis illum, postquam dedit oscula, linquens 
Cum famulis patrię repetentem moenia terrę, 
Ad Solymas tendit Galileaque transmeat arua 
Agminibus septus totaque cohorte suorum. 
Israhelitarum ueniens gens obuiat illi 
Atque tribum Iudam, quoniam traducere regem 
Prima sit ausa, palam uerbis obiurgat amaris. 
Tribus Iuda
Ast illi contra "Generis" dixere "tribusque
Rex Dauid nostrę est, censemur nomine Iudę 
Nos atque ipse simul. Fungi ergo munere tali 
Cui mage conueniens fuerat? Traduximus illum 
Non prece, non precio flexi iussuue coacti, 
Sed solo obsequio studiisque ad honesta paratis. 
Non est, quod nobis irasci mente proterua 
Debeat hinc quisquam uel quicquam triste minari." 
Isręl
Israhelita cohors, nec adhuc sedata, superba
Voce magis clamat: "Gradibus quum excesserit omnes 
Nostra tribus denis, nos ante assistere regi 
Fas erat, et nostras uos ecce assumere partes 
Ausi estis; nostrum cur surripuistis honorem?" 
Talia iactabant alterna iurgia lite 
Rege quidem coram, frustra conante malignos 
Rixantum strepitus miti cohibere loquella. 
Altius exurgens mentes accenderat ira, 
Seba secessionis a rege autor
Quando Seba satis Gemineo sanguine notus,
Notior ingenio patranda ad crimina prono, 
Intonuit cornu cunctisque tacentibus inquit: 
"Linquamus Dauida suis! Abscedite, turmę 
Israhelitanę, maneant, quos prętulit ipse 
Iesseides nobis, nos nostra ad tecta petamus!" 
Secessere tribus omnes et rege relicto 
Sebę terga sequi coeperunt agmine longo. 
Sed tantum gens sola quidem fidissima Iuda 
Permansit cum rege suo regemque secuta est 
Atque ipsum Solymę regalibus ędibus urbis 
Intulit et solio considere fecit eburno. 
Separat Dauid a se mulieres ab Absalone stupratas
Continuo Dauid mulieribus imperat illis, 
Quas Absalonis foetarant stupra nefanda, 
De laribus transire suis longeque remoto 
Hospitio positis iussit quoque limina claudi, 
Carceris in morem. Nulli inde exire dabatur, 
Nulli aditus patuit. Ferro clatrata fenestra 
Prospectum tribuit uitęque alimenta recępit. 
Hic intus mansere diu sine coniugis usu 
Blanditiisque thori, donec sua tempora Dauid 
Viuendo impleret gelidosque relinqueret artus. 
Post hęc solicitus, Sebę discordia regni 
Ne turbet fines, Amasam uocat et simul illum 
Rex Amasam iubet cum Ioabo persequi Sebam
Talibus affatur: "Ductor charissime nobis,
Nonne uides, Amasa, quanto mihi Seba superbus 
Extiterit probro? Mea nam consortia liquit 
Submouitque tribus. Vereor, ne nostra molestet 
Absalone magis bellorum turbine regna. 
Quare age, perge, tribum solers tibi collige Iudam. 
Tertia punicea quum luce aurora rubere 
Coeperit, hic adsint omnes, qui nomine Iudę 
Censentur, muniti armis ac tela gerentes." 
Tertia punicea de cęlo lampade terras 
Aurora in roseis lustrabat lutea bigis, 
Quando Iuda cohors Amasa duce uenit ad ipsum 
Dauidis limen, Liciis instructa sagittis, 
Arcubus Ithireis, fundis Balearibus, hastis 
Cuspidis Etholę, gladiis, quos Norica tellus 
Quosque Calibs gelida fulgentes mittit ab Arcto. 
Hos ita munitos iussit rex agmina Abisę 
Iam dudum dimissa sequi cuneosque Ioabi, 
Viribus ut iunctis Sebę molimina frangant 
Marte magis facili. Portis glomerantur apertis 
Armatęque ruunt Amasa moderante phalanges 
Lataque festinis permensę passibus arua, 
Gabaon
Perueniunt Gabaon, mediis ubi saxea campis
Exurgit moles et sydera uertice pulsat. 
Illic occurrens Amasę collega Ioabus 
Succinctus gladio "Salue, charissime" dixit 
Amasam dolo perimit Ioab
Apposuitque manum mento, quasi grata daturus
Oscula, sed ferro, cui se manus altera iunxit, 
Perforat aduersi uentrem. Tunc corpore aperto 
Intestina fluunt, trepidat percussus et albo 
Ore petit terram perfusaque sanguine membra 
Voluit humi et subita depressus morte quieuit. 
Inuidia
Proh scelus! Inuidiam quis digne carpserit? Illa
Imbuti insidias, fraudes, incendia, cędes 
Immeritos contra meditantur. Quippe Ioabus 
Collati socium sibi consortemque nequiuit 
Ferre magisterii, miserum nil tale timentem 
Innocuumque Amasam ficto decępit amore 
Et nimis indigna properauit perdere morte. 
Non alia Abnerum donauerat ante salute, 
Blanditiis fallens, donec transuerberet ipsum 
nota
Incautum ferro. Semper metuenda dolosi
Ergo hominis fraus est, fuerit mens perfida cuius 
Nota semel: laqueos palpando callidus aptat, 
Melle uenena linit, ientacula mittit in hamo, 
Oscula dans perimit. Media recubare cadauer 
Conspexere uia. Quidam magis ore procaci 
Insultans misero "Vade," inquit "quęre Ioabi 
Esse loco et primos, Amasa, tibi poscito honores!" 
Indeque sublatos extincti transtulit artus 
Veste tegens, ne plebs gressum compesceret ipso 
Illic conspecto, qua transitus esset eunti 
Ad bellum turmę. Submotaque agmina mora 
Hac inter inceptum peragunt post signa Ioabi 
Postque sui pariter uestigia fratris Abisę. 
Qui Sebam Sebęque manum gentemque superbam 
Marte sequi iussi infestoque inquirere bello, 
Bethmaca regione suas posuere cohortes, 
Ioabus obsidet Sebam in Abella
Turritas circum structuras urbis Abellę.
Illic inclusum toto conamine Sebam 
Oppugnant. Duris tandem coepere dolabris 
Subruere urbanę sublimia moenia molis, 
Vimineis tecti pluteis et crate saligna. 
BOMBARDA
Nondum terribiles duro formata metallo
Ędebant sclopos uentris tormenta cauati, 
In quo sulphureus conclusus dum furit ignis 
Dumque agitat flammas, ora obturata repente 
Laxat et emissas iaculatus turbine pilas 
Fulmineo, quarum ui multa concitus ictus 
Ferratos frangit postes, procumbere turres 
Cogit et ęquoreo naues subsidere fundo, 
Concidere armatas acies. Crudele profecto 
Inuentum dignumque suus quo concidat autor, 
Vt quondam cecidisse ferum Salmonea dicunt, 
Dum cęli tonitrus demens imitatur et ignem 
Ętherium. Minus ille nocens, magis iste cruentus, 
Inuento similis, meruit sic plectier ergo, 
Vt seu maiorem seu poenam ferret eandem. 
Sed dum non segni studio laceratur Abella, 
Principibus matrona uiris ęquanda, feroci 
Nixa animo dubiisque simul bene prouida rebus, 
Inscendit muros, patrię poscente periclo, 
Et clamore ducem propius uocat inde Ioabum. 
Mox ita de summis affatur turribus illum: 
Muliear Abellaana ad Ioabum
"O pręstans multa uirtutis laude Ioabe,
Cur fidam regi subuertere funditus urbem 
Aggrederis? Tentanda, prius quam bella moueres, 
Conditio tibi pacis erat, sic lege iubente. 
Cur nondum experta pergis nos perdere pace? 
Quid petis his armis? Nunquid peccauimus omnes, 
Omnes ut duro statuas delere duello? 
Quando seu dicto seu facto lęsimus ullo 
Vel te uel regem, mala talia culpa mereri 
Ioabus respondet
Nostra ut credatur?" Respondit ad ista Ioabus:
"Nullius uestrum, mulier, me crimen adegit, 
Vt uobis hęc bella feram uel moenia uexem 
Vestra modo. Si non istam fugisset in urbem 
Seba satus Bochro, cuius mens perfida regem 
Offendit grauiter, nequaquam milite muros 
Oppugnare suos uidisset Abella Ioabum. 
Sebam posco mihi: quem si conceditis unum, 
Hęc procul a laribus discedent agmina uestris." 
Foemina responsum iocundo tale Ioabi 
Excipiens uultu "Sebę caput ecce, Ioabe, 
Ne dubita, dabitur" dixit retroque reuersa, 
Consuluit populo uerbis sapientibus ipsi. 
Seba occiditur
Illius monitis commoti, protinus armis
Circumstant perimuntque uirum truncantque cadauer 
Abscissumque caput de muro in castra Ioabi 
Proiiciunt et "Tolle," aiunt "quod iure petisti, 
Magne uirum ductor! Sic sic, quicumque molesti 
Dauidi fuerint, pereant et crimina tali 
Cęde luant." Vidit Sebę tunc ora Ioabus 
Sanguine foeda suo reliquisque carentia membris. 
Hoc quoque iudicio factum reor esse Tonantis, 
Diuiso ut iaceat tumulans corpore, cuius 
Seditione pium plebis pars altera regem 
Deserere ausa fuit seruoque fauere superbo. 
Iamque sui compos uoti lętusque Ioabus 
Dat signum clangore tubę properatque recessum. 
Impedimenta legunt iussi, uexilla reuellunt, 
Conuertunt currus, fustes uallosque refigunt, 
Obsidione leuant urbem retroque uolutis 
Passibus abscedunt. Tandem peana canendo 
Ingressi Solymas, regem clamore salutant. 
Pręfectura datur totius militiai 
Post confecta quidem iam talia bella Ioabo. 
Ast ipsis tantum Celetheis et Pheletheis 
Banaias
Banaias pręfectus erat, non tardus ad arma,
Ioiada genitore satus. Sed cura tributi 
Aduranus
Fertur Adurano commissa fuisse legendi.
Iosaphat
Natus Ahiudo Iosaphatus gesta notare
Annua iussus erat. Scribarum maximus unus 
Siba Sadoch
Nomine Siba fuit. Curabant sacra Sadochus
Abiathar
Atque Abiatharus, sed primus honore sacerdos
Hiram
Hiramus fuerat, qui dicitur Iraithes.
Hi tunc atque alii magni moderamina regni 
Rite gubernabant, homines sine fraude fideles, 
Dauid in utraque fortuna probatus
Cum Dauide suo, fortuna utraque probato.
Instabilis quoniam diuersa uolumina sortis 
Non semel expertus, tulit atri turbinis ictus 
Forti animo, et lętis rerum successibus usus, 
Elata nunquam processit fronte superbus. 
Perdomito Seba tristis felicia fata 
Expulit euentus. Pluuias dare denegat ęther, 
Terra satas fruges. Pallentes carpere uultus 
Fames
Coepit dira fames. Reuoluto cardine cęli
Vnus et uni alter similis successerat annus. 
Tertia deterior peiorque prioribus ęstas 
Venit, et ingentes plebis Dauida querelę 
Induxere piis oracula poscere uotis 
Immensumque rogare deum, quę causa negati 
Victus, cur steriles tota trieteride glebę, 
Irrita spes hominum toties cassique labores. 
Tunc demum uox lapsa polo peruenit ad imum 
Deus ad Dauidem
Vsque solum, dicente deo: "Si libera tali
Peste tui cupias foecunda noualia regni, 
In Gabaonitas scelus acre ulciscere Saulis. 
Quam uitam seruare illis iuratus Iesus 
Pollicitus fuerat, Saul abstulit." Ergo uocatis 
Rex Gabaonitis: "Ceciderunt crimina Saulis 
In caput ecce meum! Quia non punita reliqui, 
Esuriem patimur, uacuos et frugibus annos. 
In uos ille fuit crudelis: poscite poenas 
Aduersus genus omne suum stirpemque cruentam, 
Quandoquidem diuum sedet hęc sententia regi, 
Vt Saulis facinus purgetur cęde suorum. 
Oro, meo tantum uos parcite Miphiboseto, 
Quem genuit Ionathas, mihi fidus semper amicus." 
Gabaonitę ad regem
Tunc illi memores, quę quondam funera passi,
Quas hominum clades, contra ipsos Saule furente, 
"Rex uenerande uiris, rex" aiunt "omnipotenti 
Chare deo, nobis ęquum iustumque uidetur 
Pro morte illata poenas exposcere mortis. 
Ergo satis poteris nostrę fecisse ruinę, 
Saulini generis si nobis corpora septem 
Cęsseris. Illa quidem crucibus suspensa dolatis 
Quum fuerint, sęuire dei mox desinet ira." 
Hos ubi cognouit Dauid sic esse locutos 
Numinis instinctu, se dixit cuncta daturum, 
Quę peterent, iussitque duos de Saule creatos, 
Septem de Saulis genere dati Gabaonitis ad necem
Quos illi genuit coniux mitissima Respha,
Adduci coram. Quibus addit corpora quinque 
Natorum, peperit Saulis quos nata Merobe, 
Hadrihelis coniux, et quos germana Merobes 
Nutrierat tuleratque sibi formosa Michola. 
Hos septem morti addictos ductosque repente 
Ad Gabaon gens illa tulit montisque supremo 
Vertice suspensos auibus liquere ferisque. 
Tempus erat, quo iam maturę germina messis 
Falce secanda solent uiridem mutare colorem 
Tostaque curuatis tandem flauescere aristis. 
Respha Saulis uxor
Affuit hic genitrix natorum Respha duorum.
Traxerat hanc pietas. Hęc talia fata suorum 
Tristibus heu lachrymis oculos perfusa dolebat 
Pendentes spectans natos spectansque nepotes. 
Ancillis comitata suis noctesque diesque 
Perstitit infelix pendentum sub cruce custos, 
Ne forte exanimes rostris mordacibus artus 
Dilanient corui. Donec deposta referri 
Corpora uidisset, nunquam discessit ab illo 
Moesta loco potuitue suos finire dolores. 
Substrato recubans de uili stamine panno 
Aspera saxa super, uentos tolerabat et imbres, 
Ędibus usa prius regalibus usaque supra 
Molles aurati plumas requiescere lecti. 
nota
Sic mutat fortuna uices: quę rege marito
Gaudebat quondam, nunc cęlo tristis aperto 
Exigit insomnes in terrę puluere noctes. 
Resphę gesta pii turbarunt uiscera regis, 
Quum fora peruolitans atque urbis compita rumor 
Illius patulas tandem uenisset ad aures. 
Tam miseranda igitur commotus sorte, Iabinam, 
Quę regione sita est Gallada, pergere certos 
Iussit et his mandat, non digno condita quondam 
Illic ossa loco Ionathę Ionathęque parentis 
Vt tollant. Etenim Gelboo monte peremptos 
Turma Palestinę Bethsanam transtulit urbem 
Suspenditque foro medio, furtimque Iabitę 
Sublatos tulerant secum tumuloque locarant. 
Hos terra euulsos, illos de stipite raptos 
Regia missa manus portauit Beniaminę 
Ad loca nota tribus, ubi Cisi tecta recumbunt 
Ossa patris, posuitque suis propiore sepulchro 
Marmoribus, patrię careant ne sedis honore, 
Sic mandante pio mitique per omnia rege. 
Talibus ętherio placato numine sacris 
Terra suas fruges fudit magis ubere lęto 
Lataque collectę ruperunt horrea messes 
Vndantesque lacus grauidis dedit uua racemis. 
Agricolę uotis descendens nubibus imber 
Respondere quidem coepit certisque diebus 
Irrorare satas cęlesti flumine terras. 
Nullus, ut ante, famis mansit pauor: omnia pleno 
Pabula uitai tribuit noua copia cornu. 
nota
Tantum iussa dei prodest implere piisque
Officiis miseros solari opibusque iuuare. 
Inde Palestinę rursum fera bella cateruę 
Iudeis inferre parant. Se credere pugnę 
Dauid pugnat cum Palestinis
Iesseides ausus, magno discrimine uitę
Horrendum certamen init. Dum pręlia miscet, 
Illum terribili petit hasta Iesbidenobus, 
Stirpe Gygantea monstroso corpore uastus. 
Hastę eius ferrum centum grauitate quadrantes 
Ęquabat pariterque grauem succinxerat ensem. 
Victus erat Dauid, si non in tempore Abisas 
Subsidium ferret, qui uulnere Iesbidenobum 
Lethali feriens ipsum Dauida periclo 
Eripuit fatoque citus subtraxit acerbo. 
Iesseida saluo uictoque exercitus hoste 
Se non passuros iurant, ut prodeat ultra 
Ad bellum Dauid subeatue pericula secum, 
Israhelitanę pereat ne gloria gentis 
Ipso uno amisso. Reuoluto tempore paruo 
Iterum pugna
Ecce iterum Gobio concurrunt agmina campo.
Inde Palestinę gentes, hinc turba cohortis 
Israhelitanę. Zaphum ferit ense Sabochus, 
Vsathia regione satus, uiditque cadentem 
Ipsa Palestinę gentis manus atque repente 
Fugit uersa retro. Nam Zaphus magnus et ipse 
Esse Gyganteę ferebatur stirpis alumnus. 
Rursum Iudei superant
Tertia palma loco Iudeis contigit illo:
Hinc illinc magno surgebant pręlia motu, 
Hostes terga tamen rursum uertere pauentes, 
Quum conspexissent fortem cecidisse Goliam 
Ense Deodati, Bethlemis clarus in oris 
Quem genuit Salthus pręstantem robore multo 
Corporis atque animi. Non est hic ille Golias, 
Sed par ferme illi, quem Dauid uerbere fundę 
Quarta uictoria
Prostrauit pastor. Quarti uictoria belli
Hostibus ex istis Getheo morte perempto 
Constitit. Ante alios statura ingentior illi, 
Terribiles artus et brachia singula senos 
Tendebant digitos, eadem quoque summa supremis 
In pedibus fuerat reliquique simillima forma 
Corporis erecto priscorum more colosso. 
Hunc alacer Ionathas, Sameę notissima proles 
Dauidisque nepos, contento perculit arcu, 
Et penetrans costas intra pręcordia ferrum 
Delituit. Tunc ille ferox immania torquens 
Membra dedit tristes gemitus uictusque dolore 
Corruit et uitam lapsus dispersit in auras. 

⟨Liber XIII⟩

ARGVMENTVM

Regum lib. II, cap. XXII. Dauid ab omnibus inimicis liber cecinit laudes Domino et pro beneficiis gratias egit.
XXIII. Iam morti proximus psalmos cantauit, in quibus mysteria Christi prędixit. Contexit cathalogum robustissimorum in Isręl.
XXIIII. Ioab iussus numerat uiros bello idoneos per omnes tribus. Dauid hac in re se peccasse fatetur. In poenam peccati proposita trium malorum optione eligit pestilentiam. Vidit angelum percutientem. Statuit altare in area Areunę. Obtulit holocausta, et cessauit morbus.
Regum lib. III, cap. I. Dauid senex refrixit. Abisac Sunamitis dormiebat cum illo, ut ipsum calefaceret. Ipse uero inuiolatam reliquit.

Lib. XIIIIam post bella quies, iam sęua et tristia finem 
Pax
Accepere suum, iam nubila tetra serenę
Cęsserunt luci. Nihil est, quod regna lacessat, 
Quod populum turbet, quod regis corda fatiget. 
Exin lętitię tactus dulcedine Dauid 
Sustulit exutam curis ad sydera mentem 
Arreptaque lyra cordas pulsare canoras 
Diuinasque referre pio modulamine laudes 
Coepit et has sacro depromere pectore uoces: 
Dauid deo laudes cecinit
"O deus, ętherii uirtus et gloria regni,
Principium sine principio, sine fine perennis 
Maiestas! Tibi lętus ago, pater optime, grates, 
Qui me iampridem sceptri dignatus honore, 
Casibus aduersis defenderis et mihi contra 
Multorum insidias fueris tutamen et idem 
Omnibus in bellis fauor, in certamine uirtus. 
Tu mihi spes uenię, tu legis gratia lęsę 
Offensęque grauis mihi tu placabile numen, 
Tu lux in tenebris, nostrorum cura laborum 
Et tranquilla quies. Meritis maiora dedisti 
Pręmia tu nostris nobis, tu crimina poena 
Expurgare pius uoluisti nostra minore 
Quam qua dignus eram. Tua me miseratio nunquam 
Deseruit. Nunc, oro, meę miserere senectę! 
Perpetua da pace fruar sedesque quietas 
Huic animę concede, deus, da, dona salutis 
Expectata diu capiam. Quum tempora sęcli 
Incipient melius promisso currere fato, 
Tunc Dauida tuum cum gente et plebe fideli 
Transfer ad ętherias ęterni luminis arces, 
Vt iam, quando tuos dabitur mihi cernere uultus, 
Tecum perpetuo uiuam feliciter ęuo 
Angelicosque inter cuneos noua gaudia carpens 
Sedibus in superis maneam sine fine beatus." 
His aliisque modis dum cantat, spiritus illum 
Diuinus penetrans uenturi pandere iussit 
Temporis euentum donique arcana superni. 
Inde magis dulci permulcens ęra cantu 
Prophetat spiritu sancto plenus
"Ecce deus pręsens" inquit "mea pectora replet,
Eloquio mouet ora nouo cantusque ministrat 
Ętherios. Magnus mundi dominator et autor 
Lucidior Sole est, quum cęlo mane sereno 
Oritur et radios per terram spargere late 
Incipiens toto cęcas fugat orbe tenebras. 
Fertilior terra est, pluuio quę rore madentes 
Explicuit glebas, fructus mortalibus almos 
Suppeditans uarii generis gratique saporis. 
Non Dauidis erat tanti domus, omnibus unam 
Vt pręferre pares, o rerum conditor, illam 
Ęternęque uelis matrem firmare salutis. 
Exulta iam, Iuda tribus, tibi virginis almę 
Christus
Debetur partus! Gaude, Iesseia radix,
Germen quippe tuum peccati morte peremptos 
Restituet uitę, lapsum simul eriget orbem! 
Flete, quibus male firma fides errore labascit, 
Quorum diuino mens est incredula uerbo! 
Auulsi patria de sede peribitis omnes 
Spinarum in morem, quę falce secantur acuta 
Suppositoque igni flamma crepitante cremantur 
Et cinis immundus fiunt, immane furentis 
Huc illuc subito spargendus turbine uenti." 
Hęc ait. Inde uidens opus altę robore mentis 
Esse quidem nobis, nequando blanda uoluptas 
Illecebris adoperta suis nos temnere cogens 
Vitalis uirtutis iter perque inuia ductos 
Calcata ratione trahat sub iura prophanę 
Mortis et incautos ad tristia Tartara mittat, 
Contexit seriem clarorum Marte uirorum, 
Vt uelut hi magnis connixi uiribus hostem 
Corporis oppressum superantes, pręmia laudis 
Indepti fuerint, sic nos certamina contra 
Demonis atque dolos pugnemus, corda tegendo 
Et fidei nunquam difracta casside sanctę 
Et thorace spei semperque calentis amori. 
Huc Dauid referens heroum facta suorum 
Commemorat cantu sacroque ita digerit ore: 
Cathalogus fortium
"Insignes uirtute uiros cantemus et armis,
Quorum pręcipue ductu uictoria gentis 
Constitit Hebreę et palmę decora alta cupitę. 
Dauid
Me primum uoluit summi clementia regis
In numero residere trium uirtute priorum. 
Corporis et mentis uires mihi pręstitit ille, 
Illius hoc donum est, illi sit gloria laudis 
Ista meę semper, cuius sunt omnia munus. 
Eius ope adiuti pugnantum corpora contra 
Octingenta uirum congressu uicimus uno. 
Iesbanus
Iesbanus laudis dignus mercede secundę,
Ahamo genitore satus uictorque phalangis 
Ter centum primo fusorum Marte uirorum. 
Eleazar
Hunc Eleazarus sequitur, qui sanguine iunctus
Illi et laude fuit. Nam magno natus Ahabo, 
Iesbani patruo, confertos irruit hostes 
Hos illos feriens, sternebat corpora ferro 
Obuia quęque uirum, donec tot cędibus actis 
Lassatus rediit uictor peperitque salutem 
Iam uictę plebi, quosque ante coegerat horror 
Vertere terga fuga, redierunt atque peremptę 
Exuuias turmę tuti lętique tulere. 
Semmas
Post illum Semmas Ararites, filius Aggę,
Laudetur, quoniam sociis fugientibus ille 
Castra Palestinę nisuque animoque feroci 
Irrumpens gentis, uallos deiecit et hostem 
Compulit ense furens decędere protinus aruo, 
In quo tunc paruę lentis sata lęta uirebant, 
Iamque suos uictos hic solus uincere fecit. 
Soli tres isti facinus memorabile semper 
Ędere sunt ausi: Quum uertice rupis Odolę 
Ipse cohorsque simul sederemus, ualle propinqua 
Castra Palestinę gentis firmata manebant. 
Me uexare sitis coepit, 'Quis deferet' inquam 
'Bethlemo e puteo dulcis mihi pocula lymphę?' 
Clauserat hostis iter, nusquam uia tuta patebat. 
Audax ergo trium manus hęc mucrone corusco 
Dispescens medias acies transiuit et undam 
Attulit ex illo, quo dixi, fonte bibendam 
Porrexitque mihi. Memet reprendere coepi, 
Quod tam pręstantes in aperta pericula passus 
Ire uiros fuerim. 'Nunquid potabimus' inquam 
'Sanguineum laticem, uitę discrimine partum? 
Abstinui potu delataque pocula libo 
Cęlicolum regi. Coepit minus esse molesta 
Ipsa sitis, gaudente animo uirtute uirorum, 
Quorum nulla quidem reticebunt sęcula laudem. 
Pręterea reliqui fortes certamine belli 
Cantandi occurrunt, tribus his sed laude minores: 
Ioab
Saruiades nostri dux agminis ipse Ioabus
Bellator robustus erat, qui sępius istam 
Hostibus euictis gaudens remeauit ad urbem. 
Sed quia fraude suos astuque peremit amicos, 
Corrupit laudis uitii foetore decorem. 
Abisas
Illo igitur maior censendus frater Abisas,
Qui quondam forti uibrans hastile lacerto 
Hostilem fudit cuneum strauitque trecentos. 
Banaias
Et tu Ioiadę, Banaias, uiuida proles,
Tu Moabitarum geminos, acerrima quorum 
Vis erat, audaci potuisti uincere pugna. 
Tu cum terribili solus certasse leone 
In foueam saliens, in quam delapsus et ille 
Forte fuit, uictorque fera rediisse perempta 
Diceris. O uires animis pręstantibus ęquas! 
Tu post hęc hominem procero corpore, Nili 
Ad ripas genitum, nodosę robore clauę 
Aggressus, gladio, quem tunc sua dextra gerebat, 
Extorto feriens, uitam illi atque arma tulisti. 
Reliqui XXX
Restant pręterea post hos memoranda uirorum
Nomina ter denum, quorum promptissima bello 
Semper dextra fuit: frater sociusque Ioabi 
Asahel atque illi cognato iure propinquus 
Eleanan magnus, magnus quoque nomine Semma, 
Finibus ex Araris. Quibus annumeremus Elicham, 
Arodia de gente satum, de Phaltibus Ellen, 
Hiramum Thecuę clarum natalibus urbis 
Atque Abiezerum cognominis Anathotitem. 
Isatheum post hos notum uirtute Mobonam, 
Ahoia Salmona simul regione creatum, 
Quos quoque Machareus comitetur Nethophatites 
Et cum fratre suo pariter censendus Elepho 
Ribaides Ithais cumque illo Pharatonites 
Banais ingenti uirtute et corpore paruo. 
Heldaus a torrente Gaa, simul Arbachites 
Albiadon dictus, Beronites Asamonetus, 
Heliab Albonius cumque his referendus et ipse 
Orodius Semmas. Chaias simul Arothites 
Et simul Elipheleth, proles generosa parentis 
Asbai. Post hos Gelonites acer Helias, 
Essatus pariter, Carmeli montis alumnus, 
Farrais Arbites, Igais, confinia Sobę 
Quo genito gaudent, et Gadda natus in urbe 
Bonnius et Selech, cultor regionis Amonę, 
Naraisque, ducem gestans post arma Ioabum, 
Hiras et Gareb, terrę Chiatritidis ambo, 
Ętheusque meis lachrymis deflendus Vrias." 
Talia commemorans clarorum gesta uirorum 
Clarorumque minus rex Dauid nomina tantum 
Fortes in fide
Enumerans, signat Christi uexilla sequentum
Esse duas acies. Primi mage fortibus armis 
Pugnantes superant uafri Cacodemonis artes 
Perfecti
Affectusque malos, quos uitę blanda uoluptas
Suggerit humanę. Nam paupertatis amore 
Omne facultatum studium curamque relinquunt, 
Corporis et casti uoto consortia uitant 
Diuersi sexus, ipsa et connubia temnunt. 
Victa cupido illis terreni languet honoris 
Sub pedibusque iacet, sancti quia subdere malunt 
Seruitii sua colla iugo quam sceptra tenere 
Terrarumque simul toti dominarier orbi. 
Nonne igitur mundum tibi iam uicisse uidentur, 
Quando cupidinibus, quarum quoque sub iuga reges 
Ire solent, uictis ducunt ex hoste triumphos 
Ascenduntque hilares non ad Capitolia curru 
Cęsareo, quę longa potest uastare uetustas, 
Erruere hostilis furor et consummere flamma, 
Sed gradibus uerę uirtutis ad alta beatum 
Regna, quibus uis nulla quidem nocitura timetur, 
Nec finem positura dies, quę plena bonorum 
Semper erunt penitusque malis obnoxia nullis? 
Illis sancte actę perstant rata pręmia uitę, 
Cęlestis domini nutu firmata perenni, 
Quę superant linguę fatus quorumque decorem 
Vis nulla humanę potis est comprendere mentis. 
Illuc fida cohors omnis compellitur. At non 
Est eadem cunctis merces. Vt lumina cęli 
Diuerso fulgore nitent, sic pręmia iustos 
Non ęquata manent, quoniam maiora merentur 
Quos mage commendat uitę superata cupido 
Mollius utendę. Tamen est et turba beatum 
Minus perfecti
Et felix uulgus, quorum quia gesta tacentur
Non ideo exclusos cęlesti credimus aula, 
Sed legis plene seruatę dona mereri, 
Coniugii dum iura colunt foedusque pudici, 
Dum formare suos diuino dogmate natos 
Soliciti curant, dum castigare suorum 
Nil errata timent, miseros solantur et idem 
Sancta dei toto dum iussa facessere nisu 
Contendunt et lege suos componere mores, 
Nulli odium serunt, offensas denique censent 
Velle referre nefas, uitiis seruire recusant 
Virtutique student, quanuis non illa capessant 
Exequata polo perfectę culmina uitę. 
nota
Sed, puto, nulli hominum mortali in corpore mores
Esse adeo exacti possunt, quin labe notentur 
Comparatio
Interdum culpę. Leuato lucida ferro
Arma squalent tactu, candentia uela uapore 
Pulueris aut fumi, rursum polita priorem 
Accipiunt uultum, sic iusti uita cadendo 
Non perimit iusti nomen meritumue bonorum 
Ante peractorum. Nam protinus ille relicta 
Surgit humo tollitque suum de puluere corpus 
Efficiturque magis post nota pericula cautus. 
Dauid
Hinc etiam Dauid, quanuis uirtutibus ingens
Et pietate foret, peccasse aliquando refertur, 
Sed semper fecisse satis pro crimine fusis 
Ante deum lachrymis culpamque leuasse dolore. 
Numerare iubet populum
Nunc quoque subuersus tumidę tentigine mentis
Atque supercilio laudis per uana cupitę, 
Partes regni omnes iussit peragrare Ioabum, 
Vt numeret populos a Dani fontibus usque 
Bersabę fines, perlustrans omnia late 
Oppida cum uicis hominum non indiga cultu, 
Scilicet ut pateat, quam multis milibus unus 
Imperet et quanti pariter sua iussa facessant. 
Ast animum dictis aduertens ipse Ioabus 
Deque animi fastu noscens ea uerba uenire, 
Hoc salubre et prudens responsum reddidit illi: 
Ioabus ad Dauidem
"Augeat innumeris tua gentibus, optime princeps,
Regna deus tribuatque tibi felicius ęuum 
Quam tua uota petunt! Quorsum tamen ista cupido 
Irrepsit menti? Quid enim numerare necesse est 
Tot coetus hominum sedatis undique bellis? 
Nonne istud fiet captatio laudis inanis, 
Ira digna dei?" Frustra decreta Ioabus 
Inconsulta sui nisus dissoluere regis, 
Mandatis paret comitatusque agmine magno 
Transit Iordanem, transit uallem quoque Gaddam, 
Vrbis Aroerę non longe a sede iacentem, 
Pazerosque adiit campos montisque Galadi 
Oppida lustrauit. Protentis passibus ultra 
Per loca Sydoniis Tyriisque propinqua uagatus, 
Venit ad Ętheos campos Chananeaque regna 
Australemque plagam et Bersabę circuit oras. 
Donec cunctarum tribuum loca singula lustrat 
Enumeratque uiros, nouies repleuerat orbem 
Luna suum, nouies argentea lampade terras 
Lustrarat, bis dena dies processerat ultra. 
Tum demum Solymas rebus rediere peractis. 
Nomina per multas porrexit scripta papyros 
Iesseidę regi ductor numeranda Ioabus. 
Israhelitarum bello matura iuuentus 
Robustique uiri, numerus quorum inde repertus 
Millia mille fuit cum centum milibus una 
Et quingenta, tribus post illos milia Iudę. 
Beniamina cohors turbę subducitur isti 
Gensque Leuitarum sacris arisque dicata. 
Pertransisse quidem numerum tunc fertur eorum 
Improba pertesus Dauidis iussa Ioabus 
Et posuisse minus quam quod numeratio plena 
Sufficeret plenusque daret tunc calculus illi. 
Nomina quum legeret reuolutis scripta libellis 
Tam grandis numeri, sensit se mente proterua 
Iussisse hoc Dauid. Delicti conscius ergo 
Protinus has moesto profudit pectore uoces: 
Dauid peccati conscius poscit ueniam
"Peccaui, fateor, tibi, mundi maxime rector,
Pręsenti hoc facto. Doleo peccasse rogoque, 
Stulticiis ignosce meis errataque flenti 
Da ueniam, dignare scelus dimittere fasso." 
Talibus orabat tendens ad sydera palmas, 
Ora lauans lachrymis, quum tandem uenit ad illum 
Gad propheta
Gaddus, iussa dei portans crudelia, uates:
"Ecce trium tibi, rex, diuino numine rerum 
Optio proposita est, crimen populique tuumque 
Vt purgetur,siue annos improba septem 
Duratura fames dabitur, seu durius hostes 
Vrgentes tua terga suis patiere sarissis 
Mensibus ipse tribus, seu morbus pestifer isti 
Incumbet regno et ternis mors sęua diebus 
Sanguineo cędet mortalia membra flagello. 
Ellige quod mauis uel quod minus esse uidetur 
Acre malum, summi sic stat sententia regis. 
Ellige, ne differ, qui me tibi misit, ut illi 
Iam responsa feram." Demisso flebilis ore 
Dauid
Dauid ait: "Quo me nunc uertam, nescio, uel quid
Optem, Gadde, prius, tam sunt heu tristia cuncta! 
Ne tamen infidę gentes gaudere fidelis 
Cęde queant populi, ne sese Ęgyptia tellus 
Iactare, huc fruges nobis si miserit ullas, 
Nos totum debere simul, quod uiuimus, illi, 
Meque meosque omnes malo submittere dextrę 
Cęlestis domini, cuius miseratio multa 
Et facilis pietas et iam placabilis ira. 
Hic nos percutiat, nobis medeatur hic idem!" 
Pestilentia
Vix ea finierat, quum uis teterrima morbi
Grassari in populos uacuareque ciuibus urbes, 
Stagna suis nautis coepit camposque colonis. 
Comparatio
Sternuntur miseri, ueluti succisa securi
Frondea silua cadit, flammis fomenta datura, 
Siue rates pelago, domibus seu tigna futuris. 
Atra lues nulli prorsus parcebat, in omnem 
Ętatem sexumque simul furibunda ruebat. 
Planctus ubique sonat tristisque ululatus ubique. 
Funere nulla suo caruit domus. Orba parentem 
Turba gemit, genitor priuatus prole reclamat 
Contra fata dei, quod non decessit alumnos 
Grandior ante suos. Natis orbata capillos 
Dilacerat mater, secat unguibus ora cruentis, 
Verberat et pugnis pectus similisque furenti 
Intento clamore tonat, dum nomine quenque 
Inuocat extinctum, dum pignora muta loquellis 
Affatur uanis uitamque in morte requirit. 
Ingemit infelix fratrem soror, ille sororem 
Effert cum lachrymis. Tumulo qui condere portant 
Corpora, mox eodem fracti langore peribant 
Perque uias passim ęgri defunctique iacebant. 
Defecere manus, tam multa cadauera terrę 
Reddere quę possent scrobibusque inferre cauatis. 
Hoc tanto exitio longe lateque uagato 
Per regni fines, per gentis tecta superbę, 
Millia dena hominum septem consumpta feruntur 
A Sole exorto, donec sua conderet ora 
Deuexo fugiens supter maris ęquora curru. 
Atque hęc tanta fuit tam paruo tempore clades 
Facta uirum casu morbi et numinis ira. 
Rexque patresque simul cilicino tegmine operti 
Deiectique solo lachrymis precibusque uacabant, 
Quando leuans oculos Dauid moerore grauatos 
Territus horrendo uisu est: demissus ab alto 
Dauidi appparuit angelus
Angelus eductum uibrabat flammeus ensem,
A terra pendens bis denis altior ulnis 
In Solymasque minax sęuos protenderat ictus. 
Tunc igitur Dauid gelido perculsa pauore 
Corda gerens, tales trepido dabat ore loquellas: 
Dauidis preces
"Desinat ira, precor! Sęuum compesce furorem
In populum, rex magne, tuum. Dic, cuspis acuta 
Angelicusque calibs aduersus meque meamque 
Sęuiat usque domum. Tua solus numina lęsi, 
Solus perpetiar mala talia. Cesset ab istis, 
Quorum simplicitas muti gregis instar habetur, 
Cesset ab his gladius, cesset!" Nec plura locutus 
Ore petit terram prono pauidusque tremiscit, 
Comparatio
Non secus ac ualidis qui tempestatibus actus
Dimittit regimen puppis tacitusque moratur 
Horrisonos inter fremitus extrema minantes, 
Expectans, donec tumido ratis obruta fluctu 
Subsidat penitus, pereat simul ipse sub undis. 
Iam desperabat tantos finire labores 
Ante diem Dauid precibusque instare pigebat, 
Propositi nisi quum uenisset temporis hora. 
Sed deus omnipotens miseratus funera plebis 
Israhelitanę, Solymas ne cęderet ultra, 
Ensifero iubet ipse suo, sęuire parato, 
Donec terna dies transiret. Nanque statutum 
Vindictę sic tempus erat, nisi mulcta dolore 
Compensanda foret sub lucis tempore primę 
Delictum lugente reo. Peccata merebant 
nota
Supplicium tridui, sed poenam temperat omnem
Pro male commissis dolor acer sponte receptus. 
Pręterea pietas Dauidis tanta mereri 
Quid iam non potuit, populum qui morte suorum 
Atque sua cupiit dira de labe redemptum? 
Ad Dauida die properans accessit in illo 
Gad ad regem
Fatidicus Gaddus dixitque: "Altare dicandum
Pone deo. Locus altari decernitur isti 
Hospitis Arreunę breuis area Iebusei." 
Exurgit Dauid placando numine lętus 
Arreuna
Et loca nota petit. Cernens Arreuna uenire
Tunc Dauida, nimis secum miratur et illi 
Pergit in aduersum. Propior iam factus adorat 
Submittitque caput "Salue, clarissime regum 
Quis te casus" ait "compellit uisere serui 
Tecta tui? Tali quis me dignatur honore, 
Vt merear paruo tam magni nominis archon 
Excipere hospitio? Non hoc sine numine summi 
Euenisse dei mihi donum credere par est." 
Dauid ad Arreunam
Respondit Dauid: "Virtus me non mea magnum,
Sed multa ęterni fecit clementia regis. 
Cui certe ut statuam candentis marmoris aram, 
Est mercanda tui modo nobis area campi. 
Atque ideo nunc ipse tuos, Arreuna, penates 
Accessi cupiens hęc illi reddere uota, 
Pestifer ut cesset placato numine morbus." 
Respondet
Ille sub hoc: "O rex, nulla mercede petitum
Accipe ponendis sacris altaribus agrum 
Et positis offer poscentia munera pacem. 
Ecce boues etiam gratis tibi soluo iugales, 
Do stiuam, burim, temonem: suscipe aratri 
Instrumenta mei, ne desit uictima neue 
Ligna focis, rebusque tui, rex, utere serui!" 
Dauid
Rursum rex inquit: "Nequaquam talia gratis
Accipiam! Proprio placandum munere numen, 
Et non sponte dato restat mihi." Dixit et illi 
Quinquaginta dari signata numismata siclos 
Pro mercede boum, sed plus pro iugere campi 
Iussit et extructa quadrati marmoris ara 
Sacra offerre deo coepit ueniamque precari, 
Fila mouere lyrę et modulatos dicere cantus. 
Placatum numen depulsa nube malorum 
Iam claro Hebreas spectabat lumine terras. 
Ille ętate grauis fractusque senilibus annis 
Sustentata leui gestabat membra bacillo. 
Frigidus atque tremens. Nulla ratione calere 
Quum posset, medicis placuit debere requiri 
Florentem tenera uiridique ętate puellam, 
Quę cum rege cubet. Quibus addita cura negoci 
Huius erat, primę gaudentem flore iuuentę 
Abisac
Vultusque ante alias Abisacam orisque decore
Pręstantem ueterisque satam intra moenia Sunę 
Adducunt regi. Frigentia membra tepebant 
Fomento tali lecto recubantis in uno. 
Et licet illius strictis amplexibus usus 
Tota nocte foret, Veneris tamen acta refugit 
Illicitosque animi motus; constantia tanta 
Iam senioris erat. Sic multum protulit ęui, 
Sic usque extremos uiuendo uenit ad annos.

⟨Liber XIIII⟩

ARGVMENTVM

Regum lib. III, cap. I. Adonias, Dauidis filius ex Agila, appetiit regnum. Bersabe coram rege queritur quod Adonias regnet, quum ipse iurauerit Salomonem post se regnaturum. Salomon igitur iussu Dauidis ungitur in regem et in solio collocatur. Qui cum Adonia erant, territi fugerunt. Adonias ad tabernaculum confugiens impetrat ueniam, egressus Salomonem adorat.
II. Dauid moriens dat pręcepta Salomoni: ut deum colat, ut in Ioabum animaduertat, qui in pace duos principes: Abnerum et Amasam interemerat, ut Semeum, maledicum et seditiosum hominem, metu poenę compescat, peccantem puniat, ut Berzelai filios charos habeat, optime de se meritos. Obiit et sepultus est in arce Syon. Regnauit annos XL: in Hebron VII, Hierosolymis XXXIII.

Adonias appetit regnum
Vidit Adonias, Agita de coniuge natus
Dauidi, multa confectum ętate parentem 
Ad metam duxisse suę curricula uitę, 
Et mente elatus regnique cupidine captus 
Ędificat currus, equitum peditumque cateruam 
Comparat et iussit, se iam pro rege salutent. 
Pręcipui fuerant illius signa secuti 
Militię princeps dimisso rege Ioabus 
Atque Abiatharus pura cum ueste sacerdos. 
At uero fidei sanctę mentisque probatę 
Inuenti, firmata quibus sententia mansit, 
Ab Dauide suo nunquam discedere rege: 
Banaias, Sadoch
Ioiada natus Banaias atque Sadochus
Nathanus
Flamen cumque illo uates Nathanus et ipsi,
Celethi, Phelethi
Nomine Celethos quos dicunt atque Phelethos,
Noti Marte uiri belloque experta iuuentus 
Partis regis erant. Fonti uicina Rogello 
Stabat acuta silex: Zeletham nomine dicunt. 
Hanc prope Adonias sacris de more litatis 
Conuenire iubet Dauidis germina fratres 
Atque tribus Iudę partem sociosque patrandi 
Audacis facti, cuius manifesta cucurrit 
Suspicio. Quoniam, quos nouerat esse fideles 
Dauidi, piguit tunc illos uelle uocare, 
Hoc est Nathanum Sadochumque et Banaiam 
Atque ipsum, promissa patris quem sceptra manebant, 
Bersaba genitum Salomonem, et cętera fidę 
Pectora militię. Salomonis matre uocata 
Nathanus uates scelus hoc et facta nefanda 
Nathan ad Bersabam
Detestatus ait: "Num te, Bersaba, latere
Debet, Adonias quid iam molitur? En ipse 
Regnat, et est facti talis mens inscia regis. 
Consiliis nunc usa meis i, dicito regi: 
'O rex, uiue diu! Num te iurasse pigebit 
Ancillę quandoque tuę Salomona futurum, 
Quem tibi progenui, tua iam post funera regem? 
Regnat Adonias.' Te sic cum rege loquentem 
Adueniens sermone meo uerbisque iuuabo." 
Ęger erat senio Dauid lectoque iacenti, 
Quicquid opus fuerat, solers Abisaca ferebat. 
Venit Bersabe regisque ingressa cubile, 
Inclinat submissa caput. Rex coniuge uisa, 
Quid uellet, rogat ipse prior. Cui protinus illa 
Bersabe ad regem
Sic est orsa loqui: "Regum sanctissime, salue,
Cuius ueridico rerum certissima quęque 
Ore fluunt falsique nihil depromitur unquam. 
Per cęleste mihi iurasti numen, et istud 
Mente gero memori, quum te decędere terris 
Fata uolent, regni quod sit recturus habenas 
Et solio Salomon post te sessurus in alto. 
Promissum turbare tuum pactumque fidele 
Ausus, Adonias regnat. Tu nescius horum, 
Quę nunc te uiuo fiunt. Mactauit opimos 
Ecce boues ouiumque gregem fratresque uocauit 
Militięque ducem pręcepit adesse Ioabum 
Atque Abiatharum. Spreuit Salomona superbus 
Ille tuum pariterque meum spretumque reliquit. 
Ergo tuo post te sceptro potietur et idem 
Nos tua proiectos longe de sede repellet?" 
Nondum cessarant Bersabes uerba loquentis, 
Nathan
Quando Nathanus captato tempore uates
Affuit ad limen ueniens portamque cubilis. 
Hoc referunt regi iussusque intrare propheta 
Venit et ad terram Dauidem pronus adorat: 
"Ęternum, rex, uiue," inquit "cui summa potestas 
Israhelitani populi data munere magni 
Et firmata dei est. Nunquid tua iussa secutus 
Regnat Adonias? Nunquid concesseris illi 
Sceptra uolens soliumque tuum? Nam tempore in isto 
Mactauit pingues uitulos ouiumque bidentum 
Veruecumque gregem, mensis epulisque paratis 
Iussit adesse suos lauta ad conuiuia fratres 
Egregiosque uiros, curandis Abiatharum 
Addictum sacris bellatoremque Ioabum. 
Vescentum uox illa fuit: Rex omnibus unus 
Pręsit Adonias! Quos fidos esse sciebat 
Ipse tibi, cauit tales ad sacra uocare: 
Ioiada genitum Banaiam meque tuumque 
Sadochum, cui sunt adolenda altaria curę, 
Atque abs te genitum Salomonem. Talia forsan 
Permissu sunt acta tuo, nec dicere nobis, 
Rex, tibi cura fuit, quem post te sceptra tenere 
Decernas regni solioque sedere superbo." 
Hęc ubi dicta dedit Nathanus, protinus ille 
Imperat acciri Bersaben. Cęsserat ipsa 
Hinc etenim, fieret quo libera copia fandi 
Nathano, quicquid uellet. Coramque uocata 
Astitit atque ipsi respondit talia Dauid: 
Rex ad Bersaben
"Nil dubites, Bersaba, modo! Tibi numina testor
Sancta dei, qui me tandem seruauit ab omni 
Sorte mali seruumque suum miseratus et urbem 
Erruit aduersis, sicut Salomona futurum 
Post mea fata tibi regem dominumque spopondi 
Astrinxique fidem iurans, sic fiet in ista 
Te spectante die." Submisso uertice grates 
Egit Bersabe et Dauidi sęcula multa 
Optauit uitę. Rex inde repente uocatis 
Principibus Nathano et Sadocho et Banaia 
Dauid
"Ite," inquit "nostram uobis adiungite gentem
Et super instratam phalerato tegmine mulam 
Ponentes Salomona meum, deducite lęti 
Ad Gyonis fontes, et tu, Sadoche sacerdos, 
Tu, Nathane, simul, uenturi conscie fati, 
Vngite uos illum diuino chrismate regem, 
Increpitate tubis hilares et dicite: 
'Viuat, Viuat rex Salomon!' Quem rursum moenibus istis 
Reddite et in solio nostro residere iubete, 
Vt pro me regnet sceptroque innixus eburno 
Israhelitanam gentem regat, imperet unus 
Omnibus, unius simul omnes iussa facessant." 
His illi auditis, "Animo" dixere "libenti 
Paremus tibi, rex. Firmet tua dicta supernum 
Numen et ipse deus, qui te seruare periclis 
Consuerat fortesque tibi qui subdidit hostes, 
Ipse tuum Salomona iuuet, sublimius illum 
Euehat euexit quam te, quem fama per orbem 
Concelebrat uirtusque super quem sydera tollit." 
Nec mora, tres isti collecto milite pergunt, 
In medio Salomon dorso supereminet alto 
Compositus mulę, magna glomerante caterua. 
Ęquora permensi celeri siluestria cursu, 
Ad Gyonis leni labentes agmine lymphas 
Perueniunt. Salomon pecoris frenauit equini 
Gressum desiliens circumque stetere manipli, 
Sanctaque Sadochus sumens unguenta sacerdos, 
SALOMON REX
Bersaba genitrice satum Salomona perunxit.
Ille magis gratum spirauit inunctus odorem 
Sacra unctio
Quam succi, quos iactat Arabs Babylonque superba
Assyriumque solum. Non sic opobalsama fragrant, 
Non nardus, non myrrha simul, non thura Sabeis 
Lecta iugis. Etenim superant diapasmata sacra 
Vnguenti genus omne suo dulcore prophani. 
Sacrato Salomone cauę clangore canoro 
Intonuere tubę, psalmos cecinere Leuitę 
Belligerique uiri lętas ad sydera uoces 
Iactarunt pariter: "Salomon regnator in omnes 
Aspirante deo uiuat feliciter annos!" 
Ille hinc principibus Solymas comitatus abibat, 
Omnis post illum populi pia cantica coetus 
Vocibus elatis ędunt et cymbala pulsant. 
Pars bifores calamos buccis spirantibus inflant 
Et pars fila lyrę plectro radente cientes 
In uarios rumpunt sonitus, uulgaria turba 
Verbere multiplici Berecinthia tympana tundunt. 
Hinc reboant siluę, colles clamore resultant 
Et rupes egressa cauas simul assonat eccho. 
Vrbana intrarunt cum tali tecta triumpho. 
Sensit Adonias, cuncti sensere tumultum 
Conuiuę. Fuerant lecti mensęque remotę. 
Inde Ioabus ait: "Quorsum nunc clamor in urbe 
Ille uirum clangorque tubę? Quidnam ista requirit 
Lętitię species?" Nec adhuc cessauerat ipse 
Velle loqui, nunc hoc, nunc illud mente uolutans, 
Ecce Ionathanus, sacri puer Abiathari, 
A Solymis ueniens illuc accessit, et ipsi 
Adonias
Dixit Adonias: "Huc adsis, sancte Leuita,
Nuncius esto boni, felicis et omine sortis 
Consolare tuos, quando fortuna secundo 
Successu mea uota fouet." Respondit at ille: 
Ionathan
"Fallit, Adonia, tua te spes, optime, fallit,
Aduersa est fortuna tibi. Salomona locauit 
In solio Dauid. Sadochus quippe sacerdos 
Et Nathanus eum uates ad Gyona ductum 
Vnguine sacrarunt sancto regemque uocarunt 
Ingressique urbem solio statuere paterno. 
Lętitia incessit populos. Peruenit ad aures, 
Credo, etiam uestras sonitus clangorque tubarum 
Atque hominum clamor. Primatum coetus adorat 
Innixum sceptro. Gaudens post talia grates 
Dauid agit superum regi, pro munere magno 
Accipiens, hodie quod uiuens uiderit illum 
In sedem sedisse suam regisque tulisse 
Insigne et populi plausum meruisse fauentis." 
Hęc illo dicente palam conterrita mens est 
Cunctorum gelidusque pauor pręcordia pressit. 
Auertunt sese taciti diuersa petentes 
Effugia, ut tutum iam tum sibi quisque putabat. 
Comparatio
Non secus atque acies, quum bello fracta refugit,
Spargit se campo: proiectis ocius armis 
Pręcipites currunt, illi montana capessunt, 
Hi latebras siluę, compendia nota uiarum 
Arripiunt alii, breuior qua cursus ad arcem, 
Tutior aut callis pateat. Sic omnibus istis 
Contigit, et quem lęta modo ad conuiuia regem 
Vnanimes fecere sibi, pulsante relinquunt 
Corda metu, obliti fidei iurisque sacrati. 
Adonias
Solus Adonias, quo se conuertat, ab omni
Iam spe depositus, nescit pactoque suorum 
Deceptus pariter. Tandem tentoria sacra 
Irruit et cornu stantis complectitur arę. 
Illic ille quidem iam tali tutus asyllo 
Exposcit ueniam. Quanto nunc tutius esse 
Confugium debent nobis iam sanguine Christi 
Templa sacrata pio, pecudum si sparsa cruore 
Confugium ad ecclesiam
Tutata est hominem manifesti criminis ara?
Non quod pręstari debet fauor ullus iniquis, 
Sed quod multa locis danda est reuerentia sacris, 
Nec uiolenta manus templis adhibenda dicatis, 
Sponte repurgando sceleri, non cęde luendo. 
Nuncius ad regem sic est Salomona locutus: 
Adonias poscit ueniam
"Fugit Adonias arcę ad tentoria sacrę
Atque altare tenens ueniam uitamque precatur 
Et rogat, ut regni crimen dignere cupiti 
Condonare sibi, si te simul ulla cupido 
Regnandi tenuit, quum nondum sceptra teneres." 
Respondit Salomon: "Si post hęc nulla dolosę 
Crimina molitur mentis, promittimus illi 
Omnia tuta quidem; uiuat formidinis expers 
Securusque mali. Sin quicquam fecerit ultra 
Supplicio dignum, referet pro crimine poenam." 
Promissis istis fidens arasque relinquens, 
Venit Adonias et fratrem frater adorat. 
Pro uenia grates egit, seruire paratum 
Sese illi dixit, cui fata sedere dedissent 
Regali in solio et populo dare iura uolenti. 
Ast illi Salomon "Rebus pręstare necesse est, 
Quod spondes uerbis." inquit "si pręmia ferre 
Pro meritis cupias dignosque acquirere honores." 
Vesper
His dictis Agita natus, iam sole cadente 
Consuetasque uices fuscis cędente tenebris,
Rege salutato sua se sub tecta recępit. 
Dauidis de Christo uaticinia
Dauid uicinus fini mortique propinquus,
Terrenę fecis iam expers liberque futurus, 
Cęlesti magis atque magis fulgere fauore 
Coepit diuinumque piis componere carmen 
Vocibus aggressus, psalmos cantauit et hymnos. 
Et uentura nouę prospectans tempora legis, 
Omnia de Christo prędixit in orbe futura: 
Christi mysteria
Vt cęlo genitus, terra generandus in ista
Virgineo partu, genitor foret ipse salutis 
Humanę, Hebreos inter uicturus, at ipsis 
Ignotus, plebi noscendus uana colenti 
Falsorum simulachra deum, quibus omnibus ultro 
Abiectis, ad pura sui baptismata Christi 
Concurrent pariter dominumque deumque uocabunt, 
Quem stabulo genitum nudumque et rebus egenum 
Eoi proceres thus, myrrham aurumque ferentes 
Ore colent prono delataque munera tradent. 
Cuius in aduentu leges ritusque uetusti 
Obliterari habeant, luci cędentibus umbris 
Expediet surdis aures, uestigia claudis, 
Donabit cęcis uisum mutisque loquellam 
Et solo lepram uerbo morbosque repellet. 
Quodque magis mirum fiet, iam morte solutis 
Restituet uitam rursumque animata resurgent 
Corpora, diuinas hominis testantia uires. 
At neque tam miris gens impia credula gestis, 
Inuidię stimulis agitata, insurget in illum. 
Criminis insontem damnabit, uincula collo 
Iniiciet sacro, conuitia congeret illi 
Et sputa et colaphos nudataque membra flagellis 
Pertundet spinisque caput compunget acutis 
Affixumque cruci suspendet, pocula felis 
Faucibus apponet sitientis, cuspide pectus 
Transadiget dominumque pium per sęua peremptum 
Supplicia angusto condent claudentque sepulchro. 
Sed pro multorum qui talem ferre salute 
Adueniet mortem, postquam monstrabit in istis 
Esse hominem uerum sese, testabitur inde 
Esse deum uerum: clauso qui nempe sepulchro 
Exibit uiuus, uiuum lux tertia cernet 
Ostendetque suis. Ipsos solatus abibit, 
Angelico comitante choro, lętantibus astris, 
Ad cunctis repleta bonis cęlestia regna 
Sydereamque domum, lucis loca clara perennis. 
Inde iterum ueniet, circumdatus agmine multo 
Spirituum coetuque patrum uatumque piorum. 
Quos quoque discipulos sibi legerat ipse magister 
Et quos poenarum fecit patientia regno 
Ętherio dignos et qui, sua iussa secuti, 
Inter sanctorum meruerunt agmina poni. 
Omnes circa illum stabunt infraque supraque, 
In dextrum leuumque latus cum lumine multo. 
Ille super niuea sublimis nube sedebit, 
Maiestate potens, patria uirtute uerendus, 
Numine conspicuus, terrarum ut iudicet orbem. 
Completo arbitrio iustos ad sydera ducet, 
Iniustum prauumque genus sub Tartara mittet. 
Talia diuino cantauit carmine Dauid 
Inque suis psalmis nobis cantanda reliquit. 
Illic perlegitur quicquid uenisse fatemur, 
Quicquid uenturum postremo creditur ęuo, 
Tam certo euentu, sanctis ut et ipse prophetis 
Asscribi mereat, trino iam dignus honore: 
Dauid bellator, rex, propheta
Belliger inuictus, regum rex optimus, idem
Veridicus uates. — Postquam sentire supremum 
Coepit adesse diem membrisque incumbere mortem 
Affectis senio, Salomoni sancta uocato 
Sic orsus mandata dabat uerbisque docebat: 
"Natorum Salomon charissime nate meorum 
Vltimus ecce meę consumpto tempore uitę 
Iste dies agitur neque me decedere fas est, 
Si non ante tibi iam nostra in sede locato 
Expediam monitus, quos serues. Accipe tandem 
Quę nunc pręcipio et memori tibi mente teneto! 
Dat pręcepta Salomoni
Iussa dei primum tibi cuncta capessere curę
Sit uolo, diuinę legi parere memento. 
Consulere hanc studeas, fuerint seu sacra ferenda 
Grata deo, fuerint dubię seu iurgia litis 
Arbitrio tollenda tuo. Committere noli, 
Committi quod iure nequit nec legibus ęquis. 
Promissis confide dei, nil uerius unquam 
Esse putes illo, quod sancti numinis ore 
Noueris emissum. Si sic moderabere uitę 
Ipse tuę sicque ipse tuos componere mores 
Contendes, promissa deus rata stare iubebit, 
Quę tribuit dicens: 'Si recto tramite uitę 
Ire tuos natos uerumque fouere iuuabit 
Tota animi et mentis uirtute, paterna dabuntur 
Sceptra illis generique tuo prolique tuorum 
Perpetuo gaudere throno concessa potestas, 
Dauid, erit.' Conare igitur, nequando querantur, 
Mi Salomon, nostri de conditione nepotes 
In te finita, si talia foedera franges 
Et pia scita dei uitio dominante repelles. 
Ergo memor legis cura punire nocentes 
Et seruare pios. Causas examine iusto 
Ioab
Perpendas semper. Facinus crudele Ioabi
Nosti, credo, satis, fuerit quam perfidus ille 
Israhelitanę geminis ductoribus alę: 
Alloquio miti et uultu simulante fidelem 
Ambobus nutum decęptos perdidit ictu 
Mucronis duri, qui tunc sub ueste latebat. 
Hinc uelut ille ducum tranquilla in pace cruorem 
Fundere non timuit, sic idem sanguine poenas 
Fac luat atque imas Herebi descendat ad umbras. 
Semeus
Est etiam Semeus, Geminina stirpe superbus,
Qui me sacrilego lęsit temerarius ore, 
Probra uomens, maledicta tonans, conuitia fundens, 
Quando iter arripui Castrorum moenia uersus. 
Talia dimittas, quoniam Iordanis ad amnem 
Occurrit supplex nobis ueniamque precanti 
Ignoui crimen. Sed quid, rogo, moribus istis 
Ignouisse iuuat? Freno compesce pauoris 
Dissidiis assuetum animum turbasque cientem. 
Imperio parere tuo si desinet, illum 
Dede neci, multos male ne contaminet unus. 
At bene de nobis meritis est gratia multa 
nota
Persoluenda fide. Quum sit culpabile cunctis
Accepti ex aliis memorem non esse fauoris, 
Tum dominis id turpe magis foedumque putatur. 
Nam qui plura queunt, debent quoque plura referre 
Multo quam accipiunt. Natos tibi Berzelai 
Nunc Galladitis commendo. Semper in aula 
Fac illos habitare tua mensamque sedere 
Ante tuam semper. Socii comitesque fuere 
Hi mihi, quum fugerem Absalonis tela furentis, 
Fratris tela tui. Magno se offerre periclo 
Sunt ausi mecumque fide mansere perenni. 
Pręterea terrę dominator et ętheris alti 
Vt templum condat
Te sibi condendi lato fundamine templi
Deligit autorem. Tali te donat honore, 
Quum sis pacis amans, non me, quia bella gerendo 
Foedaui humano pollutam sanguine dextram. 
Fac opus eximium, tanto fac numine dignum, 
Hic ubi parua sedet moles altaris in aruo 
Arreunę, dudum quod nostro est ęre paratum. 
Ecce ego materiam summis de montibus omnis 
Collegi generis, cariem spernentia ligna: 
Ęrias cedros, hebeni noua robora fusci 
Fraxineasque trabes, ingentia marmora, multas 
Saxorum moles, auri argentique talenta 
Et ferri multos et multos ęris aceruos 
Fusaque de uario quam plurima uasa metallo. 
Illa sacrare deo facies temploque peracto 
Atque adytis templi diuinam protinus arcam 
Induces, populi circumplaudente corona 
Et caua linigeris inflantibus ęra ministris. 
Ipsam conueniet sanctis portare Leuitis, 
Sacra nefas aliis contingere. Diuidat ordo 
Officia in cunctos: alii pia dogmata legum 
Expediant, alii diuinas carmine laudes 
Cantent, hi foribus pręsint, custodia gazę 
Vasorumque illis detur. Solertia tali 
Cuncta gubernentur te pręside, nullus in ęde 
Vt locus errori reliquus sit, nullus in urbe. 
Sis felix, tua regna deus sublimet, ab armis 
Defendat, det pace frui, tibi proroget ęuum, 
Mittat et ex alto diuinę lumina mentis 
Sinceramque fidem, firmam stabilemque bonorum 
Spem promissorum, feruentem semper amorem 
Religione sui, ut legem pręceptaque serues, 
Quę patribus Mosyque dedit; seruantibus ampla 
Accedet merces, transgressis poena parata est." 
Inde deo sese commendans atque supino 
Dauid obiit
Spectans ore polum, [languentia] membra tetendit
Per thalami stratum tacitaque in morte quieuit. 
Regia magnifico celebrarunt funera luxu, 
Cum moerore graui plebis luctuque suorum. 
Arx Syon ubi sepultus Dauid
Arx erat alta iugo montis fabricata Syonis
Illius munita manu laudique dicata, 
Vrbis pręsidium Solymę: tunc cassa calore 
Ossa suo et propriis exutos sensibus artus 
Traiiciunt illo, liquidis et odoribus unctos 
Depositosque nouo tandem texere sepulchro. 
Regnauit annos XL
Lustra decem lustris regnans minus ille duobus,
Hebronę septem sceptrum gestauerat annos, 
Tres et triginta sanctam translatus in urbem, 
Vrbem pręcipuę longinqua per oppida famę, 
Sed mage Dauidis celebratam nomine regis. 
Conclusio operis
Hic operis longo deducti syrmate finis,
Hic suspensa tholo sileat lyra. Diximus ecce 
Quicquid bella gerens et quicquid pace quiescens 
Egit Iesseides, quam fortis sęua ferendo 
Extitit et mitis fato meliore fruendo, 
Quam cito commissum doluit scelus, impia passus 
Iurgia quam facilis dimittere tota roganti 
Sępe fuit quantaque deum pietate colebat. 
Talia facta uiri nullus decerpere liuor 
Nullaque sęclorum poterit delere uetustas. 
Stabunt, Sole dies donec ueniente nitebit, 
Donec terra parens cum frugibus efferet herbas, 
Ęra dum uolucres percurrent, ęquora pisces. 
Virtutum meritis nunc felix ille suarum, 
Pro fragili regno stabili dominatur in aula 
Conspicuus consorsque sui super ęthera Christi. 
Hęc mihi cantanti non doctus fauit Apollo, 
Non Helicon, non turba nouem celebrata sororum, 
Sed sacer ętheria delapsus spiritus arce 
Impleuit nostram diuino lumine mentem 
Et uersu memorare dedit non ficta poetum 
Prodigia aut uarias hominum diuumque figuras, 
Sed quę nostra fides scriptis testata uetustis 
Hausit et arguto conata est promere cantu. 
Illi ego Spiritui pro tali munere grates 
Semper agam sanctaque simul delatus ab aura 
Littus ad optatum subducta puppe quiescam. 

FINIS

Dauidias, versio electronica

⟨Dedicatio⟩

⟨Liber I⟩

⟨Liber II⟩

Lib. II

⟨Liber III⟩

Lib. III

⟨Liber IV⟩

Lib. IIII

⟨Liber V⟩

Lib. V

⟨Liber VI⟩

Lib. VI

⟨Liber VII⟩

Lib. VII

⟨Liber VIII⟩

Lib. VIII

⟨Liber VIIII⟩

Lib. VIIII

⟨Liber X⟩

Lib. X

⟨Liber XI⟩

Lib. XI

⟨Liber XII⟩

Lib. XII

⟨Liber XIII⟩

Lib. XIII

⟨Liber XIIII⟩