P. ROGERII JOSEPHI BOSCOVICHII S. J. INTER ARCADES NUMENII ANIGRAEI ECLOGA recitata in publico Arcadum consessu primo
ludorum Olympicorum die quo die Mich. Joseph Moreius generalis Arcadiae custos illustrium poetarum Arcadum effigies formandas
jaculorum ludo substituerat
Lyc.
Tytire, siste gradum, Lycidas vocat: o mihi sylvam,
Tytire, jamdudum frustra quaesite per omnem.
Tyt.
Tune etiam huc, Lycida? Nec te tam longa viarum
Taedia, nec genitrix tenuit dulcissima, nec te
Parva soror, nec solae, ingens tua cura, capellae;
Quae nunc heu nullo sylvam custode per altam
Opportuna lupis jam praeda voracibus errant.
Lyc.
Solus ego, Arcadiae extremis e finibus omnis
Ad sacrum dum turba nemus volat agmine denso,
Namque imo ciet inclamans
1 Myrhaeus ab antro,
Tytire, solus, iners patria sub rupe manerem?
Non ita praerupti genitum sub vertice montis,
Heu puero, heu nimium raptus cito! durus Amyntas
Erudiit, dumosa manu per culmina raptans
Figentem dubia incerto vestigia gressu;
Dum pavidos telo damas, cervosque fugaces,
Aut aprum, aut summis agitaret montibus ursum.
Non aestus, medio quamvis Sol ardeat Axe,
Assuetum, non hosce pedes via longa fatigat.
Impulit ipsa avidum genitrix quoque, perge, tuendam,
O Lycida, mihi linque domum: sat adulta capellas,
Inquit, aget soror ad fontem, atque ad pascua tuta.
I tu, namque potes, juvenum quo confluit omnis
Turba frequens, longosque novans
2 desueta per annos
Festa agitat, variisque exercet corpora ludis.
I, Lycida, et memori sub pectore singula conde
Observans, narrabis enim, quoque ordine, quique
Certarint juvenes, cui fors arriserit, et quae
Quisque domum tulerit meritae data praemia palmae.
Tyt.
Scilicet hinc, Lycida, et jaculis oneratus acutis,
Circumfers arcumque humero, pharetramque sonantem,
Jamque animo annosae defixa in vertice pinus
Signa petis, palma gestis jam victor adepta.
Lyc.
Haud equidem abnuerim; stimulos namque ipsa volenti
Addidit, et palmae genitrix incendit amore.
Sume, inquit, nam prima dies, si rite vetusti
Servantur mores, jaculo, volucrique sagittae
Debita, sume, puer, jaculum, volucremque sagittam,
Arcumque, pharetramque olim victoris Amyntae.
O! mihi si tantum tribuant bona numina, si te
Excipiam merita nectentem tempora lauro,
Felix, ah nimium! et figentem ditia tecto
Dona rudi; quo, care puer, quo brachia nexu
Adstringens collo haererem! quae dulcia fronti
Oscula mille darem! propera, puer, otia rumpe
Pigra celer, sacrumque vola pharetratus ad antrum.
Haec genitrix: imas agitat mihi flamma medullas,
Et jubet alipedes cursu praevertere ventos.
En ad sum; tu Myrhaeo, tu Tytire, siste:
En adsum, et jaculo certare paratus, et arcu.
Tyt.
Ante tamen, quam te jaculo certare paratum
Myrhaeo, Lycida, sistas; spectare juvabit
Et sedem, et tanti socios certaminis, atque
Jura tibi nondum bene cognita: concidet omnis
Fors et amor pugnae, et palmae spes irrita cedet.
Ad laevam converte gradus, qua consita densis
Ordinibus viridi se pandit plurima fronde,
Vernantesque comas attollit in aera laurus.
Illa sacri sedes certaminis.
Lyc.
Haud moror. At quae,
Tytire, quae rerum facies nova? Pendula ramis
Omnibus ora virum seu sculpto extantia buxo,
Sive coloratis fulgent depicta tabellis.
Pastorale pedum, et septem compacta cicutis
Fistula cuique sua, ac circum cava tempora laurus
Adstat, at innumeris variantur caetera signis.
Quid juvenum manus illa struit? Sulcatur acuti
Huic acie teli summa cerata papyrus,
Hic ebore, hic viridi varias in cortice formas,
Alter in aequali pronus designat arena.
Ille autem et setas jaculo praefixit acuto,
Et {chonchis} fucos infudit levibus, atque
Commiscet, versatque agitans, telamque colorat.
En alius parium ferrata cuspide marmor,
Flavum alius buxi ramum, teretisque cupressi,
Truncum alius telo formas tunditque, secatque.
Quae subiit nova cura animos? Quae forma colendi
Arcadici nemoris? Veterum quo jura parentum,
Servati et longos mores abiere per annos?
Tyt.
Di dederunt meliora boni. Myrhaeus avitos,
O Lycida, mores mitescere jussit, agresti
3Arcadiae ingenuas et providus intulit artes.
Sic et qui steterat succis oleaster amaris
Improbus, et foliis alte pungentibus asper,
Idem jam pinguis frondes emittit olivae,
Ac dulces bacchas mitissima Palladis arbor
Educat, et spinis qui quondam horrebat acutis,
Incisus ferro truncus mansuescit amico,
Educitque novas frondes, et cerea pruna.
Non jaculo, non ille vetat certare sagitta.
At teretis calami, meliorem et cuspidis usum
Extudit aeratae, quo non oculusque, manusque
Se tantum, ast una et mentis vigor, atque feracis
Ingenii dives pariter se copia prodat.
Fas, ait, egregias animas, quae carmine culto
Hoc decus, et famam solida virtute perennem
Arcadico peperere solo, quos extulit ipse
Hinc pater {aetherei} stellatum ad culmen Olympi
Avectos curru {Phaebus}, coeloque locavit;
Fas merito, o pueri, memores celebremus honore:
Fas oculis redeant rapti licet, altaque ad imas
Atque iterum, atque iterum mentes exempla recurrant.
Ite ergo, et notos jaculis effingite vultus.
Siquis amat duro extantes educere saxo,
Praefringat calamum, pro scalpro ferrea teli
Cuspis erit: buxus si mollior, atque cupressus
Arridet magis; oblonga disjungere fibras,
Atque secare acie, et poterit perradere sectas.
Cerata in tabula, viridive in cortice si quis
Maluerit tenui formas incidere sulco;
Ille {stylo} tenuem, qua cuspis acuta, sagittam
Substituat, tractetque agilis. Demum ora colore
Qui vario, et cultum mentiri malit agrestem,
Is, calamo qua pluma levis defigier imo
Assolet, et tremulo zephyros agitare susurro,
Aut apri setas, aut crinem adstringat equinum:
His poterit mixtos per telam ducere fucos.
Fistula, pastorale pedum, et {Parnassia} laurus
Prodant Arcadicos insignia nota colonos.
At variis, quae cuique petit laus debita, signis
Et decora, et mores, et grandia facta notentur.
Haec animo sibi quisque suo confingat, et omnes
Exerat ingenii vires, mentisque vigorem
Extundens: tum deinde oculos, tum deinde labori
Adjungat dextram: Arcadicis haec cura colonis
Digna magis, longe et jaculorum dignior usus,
Haec nostros meliora decent certamina ludos.
Praemia digna dabo victoribus.
{Alphesibaei} 4Illa manu primum quae consita laurus in auras
Intonsum aerias tollit caput, illa virentes,
Ipse ego sublimi quas carpam in vertice frondes,
Victuro aeternos serto praebebit in annos.
Praeterea aut pario sculptam de marmore, sive,
Ut libet, in tabula pictam, tenuive papyro
Ipse suam lauro effigiem suspendet eadem
Affigens tantae signum memorabile palmae.
Vix ea Myrhaeus: pastorum effunditur ingens
Per sylvam, atque novum molitur turba laborem.
Ergo vides, jam fervet opus. Conjungier illis
Tu quoque vis, Lycida, et jaculo, et certare sagitta?
Lyc.
Haud equidem tantum tribuo mihi, Tytire, dextra
Si jaculum vibrare gravi, si tendere nervos
Cornibus adductis, arcuque sonante sagittam
Mittere opus; certarem equidem; nec me Jovis ales,
Nec pernix fugiat cervus, quamquam ille volatu,
Hic celeri ventos vincat pede. Figat in imo
Se telum corde, et rapiat cum sanguine vitam.
At quoniam certare nefas, age, Tytire, pande
Singula, nosti etenim, qui se in certamina tanta
Hi dederunt juvenes, quorum haec aut pendula ramis
Ora, vel artifici nondum perfecta labore
Pastorum in manibus tuimur, quid et addita cuique
Signa notant, mille arcanis variata figuris.
Tyt.
Ah! Lycida, ah demens! Quid enim petis? Ante jugales
Circumagat totum Phoebe variata per orbem
Ore tumens iterum, atque iterum nova cornua sumens
Quam liceat tantam versando evolvere molem.
Pauca modo expediam, nam me quoque concitat idem
Palmae amor, et mea sunt, lauro pendentia ab illa
Quae perfecta vides; sed perficienda supersunt
Quaedam, alia, et longum poscunt abrupta laborem.
Ille, vides? nostris Myrhaeo in {caetibus} ille
Assidet usque comes, curasque exercet easdem
Immortale Achamas
5 nomen. Jam fixit in alto
Alnanum, ac Lerimum ramo, vultumque Aretalgi,
Quartum format adhuc fingens, et totus in illo est.
Lyc.
Novi equidem: quis enim non nosceret? Extulit illos
Eductos campis silvestribus, extulit ingens
Divini aeternum virtus ad culmen honoris,
Atque suos curare greges, quacumque vagentur,
Relligio dedit, et totum imperitare per Orbem.
Agnosco triplici fulgentia tempora serto,
Alnani et montes ternos, et montibus astrum
Impositum: triplex Lerimi se fascia prodit
Per medium secta, et gemino variata colore,
Quamque Aretalgus habet, spatiis distincta quadratis
Ultro se prodit Jovis ales: squameus anguis,
Et rosa, et Ursinam signat quae fascia gentem,
Nota sat et nostris in montibus: omnia nota
Tantorum decora heroum, et tot grandia facta.
Qui tamen hi, tela
6 juvenis quos jungit in una,
Pastores terni? Sacro distincta galero
Frons rubet, et vasta perarata volumina mole
Hinc atque hinc cumulata jacent. Proh quanta senili
Ore sedet pietas! Qui pectore promicat ignis?
Tyt.
O decus, o Latii numquam peritura senatus
Gloria! Vi raptos Alnanus paupere tecto
Extulit hos, Lycida, simul, atque effulgere sacro
Obstantes longum necquidquam jussit in ostro.
Alcidamum hunc dicunt, huic nomen mascula virtus,
Huic divinus amor merito dedit: exhibet illos
Riviscus, dotesque animi, doctosque labores
Exprimit, ac telam o quanta levis arte colorat!
Benacum
7 Eurasius, Thyrsimque, et format Alaurum.
Ollis Phoebus adest, promptamque in carmina venam
Sufficit, et subitos dat mille effundere versus.
Ipsa sua, qua se Capitoli immobile saxum
Erigit, ipsa manu frontem praecingit Alauri
Roma potens: plausus septem de Collibus Echo
Congeminat, fluvioque fremit {Tyberinus} ab alto.
Navimbus
8, viden? Uranium, Polybumque Sisimber
Sculpit, hic Eurindi vultum exprimit, ille Amaranthi.
Sed quid ego longinqua sequor, propiora relinquo?
Huc geminas, huc flecte acies, hanc aspice telam,
Qua magnum tanta pingens Locresius
9 Acin
Arte refert, vultumque, oculosque coloribus, atque
Officia, et vitae seriem, doctosque labores
Exprimit; ast animum, atque omnes vincentia fucos
Virtutum merita, et conclusas pectore dotes
Versibus adscriptis pandit, quos ipse sororum
Aonidum chorus, ac praesens miratur Apollo.
Aspicis? ingrati deserta volumina juris
Hic fugit: incassum fugientem, ac torva tuentem
Irato revocat vultu Themis. Aetheris arcem
Hic subit, et Coeli motus, ac sydera discit.
Hic eadem adstringit numeris, ac nunciat omnes
Astrorum adspectus varios, et tempora signat
Divinus Coeli vates: soror utraque fessum
Hinc atque hinc sexu major levat: aetheris ignes
Hac parte, hac varios Solis, Lunaeque labores
Oblongo per vitra tubo speculatur, at illa
Ante pedes Rhenusque tumens, et turbidus Idex,
Heu modo Felsineos tam dirus uterque per agros;
Imperio parent humiles: procul illius altas
Hinc Thamesis celebrat laudes, hinc Sequana plaudit.
Lyc.
Quale opus, o superi! Viva omnia, Tytire, credas.
Qui tamen
10 ille, tuae qui summo in vertice lauri
Eminet, ac viola praefulget amictus opaca,
Jam senior, sed cruda viro, viridisque senectus?
Ille etiam multa servat vaga sydera nocte.
En vitream aeriae ramoso in vertice pinus
Affixit lentem, ac filo moderatur: acutos
Ante oculos pendet lens altera: grandius astrum
Respondet contra, sinuatum in cornua lumen
Stringitur, et maculis vultus sordescit opacis.
Hinc et per montes altos, camposque patentes
Linea se longo tendit, perque oppida ductu:
Altera per sacram brevior traducitur aedem.
Inde ruinosos inter pendentia muros
Signa jacent dispersa solo, conscriptaque saxa.
Tyt.
Hic vir, hic est, Lycida. Non illo doctior alter
Sydera scrutari, aut mensas describere terras,
Eruere aut altis veterum monumenta ruinis.
Arcades a Sylva nomen fecere vocantes.
Adductos terris falcatae hic Cypridis ignes,
Et maculas, dubium et lentae vertiginis orbem
Exquirit. Qua se ardenti via flectat ab Austro
In Boream hic campis, hic sacra signat in aede.
Immissus Titana refert per tenve foramen
Ex alto radius, mutataque tempora monstrat.
Ast ibi collapsas, monumentum insigne Neronis,
Immemor ipse sui (heu nimium!) considerat aedes:
Ah! ruit, et fractos praeceps alliditur artus.
Lyc.
Hic vero
11 nivea effulgens in veste Sacerdos
Quam varias radio signat nigrante figuras!
Illa refert ovum, haec longum sinuatur in arcum
Crure super gemino, geminis abit altera ramis
Immensum hinc, atque hinc fugiens, et crure quaterno
Aversas petit usque plagas: at vertice in alto
Sese aliae longis sinuant ambagibus, atque
In se iterum, atque iterum redeunt, flectuntque, plicantque,
Et reddunt sparsos per prata nitentia flores:
Mille notae, ac tela numeri densantur in ima.
Alter in hac...
Tyt.
Quo te, Lycida, tuus abripit ardor?
Tempus abit. Tela mihi stat Dubenus in illa,
Ausoniae Dubenus honos, et gloria prima
Arcadiae. Haud illi Thamesis, non Sequana certet
Grandibus ingeniis, non ingens Rhenus, et Ister.
Hic teretem coni vario secat ordine formam
Obliquans flexu triplici: prima exhibet astris
Omnibus oblongos calles: iter altera praebet
Emissae funda glandi, volucrique sagittae:
Tertia proh quantis est usibus apta! Nitentes
Hic certo calami ductu descripsit odori
Veris opes: numeris hic mille arcana, notisque
Naturae educta e penetralibus eruit imis.
Illa
12 Hero, ast illa incisus mihi parte Epidaurus:
Ursacchi hinc vultus pendent, hinc ora Didalmi,
Illum ebore, hunc pario sculptum de marmore finxi.
Nil tamen haec perfecta moror: mea maxima cura
Pastor Achemenides
13 tabula pingendus in ampla
Sollicitum tenet, o Lycida, mentemque, animumque
Ad sese rapit, et calamos, dextramque reposcit.
Ille olim sanctae correptum ad templa Mathesis
Me traxit, sistens Divae, atque arcana latentis
Pandere naturae, et magni scrutarier ignes
Aetheris, ac noctes docuit vigilare serenas.
Centum igitur solidis pingam suffulta columnis
Templa Deae in medio: sculptis longa atria signis
Fulgebunt late: rutilanti hinc aurea Coelum
Uraniae et fixos, errantesque aetheris ignes
Monstrabit radio: hinc torvus tormenta Gradivus
Aerea, ferratosque globos signabit acuta
Cuspide, diffractasque arces: lucentia fila
Parte alia septem variata coloribus almae
In radium jungent Charites, vitroque resolvent
Mox iterum triquetro, at speculis ardentibus ignem
Aligeri educent pueri, atque incendia spargent.
Parte alia puram per campos Najades undam
Grandibus effundent rivis, ludentque natantes.
Aurea parietibus mille instrumenta, coruscis
Pendebunt mille e trabibus, numerique, notaeque
Mille solum niveo constratum marmore, mille
Distinguent recti tractus, orbesque recurvi.
Ipsa Dea e medio prodibit fulgida templo
Ad limen: juvenum supplex densissima turba
Stabit Achemenidem circum, ac deducet ad aedem
Ille avidos; numero sed me secernet ab omni
Apprehensum dextra, Divaeque in limine sistet.
Parte alia {Phaebusque} aderit, totusque canenti
Aonidum chorus; ille oculos ad nubila tollet,
Atque aciem extentas volucrum defiget in alas.
{Squammigerum} interea placido pecus aequore ludet,
Quadrupedes curvo, bipedesque in litore stabunt
Assimiles gressum densantibus: atque rubenti
Ad latus undantes effingam sanguine venas,
Carminis argumentum ingens, quo Pindus, et omne
Arcadicum insonuit nemus olim, et Pegasis unda.
Nec deerit sacros {coestus} Astraea regenti
Adsistens, nec dius Amor, Pietasque, Fidesque.
Sed quid ego longum frustra moror? Heu brevis hora
Effugit. I, Lycida, conceptum mente laborem
Da facili complere manu, atque inducere fucos.
Inductis demum fucis, noctesque, diesque
Tecum adero, alternoque horas sermone trahemus.
LAUS DEO