pagina 84

               I. SOMNIUM DE NURSIAE EXCIDIO ANNO DOMINI 1703
            Postquam visceribus terrae grassatus in imis 
Concussit subitus nostraque nosque tremor, 
Horrebam tacitus (mala nam formidine crescunt),
Quod posset, non quod fecerat illa lues. 
Dum resilire solum, quoties dum quassa putabam Note: 5
Tecta, tremor nostri corporis ille fuit. 
Admovi quoties menti solatia frustra,
Nam nulla validus vincitur arte timor, 
Sed me dum lassat, populit timor ipse timorem 
Membraque corripuit fessa timore sopor. 
Decubui, cum iam propior rubet orbita Phoebi
Et, cum non fallunt somnia, tempus erat.
Ecce gradu timido, Latio non disona cultu, 
Constitit ante oculos maesta caterva meos. 
Implebat laceris gremiumque manusque capillis, 
Et coma, quae reliqua est, pulvere cana fuit. 
Terga patent cunctis discissa prodita palla
Et pallor fati testis in ore sedet. 
Inque oculis luctus (nam lumina sicca quierant) 
Ipse videbatur continuisse stupor. 
»Cui tam de vobis licuit quisve intulit istam,
Quam referunt«, dixi, »cultus et ora, luem?« 
Solverunt illis lacrymas mea dicta morantes 
Constrictas Borea ceu solet Auster aquas.
pagina 87Unaque sic coepit certi gravitate doloris 
Credita funesti duxque caputque chori: 
»Nursia, sum; genui, Latio qui littore primus
Sacrum seposuit Coenobiarca gregem, 
Quique duces rexit Sertorius exul Iberos, 
E gremio vires protulit ille meo. 
Par summis ducibus, nam vindice victus ab illo est,
A quo vel vinci maxima palma fuit. 
Sed quid tanta iuvant? crescitque in vulnere pondus,
Quod non assueto peotore damna tuli. 
Haec prope me pallens nutanti est Cassia gressu, 
Quae nigro indignam syrmate verrit humum. 
Post aliae, quarum simul et mea fata retexam,
Nam causa in nostris, heu, fuit una malis. 
Eloquar et scindam vulnus lethale, meisque 
Sit modus in lacrymis non habuisse modum. 
Bissenos vidi placido pede currere soles,
Extulit ut geminum Ianus ab axe caput. 
Proxima lux aderat, post quam non visa putatur
Nigrior Eois prosiluisse vadis. 
Nec temere visa est: tremui iacuique repente 
Diruta et excidio semisepulta meo. 
Parva forent primo, nisi sors exercita damno
Disceret in iactus certius ire novos. 
Siste manum, fortuna, precor, nisi busta supersunt, 
Quodque in me ferias, nil nisi vulnus habes. 
Nam mihi pars primo si quae stetit integra lapsu,
Integra rebatur, non tamen illa fuit. 
Caeco arrosa malo stabant et hiantia tecta
Et quae stare magis quam cecidisse nocet. 
At sors saevit adhuc, lucem duxere secundam 
Februa et in medio vertice Phoebus erat. 
Ad cladem vasto praelusit terra boatu,
Qualem Trinacrius iactat ab ore gygas. 
Subsilit inde solum convulsaque vertor ab imo, 
Et rapuit medium pulveris umbra diem. 
Fana domusque simul trepidoque natantia cono
Menia semirutum deposuere caput. 
Ipsa ruina perit, pereunt quoque signa ruinae,
Nam quae tunc pereat, sola ruina fuit.
pagina 88Quis cladis fuerit sensus mihi, parce rogare; 
Sensus in nostro pectore nullus erat. 
Semianimis cecidi, vivebam nescia vitae,
Ut quos attonuit Iuppiter igne suo. 
Nil novi ulterius, minuit nescire dolorem, 
O si, quod fuerim, non meminisse queam.« 
Nursia conticuit, reliquae gemuere, mihique 
Territus a tanto [murmure] somnus abit.

               II: EPISTULA AD AMICUM, QUI ROMAE ADFUERAT TYBERIS INUNDATIONI, CUM COLLEGIUM ILLIRICUM
                     LAURETI IGNE EX PROXIMA CAUPONA EXCITATO PROPE ARSISSET. ANNO 1703
            Esse quid {loc} dicam, quod me Vulcanius ardor,
Te vexat tumidis Tybridis aestus aquis? 
Nec de sorte queror, nam, quamvis perfida, nostram 
Firmat amicitiam nec vetat esse pares. 
Dividimus damnum, ne non videamur amici, 
Et rata sit gemino numine nostra fides. 
Mulciber et Tyberis, contraria numina, forsan
In nostris cupiunt foedus inire malis. 
A nobis docti, nam quantum pondus amori est, 
Nam liquido in nobis, quid sit amare, patet. 
Dividimus damnum, cur id? (mihi certus Apollo
Causas atque uno dat pede Musa minor) 
Foedus amicitiae res est divina; perenis
Creditur, hanc merito solvere fata timent. 
Sic ne a disimili surgant divortia damno, 
Sors aequa socium torquet utrumque manu. 
Euriale, occideras, Nisus super ore supino
Concidit et Rutulam sanguine tinxit humum. 
Actoridem Patroclum fidit Hector, frater Achillem, 
Et simili Phrygius cespite texit ager. 
pagina 89»Nos par poena manet, geminum sitit ara cruorem«
Argivi Pylades dixit amantis amans. 
Sed qualem subii sortem, fortasse requiris,
Quidve mihi nocuit Mulciber igne, rogas. 
Non nocuit, fateor, sed magna pericula saepe, 
Etsi non laedant, quod potuere, nocent. 
Non nocuit plus quam Tyberis tibi, maxima terror,
Nec minima est damni pars timuisse malum. 
Nos iuxta caupo est, lucri vesana Caribdis, 
Ah pereant, ista quisquis in arte valet. 
Haec invisa meis nimium vicinia Musis 
Innumero semper hospite farta fremit. 
Claudit utramque domum paries communis et in se
Fumiferum caeco limite caelat iter. 
Huius turpe caput, stat fumida turris ad auras 
Nostraque non magno culmine tecta premit. 
Caupo focum lignis onerat, surgitque repente
Quam ferat haud humilis flamma timenda domus. 
Crassa renascentem rapuit fulligo favillam 
Involvitque alacri tecta laremque malo. 
Quodque mage horrendum, ventos Hyas orta ciebat,
Illo namque die trux Hyas orta fuit. 
Iam putres circum corrumpere flamma tigillos
Incipit et tectum stringere pestis edax, 
Iam calor et vasti vis importuna vaporis 
Ardua nigrantes volvere ad astra globos. 
Tempus erat, quo nos parcae discumbere mensae
Aethere diffugiens Phoebus et aera iubent. 
Extemplo clamatur, io (tremit aula fragore) 
Ignis, io, nostris sedibus ignis adest. 
Quid foret, ut patuit, late discurritur, omnes
Non opportuna sedulitate ruunt. 
Dum properant, turbant alios, turbantur et ipsi
Dumque nimis cupiunt velle iuvare, nocent. 
Ast ego, quem pavidum spissi graveolentia fumi 
Perculit et thalamo flamma propinqua meo, 
Corripio miseros, fuerant quicumque, libellos,
Corripio nostras carmina pauper opes. 
»Pergite vos mecum«, dixi, »mea gaudia Musae, 
Nam reliquis careo nec caruisse pudet.« 
pagina 90Interea domitum lymphis et Naiade multa 
Audio Trinacrium procubuisse deum.
Ora color repetit, repetit mea pectora sensus
Et pepigi supero thura litanda Iovi. 
At tu, caupo, mala sic vivere possis in arte, 
Supplicium ut culpae sit tua culpa tuae.

               III. DE HERBA TABACCO METAMORPHOSIS
            Frigus erat; iunctis foribus tectusque lacerna 
Servabam multo viventem in torre favillam. 
Fraxina perpetuo producta foramine virga 
Prae manibus fuerat, modicae cui molis ad ima 
Figlinus est crater teretique dat oscula ligno. 
Hunc secta oppletum fronde et praesentibus herbis 
Admoveo cratera foco summumque foramen 
Arripio labris et flatibus attraho flammam. 
Concipit herba rogum iamque ore reciprocat ater 
Fumus et ardenti glomerantur ab ore vapores. 
Iuxta frater erat, qui nostro e gutture nubem 
Miratus »Siculone«, inquit, »de monte revulsum 
Enceladum video saevumque Typhaea rebelli 
Ore in caelicolas incendia nigra vomentem? 
Quaenam haec herba nocens, quae tristi tabida fumo 
Insultatque oculos et nares peste vaporat?« 
Tunc ego: »Quandoquidem canis concreta pruinis 
Diserere urget hyems et suadent otia Cauri, 
Ingentes ortus et mirum graminis huius 
Ingenium expromam, fallam quoque frigora dictis. 
Cognita saevitia Saturni e semine proles 
Brasiliam Brasilus proprio de nomine dixit. 
Hic gladios iramque Iovis profugique parentis 
Exilium metuens longo maria aspera tractu 
Praeterit et sectas terna in divortia terras, 
Mox Charibum deserta legit, praedulcibus orbem 
Fecundum calamis et odorae cortice sylvae.
pagina 91Hic tamen, heu, quantum scelerum, quae turpia mites 
Edocuit populos, namque illo urgente recessit
Incola simplicitas, feritas subit hospita gentem. 
Inde nefas animique truces et credere iustum 
Deposuisse famem laniati in corpore fratris, 
Horrendaeque dapes verubusque affixa colurnis 
Membra Cyclopeos vix admittentia morsus.
Usque adeo peius nihil est quam perfida mens, quae 
Tortorum laqueos Nemesisque eluserit ensem. 
Attamen haud latuit superos, et lumine multo 
Sydera ad humanos semper vigilantia mores 
Dicuntur retulisse Iovi felicia regna
Saturni sobolem culpis violasse paternis. 
Tum sator omniparens stricta face prosilit et iam
Ultra aurem adducto vibrabat tela lacerto,
Cum Brasilus diros patiens sub pectore morsus
Et sua fata videns »Maris arbiter«, inquit, »et atrae
Arbiter alme Stygis, misero succurrite fratri 
Vel vobis trepidate et per mea fata tonantis 
Pendite proclivem fraterna in vulnera dextram.«
Audiit Eumenidum rector subitamque timenti 
Iniecit nubem et sparsum Phlegetontide lympha
In terram fibris et nata stirpe ligavit. 
Frons abit in florem, geminae coguntur in unam 
Radicem surae, pariter gracilescit obesum 
Pectus et in latas abeunt duo brachia frondes; 
Plantaque fit pecori male nota, invisa iuvencis,
Succo saeva suo, quam magna fronde tumentem 
Pratorum fruticem, sylvarum dixeris herbam.
Quaerebant Brasilum iam fulmina missa, sed ictum 
Evasit minor herba viro, fulmenque tremendum 
Nil nisi sulphureum foliis afflavit odorem.
Frondibus hinc pallor, gravis est hinc spiritus herbae, 
Hinc illam tenerae metuunt tetigisse Napeae.
Iuppiter at fremitu, tonitrum quod vinceret omnem, 
»Te primae«, dixit, »rapuerunt Tartara poenae, 
Te nemo servabit ab hac (sic nomina germen
Traxit et hinc plantam Satyri dixere Tabaccum), 
Te nemo servabit ab hac, qua saevius artus 
Discruciare tuos mutataque membra laboro
pagina 92Et totas dextrae consumere vindicis iras.
Nam primum calido tristique solutus aheno
Et tortus longo referes Ixiona gyro 
Et vinces: hominum qui mandere membra solebas, 
Humano sub dente gemes, in frusta tereris, 
Ardebis flamma, laceri flammisque perusti 
Torquebunt ipsos ultricia labra vapores.
Nec modus hic poenae, nam coniurata severa 
Cum mala naris de te sibi pabula poscet 
Detrita in cinerem saxoque subacta molari.
Utque hinc accipias, tibi sors quam dira paretur, 
Te flebunt hostes, quoties mandere, feroci
Extorques faciles mandentis lumine guttas, 
Lumine nec tantum, patulo sed et ore fluentes 
Se rumpent lacrymae, et toto lugebere naso. 
Sic vexere, volo, sic quam mortalibus olim 
Abstuleras, hominum consumptor dire, salutem,
Consumptus reddes, turpem laceratus in escam 
Augebis vulgo, quos olim dempseris, annos.«
Continuit genitor vocem, quam fata sequuntur, 
Vexandamque dedit Satyris tortoribus herbam.

               IV. CAPHEI THRACIS IN PLANTAM SUI NOMINIS METAMORPHOSIS
            Iam populi aurorae, iam cesserat India Baccho, 
Et Deus a domita tellure ad moenia Nisae 
Ibat ovans Arabasque suos; insana iuventus 
Mota mero pingui et viridi redimita corimbo 
Pone subit, Satyri succinctaque nebride Maenas. 
Ille sedet curru, gravibus iuga plexa racemis, 
Tela racemus obit, plaustroque virente subacti 
Lora capistrati mordebant vitea linces.
Ut ventum ad Nisae portas, sociosque deumque 
Percussit rerum facies nova: turbidus horror 
pagina 93Undique et horror erat, circum vineta iacebant 
Sacrilega vastata manu, vis improba botros 
Sparserat et vites ima ab radice revulsas, 
Ceu solet aestiva metuendus grandine turbo
Spargere vota pii nondum matura coloni. 
Clamabant Satyri Niseia sceptra Licurgo 
Cessisse, et rursum superas rediisse sub auras 
Ogigium trepidae iurabant Penthea Bacchae; 
Oscula dant truncis, iungunt quoque vitis amatae
Cum lacrymis lacrymas, vulsa cum fronde capillos. 
Auctor non latuit. Foribus ruit ecce reclusis 
Fulmineus Capheus (hic Bacchi invaserat aulam, 
Thrax proavis spretorque dei, nam sola colebat 
Flumina et in vitreis latitantes Naiadas undis).
Utque in conspectum septus furialibus armis 
Se dedit, exclamat, tumida sub voce minantis 
Intremuit Lenea cohors, gressusque labantes, 
Membraque correptis fulsere cadentia tyrsis: 
»Capripedum«, dixit, »non ebria castra nec istum
Poscit Nisa ducem, cui nulla potentia mentis,
Cui mollis facies, qui turpia sustinet unus 
Timpana pro sceptris, pro frontis honore corimbos. 
Regna manum mentemque petunt, ergo ocius isthinc, 
Semivir, urge pedes, exemplo perdere molli
Magnanimos Arabas rituque relinque profano! 
Nec dum terga dabis? Sic me mea numina, pulchrae 
Naiades servent, faciam, probrose Bimater, 
Praelusisse tuo vineta excisa cruori. 
Sperno tuos latices et, quae te frangere norunt,
Flumina sola colo, utque tuas explodere vites 
Praevaleam, populis de sanguine pocula nostro 
Ipse darem.« »Dabis«, exclamat Leneus et ore 
Emicuit toto, qualis post bella gigantum 
Constitit oppresso supera ad capitolia Rheto.
At Capheus verbis ictus ceu fulmine parvam 
Cogitur in molem corpusque virescere cernit, 
Vidissetque suas frondes cumulataque baccis 
Brachia, ni tenues petiisset spiritus auras. 
Priscum nomen inest. Ast hinc cognata propago,
Qui Rhodopen Hebrumque tenent, Arabesque Getaeque 
pagina 94Bassaridum ciatos Bacchique odere liquorem 
Deque suo Capheo succos paterasque calentes 
Mutato de fratre bibunt. Sic ultor ab orbe 
Pellit adhuc mollem Capheus post fata Lieum.

               V. DIVAE CLARAE DE MONTE FALCO SEPULCRUM SPLENDORE, CONCENTU, FRAGRANTIA ADMIRABILE
                     POST HORRENDOS MOTUS TERRAE PER TOTAM PENE ITALIAM AUDITOS. ANNO 1703 ELEGIA
            Clara Parens divi, cui signa in corde doloris 
Nectareo teli cuspide finxit Amor, 
Quae tumulo stant mira tuo? Sed parce roganti, 
Namque sibi hanc causam spesque timorque rapit, 
Asuetamque malis terrent quoque gaudia mentem, 
Nec credunt sortem territa corda suam. 
Haec miror venerorque simul laetorque, quod ipsa 
Tanta queas, quae mens nostra tenere nequit. 
Ergo, quae positos tibi lux circumvolat artus, 
Dic, precor, an saevi fulminis instar habet. 
An cessit turbo placataque numina gaudent
Felices ista reddere luce dies? 
Curve tua ignotis animatur odoribus urna?
Forsitan hoc nostri funeris omen erit? 
Pacis at esse potest, nam cum renovatur ab auris 
Depulso Borea, floriger annus olet. 
Hei mihi, quid miros bustum vocale canores
Evomit, hasne inflat Iudicis ira tubas? 
Ah, isti veterem referant Amphiona cantus, 
Diruta qui sacra tecta novabat ope. 
Sed quae flamma meas, sed quae, nam sentio, fibras
Permeat aetherei flaminis aura potens? 
Placatum lacrymis et voto suplice numen
pagina 95Certum est fulmineas deposuisse faces. 
Terruerant nostras auresque oculosque ruinae 
Tactaque ab emisso sulphure naris erat. 
Hinc sacer hic tumulus laesos in corpore sensus
Luce hilarat, mulcet carmine, odore fovet. 
Vicimus: ingentes manibus praetendite palmas, 
Vicimus: in crines plurima laurus eat. 
Victa fugit Nemesis; iam vindicis ira procellae, 
Iam tremor a nobis, iam procul horror abit.

               VI. EPISTULA CLEMENTIS XI AD SUOS EX FRATRE FILIOS, UT PRIVATAE VITAE RATIONEM GLORIOSISSIME
                     AMPLECTANTUR.
            Scribimus ex adytis, quae supplex orbis et aether, 
Quae maior mundo {suplice} Roma colit.
Mirari vulgus solet alta atque alta probare, 
Pendere quae solum, qui tenet alta, potest. 
Credite sic gnarae voci, quam fata sequuntur, 
Credite semideum, credite vera loqui. 
Solum spreta iuvant haec maxima; sydera tangunt
Qui sortem pedibus supposuere suis. 
Vilior est cunctis titulis qui servit et aurae, 
Utque ruat gravior qui nimis alta petit. 
Celsa sequi potuisse bonum, sed gloria nolle est,
Omnia posse Deum, sed mage nolle facit. 
Sic vos, o pueri, quos nostro in pectore servat
Cognato inscriptos sanguine purus amor, 
Frangite degeneres, quos ambitus inferat, aestus, 
Supremumque locum sit meruisse satis. 
Sit vester titulus titulos spernendo mereri,
Sic vestrum in spreto culmine culmen erit. 
Sit modus in rebus, modica nam sorte iacenti 
Maxima sors sortem non timuisse fuit. 
Testis ero, quod summa nocent, quod sceptra regentum
Saepe minax veluti fulmina lumen habent. 
Celsa catenatae subigunt praecordia curae
pagina 96Regalique latet splendida mente lues. 
Hei mihi, quot summo populos de culmine cerno, 
Tot funesta meus pabula maeror habet. 
Si fera cognati surgunt in vulnera reges,
In me sanguinea pugnat uterque manu. 
Si tremuit tellus, si totas abstulit urbes, 
Victima pro raptis non periisse queror. 
Si populos ferit atra lues, mea pectora pulsat
Editus e magno magnus amore dolor. 
Devia si gravidas merserunt flumina messes,
Certat cum lacrymis tanta procella meis. 
In me cur proprias laxavit prodiga vires 
Gloria curve meus sydera tangit apex? 
Heu scit, quod videor, nescit, quae sentio, mundus,
Invideor miseris invideoque miser. 
Quam durum esse miser, nulli miser esse videri, 
Quam durum est lacrymis non reperire fidem! 
Sic placitum caelo, cui recta placere necesse est,
Auctore a tanto vel dolor ipse tumet. 
Quae superis placuere, feram, dum vita manebit,
O mea sic vobis dicta placere queant!

               VII. ARTEMISIA POST EPOTOS MAUSOLI MARITI CINERES MAUSOLAEUM CONDIT EPIGRAMMA 1.
            Quae nova regali consurgens machina luxu
Pactoli nitidis perlita fulget aquis? 
Ecce coloratae vicinam Synnada venae
Et linquunt patrios marmora secta Phrygas. 
En iam Mentoreis animantur saxa figuris 
Et Policletaea vivit ab arte lapis. 
Quid properas, Regina, tuo si pectore clausus
Sponsus ab admoto corde, cor ipse, calet? 
Nil opus his, tam purus amor pretiosior auro est, 
Firmior et solido marmore tanta fides. 
pagina 97

               VIII. EPISTULA OBSIGNATA MORTIS EFFIGIE. AD CASTRICUM EPIGRAMMA 2.
            Conscriptas signat ferali emblemate ceras 
Calva sepulcrali pulverulenta situ. 
Hanc circum horrificam fingit transversa decussim 
Tibia et in geminos surgit utrinque metus. 
Si sapis, o tales evolvere parce tabellas, 
In non explicitis, Castrice, plura leges.

               IX. ATHIS, CRESI FILIUS MUTUS, UT PATREM A PERCUSSORE DEFENDAT, MUTUS LOQUELAM RECIPIT.
                     EPIGRAMMA 3.
            Proxima regali iugulo dum dextra minatur
Et riget extrema cuspide tacta cutis, 
Visa manus nati linguam vocisque resolvit 
Vincula, dum vitam solvere patris avet. 
Namque ubi lethali vidit ruere impete ferrum 
Et se per patris viscera cara peti, 
Exilit et motis pueri sub pectore pennis
»Si sum caecus«, ait, »non ero mutus«, amor. 
Illicet exclamat: »Genitor, cave!«, et illico fregit 
Haec vox fatiferae fulmina iacta manus. 
O venerande puer, te mutum cuncta loquentur,
Te tacitum poterit nulla tacere dies. 
Ut tunc plus vocis pietati impendere posses, 
Visus es a prima conticuisse die.
pagina 98

               X. CHRISTUS DOMINUS IN PAGELLA PUNCTIM DEPICTUS EPIGRAMMA 4.
            1n media calami consedit mucro papiro 
Tinxit et exigua candida lina nota. 
Mox iterum atque iterum salienti pollice ductus 
Suppositas pupugit non sine lege nives. 
Iam folii candor sensim laceratus in umbras 
Degenerat, maculis area tota latet. 
Tantaque congeries speciem coalescit in unam,
Visus et a fusca surgere nube decor. 
Mirandum, quod lux non fecerat, umbra peregit, 
Finxit et exanimem guttula nigra Deum. 
Quam merito expressit Domini pia gutta dolores
Membraque et Isacio verbere tergus hians. 
Nam dum submergi poenis gravioribus ardet, 
Iste dolor cupido nil nisi gutta fuit.

               XI. D. THOMAS AQUINAS IMPUDICAM MULIEREM TITIONE FUGAT. EPIGRAMMA 5.
            Stabat in invicta servatus Aquinius arce, 
Depositum sophiae caelitis, orbis honos. 
Ecce illi ante oculos (quem non petet atra libido) 
Constitit in media turre videnda Venus. 
Obriguit iuvenis primo poteratque videri 
Tam subitum flammis opposuisse gelu. 
Ut rediere animi: »Nusquam tibi gloria tanto 
Ausu erit, o nigri fex Acherontis«, ait.
pagina 99»Fulminibus caeli, queis te iam destinat ether, 
Praeludam in foedum flammiger ipse caput.« 
Dixit et ardenti torrem complexus ab ara
Imprimit adversae terque quaterque lupae. 
Illa fugit, nigraque domus completa favilla
Indicium victae visa dedisse Stygis. 
Macte animis Thoma; qui flamma teste probatur, 
Dici iure potest aureus iste pudor.

               XII.AD ILLUSTRISSIMUM AC REVERENDISSIMUM DOMINUM FABRICIUM DE AUGUSTINIS LAURETI PRAESIDEM
                     ANNO 1703 POEMATION EPENETICUM
            Coguntur proprium Musae deponere morem, 
Ingeniumque vetus noster dediscit Apollo. 
Dum, Praesul, te, magne, canit, namque omnia quondam 
Protrahere in maius plectroque augere solebat, 
Nunc minuet. Tua facta, genus, sapientia, mores 
Vincunt laudantes proprio splendore Camenas.
Mirabar tantas in te coalescere dotes, 
Temperiemque animi geniumque et grandia Suadae 
Flumina nec varios generoso a pectore vultus. 
Miranti subito clara sub imagine fulsit 
Rescissa de nube Deus, qui cognitus ultro est 
Cinthius, ut visae mediis effervere tectis 
Laurus et Clariae tergo sonuere pharetrae. 
»Si nescis«, ait, »in reliquis, quae mira fuissent, 
Seu pietas animi Martisve aut dona Minervae 
Sunt Augustini consuetae sanguinis artes: 
Sic vigor insolitus, sic tantae mascula gentis 
Ingenia haud norunt alienae cedere laudi. 
Se soli superare queunt, maiorque superbis 
Surgit avis soboles, quae sanguine mota paterno 
pagina 100Emicat et titulos superando extollit avitos. 
Sic gaudet quercum spoliis senioque labantem 
Agnatum fulcire nemus. Quos undique cerno 
Et quales proavos, quae magnae nomina gentis
Sparsa per Ausoniam! Seu nobilitatis Etruscae 
Pectore magnanimo gestantem insigne Camillum 
Sive illum, cuius famam Nasamones et Indi, 
Cuius Roma fidem, Mavortia iura Ravenna 
Sensit et Adriaci dextram timuere leones.
O si non durae praereptus crimine Parcae 
Vota Italum tecum tuleras, Hieronime, qualem, 
Qualem te propriis vidisset in arcibus olim 
Bellipotens Regina Padi, quae gaudia Nereo 
Plaudenti vexisset aqua quantosque superbus
Eridanus Venetum vomuisset in ora pavores! 
Sed quid ago? Dominae venerandum luce tiarae 
Aspicio Stephanum et tota Sidone rubentem, 
Si tamen aspicio, nam qui nitor exit ab ore 
Attonitos sacro castigat lumine visus.
Hic legum Pater, Urbis honos, non unius hic est 
Principis unus amor, quo sospite saepe feruntur 
Erecti e tumulis Romae invidisse recenti 
Fabricii Curiique et nomina magna Catonum. 
Occubuit sed non totus, stetit alter et alter
Heres virtutum, par laudibus, atque duorum 
Crescebat meritae suprema ad culmina laudis 
Ingenti patruo non dedignanda iuventus. 
Unus cum propero raptus fato intulit astris 
Spemque suam iuvenis Romaeque ardentis amores,
Ast mundi tergit lacrymas damnumque superstes 
Fabricius pensat, quique alto pectore frater 
Alobrogum sacram gaudet crispare decussim.
Hic est Fabricius, quem tu mirare, secundo 
Alite Partheniam positus moderator in urbem,
Inclita civili cui quondam tempora serto 
Praecinxit veneranda Themis, cui nobilis aequi 
Ardor, et ingentes cumularunt pectus Athenae.
Forsitan addubites, cur illum ad gentis habenas 
A lauro dictae sors prima admoverit, ultro
Expediam. Reliqui multo quam saepe labore 
pagina 101Virtutem peperere sibi, primordia gestant 
Huius, et ad dominam moderaminis attulit artem, 
Quod reliqui retulere, decus, sic omne fausto 
Emeritas referunt tam clara exordia lauros.
Illum non ornat, sed gaudet vindice tanto 
Ornari regimen; semper virtutis in illo 
Et fidei meritum, meriti quoque praemia crescent 
Infulaque et magnos aequans sacra purpura reges, 
Donec summus erit triplicique insignis ab auro
Ad sua porrectas cernat vestigia gentes. 
Non temere est, quod dum properat conterritus orbis 
Nazaream placare domum, tu Virginis urbem 
Dextra ingente regas, Fabrici, nam numina vellent, 
Iam nunc assuescas mundum populosque volentes
Imperiis regere et summae praeludere sorti.« 
Dixerat et tenues abscessit Phoebus in auras.
At tu, Palladium columen, cui grande superbus 
Augustus nomen, patriam gens Livia donat, 
Et totam heroa complecteris indole Romam,
Ne, rogo, Pierii praesagia despice vatis, 
Vati numen inest, nec fallere novit Apollo.

               XIII. DE SPIRITU SANCTO IN DIE PENTECOSTES, HYMNUS. ANNO 1700
            O qui purus amor summi de corde Parentis 
Et Nati de corde micas, spiratus utrinque 
Unicus atque uno praesens tibi iungere nexu 
Aequales virtute duos: Vigor alitis aurae, 
Sancte Vapor, quatiens rorantes nectare pennas, 
Mens rerum atque animus mundique informis origo, 
Tu superum flammis pectus mortale maritas 
Afflatuque cies et vim recludis opertam. 
Tu rerum species, tu formosissima caeli 
Gloria, et humano nunquam temeranda veneno 
Integra perque animos perque obsita pectora nigri
pagina 102Caeca nube mali subitos inopina volatus 
Exerces sacroque diem fulgore coruscas. 
Non secus ac primo si quando illuxit Eoi
Astrorum dux Phoebus anhelosque igne iugales 
Grande iubar terras difundere iussit in omnes, 
Clarus ubique nitet, non illum distinet a se
Foeda lacunosae facies conspecta paludis,
Non nemora hirta situ, puro redit undique vultu,
Nec quidquam de sorde refert, sed sordibus ipsis 
Dat vitam variosque trahit de pulvere foetus. 
Nunc age dum triplici circum tibi fumat acerra 
Largus honos lateque pio fremit ara tumultu, 
Perque fora et tanto sacratas numine sedes
Festa coronatas ducunt solemnia pompas, 
O ades, alma quies, et motis leniter alis 
Nostraque nectareo permulcens pectora tactu 
Rumpe graves nebulas nostraque in mente tuere, 
Ne dira antiquae sobolescant semina culpae;
Sim vates ubicumque tuus, tibi plectra parentur 
Nostraque devoto sudent tibi carmina Pindo, 
Sancte Vigor, quem cuncta colunt gaudentque fateri, 
Quem mare velivolum, quem signifer axis et altae 
Cum silvis volucres fluviique feraeque loquuntur.

               XIV. CUM AUCTOR ABSOLUTO PHILOSOPHIAE TRIENNIO AD PROPUGNANDAS PUBLICE THESES ELECTUS
                     ESSET ET A POETICO OTIO AVULSUS. ANNO 1702 ELEGIA
            Men saevae ulterius vexabit virga Stagyrae, 
Ulla nec ingrati meta laboris erit? 
Dura Cleanthaeis iterum vigilanda lucernis 
Otia et a misera mente fuganda quies? 
Credideram rigida quini sub Iudicis urna 
Taedia tam longae deposuisse viae,
pagina 103Credideram in Pindum totas contendere vires
Et Clario posthac corda calere Deo. 
Et dixi: Procul, o procul hinc abscedite, turbae, 
Carpathium logicus sub mare fervor eat. 
Quid mihi cum strepitu, quem turbat rauca iuventus
Macraque lucifugi terret imago Sophi? 
Omne tulit punctum quisquis sibi vivit in umbra,
Quam rigat Aoniae lubricus algor aquae. 
Qua Statii Ascreas urget vis enthea lauros 
Alternatque suos Naso per arva pedes, 
Qua Maro sceptra tenet vatum, qua celsus equestri
Lucanus domitum Pegason arte rotat. 
Non est hoc levibus non est insistere curis, 
Credite, carminibus nobile pondus inest. 
Cumque sophis eadem conscribunt saepe poetae
Et multa Aonium Pallade surgit opus. 
Aetneos subiture rogos, tu foedera rerum
Vinxisti gravibus disidiumque modis. 
Certum est naturae latebras, loca nullius ante 
Trita solo, Latia personuisse tuba. 
Ouid referam, auritas qui traxerat, Orphea, quercus,
Quidve coturnatam, quam tulit Ascra, chelim. 
Quosque Stagiraeus fertur spoliasse magister, 
(Nota loquor) cunctis doctor Homerus erat. 
Liquit Aristotelem Smirneaque plectra petebat
Arsacidum domitor, quo minor orbis erat. 
Scipiades inquit: »Non te, clamose Panaeti,
Ast mecum Rudium conteget urna senem.« 
Fatidici numeris, numeris cecinere Sybillae 
Quoque nihil maius carmina numen amat. 
Hoc tamen est inter vates discrimen et illos,
Queis vultum barbae pensilis horror obit: 
Illi indigestos lapides et monstra loquuntur, 
E nostro Sophie cultior ore venit. 
Vox sonat his, qualem Garamas horreret habere,
Nostra potest rigidas perdomuisse tigres. 
Nos tumidam cristis, illi ferrugine turpem
Dant fronti galeam, pulchra Minerva, tuae.
pagina 104

               XV. IN EOS, QUI PEREGRINAS MERCES AFFERUNT GULAE IRRITANDAE. ANNO 1700 ODE
            Languidum nota modo lance stertit 
Otium ventris veteresque mensas 
Respuit toto dominata pandens 
Brachia mundo.
Iam gulae nostrum sapiunt pericla, 
Atque sudoris calidi vaporat 
Fumidam nubem veniens paropsis
Littore ab Indo. 
Anne gaudetis Saliare coena, 
Quam peregrina struitis sub umbra, 
Et fere mortem miseram petita
Lance pacisci?
Haec maris victi domitique merces 
Navitae? O quisquis fuit ille vasto 
Debitus ponto viridesque dignus 
Pascere phocas,
Qui senescentem reparasse primus 
Mercibus vectis aliunde luxum 
Ausus et parcum dape barbara la-
cessere dentem, 
Unde desuetam pharetram et recoxit 
Sordidas ales Paphius sagittas, 
Et tumor foedus posuit superbae
Cornua fronti.
Utque in Osseis epulis bimember 
Dicitur quondam Pholus interisse, 
Sic fides et pax perit et soluto
Gratia nexu.
Has premunt torva feritate nunquam 
Vota fumosi capitis modesta, 
pagina 105Has doli et vultu referente flammam
Ambitus ardens.
Damna sint merces sceleris, nec ille, 
Qui prior longa trabe pressit aequor,
Doridos frustra thalamos pudicae 
Viderit audax. 
Fertur ex imo pelagi recessu 
Impotens irae fremuisse Nereus, 
Dum reluctantes subigi videret
Aere procellas. 
Inde, qua caecis Lypares ab antris 
Desidem novit Boream ciere 
Voce sive udo nimium furentem 
Pellere regno,
»Quis furor?« dixit, »quis in arma nostram 
Concutit pacem subigitque fluctus 
Et mare invitum iubet arrogantem
Lambere puppim? 
Sed quid? An cessem paitiarque inultos
Conqueri tonsa quatiente fluctus, 
Ne freto possint vacuo innocentes
Fervere Cauri?
Anne inoffenso pede ducta culpa 
Retro felices revocabit ausus?
Ducet exemplum, pelagoque miti 
Mille sequentur
Praeviam prorae. Quid enim timebit, 
Quem nec ingenti sonitu repressit 
Vasta Simplegas neque mugientis
Sibilus Austri? 
Proh! iugum nobis levis alnus addet 
Marmore oppresso referetque turpis 
De triunphato potiora Nereo 
Praemia luxus,
Luxus et mentis temere solutae 
Ambitus? Magnae Stygis o fides! quae 
Tam novum, faxo, nova poena crimen
Iure sequatur! 
Poena sed foedae foret una menti
Maxima, haud ullam subiisse poenam. 
pagina 106Crescat ut sensim vetitis nec ullo
Obiice frangat
Impetum, donec vitiis scatentem, 
Noverint omnes miseramque dicant, 
Nec sibi infelix videatur uni 
Criminis auctor.
Nauta, quid cessas? Age utrumque iunge 
Invicem parva rate victor axem, 
Transfer et merces geminoque tutus 
Castore regna, 
Mercibus iunges vitia advenaque 
Cereum pectus vitio notabis, 
Damna cum puppi revehes in ipso
Naufraga portu. 
Cerno, quot grandes cumulant carinas 
Monstra! Proh quantum Stygis est in illis! 
Maxima est inter reliquas profani
Gloria ventris,
Caeteras pestes super alta totum 
Despicit Ditem rabidumque anhelat 
Blanda praedulci trepidum veneno
Vertere mundum. 
Pinguium gurges patrimoniorum 
Illa nec dira melior Charibdi 
Saeculi mores nitidosque sumptus 
Hauriet una.
Eia age, o nostro satis apta voto, 
Apta miscendis populis satelles, 
Iam luant gentes duce te subacti 
Crimina ponti. 
In peregrinis medicata fucis 
Sordida attactu, furialis ore 
Martia ingesto populi veterno
Pectora solve.
Hinc minae, et pingues quatiens chelidros 
Inter ardentes patinas Enyo 
Saepe libabit prior aestuanti
Pocula labro.
Troia, Neptuni labor et superba 
Mille turritas retudisse puppes, 
pagina 107Ferculis somnoque gravem ruinam
Fataque debes.
Heu quis infractam solido aere frontem 
Porrigens miscet pateras cruore!
Tune sub mensas cadis, o Scamandri 
Victor Atrida! 
Gentium nares feriere Achei 
Evaporantes olidum camini, 
Graecia ardebit quibus et ruendo
Quanta ruisset, 
Proferet late resides iisdem 
Ignibus miscens moritura terras, 
Nec minus Romam periment avitae 
Omina Troiae.
Gemmifer Ganges et odorus Indus 
Et coronatus iaculis Hydaspes 
Vincla pensabunt dominamque misso
Perdere luxu 
Gestient tandem, Tiberisque suget
Marcidum plenis ciathis Orontem 
Atque dediscet metuenda nigris
Iura Britannis
Dicere. Hinc seros fluet in nepotes 
Sordidum exemplum Syriaeque mensae
Turpiter frangent Latium pudenda 
Merce tribunal.
Tunc nepos priscae monumenta famae 
Aerea in curvos recoquet lebetes 
Et focis subdet nitidas avito
Sanguine lauros. 
Illicet magnis furiata pubes 
Ebibent longum pateris furorem, 
Quisque dum sese madidum calenti 
Mactat Iaccho.
Hoc citae mentes subitum calore 
Infremant bellum, fera bella sanguis 
Altior spiret: tumeant furentum
Iurgia fratrum. 
Certet alternis iugulis profanus
Civium Mavors et amica passim 
pagina 108Oppida evellat tumulandus altae
Cladis acervo.
Ecce flagrantem rotat ecce pinum 
Eumenis tristi veniens ab Hemo 
Et nova sacros violare gestit 
Clade Philippos.
Quisquis a longis dapibus refractam 
Indolem et census minuit paternos 
Quemque fregerunt violata in altas 
Pocula noctes, 
Emicat sumpta truculentus hasta 
Iure calcato patriaque miles 
Saevus agnata nece decolores
Tingere campos. 
Quin et infaustis avibus triunvir 
Leucada horrendam petit, ante pugnam 
Victus ardenti Mareotico pro-
cumbit in arma. 
Sic eat fatum, tamen ille sorte 
Maior humana propiorque cerni 
Nubibus Phoebique thoro verendum
Ponere corpus, 
Quisquis insani furias palati 
Luserit parce, modicaque mensa 
Integer dignos numero Deorum 
Duxerit annos.
Hinc luem foedam quoties repressit,
Ite, Tritones rapidi, suaque 
Laude centenas animate conchas 
Non sine plausu 
Littoris, quin et modulentur undae 
Consonae vestro fremitum canori, 
Rideat mestae placidus Palaemon
Matris in ulnis.
Tunc maris Divae, mea turba, festo 
Circino ardentes obeant choraeas, 
Eurus et tanto stupeat tumultu 
Territus Auster.«
pagina 109

               XVI. CUM LAUREA CIVILI ORNARETUR DOMINUS N. N. ODE ANNO 1702
            Qualis, refracta nube Diespiter 
Cum fulminantem concutit aegyda 
Tubaque ventorum in sonora 
Praecipites monet arma nimbos, 
Ales minister fulminis emicat 
Trans et procellas et madidum Iovem 
Ridetque flammas et sonoro 
Tela Dei glomerata gyro: 
Impune pennis illa micantibus 
Immugientes verberat Africos, 
Donec superlabens serenum
Magnanimo bibat ore solem, 
Te sic in alis versicoloribus 
Virtus renidens et vigor aliger 
Mortalis ultra sortis arcem 
Ingenuo raipuere nisu, 
Philippe, quo te dulcibus excipit 
Astrea tectis et Themis advenam 
Novumque complexura civem 
Fatiferos dea condit enses. 
Sinuque surgens Egeriae Numa 
Iam te verendis coetibus inserit 
Stringitque gaudentem Licurgus
Et rigidi properant Solones 
Dempta severi nube supercili 
Optata tandem pergere in oscula; 
Senesque dum gaudent plus aequo,
Pene suas meruere virgas. 
Hic te micantis lumine purpurae 
Obvelat ingens Gloria, fulgido 
De crine Phoebi iam recusus 
Annulus emeritam revincit 
Manum, futuris annulus arbiter
pagina 110Reis timendus, sanctaque laurea 
Voluta ter circum superbit 
Fronte tua meliorque surgit. 
Dixitque tandem, dum Nemesis tibi 
Examen aequae lancis et aureum
Porrexit ensem: »Macte longum, 
Macte animis, generosa proles, 
Cresces in aevum, famaque centiceps 
Te late utrumque distrahet in diem, 
Tuumque nomen usque ad Indos 
Sol nitida referet quadriga.«

               XVII. B. ALOISIUS GONZAGA INFERNO INVICTUS ODE ANNO 1700
            Sol arma noctis discutit horrido 
Pallata caelo, tum tener emicat 
Vultusque primum vagientes 
E thalamo Thetidis revolvit. 
Sic et verendi pectoris indoles 
Educta sacris sub penetralibus 
Dat magna vel primis in annis,
Quaeque atavum cita laude virtus 
Sublime spirat. Sic quoque centiceps 
Megera quantum te super ipsius 
Fidemque Cociti metumque
Erigeres, tremebunda vidit, 
Gonzaga caelo debite, sordidis 
Indigne terris inque micantibus 
Divum choraeis ore sacrum 
Purpureo bibiture nectar, 
Frustraque ab omni parte inamabiles 
Pestes coegit, quas Stygis edidit
Uligo pastas in maligni 
Lethifera Phlegetontis alga, 
pagina 111Atque arma movit. Destituit tamen 
Estincta inanes lampas Erynnias, 
Trucesque constanti catervae 
Consilio iuvenis refractae 
Sensere, certo quam pede pergeret 
Ad destinatae littora gloriae 
Quantaque calcaret repulsa
Regna et opes strepitumque vulgi; 
Quassansque dixit Persephone comam 
Et viperinum stridula verticem: 
»O cassa virtus, o peremptum
Indomito decus omne Diti! 
Gonzaga vicit! Scilicet impotens 
Non emovendos corripuit gradus 
Coeptisque laudandis inheret 
(Heu fateor) metuitque frangi. 
Non totus Orcus, non triplici Canis 
Hians baratro verteret obvium,
Non ipsa, non coniux, vel alta 
Centimani rabies gigantis. 
Male auspicatae iam piget aleae, 
Piget Gradivi. Concidit irrita 
Spes omnis, et vinci recusat,
Cui superum properantur arma 
Totoque caelum fulmine militat. 
Vidi, phalanges cum premeret meas 
Bellator, a leva polorum
Insolitos crepuisse pulsus. 
Horresco! circum quantus in igneos 
Surgebat hostes caelituum globus 
Lateque crispatas rotabat
Caeruleum per inane taedas. 
Eheu! dolosae si qua fides Stygi, 
Si quando nostro pectore veritas 
Invita sedit: stat triunphus 
Nexilibus radiatus astris 
Tibi, Aloisi, quem bene finxeras 
Vi temperata, vi stabilis boni, 
Manetque de Phoebo recusum 
Emeritam diadema frontem.
pagina 112

               XVIII. TRAIANUS DIADEMATE VULNERA MILITUM OBLIGAT. ODE 1700
            Te, qua terrificat Pannonicum diem 
Arctos Parrhasio verbere pertinax, 
Calcantem timuit oolla rebellium
Mars, certaminis arbiter. 
Quin et barbarico sanguine decolor 
Ingens Ister, io, ter crepuit sonum, 
Et tanto vitreae Naiades alveo
Duxerunt alacres choros. 
At postquam (quid enim non patriae pater) 
Conspexit Latii Martia militis 
Cingentem domina vulnera fascia,
Concussit virides comas 
Dixitque tandem: »Maxime principum 
Divis orte bonis, o, habitabiles 
Qua terras retegit lampade Delius, 
Perge et numina promove 
Tanto terribilis nomine, sunt tibi 
Digni magnanimo principe milites, 
Quorum, quod dederant vulnera, regium 
Reddis vulneribus decus. 
Hostis, quid properas? Quid vaga spicula 
Pennatasque neces tendis in Italum 
Hostem de pharetra promere Gnossia
Ferrumque et rabiem paras? 
Votum vulnus habet, quod solet inclita 
Tam grandi pretio dextra reponere, 
Gaudetque, ut socio maxima vulneri
Regni gloria serviat. 
Praecingit Latius murice belliger 
Tactum morte latus membraque saucia, 
Nam regnat moriens, sub duce maximo 
Regnum est pro patria mori.
pagina 113

               XIX. CHRISTO DOMINO NATO IDILLIUM
            Betleo postquam iacuit deiectus in antro 
Seclorum spes longa Puer Iesseaque circum 
Tandem permissae plauserunt pascua sorti, 
Continuo de rupe cava Nabatheus Himilcon 
Obstupuit viso et tanti ad vestigia partus 
Vultu pressit humum, fibrisque illapsus ab alto 
Impetus et subito caluerunt pectora metu. 
Tum canere exorsus: lymphae siluere loquenti 
Et Boreae stetit aura, suas librata per ulmos 
Audiit alituum soboles, dominique canentis 
Herbarum immemores vocem excepere capellae. 
Concine Bethlemiis mecum de cautibus Echo! 
Qualis in horrentes Stygia ferrugine terras 
Exspectate venis! Video, te prona salutant 
Rura, tibi celsas motant nemora ardua fagos. 
Concine Bethlemiis mecum de cautibus Echo! 
At quid, terra parens, nascenti sternere cessas 
Gratas veris opes et sacrum lambere corpus 
Pallenti viola et luteolo amarantho?
Iamque, rabens Hyacinthe, rosae, capita ignea tandem 
Tollite, et a molli pingatur caltha ligustro. 
Sed cessa, nihil est nascenti numine dignum, 
Et tua ab opposita sorderent munera forma.
Concine Bethlemiis etc.
Ah ne te rigidi perstringant flamine Cori, 
Ah tibi ne teneros durum specus urgeat artus! 
Te tangente tamen mollescent aspera saxa 
Et parcent Cori, novit quoque Corus amare.
Concine etc.
Te veniente, puer, tandem meliore sereno 
Instauret mundus faciem, pax emissa per orbem 
Emicet, et placidos ensis curvatus in usus, 
Sanguine quae tinxit, sulcet sola ductaque longam 
In falcem gravidas populetur lancea messes. 
Concine etc.
pagina 114Audior; infensos iungit concordia mores: 
Vitis amat corilum, tristes examina taxos, 
Quercum oleae pingues, pallentes poma miricas; 
Alludunt tygres pecori, mollesque iuvencos
Lambens ursa fovet, tenero lupus accubat hedo. 
Concine etc.
Iam gravibus stabulis cratique intexta salignae 
Arida virga avido pecudum frondescit in ore, 
Iamque exesa cavis et hiantia robora truncis
Deproperant hederae triplici vestire corymbo. 
Serpentum cunas saevique cubile draconis 
Ultro scena virens et arundine rauca sonanti 
Ambit, et a nuda surgunt uligine iunci. 
Concine etc.
Currite, pastores, per pascua tuta, recessit 
Agnis herba nocens, seu vos movet herbidus Arnon 
Seu Saron egelidus vel oliviferi Carmeli 
Prata vel aestivis Hefebon pellucidus undis. 
Concine etc.
Tanta mihi puero, memini, narrare solebat 
Fatidicus Pelates, quo non prudentior alter 
Ventorum insidias pluviaeque et grandinis atrae 
Inspecta subitos luna praedicere motus. 
Desine Bethlemiis mecum de cautibus Echo!

XX. MESSOR UNO FALCIS ICTU SERPENTEM ET SE IPSUM INTERFICIT. EPIGRAMMA 6.

Dum iacet et trifida meditatur vulnera lingua

Crudelis Lybici gloria dypsas agri,

Illius incurvo praeclusit sibila ferro

Messor, at infesta se quoque falce ferit.

Dum caderent vires, dum lumina morte natarent,

Semianimis trepida talia voce dedit:

»Quid non, saeva, tui poterunt, Libithina, furores,

Hei mihi, si pestem tollere pestis erit!«

pagina 115

               XXI. IN STATUAM ANTONINI PII IN CAPITOLIO POSITAM EPIGRAMMA 7.
            Qua truncos senio calcant nova templa colossos 
Et Capitolini subdita colla Iovis, 
Lapsa sua late pensat Capitolia forma 
Aeneus et Romam despicit altus eques, 
Cui ut materiem praeberet et aera Corinthus, 
Debuit in proprios isse superba rogos. 
Auctoris sed nomen abest, nisi forte putamus
Hoc opus e Siculis prosiluisse focis. 
Certe hic artificem solum peccasse fatemur 
Hoc opus in laudem non statuisse suam. 
Par tantis pretium meritis monumentaque laudi, 
Quae meruit, potuit pendere sola manus.

               XXII. EMMANUEL CARD. BULLONIUS RESERAT SACRAS FORES D. PETRI IN VATICANO INEUNTE ANNO
                     SECULARI 1700 EODEM FERE DIE, QUO ANTE SEXCENTOS ANNOS GODEFRIDUS BULLONIUS, GENTILIS
                     SUUS, PORTAS HIEROSOLIMAE CAPTAE VICTOR APERUIT. EPIGRAMMA 8.
            Bullonidum cineres tuque, o Godefride, verendum 
Eia age de Solymo pulvere tolle caput! 
Iam tibi palmiferae splendor vilescat Idumes, 
Iam tibi quid Latio maius ab orbe venit. 
Cede tuae soboli! Tantae vis inclita gentis 
Famaque te titulis vincere sola potest. 
Tu fana Ismariis potuisti oppressa tyrannis 
Pandere et amota limina capta sera,
pagina 116At rerum dominos sacro scidit impete postes 
Emmanuel, vestrae gloria parsque domus. 
Hic sacra pacato solvit penetralia ferro,
Tu Solymam gladio vindice, Martis ope. 
Rex nondum extiteras, verum tibi sanguis et alti
Ardua vis animi dignaque rege fuit. 
Regibus hic bis par, gemino est venerabilis ostro, 
Regia quod proavum, quod sua fama dedit. 
Hoc tamen este pares, quod gessit uterque, recentes
Dum saeclum moriens gaudet inire vias. 
Scilicet innumeris par factum, et gloria saeclis 
Saeclorum cursus claudere digna fuit. 
Utque secuturos felix volet omen in annos,
Sub tantae auspicio tempora gentis eunt. 
Nunc fixa heroas geminos mirantur utrinque
Saecula Bullonium non tacitura decus.

               XXIII. DE TESTUDINE TEMPLI S. IGNATII ROMAE AB ANDREA PUTEO EGREGIE DEPICTA EPIGRAMMA
                     9.
            Si Loioleam concesseris, hospes, in aedem, 
Qua Lodoisiacas templa loquuntur opes, 
Suspice, quam vastos late difusus in arcus 
Undique Apellea rideat arte color, 
Quam varium spiret tectis emblema suaque 
Inflatus specie surgat ad astra tholus. 
Vel iocus hic pretium est, hic gaudent lumina falli,
Gaudet et illustres mens venerata dolos. 
Quodque magis, tantum finxit manus una decorem, 
Quae se ipsam hic tandem vinceret, una fuit. 
Una fuit, socium nam maxima quaeque recusant, 
Et socium potuit vix reperire parem.
pagina 117

               XXIV. CHRISTUS NATUS INFERORUM TERROR HYMNUS
            Uror, io, Deus ecce Deus! proiectus in antro 
Barbita nostra puer totumque Helicona reposcit 
Et divina meos rapiunt cunabula cantus 
Taenariis ululata Deis. Procul este, profani, 
Dum genitus vasti canitur mihi victor Averni, 
Quem Phlegetonteae torvus tremit arbiter aulae 
Cocitusque rubens et nox Acherontis operti.
Edita Idumeas complerat numine rupes 
Progenies superum, natoque Tonante supernus 
Signifer in meritos genuit nova sydera plausus. 
Fama Hyperioniis evecta iugalibus ortum 
Protulerat numen trans Dyndima transque calentes 
Gangaridum populos et trans cunabula Solis 
Excierat famulos Bethlaea ad littora reges. 
Mox Stygis obscenae latebras subit: horruit Orcus 
Auditum et Stygiae metuendus ianitor aulae 
Ter crepuit de rupe canis, ter flumina Lethes 
Praecipiti glomerata vado, ter tristia foedis 
Manibus unanimes cecinerunt omina Parcae. 
Quin etiam, ut fama est, titubans terrore sub undas 
Evertit sua transtra Charon, et torva sub Orcum 
Occuluit trepidos cum fronte Megera cerastas. 
Crinitus flamma nixusque horrentibus hydris 
Ingemuit princeps Erebi et sublimis aeno 
Percussit sceptro factum ex adamante tribunal. 
Mox ait: »O nostrae gentis pudor! Occidit omnis 
Gloria Taenaridum, praesepibus abditus infans 
O quantos laxat per Tartara nostra timores! 
At sacrae vada caeca Stygis, stagna horrida iuro 
Arcanumque Chaos atque hospita regna dolori, 
Non impune feret, veteris placet alea belli, 
Arma placent, totum torquere in fulmina Ditem
pagina 118Claustraque monstrorum tremefacto impingere caelo 
Et Phaetonteis mundum incestare favillis.
Sic cecidisse iuvat, sic et monstrare cadendo, 
Quantus eram, et nostros testari viribus ortus. 
At quid ago? Quoties pueri veneranda revolvo 
Lumina Bethlemio nimium male credita saxo, 
Quam vires abeunt magnique superbia voti!
Quam refero fessam per tot miracula mentem! 
Cedimus heu fatis fatumque amplectimur ultro. 
Vincula si nequeo collo defendere, malo 
Sub domino maiore premi. Non lecta iuventus 
Pennata de plebe Deum cognataque pubes
Et, formidatam qui se metitur in hastam, 
Fulmineus Mihael nostrum consurgit in orbem, 
Sed superum soboles immenso aequeva Parenti. 
Sic Erebo cessisse placet, sic gloria vinci est, 
Vindice sub tanto pars est cecidisse triunphi.«

               XXV. ARTEMISIA ALLOQUITUR MARITI CINERES ELEGIA
            Egelidi cineres, gelidos si dicere possum, 
Quos rigat a nostris fervida gutta genis, 
Debuerat sanguis, sed nostro condita vivit 
Sanguine pars animae dimidiumque tuae. 
Heu cinis antiquae custos miserande favillae, 
Heu pulvis vidui testis amice tori, 
Siccine vos tristi patiar deponere saxo
Et potero nostro distinuisse sinu? 
Siccine busta meas celabunt invida flammas 
Atque mihi reliquum nil nisi fletus erit? 
pagina 119Non ita, sed moriens tua post vestigia sistam
In ripa intrepidos ulteriore gradus. 
Iam mihi mens tecum Stygias innare paludes
Et ferrugineas mortis adire domos. 
Ne timeam, faciet comitum tutela duorum, 
Tu nempe et validus, qui Styga vincit, amor. 
Sed quo me refero, quo vertor inanis et excors?
Nec mirum, si excors, cor mihi sponsus erat. 
Si te fidus amor, si te mortalia tangunt 
Atque potes nostri nominis esse memor, 
Si memor es nostri, mecum sis semper oportet,
Namque animus magis est, quo magis esse cupit. 
Ergo magis liceat tecum mihi iungere vitam,
Dum fas nostra tuis iungere fata vetat. 
Non licet in tumulo tecum iacuisse, iacenti 
Ipsa tibi tumulus, dum tumulabor, ero, 
Pectore ut in nostro tibi sis post fata superstes,
Spiret ut admoto corde reposta cinis. 
Sic sit vita eadem, sic spiritus unus utrique, 
Quos ligat una fides, quos tenet unus amor. 
Sic, precor, o coniux, anima dum vivimus una,
Parte mea possis vivere parte tua. 
O utinam in longum quamvis servanda dolorem
Sic valeam Pylios dinumerare dies, 
Ut ducas nostro sub pectore longius aevum 
Et nunquam possim parte carere tui. 
Alcestis moritura virum praeit, ardet et ultro
Euadne socii parte recepta rogi. 
Ceciderint aliae, mihi laus superesse dolori est 
Urnaque depositi flebilis esse viri. 
Non placet Elisium nostrique oblivia mundi,
Quae movet epoto gurgite lympha potens. 
Elisium mihi sit te mente revolvere posse
Meque diu, coniux, commeminisse tuam.
pagina 120

[...]

XXVII. CHRISTI DOMINI PATIENTIS IMAGO EX ELECTRO EPIGRAMMA 10.

En sacra divini servat monumenta doloris

Arte laborato succina gutta gelu,

En lacrvmas tanto dant ipsi in funere trunci

Et tam clara nitens vulnera gemma gemit.

Gaure, vide, tristes Domini qui comprimit artus, Note: 5

Quam merito in lacrymis sculpitur iste dolor.

pagina 130

               XXVIII. CLEPSYDRA EX AMICI CINERIBUS EPIGRAMMA 11.
            Estincti cineres vitro dum condit amici, 
Ut fluxu dirimant tempora certa suo, 
Dixit amans Danaus: »Cineres tibi credimus istos, 
Augenda o lacrymis clepsydra saepe meis. 
Nam quae sub ductu cineris mihi curret amati, 
Nulla aderit niveo non pede fausta dies. 
At tu per longos contorti Ixionis orbes,
Quae mihi te abstulerunt, tempora plecte, cinis. 
Qui fueras mea vita, meae sis regula vitae, 
Cumque tuo nequeas, tempore vive meo. 

               XXIX. CARDINALIS ALBANUS TRIDUANA REPUGNANTIA COLLATUM SIBI SUMMI SACERDOTII PRINCIPATUM
                     SUSCIPERE RENUIT ET PROFUSIS ETIAM LACRYMIS TANTO SE INDIGNUM CULMINE GLORIOSISSIME
                     PROFITETUR. EPIGRAMMA 12.
            Eia age tergemini properata ad pondera mundi 
Subde, vocant superi, pensa verenda, Pater! 
Ecquis te potior, quis mente ingentior Atlas 
Impositos valeat sustinuisse Deos? 
Iamque premat Ditem, iam captet basia regum 
Grandis et a summo planta secunda Iove. 
Arx septena tuo iaceat sub monte tuumque
Solis ad invidiam sydus in orbe micet. 
Quid gemis? An tantam minor es conscendere sedem? 
Non minor es, tibi si crederis esse minor. 
Cuncta colent superos tanto duce cunctaque dicent: 
»Principe te viso credimus esse Deum.«
pagina 131

               XXX. B. KOSTKA ANIMO LIQUITUR, DUM VERBA MINUS PUDICA AUDIT. EPIGRAMMA 13.
            Si tibi, Kostka, animum Paphio fixere susurro 
Scommata, languescis lumine, corde labas. 
Nempe est ignis amor; tetrum tolerare vaporem 
Pectoris intactae non valuere nives. 
Ten pudet? Ast ubinam rubor est? Suspecta ruboris 
Est nota, nam Cypriae sic rubuere rosae. 
Palles, per cineresque fugam mortemque per ipsam
Mortis ab afflatu deterioris agis. 
Palles dum vetiti sedes est sanguis amoris, 
Sanguine ab impuro corpus inane placet. 

               XXXI. MONIMA DIADEMATE SE SUSPENDIT. EPIGRAMMA 14.
            Dorica barbarici Monime post fata mariti 
Et sibi proposita iam furiata nece 
Flet, tacet, horrescit, cursat, iacet, ardet, anhelat 
Induit et dominae regia serta gulae, 
Dein collum stabili commendans pensile ligno 
In medio talami grande pependit onus. 
Insonuit laqueo facilemque per aera saltans 
Dixit: »Ohe, scenae plaudite, finis adest.« 
Cessat vita quidem, sod non tua gloria, namque 
Fine coronato nobilitatur opus. 
pagina 132

               XXXII. DE LACRYMIS CLEMENTIS XI. ELEGIA
            O lacrymae, quas non vincit Danaeius imber, 
Este, precor, menti Castalis unda meae! 
Exigui latices, sed quos veneratur et horret 
Et Tagus et totis cernuus Ister aquis; 
Credo equidem, tali si se spectaret in unda, 
Damnaret vultus ambitus ipse suos. 
Puri animi testes vos sacra e fronte volutae
Inclita fulgenti lambitis ora fuga, 
Parvi orbes, in quos sese tenuasse putanda est, 
Ut tangat vultum principis, ethra micans, 
Sacra per ora vagae decoris monumentaque laudum
Pingitis atque animi scribitis acta pii. 
Scribitis, ut tantae regina modestia mentis
Proscribat vestris vota superba notis; 
Neve homines tanto perstringat Numen ab ore, 
Velatis molli lumina sacra gelu. 
Sydera vos dicam, quamvis non alta tenetis,
Ad sola sed liquido pergitis ima gradu. 
Terra refert superos tanto sub principe, in illam 
Par est ut superae desiliatis opes. 
O gemmae, foedi quas non ad praemia luxus
Fudit Erythreo squallida concha sinu, 
Verum magnanimae divo de sanguine venae
Finxit laudata daedalus arte pudor, 
Ut decus et vestro virtus torquata monili 
Principis augustis splendeat alta genis. 
Clementi caelo tandem (venientia saecla,
Auspicium felix sumite) gemma fluit. 
Dumque notat gemmis regni primordia Clemens, 
Aurea queis cedant, gemmea saecla facit. 
At te, magne Pater, supplex rogat orbis et aether, 
Terna velis domina stringere sceptra manu.
pagina 133Egere per lacrymas hominem terrenaque fata,
Nam manet humana te vice maior apex, 
Egere per lacrymas humanae vilia sortis, 
Nam posthac mundo iudice numen eris.

               XXXIII. CLEMENS 3.us PACATIS EUROPAE MOTIBUS CHRISTIANORUM PRINCIPUM ARMA IN PALESTINAM
                     CONVERTIT. POEMATIUM
            Ut primum triplici fulgens terrore potestas 
Pressit adoratum populis caput, orbis et arcem 
Implevit Clemens, vasti spes tertia mundi, 
Forte senex, cuius menti moderator Olympi 
Se totum spectare dabat, flammatus ab alto 
Prodere venturi coepit praesagia regni. 
»Macte«, ait, »a summo Maiestas prima Tonante, 
Macte animis, cortina Deum! Te praeside tellus, 
Quo superis vix cedat, habet pacemque per oras 
Dividit et flavo placat fera saecla metallo. 
Nec dum pugnaces animos nec ponitis arma, 
Regnantum cognata manus? Non frangere vestra 
Pectora, non avidos fraterni sanguinis enses 
Ignea semideae valuerunt fulmina linguae? 
Arma tenete tamen, iunctis nam concita signis 
Agmina ab Europa Solymum devolvit in hostem 
(Sic superi voluere) Pater. Quas Gallia misit 
Tempora quaeque suis signare assueta triunphis, 
Quasque Ister dominus, quas lauro consitus Albis, 
Quas Aquilae invicto vallarunt fulgure, gentes 
In certam coiiere fidem. Decrescit in hastas 
Hercinia et Geticos Arduenna hostilis in angues 
Gaudet Lingonidum latebras armare ferarum. 
Non equidem frustra est, quod pallida tendis, Idume, 
Vincula cum manibus, quod caelo debita monstras 
pagina 134Thura et Bistonio squalentes turbine palmas, 
Iordanesque pater quod nudo abiectus in antro 
Urnam auget lacrymis et toto flumine luget. 
Aspice, quam vasto depressus pondere Nereus
Occidua sub classe gemit quantoque tumultu 
Divisere cavae dextrum sibi Castora prorae! 
Quanta venis, quam fortis, io, Sidonis ad oras, 
Gens dilecta Deo! Sors barbara pallet et orbem 
Eoum tremefacta quatit, dum littora complet
Ultor et in tumidam pugnax Ptolemaida pontus 
Evomit infestas admota classe phalanges. 
Nequidquam impatiens Bellona tuisque Gelonis 
Nequidquam, Gradive, times: age concute cristas, 
Improbe, et immissa super altam cuspide Memphin
Coge Paretonias Latium super agmen Erynnes. 
Nam fractus turpique gemens de vulnere tandem 
Horrisono patrium terrebis Strymona planctu, 
Littore cum Tyrio Solymas praeludet ad arces 
Relligio victrix et solvet sanguine Tracum
Captivo Domini funebria iusta sepulcro. 
Evenient: Meruit Clemens et nominis huius
Numen et auspicium. Quae me monet auctor Olympus,
Sunt rata, nec falli norunt nec fallere Divi.

               XXXIV. LAURETI AESTATE MULTO MAGIS QUAM HYEME TONAT. EPIGRAMMA 15.
            Urbs ubi felici cingit sua nomina lauro 
Spectat et Adriacas advena numen aquas, 
Mitis hyems saevire timet, nec tela corusco 
Impete de trifida nube December agit. 
Vix aestas rediit, frangit vaga nubila turbo 
Pulsaque terrificis ignibus astra fremunt. 
Forsitan, ut celebret Picenae gaudia messis, 
Fraterno crepitat fulmine flava Ceres.
pagina 135Seu, Dominam ut referant, patriam quae fugit Idumen, 
Commutant veterem fulgura missa locum. 
Causa est: hic sedit magnae domus hospita matris,
Cum riget hyberno Parrhasis ursa gelu. 
Ergo hyeme exarmat rigidum Rea virgo Tonantem,
Ut pateat dominam pax sociasse suam. 

               XXXV. NATO RERUM PRINCIPI DONA NATALITIA POEMATIUM
            Molles fasciolas et picta crepundia gemmis 
Nos puero ferimus pro magnis munera Divis, 
Parva quidem, at parvo placantur munere Divi. 
Illa sed e Tyrio quod nerunt stamine Musae 
Duximus, et doctis conscripsit texta figuris 
Calliope; quid possit acus, namque optima novit 
Calliope, et Phrygiae quae sit fiducia dextrae. 
Spira means limbum gracili circundat acantho, 
[Spira means passimque vagos torquetur in orbes] 
Frondosos mentita sinus, pro stirpibus aurum est, 
Pro baccis gemmae, folia infecere smaragdi. 
Ut tamen hunc fessis hominum succurrere rebus 
Confusisque novos terris inducere vultus 
Advenisse notet Puerum, qui barbara frangat, 
Unus qui nobis nascendo restituat rem, 
Quatuor in partes brevibus distincta corymbis 
Fascia quadruplici variata emblemate gaudet. 
Hic primus labor est Musae finxisse sub alto 
Numinis arbitrio summaque in mente repostum 
Grande rudimentum et vasti primordia mundi. 
Nil est in spatio cerni, nam turbidus horror 
pagina 136Noxque super caecas late dominatur abyssos; 
Attrectare putes ipsum Nihil, ipsa videntur 
Hiscere deformi consumpta voragine fila; 
Sed iuxta manus omniparens genus omne animantum
Horrenti e latebra et genitalibus evocat umbris. 
Parte alia in pluviam totas descendere nubes 
Aspicias: Magnum iam littora perdidit aequor, 
Aereque terrisque una eluvione sepultis 
In Chaos antiquum credas elementa liquari.
Finxit et aurato per caerula licia filo 
Innumeras clades mersique cadavera mundi. 
In medio Mortem nigro de stamine duxit 
Urgentem populos et per vada caeca natantem. 
Haud procul hinc pacem ridens praenunciat Iris
Versicolorato praecingens aethera gyro. 
Post haec terrificum panda cervice leonem 
Nazareus Iuvenis rictu spumante prehensum 
Vi multa manibusque et toto corpore nitens 
Dillacerat, contenta illi per brachia vivus
Impetus extantesque tori; fluit artubus ardens 
Sudor et exhausto salit aeger anhelitus ore.
Non procul hinc cernas, ubi late Isacia pubes 
Crudelem fugiens Nilum et Pelusia regna 
Incerto stabilem calcat pede concita pontum.
Pone sequens Pharii fluctus rotat arma tyranni, 
Surdaque sistra iacent, permistaque signa quadrigis 
Corporaque et regis clypeo praefixus Osiris 
Volvuntur torrente vado. Plus posse sagaci 
Haud alias licuit digito: stant margine sicco
Abramidae dubioque timent sua gaudia vultu, 
Prodigium exhausti ripis undantibus alvei 
Et stabiles fluctus fractumque in fluctibus hostem 
Despicere attoniti pronique inhiare videntur. 
Haec damus, et Puero si dona indigna videntur,
Addidimus purum, qui cuncta excedit, amorem. 
pagina 137

               XXXVI. AETERNA CHRISTI DOMINI ORIGO HYMNUS ANNO 1703 LAURETI DICTUS
            Magna canam et potero: stat nostrae proxima Musae 
Nazareae cortina domus, ubi penniger Auspex 
Obtulit Isaciae connubia diva puellae, 
Fetaque adorato tremuit sub pondere Mater, 
Et terrae vicere Deos. Libavimus almo 
Oscula prona solo, quo labra attacta repente 
Traxere insolitum Phoebo mirante vigorem, 
Et mea lingua, avide sacra dum penetralia lambit, 
Dedidicit mortale loqui iamque altior ardet
Bethlemii aeternum populis genus edere Nati. 
Cum nondum e medio crassum pepulisset Inane 
Mens summi faecunda Dei, cum cognita nullo 
Nomine, se dives, fragilis non indiga mundi 
Despiceret miserum, quem nondum fecerat, orbem,
Par fuit, ut sese nosset penitusque reducto 
In semet proprios hauriret lumine vultus 
Perstaretque tuens, ut se miretur in illis, 
Seque fruens laudet seseque fruatur amando, 
Non aliter felix. Numen facit esse beatum
Sors sua, sed propriam sors est cognoscere sortem. 
Vidi ego, queis toties Gangetica massa sub ipsa 
Staret clausa manu multusque arderet Hydaspes, 
Pauperie pressos, et durae sortis origo 
Fortunam non nosse fuit. Sibi noscitur auctor
Naturae obtutuque alte defixus in uno 
Sese ipsum in sese condit penitusque resorbet 
Immensas sic cordis opes et singula lustrans 
Volvit adoratos per tot miracula visus 
Et totum se mente capit. Tum corde sub imo
Integra, casta, potens oculisque ignota profanis 
Consurgit vivax summi Genitoris imago. 
Hanc sine matre pater primi de semine Veri 
Aeternum pariture paris sobolique potenti 
Maiorem haud praestas semper pariendo vigorem;
Semper idem semperque suus referensque verendum 
pagina 138Aequali ditione patrem supereminet ingens, 
Unigena aequevo proles miranda Parenti, 
Vivax vena boni rerumque illustris origo, 
Recti purus amor discretus origine sola
A summo genitore puer summique potestas 
Numinis et patrii speculum geniale sereni. 
Dum superum terraeque vices et tempora nescit, 
Lassat inoccidua mirantia saccla iuventa. 
Cum productus erat, nondum septemplice Nilo
Gaudebat monstrosa Pharos, nondum Adria vastum 
Eridanum, et modicis natum de fontibus Istrum 
Obvia inexhausto susceperat ore Propontis. 
Nec dum mole gravi campos pressere iacentes 
Culmina, non Alpes, non saeva Ceraunia nautis
Aerio obiectas fregerunt vertice nubes. 
Hunc tamen (o superum vires, o munera nondum 
Intellecta Dei!) subeuntem exordia vitae 
Iussit amor viles inter iacuisse iuvencos.

               XXXVII. DIVINA IN HOMINES PIETAS ULTRICEM OMNIPOTENTIAM IN BETHLEMITICO CAMPO EXARMAT.
                     EPINICIUM. STYLO CLAUDIANI ANNO 1703.
            O ades et tandem famulas illapsa per auras 
Scinde Notos maiore gradu, meliore sereno 
Pinge diem, sacrumque tibi latus ambiat ether 
Purior et fracti lambant vestigia Cauri, 
O pietas, regina Deum, tibi plectra parantur 
Nostraque devoto sudant tibi barbita Phoebo, 
Dum te despectam, Solima dum rupe luentem 
Terrigenae commissa patris rapidosquc minacis 
Astreae validis cohibentem viribus enses 
Ordimur maiore tuba. Iam signa probantis 
Cerno: Mihi viridis viridem connixus in urnam 
Surgit Iordanes, dubiis de vertice sylvae
pagina 139Bethlemio tremuere iugis, quatit excita Rachel 
Impositam molem, liquidoque e gutture late
Maius Idumei reddunt mihi carmen olores. 
Postquam corrupti vitans contagia mundi 
Felices sine nube dies, primaeva beatae 
Regna voluptatis dulcesque reliquerat hortos 
Alta Deum Pietas, ductis in nubila pennis
Ex alto rerum faciem bacchataque Diris 
Arva et anhelantes Stygio sub verbere terras 
Vidit per lacrymas; mox sustulit alta volantes 
Ad superum convexa gradus, quo nulla trisulcos 
Flamma ciens sonitus vel foeta tonitrua nimbis
Evexere minas, nequit hirtam grandine Caurus 
Hic quassare comam, nequit alitis impetus Austri 
Huc eferre vagos pennis torpentibus imbres, 
Sed pax alma sedet, puroque animata sereno 
Rident subiectas secura silentia nubes.
Hoc Dea tuta loco, toto Cyclope rubentem 
In populos Nemesin promptaeque in tela sororis 
Indomitos placida spectabat ab arce furores 
Horrebatque tuens nec non miserata iacentes 
Adamidas tali rupit suspiria quaestu:
»O dolor, o clades, quoties mea lumina foedas 
Aspectu, toties gemitus luctantur ab imo 
Pectore, et ingratae carpunt sibi pabula curae. 
Tune meis quondam tellus dignata choreis? 
Tune Diis dignata coli? Quo pulchra potestas,
Simplicitas quo prisca fugit? Te decolor usus, 
Te scelus insultat, te nulla modestia voti. 
Mutavit tua Parca colos, felicia pensa 
Gaudet in informes Lachesis descisse colubros, 
Ut tua fata neat. Vultu metuenda smistro
Funera quanta movet per regna et compita et ipsas 
Per cunas bacchata Themis circumque volutat 
Tristibus infantum cunabula mista feretris! 
Quid parvi meruere mei, quid nescia labis 
Pectora, quid pueri primum de matre cadentes?
At nasci scelus est, polluto e sanguine natis 
Posse mori meruisse fuit; cum lumine letum 
Damnatumque bibunt primo cum lacte parentem.
pagina 140O dolor, o clades, o prisca ex arbore nunquam 
Interitura lues, tristi vis indita malo
Usque adeo, et veteris producitur ira veneni? Note: 55
Sat caedi Furiisque datum: pinguescere campos 
Ultra funeribus Dirasque illudere mundo 
Non patiar, superae ne perdat originis auram 
Spretus homo victusque malis. Themis ignea nostros
Horreat occursus, infractaque pectoris huius 
Impete fatiferae marcescant tela sororis.« 
Dixit et e superis Zephiro subvecta ministro 
Desiluit, credas roseum de vertice caeli 
Excussisse sinum crinitam floribus Eo.
Sic et Palladia residens in fronde columba 
Dat dulces gemitus lenique admota susurro 
Mulcet ludentes per parva cubilia natos, 
At si sanguineo raptoris in ungue gementes 
Et raptos in frusta videt, ruit illicet ardens
Cominus et valido pennarum verbere pugnat; 
Addit amor vires, surgitque in pectora mater. 
Iam qua Bethlemiae Iesseia pascua rupes 
Vasta mole premunt, ubi primum credere fas est 
In seros patrium crimen fluxisse nepotes,
Hic Pietas rigido Nemesin in fata ruentem 
Fulmine et Adamiae fumantem sanguine prolis 
Occupat et: »Si te nondum tot stragis acervi 
Totque«, ait, »ardentem lassarunt funera dextram, 
Quod spoliis Stix alta gemat, quod portitor alnos
Augeat et plenam moveat vix Eacus urnam, 
In me verte manum, nusquam tibi gloria maior, 
Nusquam despecto maior cadet hostia caelo.« 
Dixerat, at subitae sacro sub murmure vocis 
Horruit icta soror, quae solo a sonte timetur
Insontesque timet: saevus rigor ore cruento, 
Pectore flamma fugit, gladium iam dextra recusat, 
Iam cassis flammata comas, et fronte fluentes 
In campum Adamio maduerunt sanguine cristae. 
Ipsa Deae radios et puri lumina vultus
Vix perpessa fugit, Dicteo qualis ab arcu 
Mors pennata volat, vel cum Notus ethera scindit 
Aliger ignivoma concretus in aegide turbo.
pagina 141At Dea, quae campo circum deserta iacebant, 
Arma legit placidaque manu ferale rubentes 
Hinc taedas, hinc tela tenens: »Quo pergimus«, inquit, 
»Quem sequitur mens nostra locum? Nisi frangimus illa, 
Rursus in Adamios ibunt haec arma nepotes. 
Ast enses adamante rigent, et nescia solvi 
Lampas inocciduo spirat Phlegetontis ab igne.«
Consilium subiecit amor, certaeque salutis 
Imbuit incertam tandem sententia mentem: 
»Sic iam nostra libet sub pectora condere tristes 
Iustitiae taedas nigramque vomentia mortem 
Spicula, et horrificum fibris consumere ferrum.
Dediscent sic arma malum, parsisse docebit 
Innocuus fera tela cruor, Stygiasque superna 
Obruet unda faces, Bethlemide caute perennes 
De Nemesi palmas, partae monumenta salutis, 
Meque tegam, pompam sic dedignata minorem.
Antro clausa sibi domitrix erit ipsa trophaeum.« 

               XXXVIII. DE ORIGINE COCOLATIS SIVE PSICRI PUERI IN CACAUM, THERMIDIS PUELLAE IN VAGINULAM
                     ET GLICERAE ANUS IN MELLITAM ARUNDINEM METAMORPHOSIS
            1 Flos Dryadum, Divum sanguis, spes alta procorum
Neptuno geminam formosa Peruvia prolem 
Uno pulchricomos Psicrumque et Thermida nixu 
Edidit et patrio lavit sub gurgite natos. 
Sed velut in geminos proprium diviserit aevum, 
Occidit ipsa parens durique in limine fati 
Non gemuit sortem, modo post sua fata superstes 
Viveret in geminis, quo mavult vivere, natis. 
Dum caderent vires, dum lumina nocte natarent, 
Adstantem Gliceram (comes haec fuit una iacenti) 
pagina 1422 Alloquitur: »Tu fida comes, tu primus ab istis
Noster amor, gemini tu sis mihi pignoris heres, 
Te matrem noscant, binae tibi prolis imago 
Maternum referat semperque loquatur amorem.
Sic mihi terra levis.« Dixit, lacrymisque profusis 
Accepit Glicere natos et terra parentem.
Crescebant pueri post raptae funera matris 
Crescentesque simul bis septima viderat aestas, 
Cum pugna ingenii patuit. Vix credere posses
Uno fonte satos, tanta est discordia morum, 
Unus ut absimili latitaret in indole sanguis. 
Thermis fusca genas oculisque vomentibus ignem, 
Fervida in incessu pronaque in iurgia lingua, 
Impatiens fraeni gaudensque cruore ferarum
Retiaque et pharetras et culmina moratis amabat. 
Visu dulcis erat Psicrus, sed frigida menti 
Segnities aderat gelidusque in sanguine languor 
Usque adeo, ut sexum vultusque animosque viriles 
Ipse videretur calidae cessisse sorori.
Horror ei armorum, cervosque timebat et, albam 
Si vidit capream, lacrymis clamabat et ore: 
»Ursus adest, Glicere«; iussus torquebat in auras 
Vultibus aversis et cluso lumine telum. 
Saepe focum iuxta Glicerae sua pensa trahenti
Assidet et crebro versatum turbine fusum 
Miratur patulo ore puer seu stamina rupta 
Colligit et captis molitur vincla locustis. 
3 Illacrymat Glicere, quod Thermis fervida supra
Quodque viros infra Psicrus foret; illius ardor,
Huius torpor agit miseram in suspiria mentem: 
»O mihi«, clamabat, »per fata liceret utrique 
Addere temperiem vel, quo soror aestuat, igne 
Languores, mi Psicre, tuos animare tuoque 
Frigore inestinctos infringere Thermidis aestus,
Diversum veluti cum pronuba flamma metallum 
In melius miscet medioque vapore maritat.«
4 Interea magno sonitu Neptunia Thermis
E saltu silvisque redit; glomerantur anhelae 
Hinc atque hinc comites, venabula lata plagaeque,
Eiectaque canes ducentes aera lingua. 
pagina 143Pone ferae fixae iaculis et pinguia nigro 
Sanguine terga suum patuloque horrentia rictu 
Membra lupi et propria fumantes caede leenae. 
Ut frater vastos ipsaque in inorte minantes 
Vidit apros torvamque leam, tum pallidus ora 
Implevit plangore domum: »Neptune, petenti 
Profer opem, Neptune, precor, saevaeque sororis 
Frange minas, quae cognatum potura cruorem 
Armat setigeras fraterna in funera pestes.«
5 Exarsit virgo furiis totasque profudit,
Quas dabat ingenium, quas et labor auxerat, iras, 
Implicitumque coma Psicrum assilit, inde paventem 
Allidit terrae, mox strictam terque quaterque 
Excussamque manum fraternae concita malae
Imprimit et validos probris exaggerat ictus: 
»Nec tibi divinus sanguis, nec spumeus auctor 
Te supera de stirpe dedit, turpissime rerum, 
Degener, at temere fugiens reboantia vento 
Antra lepus genitrixque humili de plebe ferarum
Te media peperere fuga. Consortia vilis 
Sanguinis et fratris nomen nomenque sororis 
Devoveo, mihi ne frater foedissimus obsit 
Extinguatque meas cognata ignavia laudes.«
6 Extemplo Glicere proiecto perdita fuso
Neptunum inclamans et quidquid ubique Deorum est 
Thermida tentabat fraterno avellere vultu. 
Mox, ubi nil prosunt lacrymae, discerpere canos 
Certat utraque manu, crinales scindere vittas 
Votaque ferre Iovi: »Vocem fas audiat«, inquit,
»Et caeli divumque fides, sunt funera votum 
Spesque mihi, modo sic concordia dulcis utrique 
Temperiesque animi contingere possit alumno.« 
Clamanti intremuit tellus in seque receptum 
Stantis utrumque pedem crassa radice ligavit;
Brachia difugiunt, et rugas aequat aniles 
In lignum durata cutis, producitur alte 
Corpus et aequali stringuntur mebra tenore 
In nodos discreta pares. Iam canna videtur, 
Iam plumae tenues, in quas coma cana recessit,
Allambunt Zephyros, stridet iam verbere venti 
pagina 144Atque annosa gemit gracili sub arundine nympha. 
At superi, ut Glicerae mores et dulce referrent 
Pectoris ingenium, pro sanguine mella dedere 
Et sacro teretes implerunt nectare venas.
7 Haec est, quam Brasilae foetam candore pruinae
Regales epulas animantem atque integra passim 
Cernimus invito servantem poma Decembri.
»Quae nova frons, Glicere? Glicere, quo verteris, eheu!« 
Dixerat utque manus pulsato a fratre remotas
In caelum extulerat visu conterrita Thermis, 
Sic manet et ruptas coepit frondere per ungues. 
Conticuit subito, dubium an formidine monstri 
An quod iam natus pressisset guttura cortex, 
Plantaque fit, calidae non dissona planta puellae,
Quae longos quatiens siliquae sub imagine fructus 
Hinc sortita suum fertur Vaginula nomen.
Non tibi, Psicre, sinunt superi lugere sinistro 
Nutricis fato, fato gaudere sororis; 
Namque ut in obscena fusus tellure iacebas,
Sentis stirpe pedes et libro corda teneri, 
Si modo sensisti, nam, stipes et arbor ut esses, 
Sat fuerat vultus veteremque auferre figuram, 
Caetera stipes eras. Baccae, quibus affluit arbos, 
Traxere ingenium pueri. Stat torpor in illis,
Quippe famem gaudent ignavo fallere succo 
Arcanoque avidos ulcisci frigore dentes. 
Mole frutex parva est, vacuis nec crescit in arvis, 
Nutricem poscit, poscit puer esse videri 
Et magna nemorum vitam duxisse sub umbra,
Simplicitas nam prisca manet, dixere Cacaum 
Indigenae, et Graium dedit illi ignavia nomen.
8 Hinc celer in terras paribus Cilenius alis
Labitur et raptos utraque ex arbore foetus 
Praedulci Brasilae committit glutine cannae.
Sic gaudet Glicere, sic fratri Thermis inheret, 
Sic domat implacidam Psicrus post fata sororem. 
Temperies utrique datur, in utroque renidet, 
Quam sit mitis amor, quam sit concordia dulcis. 
Ast Atlantiades hinc pocula ducta parenti
Obtulit etherio, queis fertur Iuppiter haustis 
Damnasse ambrosios pulso Ganimede liquores.
pagina 145

               XXXIX. MONIMA DIADEMATE SUSPENSA EPIGRAMMA 16.
            Ut vidit Monime fatali saucia ferro 
Corpora seminecis procuibuisse viri, 
Exarsit furiis et pallida morte futura 
Edidit extremos ore tremente sonos: 
»Quae mihi pars regni fuerant te sospite, vittae 
Te caeso, coniux, pars mihi mortis erunt. 
Par est, si pereo, ne vivam serva doloris,
Regali veniat mors mihi culta modo. 
Sint sine te dominae mihi mortis signa coronae, 
Cui certe regnum est te moriente mori.« 
Dixit et implicitas pressit diademate fauces. 
Ambitio, haec capiti est danda corona tuo.

XL. VIR RELIGIOSUS MITTIT ANTISTITI N. N. LIBELLUM DE IMITATIONE CHRISTI. EPIGRAMMA 17.

Ter sacer et multo perfusus numine gestit

Hic liber in tantos deproperare sinus.

Par tibi, qui scriptum magna geris indole caelum,

Cuius in excelso pectore numen inest.

Tu liber es populis, ubi caelica iura leguntur,

Pagina sunt mores, verba notata Deus.

Ergo dum librum, tibi te, clarissime Praesul,

Mittimus, hoc nullum munere maius erit.

pagina 146

               XLI. CLEOPATRA ACTIACAM PUGNAM TENTAT ET VICTA ADMOTIS SERPENTIBUS CADIT. EPIGRAMMA
                     18.
            Foemineis ductam auspiciis uibi fervere classem 
Semiferamque trahi vidit in arma Pharon, 
Increpuit rabidum Latialis Phoebus Anubim 
Semicanesque deos Niliacamque ducem: 
»Quo, fera turba, ruis furiali spumea rictu? 
Quo, regina furens, te tuus ardor agit? 
Perfida, ne speres Romae domitricis ab ictu 
Ponere foemineum morte superba caput! 
Stant alia tua fata colo, solumque videris 
Foemina foeminea digna perire manu. 
Pro Roma stabit Lybie, proque ense Latino 
In Lybiam Lybicae dypsades arma ferent. 
Quae Lybicum Romae exitium pestemque parabas, 
Par est, ut Lybicis pestibus icta ruas.«

               XLII. IN ASSUMPTIONE B. V. MARIAE EPIGRAMMA 19.
            Exere, terra, tuos indigno e pulvere vultus,
Exere, nam votis sors tibi maior adest.
Difusis volucres animentur odoribus aurae, 
Poma ferant sentes, quercus hiulca favos. 
Ad numerum fontes resonent, sub rore profuso 
Rideat emisso flore venustus ager, 
Dum regina Deum Divos rectura volentes 
Virgo triunphali tendit ad astra gradu. 
Si tua pars Marie, caelo dominabere, tellus, 
Et superum in tanto pignore sceptra geres. 
pagina 147

               XLIII. ARTEMISIA POST EPOTOS MAUSOLI CINERES MAUSOLAEUM CONDIT. EPIGRAMMA 20.
            Cum cineres bibis et tristi te proluis auro, 
Et sponso et famae das monumenta tuae. 
Mole quid ergo nova profers miracula mundo 
Et facis, ut structus sydera tangat apex? 
Te vir habet tumulum; meritis pro talibus ergo 
Par foret, ut cineres haec tegat urna tuos.

XLIV. TRAIANUS DIADEMATE SUO MILITUM VULNERA OBLIGAT. EPIGRAMMA 21.

Romulidum princeps, quo cessit vindice Dacus

Et timuit proprias decolor Ister aquas,

Ut nova serta tibi comitum per vulnera crescant,

Tu comitum sertis vulnera cinge tuis.

Sanguine magnanimo te purpura tincta coronet,

Te velet duplici murice pictus honos,

Ut tibi purpurei subdant diademata reges,

Et reliquis nudo vertice maior eas.

pagina 148

               XLV. VOTA DECEMBRIS AD NASCITURUM DOMINUM ELEGIA
            Si quis honor fidei, si qua est fiducia fasso, 
Sit mihi pro merito, lux mea, vera loqui. 
Anni meta vocor, sera quam lampade Titan 
Fessus et exhaustis Cinthia tangit equis. 
Horrida ab incultis manat mihi rictibus unda, 
Quam Capricornus iners, quam mala Capra vomit. 
Increpitat tremulas crinalis stiria malas 
Statque superfuso barba coacta gelu. 
Frons crispat nebulas, dat rauca tonitrua guttur, 
Pectus alit ventos, lumina fulmen agunt. 
Nudus, inops, tristis, ferus exanguisque December
Ipse anni senium nuncupor, ipse lues. 
Tabe afflata mea nudata est frondibus arbor,
Et nemorum virides procubuere comae. 
Rure Napea fugit, depulsa excedit Oreas 
Culminibus, Nais gurgite, fronde Drias. 
Attamen ut penitus noscar, mea tristis imago
Quam metuenda homini, tam magis apta Deo est. 
Tu fers delicias, tu fers solatia tecum, 
Ipse et solamen deliciumque tibi. 
Non iuvat auctorem mundi male fida voluptas,
Nec petit ex aliis, quam dare novit, opem, 
Aspectuque tuo vetus horror et umbra recedet,
Divinoque meus surget ab ore decor. 
Attamen, ut squallor maneat, tua lumina fient 
Clarius obiectu conspicienda meo. 
Phoebus ab oppositis properat formosior umbris,
Candidior densa Delia nocte nitet. 
Hei mihi, quid spero? Non est tua, dure December, 
Saevities teneris artubus apta Dei. 
Quonam illum exciperes gremio complexus? An isto,
Quem gravat horrifico Parrhasis ursa gelu? 
Quam grato afficeres risu? Quam dulce foveres?
pagina 149Si tibi dulcedo, si tibi risus abest. 
Te tantum viso fieret perterritus infans, 
Pallidior vultu frigidiorque tuo. 
Dum mecum haec volvo, mea lux, mensesque rependo,
Queis ducibus nitidi tempora veris eunt, 
Dum cerno, quam quisque nitet florente iuventa 
Mollior ad cunas commodiorque tuas, 
Tum mihi et obliquus livor precordia mordet,
Et salit impatiens corde micante dolor, 
Et mens est totos nebula corrumpere soles, 
Ut niger utque mihi concolor annus eat, 
Et mens est auctor late turbare flagello 
Purpureas terrae luxuriantis opes. 
Sed cum pacis amans et pacis blande sequester
Occurris, rigidae detumuere minae. 
Tum sisto Boream iam iam sua tela vibrantem 
Et dico: »Placidus non probat ista puer.« 
Ah, propera tandem et propius res aspice nostras
Et mea solicito pectora solve metu. 
Certe ego nil habeo, tu lasso caelica mundo
Munera ab ethereo prodigus axe vehis. 
Prodigus esse aliis poteris, sed largior illi, 
Cui, cum nil habeat, tu dare plura potes.

               XLVI. IN ZOILUM AQUA ROSACEA OCULOS FOVENTEM EPIGRAMMA 22.
            Sume canis spumas et siccae guttur hienae, 
Humano pastam sanguine sume strigem.
Non desit colubri flavaeque medulla rubetae, 
Non in Phasiaco quae viret herba iugo.
Haec impone focis et secta frange cicuta, 
pagina 150Inque focos solum pallida taxus eat. 
Perline dein oculos; ut possit plasma iuvare,
Consona luminibus farmaca trade tuis. 
Mitte rosae liquidum flamma sudantis odorem, 
Mitte tuam grato tingere rore luem. 
Crede mihi, invidia ut nigro livore tumenti,
Quae bona sunt, oculo, Zoile, cuncta nocent.

               XLVII. IN NOVATUM LIPPUM INVIDUM 
EPIGRAMMA 23.
            Qua Zoilorum fluxa membra pallentum 
Corrodit anguis farciuntque bufones 
Vocatque ad epulas hospitas canes foetor, 
Ubi ossa inerrans caprificus exesa 
Animare digna Maevios studet vita, 
Huc, huc, Novate, verte pronus extantem 
Sesquipede nasum vel timenda manantum 
Lue tenaci luminum sepulcreta 
Frontisque squammas palpebraeque loricam, 
Hic queis videre nil potes boni, totos 
Consume visus, hic satis tuam cerne 
Cadaverosae frontis horridam larvam. 
Sic sapere disces Colchidique iurandos 
Horrebis oculos et tuum gravis vultum, 
In quo pudendae mentis eminent sordes. 
Tunc obvoluto capite, qualis Alcmeon 
Flantem timebat sulphur et rogos matrum, 
Te fugere cupies tres decempedas infra 
Magnae parentis viscera, qua rapax caeca 
Connubia talpa celebrat ad sonum grilli. 
pagina 151

               XLVIII. IN ALEXANDRUM AMBITIOSE NOVOS MUNDOS A IOVE PETENTEM EPIGRAMMA 24.
            Helluo regnorum, iuvenis Pellee, quid optas?
Splendidus impellit quo tua vota furor? 
Magna cupis poscisque, tibi nova regna creando
Serviat ut summi dextera tota Iovis. 
Vota cave suspecta Deis, ne Iuppiter in te 
Fulmine deiecto se neget esse patrem. 
Sed cupis usque tatmen: quid tantis imprecer ausis
O, tibi dum maior crederis, orbe minor, 
Dum te livor atrox non omnia sceptra tenentem 
Cognataque premunt mista venena manu? 
Insidiae ut crescant, crescant tibi regna, precabor, 
Supplicium ut votis sint tua vota tuis.

               XLIX. IN FLACCUM FRIVOLA TYPIS EDENTEM NEC FILIIS EDENDA PORRIGENTEM EPIGRAMMA 25.
            Plaudite, cordillae, calamosque inflate, siluri, 
In vos iam minimum frigora iuris habent. 
Dat Flaccus vobis tunicas nec pura relinquit, 
Sed pingit calamo pallia vestra suo. 
Lugete et vacua lacrymas detergite mappa, 
Nati, quos rictu terret hiante fames. 
Vestrum escas dorso fert (credite) scomber et alex,
Et cingunt tristem pabula vestra garum. 
Saeve pater, sub quo blattis tineisque licebit 
Quam soboli fato prosperiore frui! 
Hinc rogo, ne tangant tam foeda volumina blattae, 
Stultitiae vivant ut monumenta tuae.
pagina 152

               L. CORPORIS CHRISTI DOMINI SACRO DIE ET OCTAVO POST ILLUM VENTUS INGENS COHORTUS FUIT
                     LAURETI ANNO 1703. EPIGRAMMA 26.
            Lux aderat, quando nivea sub fruge quotannis 
Deducit mitem pompa canora Deum. 
Carbasa surripiunt caelum, per compita pandit 
Versicoloratas cernua Cloris opes, 
Cum subito tristi Boreas metuendus ab Arcto 
Et gravis adverso frenduit ore Notus. 
Ceu soliti propriis Dominum deducere pennis
Ad munus properat frater uterque suum. 
Cur tamen hic fervor, cur tanta potentia ventis? 
Expediam; causae dictaque pondus habent. 
Suspirat Borea atque Austris natura videndo,
Quo rerum dominum traxerit unus amor. 
Cumque sui plausus nil sint nisi ventus et aura, 
Ut potis est, pompae plaudere terra cupit.

LI. PSALMI DAVIDICI, QUI POENITENTIALES DICUNTUR, LATINE REDDITI

PSALMUS 1.Ne, pater, horrisona qui frontis nube severae
Et formidata concutis astra manu, 
Ne, dum lethiferi torrent tua corda furores,
Argue, nam fiam te feriente cinis. 
Fallor, namque ruent nostrae quoque signa ruinae, 
Nec de me reliquus vel cinis ullus erit. 
Ah frangat saevam Nemesim Clementia victrix, 
Nec vincat placidum vindicis ira Patrem. 
pagina 153Sum miser, esse miser videar tibi; caelitus a te 
Invoco Paeoniam tristis et aeger opem. 
Mens turbata gemit, pergunt mala mentis in artus,
Imaque difusus sauciat ossa dolor. 
Quo tamen usque feris? Patrio nam pectore quando
Cedet cum rigida victa bilance Themis? 
O vultus adverte pios, o lumine frontis 
Discute quae nostrum surripit umbra diem. 
Ipse vide, Genitor, genitor namque esse probaris,
Dum nondum patior, quae meruisse piget. 
Infernas merui sedes, loca nigra, subire 
Atque Acheronthaei torrida claustra lacus. 
Verum (si qua fides misero est) non debita sonti
Tartara nec trepidum me mea poena movet. 
Hoc unum horresco, quod te sub Dite silerem
Cogerer et Domini non memor esse mei. 
Hinc timor, hinc lacrymae, quas, fert amor ales ad aethram, 
Quas iacit in nostros anxia cura sinus. 
Hinc quoties turpis nigroque invecta curuli
Extinguit nitidum Cimeris umbra diem, 
Me mihi tunc umbrae ostendunt, mihi cernor in illis, 
Et nox est animi tristis imago mei. 
Horreo, nec placidae mens est dare membra quieti,
Nec possem, somno si dare membra velim. 
At, si decubui, lacrymor lacrymisque solutis
Illicet in calido flumine strata natant. 
Lugeo, dum rorant pennis humentibus umbrae, 
Et certat lacrymis nox mihi tota suis. 
At, si quando animus, si lumina lassa quierunt,
Condidit et tenuis languida membra sopor, 
Tunc tua fatali subit ira accincta flagello 
Cocitusque minax Tenariumque Chaos. 
Occurrunt Furiae nostrum in discrimen hiantes
Et quatiens piceam torva Megera facem. 
Lumina turbantur visis turbantque quietem,
Et reliquus mesto tergitur imbre sopor. 
Commerui, fateor, quod te linquente iacerem, 
Utque iocus fierem, queis modo terror eram. 
Tartara me vincunt Furiaeque impune minaces,
Namque vident vires consenuisse meas.
pagina 154Sed quae flamma meas, sed quae (nam sentio) fibras 
Pervolat etherei flaminis aura potens? 
Nosco meo luctu placatum et supplice voto
Iam te fulmineas deposuisse minas. 
O procul hinc foedi, procul hinc absistite coetus,
Exemplar sceleris praesidiumque mei. 
Vox fletus accepta mei est, et iacta per aras 
Inter demissas mascula thura preces. 
Dis fugiat posthac, et quae Deus ultor in ora
Fixerit in Stygia vulnera cernat aqua. 
Mox lateat fugiens, caligo ignisque latentem 
Torqueat et rapido saevior igne pudor. 

LII. PSALMUS 2. BEATI, QUORUM REMISSAE ETC.Felix, cui veteres superum clementia culpas 
Tersit et admissi signa relicta mali! 
Felix, qui sceleri non se devinxit, et ille, 
Cui gravis in duplici non sedet ore dolus. 
Ast ego nec puram servavi a crimine mentem 
Nec petii etheream crimina fassus opem. 
Hei mihi, cur tacui? Nam qui mea crimina sensit,
Sensisset miseras forsitan ille preces. 
Quid iuvat, heu, longos gemitu transmittere soles 
Et procul a domina iudicis aure queri? 
En linquit meus ossa vigor viresque residunt
Et quatit arcanus conscia corda dolor. 
Talia dicebam, dum me tua, maxime rerum,
Ingenti premeret pondere dextra minax. 
Hinc, mea dum trepidum me dura silentia terrent 
Et fovet arcanam vindicis ira luem, 
Te petii, multum tua profuit ira nocendo,
Illa dedit stimulos, obtulit illa viam. 
En ego conversus mea dixi probra tibique 
Detexi trepida vulnera caeca manu. 
Ante tuum iacui depressa fronte tribunal
pagina 155Et dixi: Fateor, quae tacuisse piget. 
Parce, pater, damnat nam turpia facta suaeque
Testis nequitiae, qui fuit auctor, adest. 
Clamanti caecos tua dispulit aura dolores, 
Haec finis belli signaque pacis erant. 
Discite, qui caelum cupitis, commissa fateri
Nec pavido indignas nectere corde moras. 
Nam procul abscedent nec tangent fulmina fassum, 
Etsi de superis ceu gravis imber eant. 
Sed rursum illecebris nostram Styx callida mentem
Circuit, et veteres pellor inire vias. 
Eripe me dura rursum obsidione gementem,
O pia spes animi delliciumque mei.
Attamen (en sensi) tua vox consurgit ab imo 
Pectore et oranti talia dicta refert: 
»Parce metu! Supero tua mens erecta favore
Vitare insidias et mala cuncta sciet. 
Non te, qua graderis caelo duce, semita fallet 
Incertumque reges me praeeunte gradum. 
Utque solet tenerae mater vestigia prolis,
Ipse manu atque oculis te sequar usque meis. 
Sic ad me quisquis vultusque et vota levabit,
Illicet etheream sentiet aeger opem, 
Ni, iumenta velut, queis mentis nulla facultas, 
Apprimat indigno lumina prona solo.« 
Sic tu, sic refero: Qui non miratus adorat
Elatoque tuum suspicit ore iubar, 
Illi colla iugis et fraeno comprime rictus, 
Exulet in sylvas, qui sine mente fuit. 
Illum urge stimulis claususque in nube trisulca
Stulta cruentato verbere terga feri. 
Cessatum sic poena scelus ceu colla piorum
Divina amplexu dextra fovente premat. 
Vicimus: ingentes manibus praetendite palmas, 
Vicimus: in crines plurima laurus eat. 
Vicimus, o socii, quorum, qui cuncta gubernat,
Regnat in ardenti pectore divus amor. 
Parta mihi venia est, Genitorque per oscula luctum 
Humentesque meo tersit ab ore notas. 
Sic cecidisse fuit sic et peccasse superbum,
Sic tumet a tanto vindice nostra salus.
pagina 156

               LIII. CHRISTI DOMINI AMISSAM EFFIGIEM XAVERIUS A CANCRO RECIPIT. EPIGRAMMA 27.
            Tristibus hausta vadis ut sacra abscessit imago,
Xaverius querula talia voce dedit: 
»Cui viduus linquor? Tecum mihi mergitur, eheu, 
Vita, medela, comes, dux, pater, auctor, amor. 
[Te tenet unda, tuo dum victa tenetur amore, 
Teque tui attactu discit amare mare.] 
Crudeles fluctus: fallor, nam cogit amari,
Me miserum! iustos vos mea flamma facit.« 
Dixerat: en multo sulcans pede caerula cancer
Hoc tibi, Xaveride, nobile reddit onus, 
Seu quod, querendo dum parcis Tethios auro,
Tethis grata tuas tollere parcat opes,
Seu tibi vectigal dono praestantius omni
Neptuni toties victa reponat hyems.

               LIV. IN EUM, QUI LAODICES PERSONAM BENE GESSERAT EX NICOMEDE DOMINI CORNELII. EPIGRAMMA
                     28. 
            Laodice loquitur. 
Cura Deum, regum sanguis, spes prima procorum 
Inter Migdonias Laodicea nurus 
En iterum per te reddor, puer optime, rursum 
Per te vera magis, quo mage ficta, putor. 
Namque pares utrique animi dubiumque videtur, 
Ipse meum gestes pectus an ipsa tuum,
pagina 157Dum vigor atque, tua quae regnat in indole, virtus
In sponsum fidei sunt monumenta meae, 
Frangere Tarpeiae quam non valuere secures 
Romuleique minax nomen et omen avi, 
Non spes regnorum, non regius abstulit ensis,
Non formidata dura noverca manu. 
Ergo, dum nostris par es virtutibus, heros,
Virtutis pretio te decet esse parem. 
Sic, bene quod tuleras nostra sub imagine, sceptrum 
Dignus es in merita semper habere manu.

               LV. DE INNOCENTIO 12. GRAVITER EGROTANTE EX MORBO, QUO DEINDE MORTUUS EST. EPIGRAMMA
                     29.
            Postquam semideum choreas aucturus amaro 
Funere deposuit languida membra Pater, 
Maeret pacifero viduari terra parente 
Et pelagi totis illacrymatur aquis. 
Astra novum cupiunt addi sibi sydus et illi 
Multo plus iusta parte dedere locum. 
Caelum illi Styx ipsa sinit, discordia tantum
Rursus ut etherias possit inire vias, 
At subito numen dictis, quae cuncta sequuntur,
Votorum lites dissidiumque levat: 
Ut regno populos sic vincere debuit aevo, 
Sed terram superis non decet esse parem.
pagina 158

               LVI. B. ALOISIUS GONZAGA A PROFANA AD SACRAM MILITIAM TRANSCRIPTUS EPINICIUM
            Gonzagam canimus, teneris quem firmus in annis 
Deduxit per tela vigor, cui pectore sedit 
Dum quondam cuperet Mavors metuendus amari. 
Ast illum rapidos sensim moderata furores 
Integritas magni vertit sub signa Tonantis 
Et stravit super astra viam. Molimina Ditis 
Sprevit et illecebras atque ambitiosa perosus 
Cociti promissa puer Furiisque repulsis 
In ripa dominas fixit Phlegetontide palmas,
Maior ab insidiis. Sic magni a Mentoris arte, 
Sic Policletaei pretioso a vulnere caeli 
Suspicitur populis et discit vivere rupes, 
Sic amnis celeres devolvit purior undas, 
Qui fractus rigidae per dura, per aspera cautis
Profundit liquidae valles horrore procellae. 
Iam, Gonzaga, tibi patrio cita sanguine virtus 
Ingentes animos et nil vulgare moventem 
Indiderat genium, grandisque infantia Marte 
Et primae vires et ver puerile calebat.
Hinc te iam cupidum sua per vestigia duxit 
Bellipotens genitor gestitque, ut cultus in arte
Bellique armorumque olim per aperta moveres 
Spem tantam et vegeto quo te Mavortius aestu 
Impetus abriperet, trans Ismara transque calentes
Gangaridum populos et trans cunabula solis, 
Haurires primos victrici casside rores.
Ergo, qua teneram generosa gymnade pubem 
Exercet Mavors et iusti lege Gradivi 
Temperat ingenitum moderatrix virga vigorem,
Tu doctus, qualem glans ignea destinet ictum, 
Quanta fides clypeo, gravibus quae fata sarissis, 
Cornipedem qua lege rotes, quo fulmine ferrum,
pagina 159Optabas proferre palam, quod mascula virtus 
Famaque Gonzagae semper viridissima gentis
Ante diem crcscat, quod nunquam efeta triunphis 
Emicet et longo iuvenescat firmior aevo. 
Non secus in sylvis atque inter pascua suetus 
Ludere nativosque fuga praevertere campos 
De grege non humili sonipes, cui nobilis olim
Piseas genitor meruit sub Castore laurus, 
Si fragor increpuit, si rauci murmura belli 
Martiaque horrificum dederunt procul aera canorem, 
Exilit imbellesque dies et foeda perosus 
Otia stare negat pugnatque repagula pulsu
Solvere, dat saevos fremitus, tremit aure micanti, 
Pulsat humum planta, generosos concutit artus 
Et calidum patula glomerat de nare vaporem.
Talis eras, Gonzaga, tamen tua mollior aetas 
Vixdum septenos poterat vidisse Decembres.
Talem te Rhodopes vidit de rupe suisque 
Ostendit Bellona Getis, cum fulgidus hasta 
Belliger Insubras traheres post terga phalanges, 
Teque ciente ferox et gutture raucus aheno 
Mulciber aeterni streperet tibi nominis omen.
Nec minus Elisiae temerarius arbiter umbrae 
Taenariumque Chaos stipataque Curia monstris 
Extimuit, ne quando acies sortemque Gradivi 
Despiciens superis tandem concredere totos 
Tentares animos, nec iam tibi vana placerent
Proelia, sed domiti regalis adorea Ditis. 
In te ergo subitus furiali e plebe satelles 
Eligitur vani male sana Superbia fastus.
Et iam Thisiphones stimulata horrentibus hydris 
Prosilult, credas Baleari e verbere tristem
Exiluisse globum trifidumque e nube refracta 
Fulmen agens sonitum, cum scindit Iuppiter auras 
Et coniurati praetexunt aethera nimbi.
Proh, nam qualis adest! Iussam mitescere frontem 
Irradiat non luce sua, cava tempora fulgor
Obnubit galeae, Zephyrique a verbere conus 
Versicolorata pennarum fluctuat unda. 
Inflato ventis et grandi murice thorax
pagina 160Et pectus thorace latet, gladiumque trememtem 
Per femur aurato suspendit zona ceraste;
Martia luxuries placet hic, hic bellicus horror 
Ridet et auratis terror mollescit in armis. 
His compta Ambitio vanum ostentare decorem, 
Ostentando placere oculis tandemque placendo 
Deterius nocuisse parat. Puero illa sedenti
Accedit propius generosoque arctua gressu 
Pene videbatur superis sese ipsa minari 
Gestire in nubes bellumque indicere caelo. 
Tum sic orsa: »Meos vultus, Gorazaga, timeres, 
Si sciret tanta consuescere in indole pallor.
Sed ne, quae dicam, timeas, miranda loquenti 
Fide, puer, dicti ratio tibi serviet omnis, 
Ipsaque, si dederint, tollent mea verba pavorem.
Gloria sum mundi. sum magni nominis ardens 
Ambitio, cunas caelo debemus et ortum.
Quae fuerat superas inter nitidissima mentes, 
Haec me prima tulit, meritaeque ego prima parenti 
Sceptra dedi Boreae soliique ad fulcra superbi 
Supposui geminam passis cervicibus Arcton. 
At postquam Arctoum genitrix deiecta tribunal
Deseruit, terras humiles colo. Perfida regnum 
Sors mihi, non animos rapuit, stat prisca cupido, 
Ingenium caeleste manet. Quas imbuo, mentes 
Alta petunt votis perque ipsa pericula summi 
Emergunt seseque deis sprevere minores. 
Me scelus armatum, me non latura priorem 
Vis animi sublime rapit. Non infima solum, 
Non solum sperno superos plebeiaque semper 
Semina virtutis, vitio sed quidquid in ipso 
Non regale foret. Mihi lex mea sola voluntas, 
Quod nolo, me posse vetat, mihi posse relinquit 
Quidquid velle licet. cui maxima velle necesse est. 
Hoc sat erit: Divos facio, Macedoque parentem 
Accepit me dante Iovem venerataque Roma est 
Caesarea de gente Deos, queis certa quotannis 
Munera ferre dedit, qaeis multa undavit acerra 
Assirius per templa vapor sacroque tumultu 
Imbuit immensus redimita altaria sanguis.
pagina 161Tu quoque, magne puer, si nostri ingentia Martis 
Castra sequi properes, quae nomina laudis habebis!
Quae dextrae monumenta tuae! Te destinat aether 
Odrisiis cladem, te belli fulmen, et hostis 
Caede rubens properat tua terga obducere Sydon. 
Quod Naupacteae nuper pars maxima palmae 
Parta tuo genitore stetit, quod funera Thracum
Horruit et tetigit mutatam sanguine Thetim 
Invitis Achelous aquis, tulit ille futuro
Omen Aloisio, Danaoque in littore victor 
Fernandus nato superanda exempla reliquit. 
Nunc quoque, crede, tuae pallens primordia dextrae
Trax timet, atque orbem Getici fortuna tyranni 
Eoum tremefacta quatit. Te Mantua poscit, 
Te mundis dominatus Iber, sua sceptra relaxes 
Trans anni solisque domos, namque omnia spondet 
Exoptanda Deis tua frons et flamma genarum
Formosaeque minae metuendaque gratia vultus. 
Macte ergo virtute, puer!« Sic illa loquendo 
Damna tegit laudis specie pueroque silenti 
Audiri meruit, si non audita probari. 
Forsitan et fraudes gravioraque dicta parabat,
Sed superi fregere animos, coetusque deorum 
Gonzagae timuere suo. Iamque aethere missa 
Desilit Integritas Phoebo deducta iugali, 
Elusura dolos Erebi, primordia magni 
Et spem Gonzagae caelo assertura petenti.
Luminibus perculsa Deae fugit atra sub umbras 
Ambitio et toto trepidum caput obruit Orco. 
Quin etiam Gonzaga pavet laudatque pavendo 
Maiorem humana speciem, nec displicet illi, 
Qui possit terrere, nitor, nam faenore magno
Laetitiae sentit tantum sibi stare timorem, 
Integritas donec: »Quo te altius evehat«, inquit, 
»Caelituum tibi sudat amor, nec regna vel arma, 
Rerum ludibria et vani mala splendida fastus, 
Spondet, Aloisi; summum est, quodcumque paratur.
Lassabunt tua dona Deos, praestabit Olympus 
Quo maius praestare nequit: Te cernuus olim 
Phoebus uterque colet, sacro spoliabitur auro
pagina 162In tua templa Tagus, tumulum saturabit Hydaspes 
Centenisque tuae fumabunt ignibus arae. 
Spem de te laxa mentemque extolle, modumque 
Votorum nescire velis, tamen ipse videbis 
Spe maiora tua, modo caeli castra sequaris 
Atque Erebum studeas meliori urgere Gradivo. 
Nunc mecum fer ad astra pedem, tua fata videbis 
Aeterna caelata manu, qua regia nostra est 
Quaque meas implet sedes Gonzaga futurus.« 
Dixit et intrepidum, nam vel periisse fuisset 
In tanto praedulce sinu, gremioque repostum 
Ad sua templa rapit nitidaque exponit in aede. 
Fulgida stat moles, se totam diva creatrix 
In tantum difudit opus; candente sereno 
Emicat et domino late vaga sydera cono 
Despectat venerandus apex. Non barbara Memphis 
Aut Nomas aut sectae peregrina Synade venae
Dant muris pretium; Tyrio non perlita fuco 
Vellera, non Phrygiis pendent illusa figuris.
Cultor abest scelerum luxus, laudatque penates
Quaesitus sine fraude nitor. Formosior ipsis 
Syderibus tantumque sua domus ista videtur 
Esse minor domina, dominae quae maior ab ore 
Surgit et hinc proprios discit geminare nitores.
Quin etiam augusti circum penetralia tecti 
Cernere erat varios non una in imagine vultus. 
Nam diva Integritas venienti heroas in aevo 
Providit quoscumque suos, per tecta, per aulas 
Exprimit et supero sudatos Mentore mores 
Gestaque sydereo statuit viventia caelo. 
Dedaleae haud alias arti dextraeque sagaci, 
Haud alias plus posse datum, concredita cuique 
Vis animi in gestu clare viget: ipsaque credas 
Ingenia et mentes vultu testante tueri. 
Quin ipsas voces valuit variosque sonorum 
Fingere conatus; nitet aurea turba per illam, 
Et laudem artificis spirantia signa loquuntur. 
Huc ubi deventum est, superae miracula mentis 
Miranti et tacito lustranti singula visu 
Diva refert: »Laudande puer, si discere gestis, 
Quorum ardens circum non una in imagine virtus
pagina 163Eniteat sculptaeque animent penetralia palmae,
Hi sunt praeduri quondam Mavortis alumni 
Corpore in hostili laudem per vulnera mille 
Assueti scripsisse suam lateque profuso 
Sanguine fumantes galeis inponere laurus. 
Hos tamen ethereus iaculis atque aere rigentes
Vicit amor iussitque omnem donare Tonanti 
Militiam et veteres caelo submittere fastus. 
Cerne senem implicitis manibus sub rupe gementem, 
Cui tergum lorica terit, cui cassida frontem, 
Statque genis macies et sculpto pallor ab auro:
Gulielmum cernis, qui quondam iura piumque 
Sprevit Aquitanae ductor Mavortius orae, 
Sed cessit tandem superis plusque auxit avitum 
Per lacrymas Ligerim quam caedibus auxerat olim. 
Ille, cui argento sonipes, cui crista pyropo,
Cui thorax adamante riget, qui sustinet alte 
Directam chlamidem gladium vibrante lacerto, 
Ille est effigie fulgens Martinus equestri, 
Deliciae Turonum Gallique superbia mundi.« 
Hic Gonzaga: »Quis ille iacet pede saucius inter
Armorum cumulos et vulsae fragmina turris 
Aeraque cum sonitu rapidas ructantia mortes, 
Diva, doce; nitido nam tanti herois labore 
Nescio cur subiti tendunt mihi pectora motus. 
Sitne amor an pietas! certe facit ardor, ut illum,
Etsi non norim, possim novisse videri.« 
Dixit Aloisius, risit dea et illius ora 
Maiori superos circum pinxere sereno. 
»Loiola est«, inquit, »tibi quem statuere sequendum 
Fatorum consulta ducem, Loiola, verendum
Caelitibus populisque caput, spes ultima quondam 
Et Pompeianae custos fortissimus urbis. 
Ille quidem rabiem patrioque calore ruentes 
Vangionum cuneos et Gallica signa feroci 
Mente manuque suis deiecit ab arcibus unus,
Albreto mirante parem sed habere tonanti. 
Fulmina Sequanici tandem iaculantur in illum 
Auspicio contorta Iovis: cecidere revulsa 
Moeniaque turresque, et maior moenibus ipsis 
Ignatius fracta iacuit resupinus in arce,
pagina 164At casu maior rediit: dant vulnera palmas, 
Loiolaeque sciunt ipsae prodesse ruinae. 
Nam liquit campos caelo duce castra secutus, 
Indixit bellum sceleri sociosque potentes 
Aurorae e thalamis primae ad confinia noctis
Misit et in saevos gelida Saramantas ab Arcto, 
Ut lucem cum sole vehant, ut regnet ubique 
Religio, vento pietas ut naviget omni, 
Et Loioleis sol sit mensura triumphis. 
Hinc est, quod plena cum primum matris ab alvo
Prodiit, insuetos tentavit navita cursus, 
Egressisque modum naturae extremaque rerum 
Puppibus ignoti patuerunt littora mundi, 
Ut foret illius pietas quod vincat et uno 
Orbe animus maior, cunis ut cingat in ipsis
Nascentem venturus honos, caeloque sub orta 
Regna alii, solos Loiola recenseat orbes. 
Huius in auspiciis tu signa secutus et almae 
Nomina militiae triplicem terrentia mundum, 
Edomitor luxus, vitiis invictus et Orco,
Auriga caelo, fama et virtute iugali 
Celsus ages nitidos Capitolia ad alta curules.«
Non procul hinc pullo iuvenis spectandus amictu 
Pulchrior a tenebris surgit vincitque tuendo 
Noctivagam Phoebem scissoque Hiperiona nimbo.
Huic trabeae undantes limbis et sydera picti 
Muricis, huic flavo squallentia serta metallo, 
Spiculaque et galeae mersaeque in sanguine lauri, 
Exuviae sortis bellique horrenda supellex 
Sub pedibus congesta iacent. Circum agmina pubis
Aligerae crispant sacri monumenta doloris: 
Calcar sanguineum permistaque flagra catenis 
Atque triumphato metuenda insignia Diti. 
Ille oculos caelo tendit lateque coruscat 
Dispersas cum sole manus, quibus aureus imber
Efluit in terras; sub nimbo divite tellus 
Instaurat faciem vultumque virescere sentit. 
Agnovit sese Gonzaga atque ore beato 
Despexit terras humilis mundumque minorem.
-
-
pagina 165

               LVII. VOTA MENSIS MARTII AD NASCITURUM DOMINUM ELEGIA
            Qui primus quondam redivivi in mensibus anni 
Signifer et superi ianitor orbis eram, 
Verque inter tacitum residens brumamque frementem 
Terga premor glacie, contegor ora rosis, 
Magna petam, fateor, venia est audacia digna, 
Nam petere a magnis non nisi magna decet. 
Te volo, promissae spes o preciumque salutis, 
Te volo, quo nullum munere maius habes. 
Ah, qui nascentem gremio conplectar amico, 
Fac e bissenis fratribus ipse legar. 
O ades atque tibi placeant primordia nostra,
Qui tuo regali ducere fonte paras. 
Ipse ego sum mundo, sum luce antiquior ipsa,
Edita divino quae prior ore fuit, 
Cum stetit in tristi Natura informis acervo 
Et vacuo iacuit semen inane situ. 
Foeda super caecas cum nox fluitaret abissos,
Spes rerum in gravidis et vigor esset acquis, 
Tunc rude et incerto tempus deforme volatu 
Discordi indociles coepit in orbe fugas. 
Inde ut inexpertum caput extulit, illicet ortus
Pars prior illius, tempus et ipse fui. 
Non mihi tunc nomen, verum subeuntibus annis
Martius Ausonia voce ferendus eram. 
Conplexus gremio mox cuncta, expendere causas 
Et potui artifici testis adesse Deo, 
Cum tu, magne parens, et mente et voce potenti
Esse dares mundo, qui nihil ante fuit. 
Cum sol emicuit germanaque solis, et atra 
Nocte dies trudi coepit et umbra die, 
Castorque Erigoneque Licaoniique Triones
Luxerunt variis signa videnda locis, 
Tum riguit natura poli, et conpage reducta 
Extemplo rerum visa coisse fides.
pagina 166Lege tua tellus undaeque stetere coactae 
Finibus et liquidum retro dedere pedem. 
Culmina calcarunt valles et fonte caduco
Insonuit rupes immaduitque solum. 
Halitus in placido varios dedit aere lusus: 
Nunc ros, nunc Zephyrus, nunc vaga taeda fuit. 
Ludicris aurae crisparunt aequora rugis
Et Thetidos niveas Oceanique genas. 
Iam volucrem series duodena coercuit annum
Saeclaque Phoebeis vecta fuere rotis. 
Tunc cessit sors prima mihi, consuevit et ingens 
Phoebus in auspiciis ire redire meis. 
Accessit titulis tunc igne Corona noveno
Textilis in nostra conspicienda coma. 
Nescio quae vulgo flammis Minoiias istis 
Culta in Leneos dicitur isse thoros. 
Hoc tibi (nilque moror, venias modo) cedat et almae
Matris in ornatum nobile munus eat. 
Accessere meo decori tum stelliger ales
Dictus Niligenae Milvius ore senis, 
Scorpios et multo circum phaloratus ab astro 
Pegasus Aoniae causa futurus acquae. 
At sine te quid tanta iuvant? Si tanta dedisti,
Adiice tot donis pondus et ipse veni! 
O adsis, mea lux, quod me spectante creasti, 
Ut lapsum recrees, utile tempus ero. 
Ecce quod astrifero Vellus mihi fulgurat auro,
De te venturo pignus et omen habet. 
Namque tui adventus praesagia mistica viso
Ariete Idumei praecinuere patres. 
Unde sub implicita dumis cornuque retenta 
Victima et Isaciis nasceris ipse focis. 
Unde Aries, Siriis vates quem servus in oris
Vidit semineces frangere fronte feras 
Quemque artus niveum quondam per inhospita silvae 
Obtulit Amramico sub duce turba fugax. 
Te gaudent signis casusque umbrare futuros
Et tua in arcanis gesta referre notis.
Hei mihi! post umbras dubiaeque crepuscula lucis
Detur adorato lumine posse frui.
pagina 167Quin tandem properas et operti oracula veri 
Exples sera licet semper amanda dies? 
Spondet solis equos roseo Tithonia vultu,
Ecce Hiperionii sponsa sequuntur equi. 
Vix tulit indicium pacis Thaumantias, ultro 
Promissam redimit pulsa procella fidem. 
Spes mea, quid cessas? Noctem promissa sequatur
Lux, quam luce mihi gratior ipse feras. 
Ut pluvia in vellus patriis lapsurus ab astris
Diceris. En vellus, imber amice, veni! 
Nec te detineat, princeps mitissime pacis, 
Quod mea terrifico nomina Marte tument. 
Nulla fides titulis: sub nomine tectus iniquo
Saepe decor, virtus condita saepe latet. 
Ipse domo Borean in gaudia verna frementem 
Et dico: Ulterius ne gradiare, Note! 
Ver hyemem conpono simul glacieque retentos
Naiadum rigida compede solvo pedes. 
Sin aliquid mihi Martis inest? Te principe cedent,
Cedent bellaces te veniente minae. 
Tunc mihi deposito mitescet triste Gradivo 
Deque tuo faustum nomine nomen erit. 
Sed quid? An ethereis non tu bellator in armis,
Arbiter armorum bellipotensque Deus 
Tela paras validoque femur praecingeris ense? 
Ah, quis tam digno nolit ab ense mori! 
Inde tui magno current cum sole triumphi,
Et Tagus et Ganges sub tua iura fluent. 
Foeda superstitio cadet et sua vulnera tandem
In Phlegetontea dicta lavabit acqua. 
Mors quoque sanguineis tellurem amplexa lacertis 
Vindice sub tanto caede superba ruet. 
Ipse amor es Mavorsque simul, scis dira rebelli 
Grataque amaturo vulnera ferre animo. 
Semina pacis habent tua proelia teque sequuntur 
Armisonae Veneres et galeata Charis. 
Tu patris vires, tu magna potentia solus,
Fatifero patrii fulminis igne rubes. 
Tu tua bella soles trifidis indicere linguis,
Quae plus quam cladis saepe timoris habent.
pagina 168Mars vetus abscedat, dicar Mavortius a te, 
Dum possum a palmis Martius esse tuis. 
Vidi ego, cum tumidi Memphitica castra tyranni
Corriperet rubri gurgitis unda sequax, 
Vidi ego, cumque tuos tremeret de nube furores 
Et staret timido lynpha revincta gelu 
Cumqne suum refugae clamarent Nerea Nymphae
Et premerent patrium pallida turba latus. 
Ipse quoque extimui factumque horrore probavi,
Cum vidi iactam per vada caeca Pharon. 
Horrisono sparsus ponto fluitabat Osiris 
Surdaque Lageae sistra relicta Bacis. 
Tela virosque simul collisaque signa quadrigis
Urgebant resoni verbera rauca maris. 
Ut vidi, ut timui crevitque horrore voluptas, 
Ipse timor nobis auctor amoris erat. 
Et dixi: Si tantus adest, cum tela coruscat,
O quam pacatum cernere dulce puto! 
Ergo adsis, mea lux, nostris age consule votis,
In quae solus amor corda voventis agit. 
Non meritis fretus posco, nisi noscere sese 
Immeritum meriti quis putet esse loco. 
Sin in me est meritum, tua dextera fecit, et omni
Certum est de merito te meruisse meo. 
Immerito tamen esse iuvat, iuvat ante datorem 
Magnanimum vacuos explicuisse sinus. 

               LVIII. RELIGIOSUS IUVENIS A MODERATORE, NE IN INDIAM PERGERET, INHIBITUS LOQUITUR.
EPIGRAMMA 30.
            O mihi fas esset Xaveri signa secuto 
Ducere magnanimos per loca saeva gradus! 
Me, me Peruvii saltus, me nigra videret 
Gens Charibum et Brasilo sole perustus ager. 
Sub Cancro sudasse iuvat, tremuisse sub Arcto 
Et signasse meum fonte cruoris iter.
pagina 169Sed teneor, sacros generosi pectoris ignes 
Fatidico moderans temperat ore pater.
»Siste gradus!«, inquit, »tua vota ipsamque repulsam 
Pensabit duplici munere numen amans. 
Mens subiecta Deo cessando magna meretur 
Et sublime aliquid nil faciendo facit.«

               LIX. DUM AUCTOR OSCULARETUR PEDES PONTIFICIS. 
EPIGRAMMA 31.
            Vosne ego, quos ultro regum sacer ardor anhelat 
Cominus admota tangere fronte, Pedes, 
Vosne ego fronte tero, et nostro permittitur ori 
Planta, Acheronteae quam tremit horror aquae? 
O decus, o nostri deiectio splendida vultus, 
Officia o studiis ambitiosa suis! 
Sint aliis fastus, aliis sint culmina curae, 
Culmina dum superet procubuisse meum.

               LX. CHRISTO NATO EPIGRAMMA 32.
            Consors hominibus numen et clementia 
Succincta amoris lampade et Themidis ferae 
Frangens rubentem vindici Lemno manum, 
Illustre factum est! caetera in rebus Deus 
In semet ipse nobile hoc facinus dedit. 
Soboles verenda, de Deo Deus, vigor 
Mentis paternae, solis aeterni nitor, 
Soli coaevus, quem sibi generat parem, 
Dum se ipse noscit integrum, summum, optimum 
Nihilque habentem laibis humanae, Parens, 
Invisit aegros, extudit praedas Stygi. 
Illustre factum, cuius ad meritum decus 
Quod lingua nescit, praestet obsequium stupor.
pagina 170

               LXI. IN STELLAM, QUAE REGES AB ORIENTE EVOCAVIT. EPIGRAMMA 33.
            Mirum, signiferos quod ludant astra per axes, 
Dum nitet exorto sole renata dies! 
Causa est: tam sacros nubes premit alta nitores, 
Terrigenamque Deum corporis umbra tegit. 
Quin etiam, lucem non ut subduceret ulli, 
Sed daret, e supera Sol Deus arce venit. 
Par est, astrorum sint astra pedisequa regi,
Et latus ad solis stella satelles eat. 
Tam pulchrum ut spectet, pandit nova lumina caelum, 
Ut probet, ad linguae munia sydus habet. 

               LXII. VOTA APRILIS ELEGIA
            Caelituum genitor, certi qui temporis expers 
Circumagis stabili tempora certa manu, 
Magna petam, at merito, fateor, malefisus in ullo, 
Ipse pius meriti sis, rogo, summa mei, 
Non tamen ut domita Liber mihi perlitus uva 
Tingat Echionio pinguia rura lacu, 
Non mihi congestis cellas ut rumpat aristis
Turgidaque ut nostro regnet in orbe Ceres. 
Stet vigor Autumno, maiestas cana Decembri, 
Aestati pictis spicea serta comis. 
Nil horum (neque enim tanti mortalia) posco,
Cunctaque se sola sors mea dives habet. 
Quaeque ea sit, donum puto grande, quod ipse dedisti,
Magnaque pars pretii est sic placuisse tibi. 
Quidquid id est, maiora petam, mensura pudoris 
pagina 171Culpa est, non habeat si pudor iste locum. 
Sit laus in reliquis pudibunda modestia votis,
Sit laus in nostris non habuisse modum. 
Fac, ut, magne puer, nostris oriaris in ulnis, 
Saepe tibi, nobis exoriture semel. 
En, quo te levius foveat, iam gratia veris 
Instaurat nitidos ad mea vota dies. 
Iam mihi ver sudo proludit in ethere, vernis
Lusibus alludunt caerula, terra, polus. 
Te spectando vocant quotquot sunt veris ocelli, 
Quos aperit tenera daedala Flora manu. 
Te folia in silvis molles imitantia linguas,
Te vocat ex humili gramine prona Ceres. 
Te fluvius longa glacie resolutus et haustis 
De nivibus resonae dulce loquuntur aquae. 
Te petit amplecti protendens brachia lucus,
Teque salutatum cominus optat avis. 
Te vaga, quae tremulo late natat aura sereno,
Advocat, inque istis omnibus unus ego. 
Solus ego voco te foliis et floribus instans, 
Haud avis, haud fluvius, te voco solus ego. 
Quas nutrit nostro praecox Zephyritis in agro,
Crescere in ardentes duc mea vota rosas. 
Quos cantus agitant volucres, ego solus in illis 
»Eia age, ne cessa«, dico, »favensque veni!« 
Forsitan imbrifera contractus fronte December
Et tibi nascenti nuda placebit hyems. 
Proh dolor! Ah tibi parce, precor, mihi parce, nec urat
Heu nimis egelidus membra tenella rigor. 
Et potero nostri spectare e cardine mundi, 
Cum tua Parrhasium corpora verber aget, 
Nec lacrymas tota profundam Pleiade et orbi
Deucalioneas non minitabor aquas? 
An cunas Nemeo placet obiectare leoni 
Et primum aestivo ducere ab axe diem, 
Sydera cum rabido latratu terret et igne
Acer anhelantes Sirius urget agros? 
Et poteris miseris iactare incendia terris
Et delere animas, quas reparare venis? 
Namque tuo Titan captus geminaret ab ore, 
pagina 172Vincere queis posset vel Phaetontha, faces. 
Tunc duplici flamma, tunc icta Hiperione tanto
Corrueret proprio terra sepulta rogo. 
Autumno non certa fides, cognatus iniquae 
Est hyemi, hanc Getico ducit ab usque polo. 
Ianus tristis, iners Maius, sunt turbida nimbis
Februa, cum nato Iulius igne rubet, 
Martius horrentes praefert vel nomine pugnas,
Pauper opum terrae Iunius esse solet, 
Septimus octavo certat, qui fedior exstet, 
Dum madet obsceno vilis uterque mero. 
Ultima fert Boream Phoebe, quam nona minatur,
Haec anni senium dicitur, illa lues. 
Ast ego sum veris genitor terraeque maritus; 
Illa suas circum me duce fundit opes. 
Servo tibi toto modicata crepundia Paesto,
Net tibi fasciolas provida terra leves. 
Riseris, arridebit ager, mons, flumina, lucus,
Osculaque in risum solvet odora cohors. 
Basia cum Matrem posces, ego sedulus ultro 
Mittam, quae teneras basiet aura genas. 
Cumque gemente gemam tergamque dolore dolorem
Lacrymulasque tuas rore cadente sequar. 
Luseris, alludent hedi puraeque bidentes, 
Quas foveo et quarum nuncupor ipse parens. 
Gestieris, damae salient et matre relicta
Gestiet ad teneros lactea cerva pedes. 
Hinnuleusque fugax agilique lepusculus armo,
Non vulpes astu, non aper ungue potens, 
O quam dulce tibi plaudent, sobolesque ferarum 
Exiliet tenerum grex tener ante Deum. 
Has gestu risuque petes, has porriget ad te
Tractandas digitis mollibus alma Parens. 
Hae pronae subdentur, eritque altissima merces 
Officii dominam lambere posse manum. 
Si placet in pratis atque inter lilia pasci,
En prata, en nostra lilia fronte vide. 
Turturibus mala, visu certare columbis
Si iuvat, in nostro vivit uterque sinu. 
Sic, quidquid dederas, reddam, sed faenore magno; 
pagina 173Auctorem ut teneam, perdere praestat opus. 
Si te amo, non temere est; tu nos absolvis et aufers
Nomina tu studiis invidiosa meis. 
Ut puer ipse venis, venias ut amabilis ipse, 
Sic nasci properas, sic ut amere, puer. 
Exemplis rapimur; per se nimis alta timentur,
Nec tam celsa petit, sit licet ales Amor. 
Nam si tantus amas mortalia, ten ego contra
Non redamem? Iustum me tua flamma facit, 
Dum te in nostra iuvat rapidis ardentius Euris 
Atque Gigantaeo desiluisse gradu.

LXIII. OTHO DEVICTUS PROPRIO ENSE PERIT. DISTICHON 34.

Post pugnam trepidum proprius ferit ensis Othonem.

Saepe facit nimius nil timuisse timor.

               LXIV. AD D. IOANNEM EVANGELISTAM IN CAELIS, CLEMENTEM UNDECIMUM IN TERRIS MARONITICI
                     COLLEGII PATRONOS EPIGRAMMA 35.
            Ingens Salomide, tonitru cui nomen inhorret, 
Mitis at in placido pectore regnat amor, 
Phoebus Idumea cui cinctus tempora cedro 
Annua votivo pectine dona canit, 
Tuque o, qui triplici circumvallate tiara 
Calcas semideo regia colla pede, 
Qui tua regna tuis humeris maiora putasti,
pagina 174Quanto illis caelo iudice maior eras, 
Spes nostra haud temere vestro sub numine gaudet, 
Et tumet a duplici Principe nostra domus. 
Alter in occiduis, Eois alter in oris
Nascitur, hic terras temperat, ille polum. 
Sic nostri currunt cum sole utroque favores,
Sic cumulat terras astraque noster amor.

               LXV. DE LEPUSCULO, QUI PEDIBUS SUSPENSUS, NE DORMIENTIBUS OBSTREPERET, IN EO SUSPENDIO
                     MORTUUS EST. EPIGRAMMA 36.
            Saltator nemorum Driadumque aurita voluptas,
Ortigiae lusus delliciumque deae, 
Te mala Styx rapuit fecitque, ut transeat amnem
Ocius a saturo mota Charonte ratis. 
Ni forte, ut Ditem pascat, tua stamina rupit, 
Stamina ducta tuo vellere, Parca nocens. 
Sed fallor; tristis non iam tua licia Clotho
Fregit, sed pedibus nexuit illa tuis. 
Nunc, abiecte, iaces, clamant tamen ora videntum: 
»Debueras tumulo nobiliore tegi.« 
pagina 175

               LXVI. PSALMUS: DOMINE, NE IN FURORE ETC., QUONIAM SAGITTAE TUAE ETC.
            Siste manum, vindex, tua vis dum fervet in arcu, 
Et fremit intorto fulmine laesa Themis, 
Siste, precor. Fixis horrent mea membra sagittis, 
Quodque in me ferias, nil nisi vulnus habes. 
Ast, eheu, tua dextra novos conspirat in ictus, 
Ira iram sequitur, vulnera vulnus alit. 
Cur nondum satis est? Prope vindicis ore timendo
Territa de misero corpore vita fugit; 
Quin fugit, utque redit menti scelus, illa recurrit, 
Ne mors sit lacrymis summa modusque meis. 
Tanta est cum lacrymis nostrae concordia vitae:
Cum redeunt lacrymae, tum mea vita redit. 
Sic gemitus vita est, sic sunt mea pabula luctus,
Sic mihi corde viget, spirat ab ore dolor. 
Quot scelera et scelerum quot sentio pectore motus, 
Non sunt tot nostrae tenuia fila comae. 
Mergor: sunt Austri suspiria, crimina fluctus.
Fallor, nam fluctus praeterit, illa manent. 
An maneant, dubitem, dum me superincubat ingens 
Sarcina ceu toto culmine lapsus Atlas? 
Scinditur in vulnus quondam commissa cicatrix,
Praeteritumque nefas iam nova culpa ciet. 
Iamque aetas aequata probris, et more reorum
Obvenit impexis nostra iuventa comis. 
Hinc labor, hinc scelerum sub pondere curvus anhelo 
Nec pereo, ut gravius saepe perire queam. 
Posthumus ipse mihi vel post mea fata superstes
Credor et in medio corpus inane rogo. 
Tristi fronte ferox, Titan dum circuit orbem, 
Vix traho semianimes per loca sola gradus. 
Ut mea mens caelo, menti mea membra rebellant,
Membra Acherontaeo subdita facta iugo. 
Falsa mei noscunt, sed gaudent credere sensus
Exitiumque suum, dum capiuntur, amant. 
O quali cecidi de culmine! Vilis et excors 
pagina 176Volvor in obscaeno mersus ad ora luto. 
Qualis eram quondam! Quam sum mutatus ab illo,
Qui fueram domini cura comesque mei. 
Hinc reliquos abigit maior mihi causa dolores, 
Haec mentem, haec oculos, haec sibi corda rapit. 
Hinc ego non cesso gemitu rugire perenni,
Ceu solet in vacuis fixa leena iugis. 
Siste manum flammasque, pater, qui saepe dolenti,
Dulcius ut possim te reperire, lates, 
Qui nube horrificas vultus, ut territa corda 
Pronuba ad amplexus advocet ira tuos. 
Es pater, es iudex, utinam de patre benigno
Exquiras, iudex an mea fata velit. 
Tu luctus expende meos, namque omnia cernis 
Et pensare malum, quod facis ipse, potes. 
En torpent vires, trepidat cor, lumina languent,
Lumina nequitiae parsque ducesque meae. 
In me armatur amor, dextraque vibrantur amica
Cominus in nostram concita tela necem. 
Sed bene habet, merito nostri laeduntur amores, 
Si pietas Domini, si mihi laesus amor. 
Qui pro me steterant, quos non sors dira removit,
Nunc referunt trepidum pallida turba pedem. 
Qui mea fata petit telis impune, gementem 
Obsidet et nudum sauciat ense latus. 
Nec satis: exacuunt tristes in vulnera linguas,
Et superat rigidam perfida lingua manum. 
Si quid laudis inest, si qua est mihi fama nocenti,
Vocibus hanc pugnant dilacerare suis. 
Dum necat orta dies, moriens dum suscitat astra, 
In me lethali cuditur arte dolus. 
Ast ego ceu mutus non verbis verba repono,
Et mihi pro tantis vocibus auris abest. 
Haec est spes nostri, sunt haec solatia fati, 
Ut solus videas, qui mea probra iubes. 
Te rogo, qui in gemitus nos non sinis ire secundos,
Sed primas facili suscipis aure preces. 
Te rogo ab hostili mea vel convicia labro
Vel dele e medio perfida labra die, 
Ne ducat festos temeraria turba triunphos 
pagina 177Gaudeat et nostris facta superba malis, 
Riserit haud impune agitatum sorte mihique
Haud impune suos iecerit ante sales. 
Sed quo me veteris rapiunt contagia lapsus, 
Quo caecus, sceleris poena relicta, dolor? 
Quid queror haec merito passus? Nam crimine crimen
Plectitur et magno saepe furore furor. 
Contempsi auctorem, contemptum ulciscitur orbis.
Cur doleam, partes si ferit ille suas? 
Linquite sanguineae nemorum iuga, linquite tygres 
Et loca securo non adeunda pede. 
Sibila, dentem, ungues coniuratamque ferarum
In me saevitiam quaelibet antra vomant. 
Fulmina nube pluant et, quam mihi Phoebus ademit, 
Dent lucem ultrici fulmina iacta manu. 
In me concutiat tellus sua viscera, et in me
Insurgat gravibus turbida Doris aquis. 
Cuncta libens patior meque ad maiora paravi,
Nam poena poenam plus meruisse dolet. 
Nam face Tartarea nigrisque armata colubris 
Considet ante oculos horrida culpa meos. 
»Poenitet« exclamo, turbant suspiria vocem
Et verba ulterius non sinit ire dolor. 
Sed medicina mei sic est doluisse doloris, 
Dum vulnus retego, vulneris ardor abit. 
»Poenitet« ergo iterum clamo et, dum vita manebit,
Causam nequitiae vox aget ista meae. 
Audiet et Garamas, septemfluus audiet Ister,
Quosque premit stabili Parrhasis ursa gelu, 
Sylvarumque dabunt imi responsa receptus, 
Et pulsata meo saxa dolore gement. 
Quin etiam turpis non una piacula noxae
Mens est divinos ante litare pedes.
Imbuet immensus redimita altaria sanguis, 
Fumabit patria merce superbus Arabs. 
Ostendent positae mea crimina et ora tabellae
Et vivet pictus tempus in omne dolor. 
Interea tumidus numeroque et viribus hostis
Vivit et indignum polluit ore diem. 
Hic poscit nostrae per probra et vulnera famae 
pagina 178Sternere lethales ad mea fata vias, 
Quodque magis, mea nunc pietas ridetur ab illo
Promeritisque studet damna referre meis. 
Tu tamen, o nostris toties pulsate querelis, 
Cuius inextincto fulgurat igne manus, 
Una salus, spes una tuis, fortissime rerum,
O ades et nostrum fulmine cinge latus. 
Tunc mala me tellus, Erebi me tota fatiget
Dextera, nam tanto vindice sospes ero.

               LXVII. IN LAUDEM NICOLAI VITI GOZZII, ASTRONOMI RAGUSINI POEMATIUM
            O dea, quam roseus merito veneratur Hidaspes, 
Seu mater nitidique soror seu filia dici 
Solis amas, seu fusca genas, seu roscida crines, 
Seu digitis victura rosas, quae candida caelo 
Sydera puniceae depellis verbere virgae, 
Comprime caelivagos gressus et parce tenebris, 
Dum cerno superas acies totamque retracto 
Uranien caelique duces, quibus emicat ingens 
Signifer et, certa dum currit lege, fatetur 
Compositos divum Vito moderante furores. 
Sorte vagos cursus vitreumque rotata per axem 
Spernebant sua regna dei, dum nulla daretur 
Natura prohibente quies, aut longa levare 
Mutato momenta situ, iamque ausus in illos 
Livor ab Elisiis properare inconditus umbris 
Stringere tela manu, leges aeternaque rerum 
Foedera sacrilega suadebat frangere rixa: 
»Cur senior divum, summi gravis arbiter orbis, 
Fallit inexhaustos gressu leviore labores? 
Cur suus auricomo Soli nitor? Astrane ab illo 
Lucis dona petant? An flammea lora regentis 
Mercurii ingenium Martisque exercita bello
pagina 179Brachia Phoebei nollent agnoscere currus?«
Nec mora, iam propriis pugnant excedere castris
Ingentesque minas nec dedignanda Tonanti 
Bella movent, Geticam iam se metitur in hastam 
Fulmineus Mavors, mutatoque ignea vultu 
Stat Venus, attoniti qualem levis unda Scamandri 
Horruit et diro cognatae in pulvere Troiae
Sudantem refugis timuerunt Dyndima sylvis. 
Iam paribus telis vacuoque in proelia caelo 
Descendit furiata manus, iam foedere rupto 
Pulsa salus rerum et mundi compage soluta 
Fata suo timuere Iovi. Dum talia divi,
Ecce per oppositos fusis super ora capillis 
Et foedo teretes planctu laniata lacertos 
Uranie furibunda ruit, quam vertice quondam 
Aonio lauros inter ripamque virentem 
Ex Iove Mnemosine magno foecunda crearat.
Huic pater et sceptrum vitreique insignia regni 
Et caelos sub lege dedit divosque docere, 
Quas teneant fugiantque vias. Ut constitit illa 
In medio et sacram dominae venerata senectam 
Arma truci fluxere manu: »Quo tenditis?«, inquit,
»Quid poscunt haec arma, duces? Proh, quanta superno 
Exemplo audebit quantasque exurget in iras 
Gens hominum, si tanta dei, si tanta movetis 
Bella et Titanas Phlegreo absolvitis ausu? 
Has, Phoebe, Amphrisus furias, has vincla mariti
Suaserunt, Citherea, minas? Haec tela cruorem 
Bistoniae plebis sitiunt, Gradive, manusque 
Istas Tessalici poscunt, Cilenie, tauri. 
Exarmate animos, fatorumque inde geratur 
Auspicio renovata fides, Iove namque secundo
Et leges et iura dabo. Nunc pandere mens est, 
Quale meis pondus, quae sit fiducia dictis.
Est mea progenies, cuius residentis in alvo 
Ad mentem toto sudastis numine, divi, 
Ut magnum natura daret, lateque vigeret
Unicus et cunctis par esset Gozzius astris. 
Saturnus nervos alteque videre futura 
Et rerum pondus dignoscere, Iuppiter auctor
pagina 180Mortali plus posse dedit, Rhodopeius heros 
Magnanimos ausus, menti sua lumina Titan
Obtulit, et variis docuit Titania Phoebe 
Temporibus aequare animum, suadaeque potentis 
Cultum Atlantiades, geniumque Ericina creavit. 
Hic potuit motus circumque vagantis Olympi 
Ingenium legesque nec ennarrabile foedus
Errantumque vices trepidantiaque astra videnti 
Et magnos tenui sensus contexere libro. 
Et quaecumque vagi doctus scrutator Olympi 
Quondam Trinacrio clausit miracula vitro 
Quaeque in Achillea, dum Dardana fervet Enio,
Dicuntur fulsisse manu, dum sydera grandi 
Inseruit clypeo caelumque recoxit in arma 
Aetneus sab rupe senex, stant condita late 
Illic, qua superae fulgor latet igneus aurae 
Et multa gravidae consurgunt Pallade chartae.
Hunc figam in caeli normam, placeatque moveri 
Mortali sub lege polum, si furta deorum 
Altaque Parrhasias in templa accepimus Arctos, 
Et caelum Herculeo potuit considere tergo. 
Est, ubi Parthinae domuit fera pectora pubis
Pollio Dalmatica praecinctus tempora lauro, 
Romuleos urbs fassa patres, quae iuris ab arce 
Celsa catenatas inter regina sorores, 
Fama tuta sua solioque innixa perenni 
Crispat inoccidua dominas in pace secures;
Cui parcit mundi tumidus moderator Eoi, 
Invigilat cui magnus Iber, quae condit amicum 
Educitque diem, cuius fortuna favori 
Affixit stabiles utroque in cardine metas, 
Ut, quocumque trahent rutili Titana labores,
Rachusius dominetur amor. Sic numine dextro 
Has inter gentes pacataque regna nec ulli 
Subdita colla iugo vitales Gozzius auras 
Hausit et inspecto divisit gaudia caelo. 
Hic postquam ad firmos iuvenis surrexerat annos, 
Indulsit menti quicquid docuere per orbem 
Chaonii monumenta senis, praecepta Minervae 
Ebibit et gravibus cumulavit pectus Athenis.
pagina 181Mox nova spectandi cupidus sua tecta reliquit 
Et solvit celerem patrio de littore pinum.
Proh dolor! ut fugit, viridem perculsus Arion 
Divulsit cum fronde comam secumque revulsas 
Naiadas immenso petiit demergere ponto. 
Luxerunt nemora et cautes, Dryadumque querelas 
Ripa sonans retulit, lacrymisque augentibus undam
Adriaci tumuere sinus. Hinc ductus in omnem 
Hesperiam, qua nigra locis horrensque vetustas 
Solatur veteres cultu maiore ruinas, 
Quaque Deum sedes cognatoque aemula caelo 
Roma, caput mundi, venientibus obvia sceptra
Et septemgeminas producit ad oscula turres, 
Religione loci patrium pensavit amorem.
Pressus saepe malis et dirae sortis amaras 
Emensus virtute vices stetit integer omnes 
Ad casus nimiumque suus, dum mente volutat
Immensi secreta Iovis, ceu strenua pennis 
Aligerae regina manus, dum turbine rauco 
Concutitur caelum fluidumque e nube pavorem 
Devolvit nimbosa domus, per fulmina et imbres 
Egreditur nubes lucemque ingressa serenam
Haurit Phoebeos admoto lumine vultus. 
Hunc quoties vitrei circum penetralia regni 
Deduxi clausum gremio magnaeque rubentes 
Iunonis thalamos et vasta cubilia divum 
Et causas spectare dedi, quo limite currat
Exercens inferna vigor, quo sydera vultu 
Educant varios non uno in pectore mores, 
Quae sint fata locis. Haec ordine cuncta petentem 
Edocui, haec coepit docto disquirere nisu 
Ille, cui ingenium quocumque insignius aevo
Et maius vel sorte sua. Stet iudice tanto 
Vestra fides superumque tenor, sic ipsa profecto, 
Sic toto Iove fata probant.« Haec fatur, et ultro 
Assensere Dei, fatum stetit. Illicet omnes 
Ara micans stellis superos ad sacra vocavit
Pacifero {facicnda} Iovi, faustumque trisulca
Intonuit de nube Pater; Titania lucem 
Afflavit meliore gena, tunc pura serenam
pagina 182Taigete, tunc mitis Hyas expromere frontem 
Ausa, diem radio felix maiore notavit 
Phoebus et imbellis risit pacata Gradivus. 

               LXVIII. PARAPHRASIS IN ODEM HORATII 4. PRIMI LIBRI
            Iam cedunt gelidae Zephyro subeunte pruinae 
Et repetit faciles caerula pinus aquas. 
Non stabulis pecudes, non igni gaudet arator, 
Nec gemit a niveo terra subacta iugo. 
En iam mobilibus Cithereia culta Napeis 
Alternat refugos laeta per arva pedes. 
Stant nexae Nymphis Charites, nec in ethere Phoebe
Cessat sydereos ducere nuda choros, 
Dum torret Lyparen Aetneaque Mulciber antra,
Et lassat calidum ferrea massa senem. 
Nunc decet aut mirto nitidos praecingere crines
Aut flore, edomito quem creat aura gelu. 
Per saltus nunc rite iuvat nemorumque per umbras
Sanguine et agrestes spargere farre deos. 
Nunc dare, quae poscit sibi munera Faunus, ut illi 
Sive agna in cineres seu tener hedus eat. 
Pallida mors aderit, cuius regalia, cuius
Horrent pulsantem rustica tecta manum, 
Quae non thure pio et posita placabilis ara 
Circumfert rapidos omnibus aequa gradus. Note: 20
Vita brevis nostra est. Ne speres longius aevum,
Ipsa facit vitae cognita summa tuae.
Sis felix titulis, sis luxu divite, Sexti, 
Sis Romae et divi Principis unus amor.
Iam Ditis sedes nostris congesta rapinis, 
Iam Phlegetontaeae te premet umbra domus.
Inde nec orato talos iactabis Iaccho, 
Nec convivali pocula iure reges.
pagina 183

               LXIX. PARAPHRASIS IN ODEM 9. PRIMI LIBRI HORATII
            Aspice, ut aerii surgant iuga cana Soractis 
Utque laborantes nivium sub pondere sylvae 
A Cauro pulsante gemant, ut flumen acuta 
Devinctum glacie, patrioque in gurgite passim
Captivae servent ingrata silentia Nymphae. 
Implacidum, Taliarche, gelu nimbosque frementes
Igne doma et large lignis atque abiete secta 
Ingentes compone focos testaque Sabina
Grandia ferventem deprome in pocula Bacchum.
Caetera mitte deis, nec vernum perge teporem 
Nec resides vano Zephyros deposcere voto. 
Sunt haec caelitibus curae, qui tempora certo 
Iure adigunt clausumque suis sub legibus annum
Per varias properare vices: cito concidet ingens
Arbiter Ionii Boreas, praemissaque veris 
Gratia nimbisonae sedabit iurgia brumae,
Ultra nec pinus brumali agitata flagello 
Sive lacessitae pulsabunt flabra cupressi.
Ne, quid erit, quaeras, sed suscipe crastina quicquid
Lux tulerit, libeatque diem quemcumque beato 
Apposuisse lucro et donis plausisse deorum. 
Si nondum tremulae frigus deforme senectae 
Te premit, et nescis {canac} fastidia curae
Mente potens nimiumque tuus, ne sperne petenti
Indulgere animo quicquid licet: auctus amicis 
Urge pedes festisque diem partire choraeis. 
Quin et, Romuleo qua pubes Martia septo 
Proludit pugnas vincendique omina Parthi, 
Ne pigeat conferre manum, dum condat anhelum
Axem solis Atlas, certa dum conscius hora 
Invisas comites mulcere et fallere dulci 
Sermone assuetos hibemae taedia noctis.
pagina 184

               LXX. PARAPHRASIS IN ODEM 9. LIBRI 4. HORATII
            Non sane moriar, Lolli, Parcisque licere 
In nostrum nil crede decus: mea Musa perennis 
Elisio quidquam refugit debere tyranno. 
Carmina Romuleo vivent illesa theatro, 
Quae quondam e Danao ceu sacram littore mercem 
Deduxi in Latium, resono quae gurgite praeceps 
Aufidus Adriaco properat narrare parenti. 
Quamquam ego, quem Graio novus alite provehit ardor, 
Non sperem Ausonios transcendere laude poetas,
Non ideo mea plectra iacent, non omne labori 
Eripiet pretium vatique illudet Apollo. 
Nam si Meoniae venerabilis aura Camenae 
Dulichiamque manum turbantesque agmina Teucros 
In nubes caelumque tulit, non lumine tanto
Perculsum Stygiae celabunt Pindaron umbrae. 
Vivit adhuc Coae dulcis solertia Musae 
Alceusque, potens regum pavor, integer aevi 
Mirantum super ora volat. Nihil audet Homerus 
Laude sua, duris nihil invida morsibus aetas
In Siculae monumenta lyrae divinaque magni 
Carmina Stesichori. Thei chelis aurea vatis 
Spirat adhuc Charites, spirat quoque Lesbia totum 
Idalium fidibus totamque Amatunta virago. 
Discite: Non tunicae multo de Gange rigentes,
Non solam pueri tetigit coma flexa Lacenam 
Et niveum cervicis ebur, non sola coruscos 
Mirata est comites classemque et transtra superbi 
Pondere opum Priami largoque gementia luxu. 
Quin etiam adducto non primus spicula Teucer
Direxit nervo et calidae conamine dextrae 
Emissa Illiacas perterruit abiete turres. 
Saepe fuit sceptrum Assaraci fortunaque Troiae
pagina 185Barbarica tentata manu, fera bella Scamander 
Non semel erubuit, forte et generosiar alter
Caedibus auxit aquas rapidi Simoentis Achilles. 
Secum olim rapuit totam in certamina Creten 
Lictius Idomeneus, multorum septus ab armis 
Divisit laudem, nec Pergama subruit uno 
Contentus Stenelo. Quae quondam nomina regum
Pro natis pugnasse reor! Qui sanguine terram 
Pro patria tinxere duces! Quam plurimus ultor 
Coniugis! Haud solum Mavortius Hector amavit 
Astianacta suum, patriaeque sacrata saluti 
Vulnera Deiphobi Phrygiae luxere maritae.
Ante et Priamidas fortemque Agamemnona multi 
Armorum immodici, durae quoque fulmine dextrae 
Aequales nituere deis, tamen omnis in illis 
Laus perit et nullo decorantur funera luctu, 
Quod spreti Musis nostroque favore carentes
Pallida Lethei isubiere silentia mundi. 
Non multum a magnis obscena ignavia rebus, 
Otia non multum pulchra a virtute recedunt, 
Si virtus lateat mersique herois in aevum 
Indeploratas velent oblivia lauros.
At mihi ne placidi pateant penetralia Pindi, 
At Phoebus rapiat mihi laurea serta, meisque 
Cantibus Aonie nolit praeire sub antro, 
Si te noster amor, si te mea plectra silebunt, 
Teque sub Elisia, Lolli, inarcescere sylva
Ingratus timidusve sinam. Iam carmen ab ore 
Luctatur, subito livescit barbiton auro 
Inque tuas laudes nullo tangente resultat. 
O studiis animoque potens et firmior omni 
Iudice, quem trepidi quondam sensere Quirites,
Non tua sors hilaris, non turbine corda maligno 
Corrumpit fortuna furens, inque omnibus idem 
Parque tibi censeris et irrevocabilis ulli 
A recto puroque gradu; tu fraudis avarae 
Censor et haud populis uno metuendus in anno
Dictator consulque tui, cui pulchra curulem 
Gloria et ingenuos gestat sapientia fasces.
pagina 186O quoties mota plausit tibi cernuus urna 
Pompilius Curiusque senex, dum cernit uterque 
Te formidato removentem munera vultu
Vallantemque sacrum stabili terrore tribunal. 
Iure beatus erit, cui non manus impia largas 
Per thalamos congessit opes. Felicior ille est 
Censendus, quisquis multo spectabilis auro 
Divitiisque fluens tantis in sumptibus uti
Lege potest, qui pauperiem casusque sinistros 
Quique valet praedura pati, cui turpius ipsa est 
Morte scelus, qui grande caput subeunte periclo 
Devovet in dubiam patriae populique salutem.

               LXXI. D. NICOLAUS, MIRAE ANTISTES, LACTENS ADHUC STATIS DIEBUS IEIUNIA CELEBRAT. ODE
            Cernua te patriae suspexit flamma Chimerae
Et viridi Cragus obsitus alno 
In tua gaudentes motavit basia lucos,
Par superis Pataree. Videntem 
Naturam attonuit parcus puer, ut nova sensit 
Lactentis miracula labri. 
O age! vix natum poteras te nosse, simulque
Cum certum tulit orbita solem, 
Lac fugis, et siccae servant ieiunia cunae. 
Macte animis sub vindice tanto, 
O pia sobrietas, o primae gloria gentis
E scopulis et robore natae. 
Per te Chaoniae placuerunt pabula sylvae
Et puri de fonte liquores. 
Tu modico auxisti validam Lacedaemona sumptu 
Et magni incrementa Quirini. 
Tu sophiae aeternum comes et Parnassidas inter
Aeternum veneranda sorores.
pagina 187Te cogente animos et frontem vivida tollit 
Temperies et regula morum. 
Sed iam possessi radiato e cardine caeli
Securus mortalia cernit 
Metiturque suos aliena a clade triunphos
Nicolaus. Proh, quanta per orbem 
Exilit et quanto pede subdita colla fatigat Note: 25
Luxuries immensa palati! 
Per fora perque vias magnorumque atria divum
Sacrilega fumantia pompa 
Spirant daedaleos Saliari in lance sapores 
Oris scitamenta superbi. 
Iam nisi centenis obsonia structa ministris
Spernit adeps, iam sordida ventris 
Ambitio saltum late grassata per omnem,
Per fluctus perque aera vastum 
Servorum assiduos gaudet caenare labores 
Interdumque animas. Quid hianti 
Non liceat! Gelido mediae sub verbere brumae
Spumanti concurritur apro. 
Peucetias agitat calido sub sydere damas 
Ore sequax venator anhelo. 
Alter adest undis vitioque iubente Lucrini
Demersus sub gurgite ab ipsis 
Nympharum thalamis raptim conchilia vellit
Pontificum redolentia caenas. 
Defendit rhombos frustra elluctantibus undis 
Carpathium, vagus Adria mullos. 
Tota gemit natura suos expendere census
Et domino servire voraci. 
Quo proporas ultra? Gutturque absolvis Apici 
Deliciis temulenta propago? 
Nil sat erit? Nihil est, quod nudus ab alite lucus
Quodque tibi silet invius aer? 
Pavo Samum liquit, nulla turbante volucri 
Iam purus subit aequora Phasis. 
Praela fremunt Lesbi, dominoque umbratur Iaccho 
Crete olim devota Tonanti. 
Nil satis est patinis, ventrisque animosa protervi 
Proluvies nova monstra reposcit 
pagina 188Mensarum: nigri laniata carne cerastae 
Strimonias pavisse volucres 
Sudat et ancipiti male luxuriasse veneno
Boleti haud impune revulsi. 
Saeva libido gulae cum sole extendit aperta
Brachia moliturque secundas 
Trans Gangem Tigrimque vias; iam Sinica ducit 
Pocula Gangaridumque fragrantes 
Excindit sylvas, ut olentis spiritus aurae
Magna animet convivia, odoram 
Taprobanem ratibus centum vehit, inde recedit 
Et dulces affectat hiulco 
Ore premens Brasilos, vento sic navigat omni
Caenarum peregrina supellex.
Proh pudor! huc recidit nostrae laus mentis et ardor,
Huc primordia debita caelo,
Ut scriptas aliquis condenda ad fercula leges 
Conscribat Sybarita Minerva.

LXXII. S. MAURUS SICCO PEDE FLUMEN CALCAT. EPIGRAMMA 37.

Fremit volutis amnis in praeceps vadis

Altumque mordet marginem.

Hunc, Maure, (tanta flumen attonuit fides)

Sicco premis vestigio.

Nam, si amor amantes invicem assimilat, Deum

Te crediderunt Naiades.

pagina 189

               LXXIII. B. STANISLAUS PUERUM IESUM IN ULNIS GESTAT. EPIGRAMMA 38.
            Dum Kostka alterutro fovens lacerto 
Votum aevi, sobolem Tonantis, arctat, 
Quam belle rubor emicat, piosque 
Per vultus vaga cursitat voluptas! 
Quam belle fugiunt et ora laetae 
Depingunt lacrymae geluque molli 
E frontis nivibus videntur ire! 
Non sic gutta solet gemente caelo 
Conchae lambere muricem patentis, 
Non sic rore novo madens ab axe 
Aurorae gena mollicella ridet. 
At si cum face flammea in reductis 
Ulnis totus amor sedet, pudici 
Non mirum est animi nives liquari.

LXXIV. IDEM A FRATRE INSEQUENTE NON VISUS PRAETERITUR. EPIGRAMMA 39.

Currit inaspectus fratri puer exul. An illum

Obnubit sua lux, mortalem an celsior heros

Eludit visum? Ratio est: degebat in astris.

pagina 190

LXXV. IDEM AD IMPURA DICTA ANIMO DEFICIT, AT FRATRIS VERBERA FORTISSIME SUFFERT. EPIGRAMMA 40.

Vana ad dicta cadis, fraternos surgis ad ictus,

Caederis et vinci fit tua palma, puer.

Christicolae en specimen: nostrum est vicisse cadendo;

Verba haud posse animo, verbera posse pati.

               LXXVI. AD BOREAM ODE
            Deum sub antro vidimus impia 
Bruma rigentem. Quid, Borea, mones? 
Ah parce, nimborum satelles, 
Parce, levi metuende penna.
Hic non aviti criminis improbus 
Heres inultam progeniem luit: 
Amoris inclemens, amoris 
Impetus e solio Tonantis
Deiecit aegrum. Tu quoque lampada 
Hausisti amoris; Cecropiae nurus 
Testantur, et rapta marita 
Sithonium caluit cubile.
Ah, parce, sic te non Canis aestifer 
Frangat furentem, non premat Eolus, 
Thraceque septenisque praeceps 
Gurgitibus veneretur Ister.
pagina 191

               LXXVII. XAVERIUS CONSPECTU IPSO BADAGAS FUGAT. EPIGRAMMA 40.a)
            Infremuit Badagum furor, et feralis Enyo
Extulit horrendam sanguinolenta facem. 
Vix fert barbariam tellus: Travancoris ora
Ante tubam subito victa timore cadit. 
Sed maior tamen orbe nec expugnabilis armis 
Omnibus hanc trepidae detulit unus opem: 
Constitit ad portas et sacri fulgure vultus
Hostem incomposita iussit abire fuga. 
Dum solus venis et vincis, Francisce, videndo, 
Cur non Ausonio Caesare maior eris? 
Attamen haud unquam melius te barbarus hostis
Agnovit quam cum cernere non potuit.

               LXXVIII. TOLI, MAURICAE URBIS, INCOLAS XAVERIUS PRODIGIALI INCENDIO PLECTIT. ODE
            Actum est: in ortum iam refugit dies, 
Et caeca solis constitit orbita, 
Per ima terrarum repente 
Praecipiti salit ardor ira.
Eructat orbis viscera, et editus 
Stygem tremendam conglomerat vapor, 
Dum mugit expirata passim 
Multisonum per inane flamma.
Actum est: rebellis progenies Toli, 
Dovota Diti victima, turbidos 
Demitte iam sensus et atrum 
Xaverio superante collum.
pagina 192Cerne, ut volutus per tua flammeis 
Delubra spiris Orcus et ultio 
Bacchatur immanis, tuisque 
Exuviis Libitina vindex
Inter frementes Eumenidum minas 
Insultat atris vecta curulibus,
Nec sceptra Francisci nec ingens 
Imperium Nemesis recusat. 
Fertur, superbae littora Mauricae 
Dum lustrat udo lumine, Nereus 
Flexisse visus atque ab alto 
Fumiferos timuisse montes,
Mox voce, quantam non gravis Eolus, 
Non turbo fractis nubibus evomit, 
Clamasse: »Venturo remotae 
Xaverio trepidate gentes.
Est orbe maior, numen inest ei, 
Vel numen ipse est, credite, credite, 
Scit crimen ulcisci, scit altis 
Muneribus cumulare mundum.«

               LXXIX. ITER AD ANTRUM BETHLEMITICUM STYLO LIVII ANDRONICI, POETAE VETUSTISSIMI IAMBICI
            Acurasso, ne mihi abusa sit via, grandibo gradus. 
Vix queo, pape! oppido mi prae curriculo istactenus desudascitur, 
Egomet iam gravastellus, nec meo immerito, cluo, 
Defloccata canitudo et vires concipilatae meum itiner lamberant.
Inque tute, bucaeda bubsa, per tua te quaeso pecuda, 
Sic ne te infelicare velit magnos Iovis, inque mihi ignaruri,
pagina 193In qua domu puerum puera Puerpera peperit et lactem nato danit. 
Atat, gemiti vox meas aureis batuit. Ellum! euax! ipsus est Diespiter,
Qui manceps humanum capital in specu suo cordolio luit. 
Salve, mea lubentia, turturille; salve, passercule, columbule, 
Mi lepus, mea monedula, mulse, mel, mellilla, mellinia, 
Tu mepte dulcificas, o licessit mi tecum aevum agere, 
Moriri nequitur ibus, qui tecom sedent. 
Fungi sunto et buccones, bucculenti, eleborosi, blitei, 
Qui mavolunt cunctare, nec hilari convenibunt te, o Deus ipsissime, 
Ut labias isti tuo nidamento applicent et dorsa in curvedinem duint. 
Egone me hinc aliquo abstulam? Nae cerritus, si id faxo, fuam. 
Nam mea confirmitate autumo me, quod volupe est, a te impetrassere, 
Mi decet te amplectier efflictim et contente, qui caelos amplectis manu.

               LXXX. GANIMEDES SCABIOSUS EPIGRAMMA 41.
            Frater Narcissi, Veneris gener, Urbis ocellus,
Ille charis charitum Tullus, amoris amor, 
Etsi vere genas pingat, conspersaque Cypro
Fluctuet auratae mobilis unda comae, 
Corruptum praefert scabra porrigine corpus, 
Et notat ambrosiam pustula crebra cutem. 
Nec cessant ungues, pectus sulcatur, et omne
Per femur incurvae cursitat ira manus. 
Palladis in studiis qui rodere nolluit unguem,
pagina 194Quam bene nunc proprio roditur ungue puer. 
Quam bene nunc meritis serpit contagio membris,
Contagem multis attulit ille prius. 
Nunc cunctis fugitur, socio vitatur ab omni. 
Plusque olim nocuit non habuisse luem.

               LXXXI. IN PULLUM, NIGELLUM IUVENEM EPIGRAMMA 42.
            Pulle, quid adsciti lascive propola nitoris 
Per fora compositos fersque refersque gradus? 
Cumque exhalata vincas tria funera myrrha, 
Crinalisque fluat per tua terga cinis, 
Non metuis corvos? Pretiosum absconde cadaver, 
Quod iam semustum denotat atra cutis. 
Perge tamen, similes corvus non distrahit artus, 
Cognataeque dapi parcere novit avis.

               LXXXII. FONS E SEPULCRO EPIGRAMMA 43.
            Omnia quo properant, tu nasceris inde, nec ulla
Iustius hoc nomen lympha perennis habet. 
Viva e morte venis, finem coniungis et ortum,
Nec mortem metuis, quae tibi facta parens. 
Et gelida, haud mirum, gelidos si transilis artus, 
Pura es, nam sordes tergere fata solent. 
Non Procyon, non te validi Canis hauriet ortus,
Formidant ortus nam magis astra tuos.
pagina 195Quisquis ades, tali tumidum caput ablue lympha, 
Dogmata nam capiti suggeret ista tuo: 
Dat mihi vita necem, mors vitam; te quoque certum est 
Vivere, ne vivas, ne moriare, mori.

               LXXXIII. MAGNUS IN LITTORE NILI TRUNCUS IACET. EPIGRAMMA 44.
            Fortuna invidiam meruit, quod corpus inane 
Magni Niliaca procubuisset humo. 
Sed tamen immerito, nam tristi in funere nunquam 
Tam bona sors alios fertur amasse duces. 
Dum palmas numerat, quo condat littore tantae 
Exuvias animae, non bene certa fuit. 
Prodigium in fluviis Nilus sacra membra trahendo
Abluit et totis par fuit unus aquis. 
Cum busta estincto funebria lusit Erynnis, 
Ipsa Pharos struxit Martis in igne rogum. 
Et nisi feralis Ptolemaea in caede sacerdos, 
Pompeii tumulo victima Caesar erat.

LXXXIV. VIRTUTEM, NON PLAUSUS ESSE SEQUENDA. EPIGRAMMA 45.

Consequitur iustum vulgo laus curta Catonem,

Cum multo Licinis plausus ab ore sonet.

Attamen esse Cato mallem. Cur? Clarior hic est,

Nam modo, qui multis non sapit, ille sapit.

pagina 196

               LXXXV. GANIMEDES NEPOS. AD CAECILIANUM EPIGRAMMA 46.
            Margites Urbi, sibi flos, elumbis et excors 
Et multum referens de Sibarite Lycas 
Credo equidem vivat membrisque et mente solutus, 
Dum sibi furta deum, Caeciliane, timet. 
Ad multam gaudet resupinus stertere lucem, 
Aurorae subito ne rapiatur equo. 
Mors temeti est et parcus aquae, nam novit, in undis
Teodamantaeus quod periisset Hylas. 
Hunc sacra Pierii terrent penetralia Phoebi, 
Qui fuit in causa, cur Hyacinthus obit. 
Non micam praefert cerebri, quod ab impete tutus
Narcissus propria simplicitate fuit. 
Suspicor haec, verum ut fatear, nec perdere vero
Me volo, dum falso crimine perdo Lycam. 
Quid timeat raptum, rapitur dum perpete culpa 
Dumque rapi ad trifidam non timet ille crucem?

LXXXVI. DIVI NICOLAI TOLENTINATIS BRACHIA EGGESTO CRUORE ITALIAE BELLA FUTURA PRAENUNCIANT. EPIGRAMMA 47.

Si de monte suo iam cogitat atra Gradivus

Proelia, et Ausoniam iam petit hasta volans,

Portendit tua dextra, Pater, perque ossa fluendo

Pingit vaticinus proxima damna cruor.

Prodesse assuetae durum est praedicere damna

Usque adeo, ut sudet sanguine diva manus.

pagina 197

               LXXXVII. CAMILLI LIVERNI ARCHIPOETAE EPITAPHIUM EPIGRAMMA 48.
            Pieria pingues redimitus crambe capillos 
Has inter salices Archipoeta iacet. 
Occidit ante diem, nam per convivia Romae 
Noluit efetus dente carere senex. 
Obtutu fertur visos suxisse trientes 
Ossaque ventriculo perdomuisse suo. 
Saepe hausit Phoebum, dum fartis pocula buccis
Atque Palatinas strangulat ore dapes. 
Non minor urbe fuit, nam magni paene Leonis 
Munificam vicit ventre gulaque manum. 
Huic busto si dona feras, non ingere flores,
Myrrham aut lustralis debile frigus aquae. 
Funde merum large patinamque appone calentetm
Et iecur et sponsae trita tomacla suis. 
Nam cinis in teneros et pubescentia caules 
Laetitiae signum protinus ossa dabunt.

               LXXXVIII. IN ORCAM, CUCULLATUM CONCIONATOREM, CORNELII A LAPIDE COMMENTARIA CONTEMNENTEM.
                     AD FRONTONEM EPIGRAMMA 49.
            Orca, cucullatus bene pastae morio buccae, 
Cornelium adlatrat: sic mihi, Fronto, refers. 
Pace tua, haud credo. Nimium sapit Orca, subulci 
Sit quamvis soboles carnificisque nepos. 
Tam pulchre loquitur, cum scandit pegmata, ut idem 
Albritius voces censeat esse suas.
pagina 198Tam salibus placet, ut toties, velut Orpheus, ulmos 
Traxerit et crassos in sua terga sudes.
Cornelium, quem nempe sui coluere parentes, 
Ille colit, quantum vix coluisse putes. 
Sic colit, ut nomen Corneli in fronte coruscet, 
Cognomenque habeat semper in ore suo.

LXXXIX. AD PATRONOS DISTICHON 50.

Venanti Diana praeest et Apollo canenti.

Quis, patrone, tibi? Dic age! Mercurius.

               XC. MELANIONIS IN PULVEREM TORMENTARIUM METAMORPHOSIS
            Conticuit Numitor, cui proximus incipit Alcon: 
»Quae poscunt nimium nostrae conamina mentis, 
Sunt suspecta Iovi; perit ut rubigine ferrum 
Ex sese natis humana industria damnis. 
Haec aurum reperit, luxus tamen extitit inde 
Et luxus Bellona sequax. Haec repperit arma, 
Queis perit, haec Dryadum thalamos latebrasque ferarum 
In mare deductas velis armavit in Austros 
Et placuit tanta arte sibi, sed naufraga magnis 
Cladibus ignotos iussit clarescere fluctus. 
Exemplum in promptu est, quo testis opimior alter 
Haud poterit curas hominum nimiumque sagacem 
Certius apposito mentem damnare periclo. 
Forte etiam vestras (socii) vetus attigit aures
pagina 199Melanion: nempe est populis notissimus illis, 
Quos vaga Parrhasii superincubat orbita currus. 
Huic pater, algentes qui permeat amne Sicambros, 
Albis erat, genitrix Dryadum pulcherrima Nice. 
Quae compressa deo: »Da natum, praemia raptae
Virginitatis«, ait, »da pignora certa, marite!« 
Quem vovit, datus est et matris lumina vultu 
Perspicuumque patrem solerti mente ferebat.
Ergo ubi iam firmos virtus adolevit in annos, 
Indignans aetate tegi, iam multus in omni
Lingua Melanion, et centum mobilis alis 
Fama ferens illum studiisque animoque repostas 
Naturae latebras scrutatum et cernere nudam 
In thalamis potuisse suis. Quae fata locorum, 
Unde aestus pelago, cur fulmina rauca sequantur
Taigeten Hyadasque, Noti quo limite currat 
Exercens inferna vigor, quo sydera vultu 
Educant varios non uno in pectore mores, 
Ille docet populos, quos dives Renus et Ister, 
Quos Mosa et levibus crinitus Volga sagittis
Vistillusque lavant, qui pascua pinguis inerrant 
Erciniae et latum facturi ad culmina callem 
Carpatiam solida glaciem secuere bipenni.
Cura premit curam, maioraque semper anhelat 
Et nescit mens nostra modum. Semotus in antro,
Dum necat orta dies, moriens dum suscitat astra, 
Ille iterat secum, quantae conamine curae, 
Quo nisu Lachesin herbis instructus et arte 
Aeternas adigat cum stamine scindere leges 
Et Mortem propria arma pati, ne decolor ultra
Indeploratum regnet Libitina per orbem. 
Attonuit Parcas ausus, dominaeque sibique 
Et regnis timuere suis; nec crescere damnum 
Passa mora Clotho verbisque et fronte dolosa 
Melaniona petit: »Mecum, doctissime, mecum,
Quo tua te virtus, quo te sapientia poscit 
Et fatum sapientis amans. Penetralia Fauni 
Atque immortales caeca sub rupe Napeas 
Graminaque et segetes, queis augent saecula Nymphae, 
Conspexi tremuique videns. Iam perge, repertum est,
pagina 200Quo tibi mortalem liceat non esse reperto.« 
Dixit et ignotam deceptum ducit in arcem.
Qua sese in sese condit penitusque recedens 
Hercinia agglomerat noctem, quam plurima nutrit 
Taxus et horrifica pendentes rupe cupressi,
Antrum imane patet: pallens haec ostia lethum, 
Has novit Libitina fores, hinc sceptra per omnes 
Extendit terras totamque ingentibus aequat 
Naturam imperiis, hinc lethifer halitus afflat 
Teutonas et belli caedisque inspirat amorem.
Postquam introgressi, tandem patuere cruentae 
Parcarum insidiae. Novit tandem atria nunquam 
Cognita viventi: vellet rediisse, sed obstant 
Iura deum, clausosque gemit post terga recursus. 
Sic, ubi Rachusius geminas interfluit arces
Portus et artifici sinuat sua brachia luna, 
Concussi innumero fervescunt mugile fluctus, 
Quem dapium deduxit amor, piscator at illum 
Russeus et prohibet maculosa indago reverti, 
Conclusumque, suae dum querit pabula vitae,
Compellit dominas moriendo tingere lances. 
Regia mortis erat nec nubibus atra nec umbris, 
Dives luce sua, qua nil manifestius usquam est, 
Lumine quam clauso sentire et cernere possis. 
Noctem mille rogi raptaeque ardentibus olim
Inferiis domuere faces. Stillantia tabo 
Tela locum torvaeque lues Furiaeque coronant 
Et centum causae exitii: dolor, ambitus, cura, 
Immodicaeque dapes et sparsi sanguine nummi 
Et medicae tormenta manus. Simulacra vagantur
Nuda necis totidem, quot messibus Appulus albet, 
Quot saxa Illyricos conspergunt {aspora} fines.
Quin etiam tot dira inter portenta sedebant 
Euriale et Glycere Phillisque, Amarillis et Aegle 
Et malum Galatea gerens, quibus horrida pestis
Rosa genas, pallens macie, vix ossibus herens 
Excubat et Gallam se gestu habituque fatetur: 
Anne ultra illecebras cognataque gaudia letho, 
Anne ultra, o miseri quidquam speretis amantes? 
Sed dum tanta videt, potuit si tanta videre
pagina 201Iam non ipse suus, properantes agmine facto 
Triste satellitium, Pallor gravis, anxius Horror 
Theutona corripiunt longoque ululante tumultu 
Iratae sistunt Libitinae ante ora trementem. 
Illa excelsa sedet, ceu nostro flente senatu
Cum premit exanimis feralia pegmata Princeps. 
Et tunc maiorem sua fecerat ira gravique 
Spumantes ex ore minae: »Morere, improbe«, clamat, 
»Et tecum populi; cui per mea damna volebas 
Prodesse, ingentem quatiant tua funera mundum.
Non simplex vulnus, non una est victima, laesae 
Quae possit satis esse neci: voluisse, peracta est 
Culpa tibi, gentesque, tuos exempla per ausus 
Quae poterant sumpsisse, luent. Ten volvere tantum 
In mea sceptra nefas? Tune, o teterrime, laesa
Maiestate reus, quam quidquid in orbe timetur 
Pertimuisse solet, quam regia sceptra ducumque 
Laurigeri fasces, quam Doris et igneus ether, 
Et quicquid natum est dominam moriendo salutant? 
Hunc age, lictores, liquidis immergite flammis
Deque illo, quidquid post flammam et fata supersit, 
Ad me ferte citi!« Necdum sua clauserat ora, 
At iuvenis rapidos mersus crepitabat in ignes.
Iam pira materiem membrorum elementaque nigri 
Corporis et iunctum caeca compage vigorem
Segregat. Humanos quaecumque aptantur in artus, 
In partes abiere suas: nitrosus in imo 
Stat cinis, et succo levibusque exhausta medullis 
Ossa tenet carbo, sulphur per cuncta vagatum 
Ardet adhuc, quod ne volucres vanescat in auras,
Fonte superfuso celeres pressere ministri. 
Rapta rogo (heu nostrae quantum nocitura saluti) 
Massa datur dominae, quae nigra coagula passi 
Congeriemque viri teretes nudata lacertos 
Versat et exiguos tandem conformat in orbes.
Talia, cum longo pallet maturus ab aestu, 
Semina per valles spargit amaranthus apricas. 
Mox e ferali confusae cladis acervo, 
Quem superincumbens cubitoque innixa premebat, 
Os legit et, famam si longa haud obruit aetas
pagina 202Confuditque situ, fertur metuenda fuisse 
Tibia Salmonei, qui ficto fulmine quondam 
Terruerat Danaos vero periturus ab ictu.
Vertebrae abscindit convexa et perpete ductu 
Pervia claustra novo constipans pulvere farcit.
His postquam ad calcem tenui fidit ore foramen, 
Ingerit ungue terens caecae nova semina flammae 
Nigrantesque atomos, spirantemque admovet ignem. 
Admoto emicuit fulgur prius, inde sonorum 
Infremuit tonitru, fremituque immugiit ether,
Dum terret Furias, dum fulminat osse cavato 
Melanion cogitque chaos resilire sepultum 
Et nigra funerei reboare silentia regni.
Ut satis enituit, quanta experientia parvis 
Insit pulveribus, Libitina: »Huc, Ultio«, dixit,
»Huc, Bellum, properate gradus perque Arctica primum 
Littora, per reliquas modico post tempore gentes 
Spargite conclusam tam saevo in pulvere pestem. 
Quas hinc exuvias referam! quae nomina! Quanta 
Mole ferar! Iam fata ducum, iam rura cruentis
Strata cadaveribus, gemitusque exemplaque Troiae, 
Regnorum cineres et sceptra ardentia cerno.« 
Haec ait et clades plausit sua iussa secutas.

               XCI. VOTA ORBIS TERRARUM AD NASCITURUM DOMINUM ELEGIA
            Legem vota petunt, sed legem vota recusant, 
Quae movet a nulla lege retentus amor. 
Saepe pudor magni voti puduisse voventem, 
Summaque pars laudis poscere summa fuit. 
Magna petam, fateor, veniam da magna petenti, 
Nam petere a magnis non nisi magna decet. 
Te volo, promissae spes o pretiumque salutis, 
Te volo, quo nullum munere maius habes.
pagina 203Nec meritis fretus posco, nisi noscere sese 
Immeritum meriti quis putet esse loco. 
Ante alios meritum, magnum tamen ante datorem
Semper pro merito nil meruisse fuit. 
Sum miser, hoc meritum est; pietas tua namque iacebit,
Si nusquam miseri, qui releventur, erunt. 
Ut nosti miseros, miseros cuni faenore ditas, 
Sic miser ut noscar, sic miser esse velim. 
Sum miser atque in me pietas non sola moveri,
Sed fera barbaries saevitiesque potest. 
Aspice, quam doleam dirae sub pondere sortis; 
Culpa dolorque simul, sed mage culpa dolet. 
O quam me veteris premit inclementia pomi,
Quam toto regnat perfidus orbe Pater! 
Flammatae Eumenides Ereboque emissa patenti
Insedere meum pallida monstra diem. 
Hei mihi, sanguineo Themis imminet alta flagello, 
Quodque in me feriat, nil nisi vulnus habet. 
Ludunt mille mihi super ora trementia pestes
Agminaque in luctus ingeniosa meos. 
Mors, quae in supplicium primo de crimine fluxit, 
Non est poena mei, sed medicina mali. 
Nec pueris pax est, puerorum corpora miscet
Sacrilega Lachesis sanguinolenta manu. 
Stant cunae in feretris, lucem aspexisse timendum,
Causa est, cur subeas funera, posse mori. 
Tu tamen, o nostris toties pulsate querelis, 
Cuius corde viget, regnat in ore salus, 
O ades et foveas, veluti de nube solutus
Permulcet calidam roscidus imber humum. 
Sunt pro te resoni, mea sunt suspiria venti, 
Sunt frontis nebulae tristis imago meae. 
Cerne maris fluctus et dic: Ea signa doloris,
Has pro me lacrymas anxius orbis agit. 
Quas nutrit nostro praecox Zephyritis in anno,
Crescere in ardentes dic mea vota rosas. 
Te spectando vocant florentes veris ocelli, 
Quos aperit tenera daedala Flora manu. 
Te folia in silvis molles imitantia linguas,
Te fluvii et placidae dulce loquuntur aquae.
pagina 204O mea lux, propera tandem, quae saepe petenti, 
Dulcius ut possit te reperire, lates. 
Si te amo, non temere est; tu nos absolvis et aufers
Nomina tu studiis invidiosa meis. 
Nam si tantus amas mortalia, ten ego contra
Non redamem? Iustum me tua flamma facit.

               XCII. D. PAULUS MICHI, IAPONICUS MARTYR, CARCERIS CUSTODEM ASSERIT CHRISTO. EPIGRAMMA
                     51.
            Qua sese in longos tellus disrumpit hiatus, 
Qua minabunda quies et timor hospes agit, 
Stat cognata Erebo vicinaque iurgia Ditis 
Audit et Eumenidum flagra sonare domus. 
Clauditur hic victor palma moriturus in alta, 
Illius ut dextrae tota sit arbor honos. 
Sed dum voce tonat sociisque aeterna recenset,
Dicuntur Stygii contremuisse lacus. 
Quin etiam intremuit peior Phlegetonte satelles, 
Qui vigil et tantae Cerberus arcis erat. 
Illicet attonitus frontem lustralibus undis
Subdit et audito cernua corda Deo. 
Macte orator io, tibi subdita regna tuaeque
Exuviae mundi, sis modo sospes, erunt, 
Dum sertum dant vincla tibi, Capitolia carcer, 
Et pene in Stygiis lingua triunphat aquis.
pagina 205

               XCIII. MARTYRUM IAPONUM CRUOR DEFLUENS COLLIGITUR. EPIGRAMMA 52.
            Dum de pectoribus sonans apertis 
Singultat cruor et fluente vena 
Vitam collacrymatur occidentem, 
Adstantum pietas utrinque laxo 
Ferales gremio receptat imbres. 
O sacrum, pietas, relinque rorem, 
Qui de Iaponia cadit corona, 
Nam si contigerit solum, repente 
Ardentes cruor ibit in pyropos. 
O sacros, pietas, relinque rores! 
Sed sane pretiosior videtur, 
Si sanguis maneat suusque perstet 
Nec in multiplices eat pyropos. 
O sacrum, pietas, reconde rorem!

               XCIV. LANCEIS SESE INTRA VISCERA DECUSSANTIBUS IAPONII MARTYRES {TRASFODIUNTUR} IN CRUCE. EPIGRAMMA 53.
            Stant cruce magnanimi Heroes patulisque lacertis
Vicinam excipiunt, quam cupiere, necem, 
Dum fera transversae crispant hastilia dextrae
Et coniuratus promovet arma furor. 
Ferrum utrinque minax intrat per vulnus et exit 
Atque decussatus permeat exta dolor. 
Pectore inest nova crux clausmnque urgendo cruorem
Imam quadrifido flumine plangit humum. 
Unde haec, lictor, habes, puduit quae nosse Neronem, 
Des simul ut geminae membraque corque cruci? 
pagina 206Ni forte id factum (dum cordi innititur una, 
Altera fert artus, utraque despicitur),
Omnibus ut saeclis possent tam firma videri 
Corda cruci potius facta fuisse crucem.

               XCV. UNUS E FRANCISCANIS PETIT CLAVIS CONFIGI. EPIGRAMMA 54.
            Si qua dari aut usquam morienti poscere fas est
Munera, si vestro pectore digna petam, 
O rogo, tortores, tristi mea figite ligno
Brachia, perque pedes ferrea cuspis eat. 
Sit, rogo, solamen nostro dolor ipse dolori, 
Sitque modus poenae non reperire modum. 
Figite me clavis, utque olim vita creatrix
Deposuit vitam, sit mihi vita mori.

               XCVI. IN BARDOCUCULLUM, POETAE OBTRECTATOREM EPIGRAMMA 55.
            Ut vitam redimant, se vulpes fraude tuetur, 
Ungue micante leo, fulmine dentis aper. 
At quaedam madidis serpunt animalia terris,
Queis arcem praestat Patrocliana domus. 
His sola illuvies pugnat, rotat arma mephitis, 
Et tuta infesto paedor ab hoste facit.
Te reor his similem, qui totus iure suillo
Et vappa veteri, Bardocuculle, mades.
Tu vomis Ansanctum, te clausis, improbe, nasis 
Ingens iustitium praetereunte venit. 
pagina 207Hinc rixere licet, latres, ringaris, ut ictum 
Possis Apollineae commeruisse lirae,
Non mihi sum vilis, non est mihi vilis Apollo, 
Sordeat ut tali vulnere nostra manus.

               XCVII. ILLUSTRISSIMO AC REVERENDISSIMO DOMINO HIERONIMO MATEIO ASCULANAE URBIS MODERATORI
                     SAPIENTISSIMO ODE PANEGIRICA
            Ille canat fulvo viduatum Phasida villo, 
Hic magnae primordia Romae. 
Emathii Martis fremitus Poenumque rebellem 
In populos transmittat Iberus 
Vate sacer gemino, tetricae dum tertius aptat 
Saeva cheli tractanda docetque 
Ethen Herculeam dirosque Agamemnonis Argos
Hesperio saevire coturno. 
Me nec Pannonio calidi Mavorte triones, 
Cognatae nec vulnera gentis, 
Non Ister dominus, non lauro cansitus Albis,
Sub grandi vel Gallia sceptro, 
Tempora quaeque suis signare assueta triunphis,
Impulit, Aoniumque vigorem 
Nemo mihi circum precordia duxit, ut aureum 
Digna daret mihi carmina pecten, 
Quam tu, Matei, cuius sub iure Truentus
Se Tiberi vix cedere sentit. 
Quem puerum quondam nitidis Sapientia pennis 
Fertur in ambitiosa Tonantis 
Atria duxisse et lotum Permesside lynpha
Nectareo pavisse liquore. 
Annuit, haud fallor, dextro de vertice Pindus,
pagina 208Qua molles agitabile gramen 
Exercet Zephyros, ludentique attremit aurae 
Faticano silva atra recessu. 
Ter quatit, en video, sacras vis enthea lauros,
Ter rutilum sinuatus in anguem 
Fulgor obit colles, ter acuto scissa fragore 
Iam Phoebi cortina recedit. 
Audio, iam resono pertentans barbiton auno
Mateium circumsonat ultro. 
Phoebus, io, et rigidum domina testudine montem
Excitat, auritaeque sequuntur 
Illicet audito Matei nomine rupes 
Et sylvis vaga saxa revulsis. 
Romulidae tanti meritis iam maxima moles
Mateidum splendore corusca
En super et volucrum pennis loca inhospita et ultra 
Fulminibus data rogna movendis 
Surgit, templa Iovis grandemque irrumpit Olympum
Et puris caput implicat astris. 
Quae Policleteo spirant simulacra sub ictu!
Quos vultus, quae nomina cerno! 
Hic sua sceptra tenet triplicem terrentia mundum, 
Terna cui stat fronte potestas, 
Heros innocuus, cui circum ex ordine gaudent
Magnanimi fervere nepotes.
Hos lauri, hos palmae cumulant, hos Palladis arbor; 
Exuvias Geticosque triunphos 
Centeni crispant iuvenes; thoraces aheni
Et galeae glomerantur inanes 
Ensesque et pharetrae lunataque signa Gelonum
Et fixi praecordia Thraces. 
Tres cerno, roseo queis firons incincta galero, 
Spem Romae atque orbis amores, 
Si tamen aspicio, nam quae lux prodit ab ore
Attonitos premit obvia visus. 
Carole, te merito coluit glacialis Hierne, 
Eroo qui pectore magnus 
Sacratam Solimae gaudes praeferre decussim.
Parrhasium te vidit ad Istrum 
Fulgentem titulis Mavors, Iosephe, tuamque
pagina 209Roma fidem, tua iura probavit 
Emilia, Adriacique manum tremuere leones. 
Magnanimis Hieronimus ausis 
Emicat et vasti pulsum de culmine mundi
Eugenium revocasse triunphat. 
Nec minus auspiciis felix Lodoicus avitis 
Trans Ligerim Rhodanumque ferocem 
Armatos fudit per Gallica regna timores.
Castalidum mox una sororum: 
»Occubuere duces, sed tantae damna ruinae
Progenies geminusque rependit 
Heres virtutum, par laudibus, atque duorum 
Ad summae volat atria laudis 
Nobilibus proavis non dedignanda iuventus.
Bellipotens Tagus aurea fratri 
Vellera donet, io, veterisque insignia Frixi! 
Crede, tibi maiora parantur, 
Qui totam heroa complectoris indole Romam,
Qui magnos, Hieronime, sensus, 
Qui labris tactas lynphae Aganippidos undas
Perpetuum transmittis in aurum. 
Te vastae mentis tollit vrgor aliger ultra 
Mortalem nisumque fidemque. 
Naturae latebras superumque arcana sagaci
Conatu metiris et ore
Devolvis nitidae torrentia flumina Suadae. 
Quid genium, quid pectoris ignem 
Spernentem vanos fastus seseque minorem
Fortunam, quid ferre laborem 
Vallatum sacro Themidis terrore tribunal?
Fata loquor, sic numina cogunt.« 
Tu semper cresces titulis, dein murice cinctus, 
Mox triplici spectandus in auro 
Ad tua porrectos cernes vestigia reges.
Tu nostros ne despice cantus! 
Numen inest vati, vatum mens consona caelo est, 
Nec certus scit fallere Apollo. 
pagina 210

               XCVIII. RECENTIORIS ITALIAE FORTUNA POST NAZAREAM VIRGINIS DOMUM LAURETO RECEPTAM
                     ELEGIA
            Quod mihi non uno surgant diademate crines 
Membraque multiplici vermiculata Tyro, 
Dextera quod sceptris grandique superbiat auro 
Et domina in solem tendat utrumque manus, 
Noscitis Ausoniam, geminos quae nomen in axes, 
Quae decus imperii, quae sua iura tulit. 
Concideram iacuique diu sub pondere sortis;
Qui mihi servierant, his ego serva fui. 
Serva fui, et lacrymas ipso meruisset ab hoste 
Sors mea, si lacrymas hostis haberet atrox. 
Squallida terribili vertit Bellona flagello
Quidquid in Hesperia lucis et oris erat. 
Surgere nunc iterum meliores cogor in auras,
Priscaque cum magno faenore fama redit. 
Illa mihi vultum, viresque et nomina reddit, 
Numine quae caelum, numen amore tenet, 
Illa ab Idumeo Virgo fugitiva recessu
Neptuno volucrem suspiciente domum. 
Iam me ipsa maior veteres contemnere palmas 
Et possum Romae spernere regna meae. 
Quid vetus ad sortem sors est, o Roma, recentem?
Quid conferre novis tempora prisca iuvat? 
Exere demersos patrio de pulvere vultus,
Romule et antiquo syrmate culte Numa. 
Cernite, quam placidi sudet clementia caeli 
Nunc cumulare meos sorte favente sinus. 
Cyniphii Marius calcavit colla Iugurthae,
Aemilii iacuit Perseus ante pedes. 
Vidi, Magne, tuos Solyma de gente triunphos 
Pressaque Caesarea Pharnacis ora manu. 
Sed tamen invitas domuit vis Martia gentes 
Iussit et Hesperio subdere colla iugo.
pagina 211Nunc reges mihi sponte fluunt, nunc dona redundant,
Nunc mihi sponte Getes, nunc mihi servit Arabs. 
Littora regali labro Picena teruntur 
Passim et Virgineae saxa verenda domus. 
Thure calent arae, donis delubra laborant,
Victima sunt populi cernua corda pii. 
Certatim vectigal adest nec cogitur armis, 
Sed Lauretani relligione loci. 
Clamor ego felix, faustam vocat advena mundus
Nutricem castae praesidiumque Deae. 
Credite, dum nostris sors tanta vigebit in oris,
Non potero superis sedibus esse minor.

               XCIX. D. MIHAELI ARCHANGELO EPINICIUM
            Virtuti cessit Phlegeton, dumque alma fatigat
Sydera, inocciduos peperit feriendo triunphos.
Caelituum gaudete chori, cognata Tonanti 
Nomina et ingenuo prognatae numine mentes, 
Tuque, o Caelicolum ductor, concussar hiantum
Eumenidum vindexque Dei, per saecula cuius 
In ripa fixae vivent Acherontide lauri,
Dextrae plaude tuae, sociis quoque plaude pioque
Numinis auspicio, quod celso abiectus Olympo 
Quodque suis laesus, quae vobis intulit, armis 
Rex Erebi Stygia sua vulnera cernat in unda 
Terreat et planctu Furias cogatque querelis 
Horrisonum reboare chaos; sic proelia et ipsae
Insidiae poterunt ictusque hostilis amari.
Attamen, ut merito tam magna extollere Pindo 
Bella queam sacrosque modis aequare triunphos, 
O ades et, Stygium poteras quo vincere regem, 
Flamine sub nostros velox illabere sensus. 
Lucifer, ethereas inter nitidissima mentes
pagina 212Formae prodigio, superumque et caelitis aulae 
Mistus amore timor, venerandum numinis instar, 
Ut rerum genitor persaepe hereret in illo
Miratus proprias tam pulchra in imagine vires. 
Attamen indocilis dominos et ferre priorem,
Ambitio nam posse vetat, cinctusque rebelli 
Agmine, ubi nigro pressit Borealia sceptro 
Sydera et ad solii regalia fulcra superbi
Supposuit geminam passis cervicibus Arcton, 
Sic fremere incoepit totoque aquilone locutus
Ismariam Rhodopen et pene coegit in auras 
Surgere hyperboreum vulsis radicibus Hemum: 
»Qua fruimur, formam Domino debere fatemur, 
Sed debere pudet, socii. Nos celsa iuventus, 
Nos divum de gente sati quid ad infima rerum
Volvimur et superos et vani sydera mundi 
Ducere perpetua servorum lege iubemur? 
Quin etiam est maius quiddam, gravioraque nobis
Probra parat caelum. Proh fata infandaque semper
Aeternae decreta domus! Mihi credite, vidi,
Vidi ego, dum clausi volvo tabularia fati 
Et Themidis [consulta] lego, venientibus annis
Lapsurum e superis Solimeae in Virginis alvum 
Numen et humanae subiturum exordia vitae.
Mox ultra nostros corpus mortale nitores
Terrigenasque feret, noster famulabitur illi 
Ordo, et inoccidua trepidae de gente catervae
Illius abiecto lambent vestigia vultu. 
Tantane me generis subeant oblivia nostri, 
Tanta pati possim? Socii, fata omnia iuro
Me valide acturum detersurumque repente
Implacida mea probra manu, licet astra suisque 
Syderibus praeceps horrendoque obruta lapsu 
Insiliat mea colla domus. Sententia sedit 
Oppugnare Deum. Dominus sic nostra timebit
Fulmina maioresque feret, quos spreverat olim 
Ferre pares.« Dixit, tum magno murmure vulgus 
Infremit ad plausum rapidamque vomentia mortem 
Arma parat; non sic trifidios de nube fragores 
Eructat nimbosa domus, minor exit ab imis
pagina 213Telluris specubus conclusi insania venti. 
Cum subito horrescunt axes, tenebrisque reductis 
Fulgor et etherei latuit decor aureus orbis, 
Aeraque et nubes et caeco mota tumultu 
Ima soli trepidare vident scissisque cavernis
Pandere in immensas terram sua viscera fauces: 
Hinc orti tonitrus late glomerantur, et ardent 
Flammivomi per inane globi perguntque serenum
Insultare diem bellumque indicere caelo.
Dumque timent damnantque animae sua vota rebelles,
Desuper Arctoum gravior metus institit agmen. 
Nam pia progenies, magno nam fida Tonanti 
Agmina convulsas properant defendere leges,
Et formidatam iam se metitur in hastam
Fulmineus Mihael. Ruit hic super agmina ferro
Vindice deturbatque acies par omnibus unus 
Signaque Parrhasii caelo metuenda tyranni 
Territa et horrifico nimium deformia vultu 
Deiecta e superis inter crepitantia flammis 
Fulgura terrificasque faces calidumque cruorem
In patulae ignivomos terrae detrudit hiatus. 
Reddita tum toti lux est nitidissima caelo,
Et Mihael pro sole fuit; tum caelica pubes 
Ingentes auxit festivo carmine palmas: 
»Macte animis, invicte ducum, cui numine dextro
Est superum mandata salus, tu frangere Ditis 
Spes, animos et vota potes, tibi tempora plausum 
Nulla adimunt, sculptique animant adamanta triunphi. 
Ipse tuas semper laudes ululabit Avernus, 
Dum sua fata gemet; semper tibi liber Olympus
Astraque inocciduum stabunt asserta trophaeum.« 
pagina 214

               C. D. FRANCISCO XAVERIO IN SANCIANO MORIENTI EPICEDIUM
            Xaverium cecinisse iuvat: date carmina, Musae, 
Ocius, et magno tumeant mihi barbita Phoebo. 
Xaverio quis magna neget, dum maximus ille 
Littore in ignoto vilique abiectus in ulva 
Proxima delibat piroperati gaudia caeli? 
Vindice Francisco Furiae dominaeque malorum 
Abscessere acies et victrix India Romam 
Induit. Aurorae lacrymae lateque patentes 
Decrevere lacus, par cunctis dextera regnis 
Dum regna imbueret venerandae aspergine lymphae. 
Attamen, o superi, dum vix credenda volutat, 
Dum caelum exuviis, non uno munere gentes, 
Prodigiis lassat naturam, cladibus Orcum, 
Obrutus impositi cecidit sub pondere mundi, 
Et iam semianimum duraque in caute iacentem 
Urget caeca lues, ridetque impune superbus 
Peonias vires vanumque Machaona languor.
Hoc viso ingemuit subito spectabilis ales 
Pennata de gente deum, cui credita cura, 
Quem Loioleae tangit custodia prolis, 
Dumque illam geminos dispergere gestit in axes, 
Ut lucem cum sole vehant, sibi cernit in uno 
Momentum tam grande rapi: tum Sinnica virtus 
Addit sese animo, cuius solertia, cuius 
Debebat Latio candor servire Tonanti. 
Ergo inconcusso pensantem fata lacerto 
Naturae regem superis mirantibus urget 
Quo potuit gemitu. Saberi tunc funus, Olympus 
Si ferret lacrymas, lacrymas meruisset Olympi. 
»Si mihi commissae«, dixit, »primordia gentis 
Xaverio caruisse queant, nec staret in uno 
Crescentis pars magna domus, te flectere possent 
Mundi vota, pater, cui tanto in funere rapta 
Quanta salus, spes quanta perit! Quae gesta, quot olim
pagina 215Heroas populis miranda exempla daturos 
Exemplum tam grande daret! Vastata potenti 
Clade superstitio Saberique repulsa lacerto 
Nunc Diti queritur, nunc fletu Tartara terret, 
Nunc Acherontea sua vulnera cernit in umda.
Arctantur superi spoliis, iam servit Iapon 
Malanaresque pii, iam lato flumine Ganges 
Franciscum oceano gaudet narrare parenti. 
Auroram nobis orbemque subegit Eoum 
Per denas, veluti saecli compendia, messes.
Nunc in conspectu posito sua brachia Sinae 
Protendunt properantque gradus propiusque videntur 
Admovisse suos Francisci ad basia montes. 
Spem tantam rapies? Poteritque admittere caelum, 
Quod Phlegeton laudare potest? Nunc ipse verendo
Affusus solio, mecum quicumque diei 
Vel frontem vel torga vident, tibi mundus uterque 
Supplicat et Loiola petit cum supplice mundo. 
Franciscum superesse velis.« Tunc maximus orbis 
Ista refert genitor: »Nimium mea sidera gestit
Visere Xaverius, superos nimis ardet, et illi 
Si donare negem, permittam fata negando. 
Nec mihi cura minor meritos augere sodales 
Loiolae magni: haec nostro stetit alite semper 
Ut genio suffulta domus, raptoque gementem
Francisco mundum non unus fulciet heres. 
Iam propera, Ricci, Seresque et Sinica regna 
Consiliis moderare tuis, properabis et hosti 
Correcture pias fauces, Aquaviva, nec olim 
Alterutro, Barzee, minor, quin plurimus heros
Horum in conspectu poterit non perdere nomen. 
At Loiolidum patet hinc et pondus et ingens 
Auspicium, quorum prima incrementa movere 
Nec raptus, Francisce, potes. Tamen ipse relictis 
Non deerit terris, qui, dum mortalia curat,
Id poterit, quod posse volet, cui posse licebit 
Quidquid velle licet, cui optima velle necesse est.«
Dixerat: extemplo sedit fatum. Illicet omnis 
Unanimi circum plausu totisque canentum 
Ordinibus retulit, Genitor quae sanxerat, ether.
pagina 216Interea, quidquid fuerat mortale, relinquit 
Franciscus iam semideus: dedit inclita pennas 
Virtus, ut terram merito indignatus inanem 
Exiliat superos tandem se maior in orbes.

               CI. D. FRANCISCI XAVERII BENE REPENSUS LABOR ODE
            Explorare iuvat Xaverii decus 
Sedemque et superae lumina regiae. 
Vatem comito sedula 
Tactu nectareo, comito, Pieri, 
Mulsas Castalio comas 
Aurata propere comprime laurea. 
Ardens efferor, efferor
Ultra quam resonas flamma perambulat 
Nubes: iam pede Tessalo 
Bacchatam Rhodopen et Lybici senis 
Cognatum superis caput
Ultro magnanima linquimus orbita. 
Caligant facies simul
Mundi cumque suis civibus oppida, 
Maior me quoque maxima 
Audaci ingredior vertice sydera. 
O quantus tremit obviis
Splendor luminibus, quantaque amabili 
Maiestas cita fulgure 
Visum multiplici terret imagine! 
Servas quanta tuis, pater!
O nullo penitus cognite nomine, 
O summi scatebrae boni,
O lux, o liquidi munera gaudii! 
Framcisce, altius emicas 
Innixus placido numinis aliti
pagina 217Gaudentes Hyadas premi
Et grandem solio scandis Oriona. 
At quae sculpta tuis cohors, 
Quae spirant Furiae sedibus additae? 
En palmas veteres modo
Conscriptisque refers gesta curulibus. 
Hic tristi rabie nocens
Caelatisque labris impietas fremit, 
Brachmanum furor et doli 
Naturaeque simul victa potentia. 
Auditis? Fide caelica
Et late cytharis pulsa frementibus 
Caeli murmurat area,
Et vocem superum templa reciprocant, 
Instaurant liquidas vices,
Alternisque calet pugna canoribus. 
Ordo quisque Saberium
Concentuque iterat perdomitam Stygem: 
»Vicisti satis, et tua 
Te virtus dominos extulit ad deos. 
Te non degener impiae
Aurorae a populis abstinuit timor. 
Sane par superis opus,
Par saeclis labor est, quod tua dextera 
Per denas hyemes tulit,
Dum virtute truces frangis Erynnias. 
Io, non secus aliger
Calcavit Mihael anguipedum globos 
Et pennis Boreae citas 
Pestes fulminea cuspide dispulit 
Illisoque gravis pede
Frendentes triplicem mandere compedem 
Impegit Stygis alveo 
Pronae nigra vado volvere sulphura.« 
pagina 218

               CII. CUM AUCTOR DENTES FREGISSET CUIDAM AULAE ROMANAE OBTRECTATORI. EPIGRAMMA 56.
            Io victor ovans, io {triuniphe},
Victor laurigero superbe curru! 
Clamat compita per tumultuosa, 
Per colles, fora, porticus, tabernas 
Vulgus Romuleum, nec ora cessant, 
Dum festo iecur aestuat Lieo.
Torquatae Latia nuru fenestrae
Rident et viridi fores corymbo.
Vendunt sordiduli tomacla lixae 
Et sumen rubea calens patella. 
Gaudent omnia, dum nitente victor
Celsus quadriugo levemve Persen
Vel captum Solymis Aristobulum
Aut pinguem Gilimeron aut procaci 
Exsuccum iugulo trahit Iugurtham. 
Cur non et mihi nunc »Io triunphe«,
Nunc conclamet »Io triunphe« Roma?
Aris pro Latiis steti caputque
Cognatum superis sacrasque leges 
Et normam venerabilis Palati 
Robusta pietate vindicavi.
Nunc conclamet »Io triunphe« Roma.
Romanum decus et Deum tribunal
Mordentem Selium periculoso 
Ausu corripui manuque stricta 
Coegi proprios vorare dentes,
Ut sibi interius iecurque nigrum
Et sparsum lue mordeat lienem.
Nunc plausus redeant: »Io triunphe«. 
En plus quam reliqui duces peregi, 
En fregi diomitor recens in uno
Iudeum, Numidam, Getam, Molossum.
Nunc conclamet »Io triunphe« Roma.
pagina 219

               CIII. EBRII EPITAPHIUM EPIGRAMMA 57.
            Dum Bacchum iugulo, me Bacchus, et impete caeco
Alter in alterius fata subinde ruit, 
Pugnando cecidi sparsamque cruore meraco 
Cum victore simul victam animam vomui. 
Ut tamen implacidum veni ad Rhadamanton, et illum 
Feda exhalati perculit aura meri, 
Pro pena fixum me nigro in margine iussit 
Eternum Stygii cernere fontis aquas.

               CIV. SONETTO LATINO SOPRA S. CATERINA VERGINE E MARTIRE LIBERATA DAL TORMENTO DELLA
                     ROTA EPIGRAMMA 58.
            Incumbit rotae Nemesisque verba 
Minarum vomit fremitu admirando 
In seque raptim rediens rotando 
Furit insana vi Parca superba.
Versa est in rotam Lachesis acerba, 
Ut sit Ixion, quem rapit volando. 
Nec maior turbo premit arva, quando 
Teritur nube ardente arbos et herba.
Quid cessas, Virgo? Xe rota frementi 
Ceu serto cinge, ni Deum vis una 
Auferat rotae vires imminenti.
pagina 220Si rotae insistes, reor, opportuna 
Eris fortuna tuo, Virgo, clienti, 
Si non insistes, maior es fortuna.

               CV. E TRUNCO CATARINAE LAC PRODIT. EPIGRAMMA 59.
            Dum strident enses, et durior ense tyrannus
Gestit virginea tingere caede manum, 
Aurea saecla refert Virgo, nam vulnere sacro
Ambrosii fontes, flumina lactis eunt. 
Nam dum foemineo feritas se pectore vinci 
Conspicit et vanas luget inulta minas, 
Erubuisse adeo censetur, ut, unde ruberet, 
Virgineus potuit non habuisse cruor.

CVI. AMATORIUM EPIGRAMMA 60.

Invalidos sicci nisus pertesa mariti

Surgebat roseo lutea sponsa toro,

Et volucrum cantu solitas miscere querelas

Me matutina lege iubebat Amor.

Cum subito ante oculos visa est consistere nostros

Semper amata mihi, semper amanda Lyce.

Hei mihi, nam miserum splendor decepit amantem,

Non ipsa, at veniens aequore Phoebus erat.

pagina 221

               CVII. SOMNIUM DE DOMINA ELEGIA
            Post incompositae fastidia longa quietis 
Ingrato eripui languida membra thoro. 
Torvus in ore timor nocturnaque cura sedebat 
Turbabantque animos somnia visa meos. 
Hinc aram institui votum ad lustrale vocando 
Desuper imposita numina furva dape. 
Hinc thalamum novies, novies mea tempora circum
Tessala cantato flumine sparsit anus. 
Hinc sale commistae fruges et sanguine fuso 
Placavit Stygium nigra capella Iovem. 
Hei mihi, quae vidi! Novi te ludere, Somne,
Sed timet in ludo seria cautus amor. 
Talia si rursum properas, a lumine nostro
Non modo, quin oculis sis procul ipse tuis. 
Quam meus a reliquis dissentit amantibus ignis, 
Me miserum: nostra est non bene sana Venus. 
Addit Amor vires aliis, mihi demit, amando 
Nec fera mors alios, me levis umbra movet. 
Fronde sub arborea, qua per lactentia serpit 
Gramina perspicuae mobile frigus aquae, 
Aura repercussos motabat candida flores,
Pictaque per multam ripa sonabat avem. 
Hic teneros placidi lusus captare Favoni
Et murmur querulae lene videbar aquae, 
Cum noto furtiva Dominam sub rupe latentem 
Innexam iuveni, nec tamen ipse fui. 
Heu dolet! Alterius cur das complexibus illam,
Quam nostro poteras ponere, Somne, sinu? 
Quodque magis, fuit ille Lycas! mea perfida pestis 
Et coluber Dominae captus amore meae. 
Mitius Alciden viridi spectavit ab antro
Amnis in amplexu, Deianeira, tuo,
Mitius Atriden inter Briseidos ulnas
Vidit ab Aemonia Pellias ira rate,
pagina 222Et colubri levius, levius de monte leonum 
Perfurit obstantes dira libido moras 
Quam mihi, per mestum dum talia cerno soporem,
Intumuit nigro sanguine molle iecur. 
Interea iuvenis praedam contingere velox 
Instat et ardentes urget utrinque manus. 
Quod patet, aggreditur, perque omnia membra puellae
Flammea praedaci cursitat ore Venus. 
Nunc instant femori, tenero nunc basia collo,
Nunc referunt roseae signa relicta genae. 
Iamque ille extremam tandem contingere palmam 
Armaque devicta figere in arce cupit. 
Ore natat fluitatque oculis manifesta libido
Et rubet in molli Cypridis ira gena. 
Nunc, velut in media prudens luctator arena, 
Insultat collo, corripit inde pedes, 
Nunc oculis oculos, nunc miscet labra labellis,
Nunc tentat nivei candida poma sinus, 
Nunc petit illecebris, nunc expugnare querelis,
Nunc iram simulat, nunc movet arte preces. 
Illa quidem pugnat, veluti si vincere nollet, 
Nec cito permittat, quod retinere timet. 
Illa quidem refugit, veluti fugiendo lacessat,
Ut sapiant molli basia rapta fuga. 
Foemina vult vinci, sed non vult velle videri, 
Et vir plus frontis, foemina fraudis habet. 
Hei mihi, non morsus, non saevos expedit ungues,
Nec simul ultores invocat illa deos. 
Non velut Ismario Philomela oppressa tyranno
Eiulat abiectis torva per ora comis, 
Sed pugnat, placito quondam ut pugnabat amori 
Callida Dardanias ante Lacena rates. 
Omnia cernebam, dumque omnia cerno, parabam
Omnia, quae subitus scit properare dolor. 
Busirin ultra saevumque Cyclopa ruebat 
Tendere sanguineas ultio nostra manus. 
Nempe ter ingratos pugnavi solvere lusus
Et gemina Furiis caede litare meis, 
Surgere ter volui, sed surexisse volentem
Nolebant rigidi ferre per arva pedes.
pagina 223Pallia dum iacto, dum corpora vibro per aestum, 
Et toto fluitant brachia nostra thoro, 
Aufugit excussus turbato somnus ab ore,
Namque incompositos non amat ille deus. 
O, quem Sidonias iussit mugire per herbas 
Altior orbe suo, se quoque maior Amor, 
O vindex superum, cui rerum in fronte sedenti
Pendent a domina subdita fata manu, 
Omnia, quae falso vidi, bone Iuppiter, in me
O queat attanitus cernere vera Lycas!

CVIII. IN PEDAGOGUM INSULSUM EPIGRAMMA 61.

Mens tua, Pygmalion, tibi creditur alpha docentum,

Sed male, nam dici non nisi beta potest.

CIX. IN LISIMACHI ET ALEXANDRI CORNUTAS EFFIGIES IN NUMMIS EPIGRAMMA 62.

Praetulerant olim, nunc spernunt cornua reges,

Nam decus hoc hodie copia vile facit.

CX. IN QUENDAM PAUPEREM, QUI SE A FABIIS ORTUM OSTENTABAT. EPIGRAMMA 63.

Nasceris a Fabiis, certe id tua mensa fatetur,

Et tibi consuetos dat pia coena patres.

pagina 224

               CXI. IN SUI GENERIS GARULUM OSTENTATOREM EPIGRAMMA 64.
            Nocte dieque crepas disutis grandia buccis 
Et tua diploso stemmata folle tonas. 
Iamque tibi in titulos et nomina cedit avorum 
Quidquid Turpini nigra papirus habet. 
Agmina tercentum proavus demessuit uno 
Impete et in tanto sanguine vela dedit. 
Ast avus Hispanos dum clava tunderet hostes,
Reddebant Getici Strimonis antra sonum. 
In decus appensos tulerant sua cingula reges, 
Caesareo fuerat tincta cruore clamys. 
Quid pater in bulga captivos ferre Gigantes 
Quindenosque simul mandere suetus apros? 
Cui fuit in galeam Caci specus: addita cono
Desuper hirsuto vertice sylva tremens. 
Spicula pyramides, pharetram dedit amphitheatrum, 
In funda totum saepe rotavit Athon. 
Tussiit hic Borean et fulmina rauca pepedit,
Intremuit roncho terra polusque suo. 
Attamen (humanis quantum est in rebus inane!) 
Futilis e tanto nascere monte sorex. 

               CXII. REGUM INFELICITAS. AD FLACCUM ODE
            Si fabulosae littora Mediae 
Extremo Atlanti iungat et impii 
Fortuna regnantis minando
Sceptra ferat per utrumque solem,
pagina 225Ne, Flacce, {taotis} invideas neque
Maiore voto te super emica,
Nam posse, quod velis, superbum est, 
Saepe tamen nocuit volenti.
Uruntur auro tempora Principum, 
Pectus cathenis, sint licet aureae, 
Tamen ligatur. Num quid inde, 
Deterior meliorne massa
Liget nocentem? Maior ab ardua 
Est mole casus, magnaque possidens 
Maiora poscit, ceu per Afras 
Ignis edax equitans novales.
Regum potestas, proh pudor! hos timet, 
Quibus timetur: terrificus sopor 
Horrescit armis et iacenti 
Tela quatit super ora lictor. 
Impune peccant, inde licentia 
Grassatur exlex. O bone Iuppiter, 
Ne plecte sontem, nam fit ipse 
Supplicium sibi, cumque grandi
Interminatae mole potentiae 
Crescit libido: tum male conscium 
Dirae flagellant, tum furentem 
Se dominus patitur tyrannum.
Quis te beatum dixerit, Arsace 
Pontive rector, cui furor impotens, 
Cui per quaterdenos Decembres 
Consenuit violenta virtus
Diu Latinis matribus horrida, 
Cum membra vestra atque animam trucem 
Partitus in mortem cruento 
Hinc gladio cadis, hinc veneno?
pagina 226Nulli bonorum quam tibi, Monime, 
Turpis maritus flebilis occidit:
O pectus ingens, o puellae 
Digna fides meliore taeda! 
Non illa Nymphis mitius exilit, 
Quas Dindimene concutit enthea 
Phoebive cortina aut choraeis 
Atraciis ululatus Euan.
Multa fluentem luxuria Tyrum 
Scissa corona vertice decutit 
Dextraque regales superba 
Excutiens laceransque vittas:
»O vittae, amori reddite me meo, 
Per quem meae estis. Te sequor, o comes 
Lectique supremaeque sortis, 
Dum superi voluere«, dixit.
»Terrere forsan Thysiphones face 
Et iudicantis nube supercili: 
Parce immerenti, parce, custos 
Tergemino metuende rictu.
Latura gratam iam propero vicem 
Sponso timenti, iam caput in meum
Versura ab illo saeva noctis, 
Saeva lacus mala, saeva flammae. 
Inter frementes hostis adest tubas, 
Regina, mortem libera praeripe.« 
Sic inquit obduxitque molli 
Funereum diadema collo.
pagina 227

               CXIII. PARAPHRASIS EPIGRAMMATIS EX MARTIALIS LIB. 3. »BAIANA NOSTRI VILLA, BASSE,
                     FAUSTINI«
            Qua felix veteres iactat Campania Baias 
Et tepidi portenta lacus, ubi Mulciber arcto 
Naiadas amplexu refovet perque aethera magnum 
Volvit anhelatos Nympharum ex ore vapores, 
Consita, Basse, mei Faustini villa beatis 
Porrigitur spatiis campisque patentibus instat.
Hic non conscriptis per vana emblemata ramis 
Buxus agit, non lucus iners sterilisque voluptas 
Sub platano frondente iacet, non innuba mirtus
Crescit, et impasti votis damnata coloni 
Infoecunda suos discriminat area flores. 
Hic ingrata soli facies, hic fertilis horror, 
Ubertas incompta placet, dum gaudet agrestis 
Vero rure locus, cui nomen cedat Eleusis,
Cuius et innumeras mirentur Gargara messes. 
En congesta Ceres spatiosos farcit opima 
Mole specus, dumque alta gemunt sub pondere tanto 
Horrea, ab angusto iam dedignata teneri 
Limite per campos et aperta per atria plenis
Aggeribus spectanda iacet: latet omnis in illa 
Angulus, et rudibus nondum caret area spicis.
Parte alia autumni veteres, testaeque calentis 
Consule centeno fragrat signata senectus, 
Multus honos Bromio, multoque ex ore calentem
Spirat crypta Deum. Domino quae pignora passim 
Ingenium dat mite loci! Quos splendida fructus 
Copia confundit cumulis! Incerta vagatur, 
Quo currat cedatque fames, sic heret ab uno 
Lassata obtutu tantosque superba labores
Miratur servire sibi. Sed et ultima Phoebe 
Cum properat canos glacie victura Novembres, 
Cum squallent nemora, et nostrum ruiturus in orbem 
Pallidus Ismaria Boreas propendet ab Arcto, 
Vivit adhuc Pomona recens, atque horridus affert
Servatas gelido sub sydere vinitor uvas. 
pagina 228Tauris plana sonant, raucusque e vertice pastor 
Ludentes numerat vix alta in valle iuvencos, 
Dum spes armenti, vituli proludere pugnam 
Nuda fronte parant, dum iam vigor anteit annos,
Et rudibus vacuae ludunt concursibus irae. 
Quis cortis vulgus referat, clamosa volucrum 
Agmina? dum rostro queritur vagus anser hianti, 
Dum pavi sese mirantur, et orbe recluso 
Nativus saturo fulgor gemmascit in auro.
Guttata hic Nomadum gallina, hic fronde sub alta 
Ales Phasiacae plaudit rimator arenae. 
Fulgentem roseis hic Phoenicopteron alis 
Et cernas varios dulci in perdice colores. 
En crocitat Rhodia laetus de coniuge gallus,
Turribus emissae clangunt per inane columbae. 
Meste palumbe, gemis simul et consorte remoto 
Elusum quereris, pinguissime turtur, amorem.
Provida Chaonias pleno dum villica glandes 
Fert gremio, setosa cohors sequiturque petitque
Observatque manum, resonant cava septa querelis, 
Dum sitiunt agni matrem, dumque illa per herbas 
Ubera felici reparat lactentia succo.
Cerne coronatos festa sub luce penates, 
Cerne loci genium: haud tenui velut urbicus ignis
Fasce, sed imposita spirant altaria sylva 
Fumosique lares, quos circum versat in orbem 
Flava renidentes vernarum turba choreas.
Ite procul, tenerae quos nutrit inertia Romae, 
Palliduli luxus, procul hinc resupina iuventus
Alba adipem, alba genas et pectoris alba vigorem. 
Nulla hic segnities, non sudor inutilis ullus, 
Non hic caupo iacet, vel munera pinguis olivi 
Lubrica Cecropiae disperdit turba palestrae, 
Sed nunc indigenae tenduntur retia turdo,
Conseriturque dolis et fraudem lucus inumbrat, 
Nunc stringit capreas non una indago sagaci 
Compede, nunc tremulae verruntur ab aequore praedae, 
Caeruleumque gregem maeret decrescere Proteus. 
Hic in dellicias cessit quodcumque potentes
Olim Fabricios laudanda coegit egestas, 
Quod tulit in veteri consul Serranus aratro,
pagina 229Hic ludunt urbana manus gaudentque per hortos 
Ponere et immissis lactare liquoribus herbam. 
Quin et decepto pueri custode tenerque 
Amplecti properat praedura Eunuchus agrestum 
Officia et varias, quas villicus edocet, artes. 
Anne salutantum mores congestaque ruris 
Munera praeteream, quantaque probare laborat 
Se domino mercede cliens? Fert ille metallis 
Aemula Achemeniis et electro ardentia mella 
In ceris collecta suis, fert alter inertes 
Cum laqueo glires, niveasque imitantia metas 
Alter amat liquidi properare coagula lactis. 
Hic gallos, ferro quibus erutus ignis amorem 
Abstulit, hic querulis raptum de cratibus hedum, 
Cumque aliis casti virgo grandaeva coloni 
Vimine clausa suo rigidae fert munera matris. 
Collaudat dominum vicinia: vota colentum 
Transcendit merces, et iam sudore peracto 
Ad stabulum rediens post tauros cantat arator. 
Luditur hic epulis, hic dedignatur et horret 
Hesternas nova coena dapes: nova fercula surgunt 
Et nova fumantes rumpunt crysendeta pompae. 
Obruitur depressa epulis et languet ab uno
Obtutu lassata fames, conviva paratis 
Impar conqueritur, plenae spectacula mensae 
Miratus, totos orbes intactaque cernit 
Pabula detergi, servus fert cuncta, sed odit 
Iam satur, et caeco morsu livoris acerbi
Non tangit madidos domini fortuna ministros. 
At tu marmoreae suspectans culmina villae 
Esuris, et nitida venter tibi luget in aula. 
Nam tua sub calido non duratura Leone 
Area pandit opes, vernoque in honore futuri
Autumni spes nulla viret, tibi macra voluptas 
Servit, et in sterili ieiunat villicus umbra. 
Proh pudor! ad victum properas ex urbe propinqua 
Poma, olus; urbano spumant tibi dolia musto, 
Exquiliae saturant empta te fruge, tuusque
Vinitor in media querit pulmenta Suburra. 
Huic villae indignos titulos vitiumque revelle 
Nominis et dicas longinquam rectius aedem.
pagina 230

               CXIV. IN LYCORIM NAEVIS ASCITITIIS COMPTAM EPIGRAMMA 66.
            Cessit in ornatum vitium quoque: naevus amatur,
Et variat molles sectilis umbra genas. 
Crede mihi, his maculis auges tua probra, Lycori,
Et sequitur similes consona fama notas. 
Nec satis est, Veneta quod pixide forma trahatur 
Vernet et Hispano murice picta cutis, 
Ni discant rigidae tibi luxuriare tenebrae,
Et fuscae in picto Cyclades ore natent. 
Infelix species atris damnata sigillis, 
Cuius in aspectu cultus et horror idem est, 
Non me, sed caeco de littore Ditis amantem
Et ferrugineo de Phlegetonte petas. 
Quae trahat ad sese maculis gena sordida nigris,
Non mea, sed furvi labra Charontis habet.

               CXV. S. MAURUS PLACIDUM EX AQUIS SUBMERSUM EXTRAHIT. EPIGRAMMA 67.
            Corripuit Placidum vortex, Nymphaeque procacis
Tam purum petiit mergere fervor Hylam. 
Eripit hunc Maurus, rapidae quoque Naiadis ultor
Calcavit domino colla subacta pede. 
Obstupuere lacus, Anio pater extulit ora 
Atque ait: »O Phrigiis gloria maior avis, 
I, Maure, ad Ligerim, mea stagna angusta relinque,
Te pia demissa Gallia fronte petit. 
Post Christum primus calcas vada et extrahis haustum, 
Altera ut a summo sit tua dextra Deo. 
pagina 231

               CXVI. IN GRILLUM DALMATAM ITALIZANTEM EPIGRAMMA 68.
            Italus esse cupis, non es sed Dalmata, Grille,
Voce, animo, curis, gestibus, ore, gradu. 
Halas barbariem, latras quoque monstra loquendo,
Qualia non Itali scurra coquusque Numae. 
Sudas culta loqui: quae dicas mense Decembri, 
Incipis a primo vere parare miser. 
Hoc tamen inde refers, valeant ut spargere tynnum
Et porcina tui terga salire sales. 
Frustra luxuries volitat tibi crispa comarum 
Atque Hispana tuas vestit aluta manus, 
Si cadit in nasum cirrus, nec gnara moneri
Torpet ad ornatus saxea dextra novos. 
Quid iuvat incessum modulari et tendere varos
(Mollius ut subeant) alterutrinque pedes, 
Si caput atque nates digito scabis asper eodem, 
Unguis et atrita plenus ab aure redit? 
O Venere invita prognate, quid ardua poscis
Quidve reluctantem pruris in Italiam? 
Cur te ipsum et patriam dediscere, Grille, laboras, 
Dum stulto satis est, si queat esse suus? 

               CXVII. IN HYRRUM LUSITANUM, ARETALOGUM EPIGRAMMA 69.
            Lusiades patriam dictis mendacibus Hyrrus 
Dum laudat, superos et Phlegetonta movet. 
Centauri gravidae mentis de nube vomuntur, 
Et sedet in labris Africa tota suis. 
Nec ridere licet, capulum nam dextera quassat 
Et ferrugineae scissile falcis ebur.
pagina 232Nunc se cornutum iurat vidisse leonem,
Cui caput anguineum caudaque piscis erat. 
Nunc raucus clamat toto quater orbe videri 
Amplior a patrio culta Brigante plaga. 
Iudice sub tali Romas Olisippo trecentas 
Menibus immensis claudere sola potest. 
Gorgonas et Scyllas et centipedes Briareos
Lusia pro solitis mactat arena feris. 
Mox fremit et ructat, patulaque e nare loquentis 
Stiria de Brasilo pulvere densa pluit. 
Armatam formido manum totamque volenti
Praesto (quando aliter non licet), Hyrre, fidem, 
Sed, rogo, responde, vestrisne oriantur in oris 
Semibovesque viri semivirique boves. 

               CXVIII. IN TITUM EPIGRAMMA 70.
            Distentum ventrem praefert Titus atque roganti
Dicit: »Plus nimio me mea coena premit. 
Pavonem, glandes peregrino ex iure comedi
Nec queo ventriculo perdomuisse meo.« 
Utque fidem inveniat, ructat miser, at mihi nares 
Mirantur frixum sic redolere cicer.

CXIX. IN GELASINUM EPIGRAMMA 71.

Nil miror, Tyrio quod splendent pallia fuco,

Quod pictus Phrygia sit tibi clavus acu.

Parcus es, ista tuo de gutture fila trahuntur,

Et tua supplicium pallia ventris habent.

Quod tamen esurias, miror, cum dentibus ipsis

Tam prope et in scapulis sit tua coena tuis.

pagina 233

               CXX. AD VARRONEM EPIGRAMMA 72.
            Esse poeta cupis, Varro? Ne crede poetam, 
Cui satis est levibus claudere verba modis. 
Emicat et caelo propior Regina Poesis 
Ad nutum domino sub pede cuncta tenet. 
Caelica Smirneum tollit sapientia vatem, 
Naturae latebras prodidit Empedocles. 
Extulit astrorum studium super astra Maronem,
Lucanum rauci fulmina docta fori, 
At qui pingue sonat, quod perlegat una Lycoris, 
ζωήν καί ψυχήν et sine mente melos,
Hic est, brasiceo quem spargunt iure Camenae, 
Ne iuga Parnasi scandere celsa queat.

CXXI. DE TELESINA ET SATRIO EPIGRAMMA 73.

Dum Gallo Telesina nata patre

Amice nimis et parum pudice

Miscet cum Satrio iocos frequentes,

Si causas aliquis roget iocorum,

Famae prospicit illico sibique

Iunctum sanguine Satrium fatetur.

Id sane, Telesina, suspicabar.

pagina 234

               CXXII. IN AMATORCULUM IACTABUNDUM AD MAXIMUM EPIGRAMMA 74.
            Dum gestit magnae Veneris possessor haberi,
Omnia sollicitus tentat et audet Hylas. 
In trivio vacuas pergit signare tabellas
Fertque palam flores, quos tamen ipse legit. 
Si petis, unde habeat, suspiria ducit, et ipse 
A domino didicit fallere pulmo sagax. 
Pro surdis soleis litem cerdonibus infert, 
Aptat et in tacitos Serica fila gradus. 
Quid tamen inde refert? Ne quenquam fallere possit,
Fitque operae pretium non reperire fidem. 
O labor, o mores, o quassae infantia mentis! 
O quam difficile est, Maxime, nil facere!

CXXIII. IN AVITUM EPIGRAMMA 75.

Do tibi, nil mihi das: id non decet, inquis, amicum.

Foedus amicitiae poscit, Avite, pares.

CXXIV. IN FABULLAM VANAM EPIGRAMMA 76.

Vulsa es, mundula, comptula et tenellis

Culta gratiolis, Fabulla bella;

Sed dum nequitia procaciori

Te vulgas nimium tuumque nomen,

Vulgi fabula es et Fabulla vulgi.

pagina 235

CXXV. IN NASONEM SEMPRONIUM EPIGRAMMA 77.

Dum fremis et refugis, Semproni, Naso vocari,

Blandiar: et posthac te voco Nasiculum.

               CXXVI. IN POETAS. AD FLACCUM EPIGRAMMA 78.
            Sunt quidam genio suo tumentes,
Tumentes genio cucurbitali,
Quorum per cerebrum marisca serpit
Et cum cauliculo levique beta 
Verna luxuries cicercularum. 
Hi putant satis esse, cur proberis,
Versum condere qualicumque lima.
Eia, linteoli Patrocliani,
Scopaeque, crepidaeque, panticesque, 
Horum currite centies per ora. 
Tales dicere si licet poetas,
Non sum, non ero, nec fui poeta,
Nec tales minus horreo poetas
Quam Iani Novius senex Calendas, 
Uxorem Lepidus, patrem Cethegus, Note: 15
Aquam Gargilius, Lupus tribunal. 
Non est (crede mihi) poeta, non est, 
Flacce, qui nihil est nisi poeta. 
pagina 236

               CXXVII. IN AMATORCULUM IACTATOREM EPIGRAMMA 79.
            Dum totam quatiens coma Sabeam 
Cypro candidus usque ad umbilicum 
Passu composito secas vorasque 
Calles incomitatus infrequentes 
Cursim, te rogo: »Fare, cur decoros 
Perdis per loca sola, Marce, gressus?« 
Respondes: »Nihil est«, sed infideli 
Vultu vis aliud putem simulque 
Rem te, quam taceas, habere credam. 
Marce, falleris; haud decet profecto 
Tam culto iuveni fidem negare. 
Dixisti: »Nihil est«, nihil putabo.

               CXXVIII. IN QUODAM POETICO SIMPOSIO OTIOSORUM RAGUSII AUCTOR PROPOSUIT LINGUAM SALITAM.
                     EPIGRAMMA 80.
            Munera parva dabo, sed non spernenda poetis,
Namque est pro merito muneris ipse sapor. 
Ergo Tribuniacae scitissima lingua iuvencae
Audeat ad vestras pergere missa dapes. 
Hanc mihi praecipitis potam torrente Trebinnae 
Obtulit e celeri Dardanus hospes equo. 
Illa Craiovichii pinguem de sanguine Marci
Nemanidumque rogis saepe totondit humum. 
Talibus aucta epulis, tali generosa sagina 
Par quoque Apollineis dentibus esse potest. 
Horrescit, fateor, fumo squallente, sed intus
Coccina sub nigro cortice massa latet, 
Quam rosa non vincit, rosei non flamma pyropi,
pagina 237Non crocus et triplicem vellera passa Tyrum. 
Iamque apio conspersa viret visuque vel ipso 
Pieriam potis est sollicitare sitim. 
Nec timeo, vestro quam sit placitura palato 
Illa, licet paucis nunc bona lingua placet, 
Nam sapidis sapiet: certe experientur edendo 
Multorum dentes non tetigisse parem. 

               CXXIX. AD DELIAM
            Dum bipedum collo veheris suspensa duorum, 
Delia, te pleno prosequor officio. 
Decutio totam tua sub vestigia Cyprum, 
Nec pudet impuram verrere crine viam. 
Tu tamen Orlando atque illa mage dura columna, 
Quam Maruscarum perpoliere nates, 
Torvum fronte micas et me transversa tueris, 
Ceu solet obscenum rustica capra marem. 
Spretum mene putem? Non Hercule: sic tua longum 
Vivat calvities et tua mamma putris. 
Quin aliquid de te spero, nil namque petenti 
Cum dicis: nolo, iam scio, quid cupias.

               CXXX. IN PORPHYRIONEM, IUDICEM VENALEM
            Si referunt pictum Marii monumenta Iugurtham,
Spirat et in solido marmore Theuto minax, 
Et, quae victrices heroum contegit umbras,
Regnorum spoliis pressa superbit humus, 
Tu quoque, Porphyrion, socios populatus et Urbem 
Multa, quibus tumulum pingere possis, habes. 
Multa tibi retulit quondam deforme tribunal 
Munera cumque sua vendita lance Themis.
pagina 238Ergo primus honos, donorum vulgus ab alto 
Pendeat armus apri, vulva, botellus, adeps, 
Raptaque vendenti nigra fascia Mardochaeo
Grandem multiplici circinet orbe locum. 
Fulcra parent macro farti quadrante cuculli
Et de sacharea condita meta nive. 
Adde haec scripta super victuro interlita plumbo: 
Grande operae pretium, qui bene coepit, habet.

               CXXXI. DE SANGUINE DIVI IOANNIS BAPTISTAE LIQUESCENTE AD VERBA EVANGELII DE EIUS MARTYRIO
                     AD MICHAELEM MONDEGAIUM EX SOCIETATE IESU, QUO GRATIOSISSIMO AUCTORE, CUM NEAPOLI
                     DEGEREM, MIRACULUM VIDI. ODE
            At nunc sub Orco ducis infames choros 
Toto retorta Ixione 
Ciesque saltus praecinente Cerbero 
Per matris ora et patrui, 
Materna pellex, matre turpi turpior, 
Solimea mima, quae vagi 
Pedis tulisti nobile in pretium caput.
Vidi ipse, cum nomen tuum 
Operatus aris mysta et ingentem sonat 
Necem Ioannis, protinus 
Nemesis rubentem vindici Lemno manum
Sacris verendis admovet, 
Ut inquieto fervet in vitro cruor.
Vidi ipse, vidi, credite, 
In ima tractus mille per decempedas, 
Tunc fragmen in te Sysiphum 
Avemque Tytion, vasa Danaidas truces
Ditemque sese impingere. 
Horreo quod ultra est! Quas tibi grates agam, 
Quo tanta conspexi duce, 
pagina 239O Mondegai, quem meo raptum Adriae
Syrenis in superbiam 
Quassans Idumen fronte sincerus sacra
Maroque iunxit tertium. 
Amere semper, opto, semper augeas 
Annos decusque meque ames.

               CXXXII. AD VINCENTIUM PETROVIUM ELEGIA 
            Dulcis amice, tuis Dauni de littore Musis
Redditur en propero pollice ducta salus. 
Accipe quodcunque est, censurae subdor amici: 
Sum fato, sed non carmine Naso meo. 
Nec mirum, modo nam transfixo imbuta Lycambe 
Implerent nostras aptius arma manus. 
Imbellis refugit mollisque Elegeia laesos,
Nec me blanda chelis, sed tuba saeva movet. 
Sum laesus, fateor, non quod me laeserit hostis, 
Verum quod me hostis laedere crediderit. 
Sum laesus, nostro quod nulla superbia fato est.
Hei mihi, cur vili laesus ab hoste fui? 
Felix Rhese, olim quod sub Tydide peristi,
Felix Aenea vindice Turne ferox. 
Sarpedon magnum sensit moriturus Achillem, 
Ense sub Hectoreo, Protesilae, iaces. 
Ast ego - sed motam praestat componere linguam:
Dicere de vili plurima vile reor. 
Nunc tibi quas grates, teneri quod pignus amoris 
(Vincenti cedro debite) ferre parem? 
Laudasti immeritum, ni tantae pectine Musae
Laudari meriti quis putet esse loco. 
Quin etiam, quali studio mea tempora fallam,
Ecquid agam, late certior esse cupis. 
Dicam: Plaudo mihi rigidamque irrideo sortem, 
Compatior patriae temporibusque suis.
pagina 240Quod sacro superest, do Musis, caetera somno,
Laute coeno, nimis ludo, laboro parum. 
Saepe iter ingressus miror venerorque vetustae 
Italiae in vasta grande cadaver humo. 
Cuique honor est fonti, nullum sine nomine saxum,
Corpore ab heroum pullulat orta seges. 
Passim hic sub rastris et grandi tinnit aratro
Lancea et immundo cassis adesa situ. 
Nec locus est, aliquem qui non meruisset Homerum 
Et qui non lucis debeat Aoniis. 
Vidi templa ducis superum, qua saxa minantis
Gargani trepidis Adria palpat aquis. 
Hinc navale vetus classis Sypunta Latinae 
Et Barulum, Cannae cui tribuere genus. 
Aufide, nunc gemino frendens irascere ponti,
Aufide in algoso ter mihi vise specu. 
Tu quoque Spartani venerande Galese Tarenti,
Explesti visus, cultor opime, meos. 
Brundusium portu insignem geminisque columnis, 
Viggilias villis Monopolimque sinu. 
Melfictum, Tranum patriamque ingentis Horati,
Quaeque foves gelidum, mollis Abella, nemus. 
Quid Barium referam, cuius peregrina per aedes 
Relligio lambit limina, vota facit? 
Quid Lupias veteres, queis mollia marmora famam
Conditaque egregia fana dedere manu? 
Quidve Hydrunta loquar, quid templa Lacinia, quorum
Tunditur Ionio pesque solumque mari? 
Vidimus et toties Dauni calcavimus ossa, 
Vidimus, et puduit, nostra Rhacusa, tui. 
Nunc age, Vincenti, tua somnia Apolline dextro
Sint rata; complectar teque meosque, precor. 
Sunt rata, io: tonuit Latia Pater almus ab arce. 
Audio, nam Latia rursus ab arce tonat! 
Salve, omen faustum, tuque o, qui numine Romam
Imples et trifido protegis igne pios, 
Magne parens, cuius de pectore fata feruntur,
Cuius et immensus sydera tangit apex. 
Dulcis amice, vale, mea nam Polyhimnia stertit, 
Permissumque fugit tempus, amice, vale!
pagina 241

CXXXIII. AD MAGDALENAM, IN ILLA VERBA CANTICI: »DICITE, SI, QUEM DILIGIT ANIMA MEA, VIDISTIS« DISTICHON

Magdali, quid ploras? Tecum est, quem quaeris, Iesus.

Non illum peteres, si foret ille procul.

               CXXXIV. D. BENEDICTO IN SUBLACENSI SPECU DELITESCENTI CARMEN
            Symbriviae cautes atque hospita saxa timori 
Et praeceps Anio, qui per loca nigra volutus 
Proscindis rapidae campos horrore procellae, 
O precor, hirsuti tandem deponite vultus 
Triste supercilium veteresque a fronte tenebras. 
Exsudent arbusta sacris, et odore Sabaeo 
Luxuriet nebulosa palus, Zephyroque ministro 
Veris inoccidua iuvenescant confraga pompa, 
Otia dum sacrae rupis magnique retracto
Euprepidis latebras Dominique exordia coetus 
Et breve felici suspendo carmen in antro.
Caelorum in medio sedem, in statione serena 
Diva Pronoea tenet, vasti dux provida caeli 
Atque opifex, toti quae iuncta atque indita mundo
Perpetuo servando creat quaecunque creavit: 
Et causas animans et miscens semina rerum 
Naturam non mota movet. Hanc orbe fugata 
Religio, passis per lactea colla capillis, 
Tristis adit loquiturque gemens: »Quid, maxima divum,
Quidnam ultra sperare licet? Turbamur ab omni 
Cardine, et infestae volvunt mortalia Dirae. 
En superos repeto, et nostrae primordia sedis,
pagina 242Terras Orcus habet. Satis est mihi posse fateri, 
Quod potui, fecisse manu, ne iura piumque
Et mea regna fremens ferro prosterneret hostis. 
At cessi tandem. Rigido bacchatus Ario 
Aurorae populus, quacunque agit orbita solem, 
Pacem dilacerat spargitque informe venenum 
Inter fumantes gladios rabidoque Getarum
Inflatas Mavorte tubas. Iam foeda per aras 
Sacra reponuntur, iam grandi obnubit acerra 
Assyrius delubra vapor, resonoque tumultu 
Sacrilegus cumulat redimita altaria sanguis. 
Roma gemit, maeret Pietas, Stygioque tyranno
Haud alias plus posse datum. Quid deside dextra 
Torpes, Diva soror? Da tandem talibus ausis 
Ultorem, qualis nunquam per saecula visus, 
Namque aptanda gravi par est medicina periclo.« 
»Ultorem dedimus (retulit Diva arbitra mundi),
En dedimus: iam cerne illum sub rupe latentem, 
Qui totum heroa complectitur indole caelum. 
Aspice vulnificos foedantem sanguine vepres, 
Perfusum lacrymis et sectum terga flagello 
Ad veteres sylvas Anienis et ardua saxis
Culmina praecipitesque iugo pendente latebras. 
Euprepides Benedictus hic est: quem matris ab alvo 
Vix quicquam admistum terrenae labis habentem 
Excepi pepigique meum. Pia Nursia Romae 
Hunc dedit, at gemini supera de gente ministri
Intima Symbriviae duxere ad confraga rupis. 
Consilio rectoque potens atque inclytus altis 
Principiis primo summum decus integrat aevo, 
Quod reliqui retulere senes. Primordia fervent 
Prodigiis; virtutis habet monumenta coruscis
Templorum suspensa tholis: tota Enfide circum 
Vivus adoratur, quamvis sua mollior aetas 
Vixdum bissenos possit numerare Decembres. 
Hic sita spes mundi est. Veluti, sitientibus arvis 
Cum primum tenuis glomeratur in aere nubes,
Gaudent agricolae, dum foeta feracibus undis 
Paulatim crescit, donec totum impleat axem 
Aestivosque gelu frangat liquefacta calores.«
pagina 243Dixit et explicuit gremium, quo fata futurae 
Condita frontis erant sacrique exordia coetus,
Qui duce magnanimus Benedicto implebit Eoas 
Occiduasque domos, quem non circumflua Thule, 
Quem non Indus atrox, non sydere fervidus Afer,
Non Arctos glacie nivibusque arcebit acutis. 
Relligio vidit securaque vindice tanto
Deseruit superos puerique illabitur antro. 
Oscula mille dedit, tantusque ubi degeret hospes, 
Aut caelum fecisse aut invenisse putavit.

CXXXV. PONTIFEX ROMANUS

ANAGRAMMA:

ARX OMNIPOTENS

               CXXXVI. EPIGRAMMA IN IDEM ARGUMENTUM
            Olim magnanimae molimina celsa Babelis 
Haud potuit superum nobilis ira pati 
Et coniuratae dirimens commercia gentis, 
Sydera quod petiit tangere, solvit opus. 
Ergo cur veteris septeno in culmine Romae 
Arx immortali ponitur auspicio? 
Arx tangens penetrale Deum cognataque caelo,
Communis populis omnibus una domus, 
Tentata a Stygio, sed nunquam victa tyranno 
Conditaque omnipotens omnipotente manu. 
pagina 244Credite, non mirum est. Quodque arx Babilonia quondam
Fecerat, hac dotnina solvitur arce scelus. 
Nil non illa potest semperque immota manebit
Funditus: illam homines, hanc posuere Dei. 
Procubuit Babilon, quod caelum tangere vellet, 
Hic, caelum ut tangas, procubuisse sat est.

               CXXXVII. HENRICUS 4.us SCHISMATICUS ORATORIBUS MISSIS AD GREGORIUM VII. PONTIFICEM,
                     CUIUS EXTITERAT ACERRIMUS OPPUGNATOR, PACEM ROGAT. POEMATION
            Fregerat Henrici furias septemque Trionum 
Iurgia Gregorius, quem subvehit altius orbe 
Cum superis divisus honos, quem cernua clamat 
Relligio dominum, cui frontem rite verendam 
Irradiat surgens triplici terrore potestas. 
Iamque reluctanti sed vincla momorderat ore 
Hostis atrox sacrisque palam conterritus armis 
Miserat egregios Canusina ad moenia patres 
Cum patre semideo pacem veniamque pacisci. 
Ut sacrum proceres limen tenuere piisque 
Pectoribus pressere solum, prior omnibus unus, 
Cui lingua placidae torrentia flumina Suadae 
Cecropia gravitate fluunt: »Patrum optime«, dixit, 
»En tua pugnaces inclinat ad oscula cristas 
Secum vota ferens vasti Germania mundi 
Et petit, ut superi similem te Principis esse 
Testari parcendo velis. Non ista fatemur 
Henricum meruisse; tuae bella impia Romae 
Intulit, et toto coetus Aquilone coactos 
Sacrilegumque senem furiali armasse tiara 
pagina 245Novimus in superos, in magni iura Tonantis, 
In tua sceptra, Pater, triplicem terrentia mundum. 
Ast hinc adde decus et maxima crimina sonti 
Ignoscendo doce, tu quantum ignoscere possis.
Certe ille haud nocuit: scelus est voluisse nocere, 
Nam tibi sola potest hostis nocuisse voluntas, 
Non manus. In tanto positum te culmine sortis 
Non rabies mortalis adit minabundave Erynnis 
Fulmine Taenario, non caelum denique et astra,
Nam caelo par est, imo est tua dextera caelum. 
Ut Phoeben ultra statio est, quam nubila nunquam 
Incestant flammaeque atque alitis impetus Austri: 
Nempe loco stat tuta quies, terraeque tumultus 
Despicit e stabili pax incorrupta sereno,
Sic perstant tua regna animusque invictus ad omnem 
Incursum nimiumque suus. Quid perfida tentas 
Seditio? Hic iuncta est Romana ac caelica virtus. 
An pugnando cupis miranti ostendere mundo 
Nullis posse istam furiis effringier arcem?
Aspice: Gregorio meritas dant vulnera palmas 
Protinus atque ipsae gaudent prodesse ruinae.
Ergo triunphales Henrico supplice lauros 
Auge pace pia: sacra ad vestigia porro 
Lapsantem et patrio lacrymantem amplectere vultu.
Namque dedit poenas. Lotari Mavortis in illum 
Infremuit furor et gladii fortuna Suevi, 
Et coniuratus regale exscindere nomen 
Saepe cruentatum properavit Saxo per Albim. 
Pone modum, Gregori: tibi nam debebimus uni
Pacatam Europen renovataque foedera caeli 
Atque hominum; petimus, tua sit clementia tanti.«
pagina 246

               CXXXVIII. VIGILIUS SUPERSTITE ADHUC PAPA SILVERIO PROMISERAT THEODORAE AUGUSTAE, SI
                     AD VATICANUM CULMEN EVADERET, SESE RESTITUTURUM CONSTANTINOPOLITANAE SEDI PATRIARCHAM
                     ANTHIMUM EUTYCHIANAE HAERESEOS PROPUGNATOREM ET A SILVERIO ANATHEMATE PERCUSSUM. SILVERIO
                     IN EXILIO MORTUO SUBROGATUS TANDEM IN PONTIFICATU VIGILIUS, QUAECUNQUE AUGUSTAE MALE
                     POLLICITUS FUERAT, SE IMPLETURUM INTREPIDE DENEGAVIT. MITTIT EPISTULAM HIC VIGILIUS
                     THEODORAE
            Scribimus ex adytis, quae supplex orbis et aether
Suspicit: egreditur sydera noster apex. 
Nam quod in ingentes trifido fremit igne tyrannos,
Illud crede animo numen inesse meo. 
Voci crede meae, menti, quam fata sequuntur, 
Crede et semideae scripta verere manus. 
Non sum, qui fueram, Theodora, sed accipe, qui sim:
Sum, qui sum, aeternas sustineoque vices. 
Iam cerno, audito tanto tibi nomine, late 
Contremere in domina regia sceptra manu. 
Et si non tua dextra tremit, stupor alligat illam,
Ne tremat ad nomen, quo Stygis umbra tremit. 
Heu pudet! at fateor: caeca dum nocte premebar,
Promisi precibus non satis aequa tuis. 
Anthimon ereptae, dixi, regina, thiarae 
Et Bizantino restituam solio. 
Sed si mortalis pepigi mortalia tecum,
His servare fidem non foret ulla fides. 
Anne ego, qui summum complector mente Tonantem. 
Cui sedet in toto pectore fixa Themis, 
pagina 247Anthimon infandum, qui percitus Eutyche Christum
Vel negat esse hominem vel negat esse Deum, 
Anthimon anne tuis reddam malus arbiter aris
Et credam rabido caelica iura lupo? 
An desim populis mundoque mihique Deoque, 
Nescius et falli fallere cuncta velim? 
Nec volo nec possum nec possum velle nec unquam
Posse volo; immenso stat duce velle meum. 
Velle et posse meum divina ducitur aura, 
Et spirat supero flamine nostra fides. 
Ante Asiam Tiberis, Romanaque littora circum
Alluet implacida saeva Propontis aqua, 
Ante per Ionios ibit tua regia fluctus,
Insistetque meis collibus Hemus atrox, 
Ante pedem retrahet natura tuoque recondet 
A nostris ortum finibus orbe diem, 
Quam peragam quaecunque petis. Pete iusta, petenti
Annuet Omniparens, nec minus alter ego. 
Iam video, Theodora, furis: tamen abiice ferrum, 
Abiice regales sanguinolenta minas. 
Crimina criminibus nunquam potuere piari,
Et mea dicta palam sanciet ipse cruor. 
Sanciat o utinam, pateatque hoc funere summum
Posse mori, sed non prava docere Patrem. 
Silverium grandisque animae spolia inclyta testor, 
Quae tegit ignota cespes inanis humo. 
Proh dolor! o qualem vexasti heroa! Cadendo
Ostendit, caelo iudice, quantus erat. 
In te visceribus Phlegeton coniurat ab imis, 
In te molitur fulmine celsa manus. 
Hostes terra parat: ternique ille arbiter orbis
De te sub terno vindice victor erit. 
Hoc unum effugium est, ut tandem noscere vera
(Si reges possunt noscere vera) velis, 
Ut me prava sequi nunquam ac errare docendo, 
Ut tua sceptra meis esse minora putes. 
Vin, te cuncta colant? Superos cole meque secundum.
Visque, diu valeas? Religione vale!
pagina 248

               CXXXIX. DE ZONCHINA, CLEOPHES CATELLA, QUAM SPLENDIDO EPIGRAMMATE SECTANUS LAUDAVIT.
                     EPIGRAMMA
            Dum vixi atque ipsum vici festiva leporem 
Assecla Picenae deliciumque deae, 
Par superis Zonchina fui dominaeque videbar 
Ambrosias inter Sirius esse manus. 
Testis Amor, quantos afflarim viva calores, 
Dum me in deliciis aemula solis habet. 
Nunc iaceo, ut pateat, quantum furit aspera Clotho,
Quam cito formosis invidet atra dies. 
Me domina infelix, dominam luxere dolentem 
Pullatae Charites, luxit inermis Amor. 
Cum grege natarum luxit pius Adria et almam
Anconem lacrymis alluit unda gemens. 
At solamen adest: tu me de nocte silenti
Eripis Orphea, magne poeta, cheli. 
Candida dum tenerae dicetur Ianthidos ales, 
Et celebris docto carmine passer erit, 
Delicium Hermiones seu castae uxoris Ulyssei 
Ibo per Elysium nota catella nemus.

               CXL. NATO DOMINO EPIGRAMMA
            Nascitur informi speratum numen in antro, 
Ut poenis redimat crimina nostra suis. 
Frigora saeva pati non dedignatur et altas 
Per noctem tenero corpore ferre nives. 
Cur tam saeva iuvat te sors, o maxime Divum, 
Nec piget in stipula deposuisse latus? 
In promptu causa est: Nunquam praeclarius ipse 
Ostendit sese quam patiendo Deum.

pagina 249

CXLI. Περι ονου βαστάζοντος ειδωλον

Ωμοις ονος παρηγεν αργυρουν βρέτας,

Οπερ συναντων πας τις αυ επροσκύνει.

Τύφω δ επαρθεις μή θέλων μένειν ονος

Ηκουοεν “Ού θεος σύ, τον θεον δ αγεις.”

DE ASINO BAIULANTE IDOLUM EPIGRAMMA LATINA TRANSLATIO PARAPHRASTICAArgenti massam dorso gestabat asellus,
Quam labor aurificis iusserat esse Deum. 
Hanc occurentem circum fora lata colebat
Cominus admoto poplite turba frequens. 
Intumuit vector, dum se putat ista mereri; 
Usque adeo est asinis ingenita ambitio, 
Et secum: »Arcadica non sum de plebe minister:
Me vota et fruges, me decet ara Deum.« 
Sed docuit fatuum verbis et fuste magister: 
»Non es tu numen, numen, aselle, vehis.« 

SEQUENTES ELUCUBRATIONES POETICAE EIUSDEM P. IGNATII GIORGI EXTEMPORANEAE SUNT, QUAS CURRENTI CALAMO PRO RHETORICES AUDITORIBUS, CUM IN SOCIETATE IESU ESSET, EXARABAT.

CXLII. ORPHEI DE MORTE EURYDICES QUERELASederat Odrysias gelidi prope Strimonis undas 
Orpheus et maestum tentabat pectine carmen. 
Languebant vires et vox incerta manusque 
Threiciam moderata chelyn, sed saxa, sed undae 
Audivere pios inter suspiria cantus. 
pagina 250Protinus e celsis delapsa est montibus umbra, 
Et quercus sensere manum, sua flumina vinxit 
Attonitus Strimon, raptae dum coniugis umbras 
Et veteres iterat vates Pangaeus amores.
»Hei mihi«, clamabat, »rapta qui coniuge solus 
Heu nimium semper fatis agitabor iniquis. 
Vos, nemora et fontes, tuque, Actias Orythia, 
Plorabis semper mecum. Mea plectra secutae 
Euridicen secto servabunt cortice fagi,
Atque meos discent Rhodopeia saxa dolores. 
Te perdant superi, pratorum squallida pestis, 
Te, lingua vibrante draco, te, nostra ferire 
Gaudia qui poteras et foedera solvere lecti 
Atque uno geminas animas occidere morsu.«

CXLIII. DILUVII DESCRIPTIOEn tota pluviae descendunt Pleiade nubes, 
Neptunusque pater saevo percussa tridenti 
Fundamenta quatit terrae, iam mersa sub undis 
Arva natant: tumidum iam littora perdidit aequor, 
Iam natura gemit, legesque et foedera rerum 
Turbantur superante vado, nemora alta superbo 
Decrevere iugo, regnatque per omnia Nereus etc.

CXLIV. HORTI DESCRIPTIOLittore in Ausonio tenui circumflua rivo 
Silva viret laurosque et multas nigra cupressos 
Arma in obiecti torrentem lampada Phoebi. 
Adsita planities Florae Zephyrique parentis 
Innumeras ostentat opes, atque agmine longo 
Versicolorati proles pulcherrima veris
pagina 251Surgit et irriguum pleno bibit ubere fontem. 
Quae species, quae forma loci! Quos fundit odores 
Multa rosa et niveo fulgentia rore ligustra! 
Quos cultus Hyacinthus habet, quam lilia frontem etc.

CXLV. FLORUM VARIETATEM DESCRIBETIS.Quidquid in Hesperiis mirata est Graecia campis, 
Quidquid in Alcinoo ventis iactatus Ulysses, 
Quidquid in aprico Vertumni et Adonidis horto 
Suspexit formosa Venus, natura per istos 
Diffudit colles et vicit vota colentum. 

POMORUM AFFLUENTIAM DESCRIBETIS.

[...]

CXLVI. PARAPHRASIS I. EXTEMPORANEA IN EPIGR. MARTIALISVirgo, meae quondam solamen dulce iuventae, 
Cuius vox poterat candentes vincere cygnos 
Maeandri in ripis iam iam sua fata videntis, 
Cuius mollitiem gravidae pecuaria Parmae
Invideant et cui posset livere Galaesus, 
Cuius splendorem conchae et foecunda Lucrini 
Ostrea et aequoreis referunt conchylia Baiis. 
Candor erat, qualem dives collaudet Erythra 
Et sua divitibus pingat simulacra lapillis:
Tu poteras superare gregis, quem lavit Hydaspes, 
Dentem et non tactas glacies lateque profusas 
Bistonidum per prata nives, tu lilia prima 
Et matutinum poteras superare ligustrum. 
Quod coma Theutonicae nodo religata iuventae
Hispanique greges atque auri lumina gestant, 
Vincebas formosa comis. 
Attica mella tuis late diffusa labellis
pagina 252Fragrabant floresque almique rosaria Paesti 
Succinaque, admotum sed quae sensere calorem. 
Prae specie, mea virgo, tua pallebat amoeni 
Caudaque pavonis, longos quoque viva per annos
Panchaei laus orbis avis mollisque........
Pulchra tibi elata texens umbracula cauda.

CXLVII. IN MARTIALEM EXTEMPORANEA PARAPHRASIS II. IN EPIGRAMMABarbara Pyramidum, Caesar, miracula ride: Iam taceatur 
Quaecumque in Phariis vivo de marmore moles 
Littoribus surgit vel quae pia Mygdonis olim 
Regia deposito statuit monumenta marito: 
Quidquid fama potens loquitur, cumulataque fastu 
Immodico totum spargunt centum ora per orbem, 
Cedat Parrhasiae, victor Germanice, sedi. 
Barbara Memphis eat tumulique et nomina regum 
In tenebras penitus Latio depressa nitore,
Atque Palatinae miracula barbara moli 
Aeterni reddant sacrum vectigal honoris. 
Ille oculus caeli, magni scrutator Olympi, 
Littore qui rubro natus, sub Atlantide lympha 
Occiduos demergit equos, nil clarius usquam
Dignius aut cerni proprio despexit ab axe. 
Surgere Romuleas Romae septemplicis arces 
Peliacumque caput grandi considere Olympo 
Et rursum tumidos concurrere in astra gigantes 
Credere cernendo tam celsa palatia posses.
Perrumpit superos et totam disiicit Arcton 
In caelum luctatus apex, caput undique stellis 
Cingit et attonitos conterret culmine Divos. 
Suspiciunt illum fracti de nube trisulca 
Igniferi tonitrus, aethreaque fulmina flammis
Praecelsum latus et vestigia lambere gaudent. 
pagina 253

CXLVIII. PARAPHRASIS III. EXTEMPORANEA IN MARTIALIS: »O MIHI POST NULLOS, IULI, MEMORANDE
                     SODALES«Cana fides olim, purae quoque foedera mentis 
Me, Iuli, vinxere tibi, mihi crevit ab annis 
Fervor amicitiae, niveique in vertice cani 
Sunt studii monumenta mei. Sub consule secta 
Multiplici messis iam sexagesima campos 
Cernit teque senem, gelidus cui gaudia sanguis 
Et robur iuvenile rapit, cutis horrida pendet, 
Et fracti trepido languent in corpore sensus. 
Iam superest non multa dies, iam lumina cassa,
Morsque caput nudum tristi circumvolat umbra. 
Praeripe delicias et cras tibi forte neganda 
Lenimenta animi: quidquid fuit, id potes unum 
Apposuisse lucro, partum censere tuumque 
Dicere. Fatali foede praecincta colubro
Expectat te cura nocens nigrique timores 
Atque catenati miserando examine morbi. 
Gaudia habent pennas et non reditura sub umbras 
Diffugiunt et victa malis solatia sedem 
Antiquam liquisse solent, nisi protinus illa
Amplexus totis cogas remanere lacertis. 

CXLIX. PARAPHRASIS IV. EXTEMPORANEA IN MARTIALEM AD MATERNUMGloria fatidicae Themidis, cui pulchra bilancem 
Atque enses Astrea dedit, decus omne Latini 
Iuris et Ausonii moderator magne theatri, 
Ad vada Callaici longo post tempore ponti 
Gentilesque aditus patriosque revertor Iberos. 
Quod velles, Materne, iube; mihi littora glaucus 
Betis et Hispanos pandit Tagus aureus amnes,
pagina 254Te comitem veterem civemque fatere iubendo, 
Quid velis in patriam; nam iam mihi perfida sordet
Roma, mihi reges tandem spernuntur avari. 
Anne Ravennates caenoso e margine ranas 
Sordidaque obscenae conquiram obsonia mensae?
Ulterius nec vilis........nec vana Peloris
Illudet stomacho coenasque opplebit amaras.
Non Laletanae turpis dabit institor urnae 
Lenaea de faece merum, non Marsica praela 
Pro nigro nigrum mensis fundentia virus 
Excutient, Materne, sitim, sed maxima mulli 
Pondera captivi mirandaque mole trilibri
Mulcebunt tenerum patina fumante palatum. 
Cum nondum ad senas pervenerit ille selibras, 
Ad notos remeare specus et saxa iubebo, 
Ad certum dum crescat onus; dabit ostrea grandis 
Oceanus molli non decessura Lucrino,
Quae numero aggestas rumpent et pondere mensas, 
Quae pueris coenanda dabo.

CL. TEMPESTATIS DESCRIPTIOSolverat Iliacam Sicano e littore classem 
Spem Troiae gestans raptosque ex igne penates 
Aeneas, ductaeque simul per caerula puppes
Laeta  [...] pandebant lintea fatis.
Unda nitens victique Noti Nymphaeque faventes 
Obsequio undarum gaudebant lambere sacras 
Et placido genitore rates, gaudebat et aura 
Antemnas tenui motare per oscula pulsu. 
Italiam clamat celsa de puppe iuventus,
Italiam festo resonabant murmure ripae, 
Cum subito horrescunt fluctus, tenebrisque reductis 
Horridus insano glomeratur in aere nimbus
 [...] Geticoque e sidere saevus
Prosilit in pugnam Boreas, confligit Eois
Eurus equis, Zephyros dat Atlantias unda frementes, 
Et Lybicus dat cardo Notum.
pagina 255

CLI. PARAPHRASIS V. EXTEMPORANEA IN HORATII ODEM: »IMPIOS PARRAE ETC.«Quisquis inexhaustis pollutus pectora culpis 
Impiat ore diem, raucae praesagia parrae 
Horrescat plenasque canes, hunc actus ab alto 
Lanuvio per prata lupus foecundaque vulpes 
Terreat, huic viridi serpens transversus in agro 
Rumpat iter, Geticae properet de more sagittae 
Atque citatorum cursus perrumpat equorum. 
Nil est, quod timeam de te, Galatea, pudoris 
Egregium specimen, cui multo numine pectus
Surgit et ingenui ludunt per corda calores. 
Aurorae e thalamis et primi a lumine solis 
Felix auspicium votis precibusque ciebo, 
Ne mala te cornix, pluviae praesaga futurae, 
Per tacitas limoque graves transvecta paludes
Detineat cogatque tuos abrumpere cursus. 
Felix semper agas quocumque in littore mundi 
Et nostri, Galatea, memor, nec sidere ab ullo 
Decedat tanto noster de pectore vultus. 
Sic te crudeles monitus volucrisque feraeque
Et canis et pici praesagia laeva relinquent. 
Attamen Ismaria Boreas metuendus ab Arcto 
Propendet, saevamque manum protendit Orion 
Pronus in Oceanum, velox urgere carinas 
Totaque commissis disrumpere marmora ventis.
Novi ego, quid possit violentus Atabulus et quid 
Non penna meliore Notus, quid et Adria peccet 
Dives ab exitio populorum et puppibus haustis 
Aurea cum toto retinens commercia mundo. 
Turbatum furiis pelagus ripasque frementes
Haedorumque ortus et sidera turbida nimbo 
Nigraque sustineant vertentibus aequora Cauris 
Arsacidium pueri notique per arma Britanni 
Sauromatumque nurus Romani et nominis hostes, 
Non animus pectusque probum.
pagina 256Sic et Agenoreos linquens Europa penates 
Credidit infido corpus iuvenile iuvenco, 
Quaeque audax fuerat durum modo stringere cornu 
Atque coronata tauri cervice sedebat, 
Extimuit nigris sulcatum piscibus aequor
Fluctusque instabiles et mille pericula ponti. 
Eheu, quam felix quondam! dum septa procaci 
Agmine Sidonidum gemmantia lilia carpit 
Et digito properante rosas: en perdita Nymphe 
Noctem intempestam tenebrisque obducta profanis
Aequora et horrisono late spumantia fluctu 
Conspexit lacrymans similique in imagine sortem 
Agnovit miseranda suam. Tandem omine laevo 
Obtinuit magno quondam vagita Tonanti 
Littora et effusam centena per oppida Creten.
»Heu, pater, ex tantis opibus mihi linquitur«, inquit, 
»Nil nisi solus amor, nomen quoque triste parentis. 
En modo per Tyrias virgo nitidissima gentes 
Et centum quaesita procis felixque deorum 
Progenies fueram, peregrina en sede relinquor
Et iubeor surdos lacrymis et supplice voto 
Nequidquam pulsare deos. Quid iam mihi prosunt 
Thura, quid infido quondam data victima caelo? 
Nunc nudo orbe queror, neque cernunt numina luctus, 
Et nunc sola meis ululatibus insonat Echo.
Non fugi patriam, fallaxque per alta iuvencus 
Sustulit invitam, sed nunc, quocumque diei 
Lampas adest, Phoebique regit gravis orbita cursum, 
Ipsa nocens dicar. Laesae pro crimine famae 
Ingens supplicium, profugis quoque poena puellis
Iure potest non una dari, mors una dolenti 
Sat foret, at laeso non est satis una pudori. 
Forsitan et nostros illudit eburnea sensus 
Atque oculos species, Stygiis quae prodita portis 
Pallida per tacitam dispergit somnia noctem.
Sed tamen et tango fluctus et littora cerno: 
Certa fides nostro est certique in crimine vultus. 
Cur littus tetigi infelix, cur fluctibus istos 
Commisi gressus, tauri cur colla vel armos 
Virginea tetigisse manu, cur linquere flores,
pagina 257Cur volui charas fato suadente sorores? 
O mihi si tristem dedat fortuna iuvencum, 
Illius in fatis nostrum satiare dolorem 
Et lenire probrum, meritas et sumere poenas 
Aggrediar: saevo cervicem scindere ferro
Candoremque cutis nigro conspergere tabo, 
Frangere tum cornu vacuoque hoc littore vellem 
Saevitiae dare vela meae. Sed turbida, sed quid 
Vota alacri rapienda Noto, quid conor inanes 
Luctus et longis irae dare verba querelis?
Opprobrio infelix regalia tecta reliqui 
Et claram fulgore Tyron succoque nitenti 
Muricis Eoi Sidonaque navibus aptam. 
Cur ergo ulterius frustror Cocytia regna 
Atque moror Stygias anima saturare paludes?
O si quae nostrum circumvolat umbra dolorem, 
O si quis superum nostris, rogo, providus adsit 
Criminibus, velit ipse feras huc ducere tigres 
Et rictu spumante leas, namque ora ferarum 
Implere exopto, dum sum speciosa, meique
Corporis haud mollis defluxit in aera succus, 
Dum verna est facies, dum pallor ab ore recedit 
Et macies tremebunda genis. Quid vilis et excors, 
Quid cessas, Europa, mori, quid digna moraris 
Fata, quid Elisio vitam committere nautae? 
Non cernis patris gladios mortemque iubentes 
De Tyria regione minas? Non solvere vitam, 
Non potes horrendum vicina ex arbore pondus 
Esse? Secuta tuos haec tristis fascia casus 
Virgineum poterit nodo perrumpere collum. 
Nonne supercilium rupis disruptaque cernis 
Saxa? Potes rigidi per dura, per invia montis 
Delabi in fluctus probrumque immergere ponto. 
Eia age, pone metus saltumque ingressa virilem 
In caput urge viam: te Nereus udaque coniux 
Expectatque suis amplexibus Amphitrite, 
Ni divum soboles, ni regum sanguis heriles 
Forte velis tractare colos dominaeque superbae 
Carpere sollicitum rigido sub verbere pensum.« 
Dum sic solatur hictus, dum talia ventis
pagina 258Declamat virgo madidoque in margine luget, 
Pone adstans lacrymas miserasque impune querelas 
Ridebat formosa Venus, positaque Cupido 
Crudelis pharetra laxoque inamabilis arcu 
Mox ait: »O nostro numquam linquenda favori,
Macte animis, Europa decens, nec territa mites 
Incuses superos et pulcrum, virgo, Tonantem. 
Sat furiis iraeque datum. Iovis uxor et almae 
Iam pellex Iunonis eris: te sidera et orbis 
Suspicient semperque colent, non tempora questus
Haec sunt. Singultus ultro et suspiria mitte 
Fortunamque feras et tantae praemia sortis 
Accipias modice, nec per tua corda superbus 
Pervolitet, pia virgo, tumor: tua nomina mundus 
Induet, et sectae terna in divortia terrae
Europae magno cupient cognomine dici. 
Nunc frangenda petas invisi colla iuvenci,
Si potes, et grandem laceres furibunda maritum.«

CLII. DIVI MICHAELIS PARTA DE DEMONE VICTORIAVirtuti servit Phlegeton, dumque alma fatigat
Agmina, inocciduos peperit feriendo triumphos.
Caelituum gaudete chori, cognata Tonanti 
Nomina et ingenuo prognatae numine mentes, 
Tuque, o Caelituum ductor, concussor hiantum
Eumenidum vindexque Dei, per secula cuius 
In ripa fixae vivent Phlegetontide lauri,
Dextrae plaude tuae, sociis quoque plaude sacroque
Numinis auspicio, quod celso abiectus Olympo
Quodque suis laesus, quae vobis intulit, armis 
Rex Erebi Stygia sua vulnera cernat in unda 
Terreat et planctu Furias cogatque querelis 
Horrisonum resonare chaos; sic proelia et ipsae
Insidiae possunt ictusque hostilis amari.
Attamen, ut merito tam magna extollere Pindo 
pagina 259Bella queam sacrosque modis aequare triumphos, 
O ades et, Stygium poteras quo vincere regem, 
Flamine sub nostros velox illabere sensus. 
Lucifer, aetherias inter nitidissima mentes
Formae prodigio, superumque et caelitis aulae 
Mixtus amore timor, venerandum numinis instar, 
Ut rerum genitor non vane haereret in illo
Miratus proprias tam pulcra in imagine vires. 
Ille pati indocilis dominos et ferre priorem
(Ambitio nam posse vetat) cinctusque rebelli 
Agmine, ubi nigro pressit Borealia sceptro 
Sidera et ad solii lucentia fulcra superbi
Supposuit geminam passis cervicibus Arcton, 
Sic fremere incoepit totoque Aquilone locutus
Ismariam Rhodopen et pene coegit in auras 
Surgere hyperboreum vulsis radicibus Hemum: 
»Qua fruimur, formam Domino debere fatemur, 
Sed debere pudet, socii. Nos celsa iuventus, 
Nos Divum de gente sati quid ad infima rerum
Volvimur et superos et vani sidera mundi 
Ducere perpetua servorum lege iubemur? 
Quin etiam est maius quiddam, graviora parantur
Probra quidem nobis, proh fata infandaque semper
Stellatae decreta domus! Mihi credite: vidi,
Vidi ego, dum clausi volvo tabularia fati 
Et Themidis consulta lego, venientibus annis 
Lapsurum e superis Solymeae in virginis alvum 
Numen et humanae subiturum exordia sortis.
Mox ultra superas corpus mortale choreas
Terrigenasque feret. Noster famulabitur illi 
Ordo, et pennatae nostra de gente catervae
Illius abiecto lambent vestigia vultu. 
Tantane me generis subeant oblivia nostri, 
Tanta pati possim? Socii, fata omnia iuro
Caelestesque plagas et inhospita regna timori 
Me plene acturum detersurumque repente
Implacida mea probra manu, licet astra suisque 
Sideribus praeceps horrendoque obruta lapsu 
Insiliat mea colla domus. Sententia sedit
Oppugnare Deum; numen sic nostra timebit
pagina 260Fulmina maioresque feret, quos spreverat olim 
Ferre pares.« Dixit; tum magno murmure vulgus 
Infremit ad plausum, lateque ad tela minaces
Expediunt dextras rapidamque vomentia mortem
Arma parant. Non sic trifidos de nube fragores 
Eructat nimbosa domus, minor exit ab imis 
Telluris specubus conclusi insania venti. 
Cum subito horrescunt axes, tenebrisque reductis
Fulgor et aetherei latuit decor aureus orbis.
Aeraque et nubes et caeco mota tumultu 
Ima poli trepidare vident scissisque cavernis 
Pandere in immensas terram sua viscera fauces. 
Hic orti tonitrus late glomerantur, et ardent 
Flammivomi per inane globi circumque videntur
Insultare diem bellumque inducere caelo.
Dumque timet damnatque manus sua vota rebellis,
Desuper Arctoum gravior metus institit agmen, 
Qua pia progenies, domino qua fida Tonanti
Agmina Caelituum properant defendere caelum,
Et formidatam qua se metitur in hastam
Fulmineus Michael. Ruit hic super agmina ferro
Vindice deturbatque acies par omnibus unus, 
Signaque Parrhasii caelo metuenda tyranni 
Territa et horrifico nimium deformia vultu,
Deiecta e superis inter crepitantia flammis 
Fulgura terrificasque faces calidumque umorem.
In patulae ignivomos terrae detrudit hiatus. 
Reddita tum toti lux est nitidissima mundo,
Et Michael pro sole fuit; tum caelica pubes
Ingentes auxit festivo carmine palmas: 
»Macte animis, invicte ducum, cui numine dextro 
Est superum mandata salus, tu frangere Ditis 
Spes, animos et vota potes, tibi tempora plausum 
Nulla adimunt, sculptique animant adamanta triumphi.
Ipse tuas semper laudes ululabit Avernus, 
Dum sua fata gemet; semper tibi liber Olympus 
Astraque inocciduum stabunt asserta trophaeum.«
pagina 261

CLIII. ORATIO BRENNI, SENONUM DUCIS, SUOS AD ROMAM EXPUGNANDAM ADHORTANTISSi sors virtuti serviret, tunc ego vellem 
Vos, socii, toti dominos imponere mundo. 
Saepe tamen virtus sortem dedit: ebria magno 
Corda animo et duris exercita dextera rebus 
Fortunam iussit ceptos abrumpere cursus 
In melius. Novisse sat est nihil esse timendum, 
Nil formidandum Brenno duce. Flamma per omnes 
Lydorum bacchata domos et Martius ensis, 
Quae non hostis atrox, non tabo sordidus Arnus
Et per Tirrhenas acies, per signa vagatus 
Evaluit vitare timor, vos discere cogunt 
Audendum quidquid ductor iubet. Ecce repente 
Romuleos trepidare lares, en tecta labare 
Funditus et Furiis afflatum Tibrida Gallis
Fervere sanguineo ripasque involvere fluctu, 
Iam gemitus morientum et foemineos ululatus, 
Iliacos cineres et templa ardentia cerno. 
Hoc modo Roma ferox, hoc unum laudis habebit, 
Quod nostro tandem cecidit depressa Gradivo.
Tollite magnanimos ausus, quos vovimus olim 
Ante Deos aditisque etiam iuravimus omnes 
Teutatae magni patriique altaribus Heti. 
Vos humana sacris stans hostia et ille morantes 
Commoveat potus sanguis sacer: eia age nostras
In laudes Druidae toto clamore ferantur, 
Et nova fatidici nobis dent carmina Bardi.
pagina 262

CLIV. PUGNAE DESCRIPTIOUt primum strepuere tubae permixtaque raucis 
Classica pugnantum clamoribus altaque circum 
Murmure terribili montis retulere boatu, 
Extemplo cunei commissaque signa feroci 
Impete concurrunt, et dura casside clausi 
Adversi hostilem vultum afflavere furores: 
Miscentur turmae, ferientum sibilat ensis, 
Seminecesque gemunt, tepidus fluit undique sanguis etc.

CLV. PARAPHRASIS VI. IN EPIGRAMMA MARTIALIS AD CANDIDUM: Κοινα φίλων etc.Nil gemino est, inquis, nil non commune sodali, 
Candide, proclamas, nitet et sive aurea Phoebi 
Lampas et ingentes retegantur lumine terrae, 
Seu luna et modico nox intempesta nitore 
Praecingat crines limbumque exaggeret astris. 
Sed vane et nunquam sunt respondentia verbis 
Facta tuis, nimium quam noscor dissonus a te 
Dissimilisque tuae, cui cedit regia, sorti. 
Vellera Ledeo multum lustrata Galeso
Atque Terapnei pecuaria culta Phalanti 
Te velant lucente toga, vel Parma nitentes 
Dat dives tunicas et latis pallia membris. 
Me quae, dum populo fervet spectante theatrum, 
Est saevi valido cornu concussa iuvenci,
Quam pila despiciat iaculataque sarcina tauro 
Contemnat censere suam; per compita Romae, 
Per fora Sidonio late spectabilis ostro 
Urges saepe pedem, tibi purpura texta lacernas 
Condecorat, vili pretio mea coccina sumet
Mercator misero divendens scruta popello. 
pagina 263Mensa tibi ex ebeno nativis nigrior Afris, 
Candida fulcra micant, nitidoque elephante columnae 
Succollant ditis pretiosa toreumata mensae: 
Stat mihi inaequalis testaque aequata subacta
Mensa humili fago seu quercu afficta perenni. 
Immodici mulli tibi stant in lancibus aureis 
Et sedet argento scarus, at mihi mytilus asper 
Sive rubens cancer vili iacet orbe locatus. 
Ergo quid insanis mulces mea vota loquelis,
Candide, quid clamas? Quod sit commune sodali, 
Quidquid habes, nil das; ergo alta silentia linguae 
Impone et nostram nolis illudere mentem.

CLVI. AD CONDILUM »QUAE MALA SINT DOMINI ETC.« PARAPHRASIS VII.Non est, quod poscas, ut serviat aureus Hermus 
Indorumque tibi gemmae, non dives Erythra, 
Non ut congestum rumpant tua scrinia Gangem, 
Condile; nil tantis opus est pulsare querelis 
Sidera, quod domini positus sub iure superbi 
Alterius iussis rigido sub verbere vivas. 
Nescis heu! nescis, quae sint fastidia regum, 
Quam flagris dominos premat horrida cura potentes. 
Namque tibi levis herba thorum, placidumque cubile
Dat casa arundinibus iuncoque intexta palustri, 
Invitatque alacres properanti murmure somnos 
Rivulus et niveis interlita lympha lapillis. 
Caius in aurata deponens corpora sponda 
Absterret somnos curis duramque quietem
In plumis male fultus alit: vix primus Eoo 
Fulgor et effusi caelum implevere nitores, 
En linquit properans thalamos perque atria Romae 
Oscula et insanam vix primo mane salutem
pagina 264Circumfert tremebundus eques, licet asperet auras
Nimbus et implacidi grassentur verbera Cauri. 
Tu rudis haud socios fratresve patremve nec ipsum, 
Condile, avere iubes dominum. Tabularia Phoebus 
Ostendit Caio nec gratae nomina chartae, 
Cinamus hinc veteris concredita pondera gazae
Expedit et leges monstrat vacuumque tribunal. 
Tu facili sumptu satur et non divite luxu 
Distentus Phoebum nescis pallere petentem. 
Iniussus quod donat ager, quod vilia Bacchi 
Munera proponunt, duroque exclusa lacerto
Terra parens frugum florentibus educat hortis, 
Id stomacho poscente voras. Sed fervida forsan, 
Condile, flagra times, dextraque terenda calenti 
Hordea formidas? Caius sua membra perenni 
Sub podagra vexata dolet, chiragraque rigentes
Vix transfert vel ad ora manus et verbera mille 
Flagraque mille pati vellet quam perpete morbo 
Infringi et durum semper servare cubile. 
Non tibi membra scatent, non tristi viscera tabo 
Atque orta e dapibus sanie, non membra dolorem
Et rigidae a coenis sumunt sua pabula febres. 
Cur ergo haud malles tanto gaudere sereno 
Vilis et innocuus vitae quam maxima regum 
Munia vel sellas membris fregisse curules?

CLVII. PARAPHRASIS VII. HORATII: »NUNC EST BIBENDUM ETC.«Nunc densi calices, nunc grati dona Liaei
Sunt Romae potanda tuae, fortissime Caesar;
Nunc dapibus sacra mensa gemat, perque atria divum
Imbuat immensus redimita altaria sanguis.
Cingantur lauro postes et fumet acerra 
Multiplici Panchaeus odor: pulsate, sodales,
pagina 265Alternis terram pedibus, iunctisque choreis
Cingant felices plaudentum tempora lauri.
Dum saeva Actiacae streperent molimina pugnae,
Dum grandem Pharius Romam allatratret Anubis, 
Isiacaeque bovis mugitu nostra sonarent 
Moenia et Eoo tremerent Capitolia sistro, 
Depromsisse scelus fuerat concredita cellis 
Vina satis veterum retinentia nomen avorum
Et mensas foedare mero, quod Setia quondam 
Misit et aprico Campania protulit agro. 
Proh pudor et probrum Martis! Praecincta corusca 
Casside foemineis hastam torquere lacertis 
Gaudebat regina furens atque ense timendo
Terrebat Latias, sed plus quam foemina, matres. 
Semivirum cuneis cincta et dementibus armis 
Interitum populis, victori fata Quirino 
Ferre minabatur omnique e littore mundi 
Fallere collectas Romae de vertice lauros.
At cum defractas puppes, cum naufraga vidit 
Sceptra et semiferum fluitare per aequor Osirim, 
Deposuitque animos mentemque immane tumentem 
Fregit et admisso cessit sua corda timori. 
Tunc etenim profugam ferroque et classe secutus
Impatiens Agrippa Pharum Caesarque superbus, 
Divino ingentes lustratus lumine vultus, 
Formidare illam docuit mentemque calentem 
Lenaeo latice et ducto e Mareotide Baccho 
Reginae imminuit iussitque avertere classem,
Non secus ac tenues penna volitante per auras 
Accipiter pavidos cogit vitare columbos 
Praecipiti sua rostra fuga, vel Tessalus arcu 
Venator nivei nudis in vallibus Hemi 
Insequitur celerem pennato vulnere damam.
Scilicet hoc Caesar proprio apposuisse triumpho, 
Hoc voluit palmis, per sacrae ut compita Romae 
Perque catenatum testantia saxa Iugurtham 
Expleret Latios captiva Cleopatra visus. 
Illa tamen meliore suos abrumpere fato
Elegit generosa dies, nec tela, nec enses 
Expavit iam certa mori, nec regna, nec aulam,
pagina 266Nec quassas reparare rates, arcanaque novit 
Littora praecipiti propere conquirere cursu. 
Ausa est languentes populos et regia tecta
Visere nec misero pallescere territa visu, 
Ilicet horrentesque manu properante cerastas 
Admovisse suis secura in vulnera membris 
Certa morte ferox, gaudens quoque splendida fastu 
Ora fero et proprias Rornae invidisse catenas,
Ne regina potens humili deducta triumpho 
Caesareas tanto decoraret nomine palmas.

CLVIII. PARAPHRASIS EXTEMPORANEA VIII. IN MARTIALIS »PHOSPHORE, REDDE DIEM ETC.«Phoebi praeco nitens, redivivae nuntie lucis, 
Ianitor aurorae nitidique anteambulo solis, 
O ades et totum late pallata per axem 
Sidera purpureae depellas verbere virgae, 
Ne teneas nostros properanti Caesare plausus, 
Neve expectatum populis subducere tempus, 
Luciger alme, velis: te supplex Curia et omnis 
Gens rogat Ausonias circum diffusa per urbes 
Caesareo cupiens visus satiare sereno.
Numquid Parrhasiae molimina tarda quadrigae 
Te lento temone tenent, teque Arctos anhela 
Teque Aquilo gremio nivibusque coercet acutis? 
Quid lento nimis igne venis, quid nostra moraris 
Gaudia, quid sacris fumantes ignibus aras?
Quid Lacedemonium cessas fraenare iugalem, 
Nam Castor tibi cedet equo, dum causa superbit 
Tam festinati caeli per caerula cursus? 
Caesareum iam redde diem, iam Memnonis ardens 
Ad nos deproperet genitrix, sumptoque flagello
Impellat Titan flammatas luce quadrigas. 
pagina 267Nec tamen e superis decedunt astra coruscis 
Noctivago fugitiva gradu, nec tempora luci 
Debita permittunt, atque ipsa argentea Phoebe 
Gestit conspecto reparare a Caesare vultum.
Ergo dum tacitae ludunt super astra tenebrae, 
Atque papaverei nigrescunt regna soporis, 
Adsis, Caesar, io! Te vel sine lampade solis 
Solem Roma suum noscet, tu numen et orbi 
Maior Phoebus eris, tibi nam sol subditus exit,
Inservitque tuis nam Phoebus uterque triumphis. 

CLIX. PARAPHRASIS EXTEMPORANEA IX. IN MARTIALIS »HANC TIBI SEQUANICAE ETC.«Quae Graium titulos et Achaica nomina gestat 
Endromis, indomito quam lavit Sequana fluctu, 
Dona invisa Notis Boreaeque Alpina minanti 
Frigora et hirsuto multum placitura Novembri, 
Mittitur ecce tibi. Satis haec tibi proteget udum 
Pectus et humentes calidis sudoribus artus, 
Immansueta licet septenis Pleias urnis 
Aut Iris te pulset aqua, liquidumque fremendo 
Pugnantes per inane animae, ridebis in ista
Constrictus tunica turbati iurgia caeli, 
Seu campi ludos celebres, seu folle volanti 
Lassatus recubes olidoque ceromate tinctus, 
Sive trigona teras, seu pondera parva sonantis 
Harpasti et socios tentes devincere cursu.
Non ita Agenoreae tectus fulgore lacernae 
Tutus eris, non sic rutilo velamine clausus, 
Quod dedit Ausoniae stabulum venerabile Parmae.
pagina 268

CLX. PARAPHRASIS EXTEMPORANEA X. IN HORATII ODEM: »EXEGI MONUMENTUM ETC.«Addidimus Musis apicem monumentaque laudi, 
Queis Phariae moles, queis ingens luxus Ionum 
Livescat cedatque minor, quibus aera ferosque 
Decedant regum servantia saxa triumphos. 
Nec caelum metuo pluviasque e nube solutas 
Ardentemque Notum pennis Boreamque frementem, 
Nec timeo ductos longa vertigine menses 
Aut annos, Solisque vias, dentemque severi 
Temporis implacido rodentem marmora morsu.
Ergo ubi perpetuo claudet mea lumina somno 
Terribili Libitina manu, vivam usque superstes 
Ipse mihi et rigidi ridebo spicula fati 
Posteritate potens, plectri quoque laude canori 
Semper maior ero, laudabor, et integra stabunt
Omnibus in populis nostrae praeconia Musae. 
Posthumus ipse mihi dicar, quacumque volutus 
Aufidus horrisono terret sata laeta fragore 
Saevus et antiqui stat pinguis regia Dauni, 
Arentesque plagas nec prodiga prata liquoris.
Dicar ego princeps Graiae nova plectra Camenae 
Ad Latios duxisse modos, vicisse canendo 
Dircaeam Theiamque lyram Siculosque poetas 
Et Mitylenaeo pulsatum barbiton auro. 
Ergo age, tolle animos, magnoque superba canore,
Melpomene, mea plectra sonent, tuque una petenti 
Cinge triumphales lauri de fronde capillos.
pagina 269

CLXI. PARAPHRASIS EXTEMPORANEA XI. IN HORATII ODEM: »VIDES, UT ALTA ETC.«Aspice, ut aerii surgant iuga cana Soractis, 
Utque laborantes nivium sub pondere sylvae 
A Cauro pulsante gemant, ut flumen acuta 
Constrictum glacie, gelidoque in flumine passim
Captivae servent ingrata silentia Nymphae. 
Insanum, Taliarche, gelu nimbosque frementes
Igne doma et large lignis atque abiete secta 
Ingentes praecinge focos testaque Sabina
Grandia ferventem deprome in pocula Bacchum.
Caetera mitte deis, nec vernum perge teporem 
Nec resides vano Zephyros deposcere voto. 
Sunt haec caelitibus curae, qui tempora certo 
Iure iubent clausumque suis sub legibus annum
Per varias properare vices. Cito concidet ingens
Arbiter Ionii Boreas, praemissaque veris 
Gratia nimbosi componet iurgia caeli:
Ultra nec pinus brumali agitata flagello 
Atque lacessitae pulsabunt flabra cupressi.
Ne, quid erit, quaeras, sed suscipe, crastina quidquid
Lux tulerit, libeatque diem quemcumque beato 
Apposuisse lucro et donis plausisse deorum.

CLXII. PARAPHRASIS XII. IN HORATII ODEM »SOLVITUR ACRIS HYEMS ETC.«Iam cedunt gelidae Zephyro subeunte pruinae 
Et repetit faciles caerula pinus aquas.
Non stabulis pecudes, non igni gaudet arator, 
Nec gemit a niveo terra subacta iugo.
pagina 270En iam mobilibus Cythereia culta Napaeis 
Alternat refugos laeta per arva pedes. 
Stant nexae Nymphis Charites, nec in aethere Phoebe
Cessat sidereos ducere nuda choros, 
Dum torret Lyparen Aetnaeaque Mulciber arma,
Et lassat calidum ferrea massa senem. 
Nunc decet aut myrto nitidos praecingere crines
Aut flore, edomito quem creat aura gelu. 
Per saltus nunc rite iuvat nemorumque per umbras
Sanguine et agrestes spargere farre deos, 
Nunc dare, quae poscit sibi munera Faunus, ut illi 
Sive agna in cineres seu tener haedus eat. 
Pallida mors aderit, cuius regalia, cuius
Horrent pulsantem rustica tecta manum, 
Quae non thure pio et posita placabilis ara 
Aequum sollicito versat in orbe pedem.
Vita brevis nostra est. Ne speres longius aevum,
Ipsa facit vitae cognita summa tuae. 
Sis felix titulis et luxu divite, Sexti,
Sis Romae et divi Principis unus amor, 
Iam Ditis sedes nostris congesta rapinis, 
Iam Phlegetontiae te premet umbra domus.
Inde nec orato talos iactabis Iaccho 
Nec convivali pocula iure reges.

CLXIII. BAGRADA FLUMEN ANNIBALEM FUGIENTEM ALLOQUITUR.Pandebat Zephyris fugientia vela suamque 
Expressam instabili cernebat in aequore sortem 
Annibal: extemplo fremuit sub gurgite vasto 
Et movit madidos violentus Bagrada crines 
Fixus in ora ducis: »Ventis en proditur«, inquit, 
»Proditur en pelago Tyrii spes ultima regni. 
Invidiae virtus prostat morituraque falsum 
Annibalem Cartago videt, nec lumina mulcent
pagina 271Extremam sortem lacrymis? Quam iustius Afrae 
Tygrides et Lybici possent lugere leones! 
At tu promissis dictoque, o Poene, maneres 
Nec Latiam quateres infido Marte Saguntum, 
Pollicitus non ista deis; tamen exue curas, 
Tolle animos, et, quae patriae mala fata relinquis, 
Invenias tibi fausta precor, namque ipse superstes 
Donec eris, Tiberi nunquam mea flumina cedent: 
Nunquam ferales Latiali e pectore Cannae 
Discedent, semper funesta in imagine Romam 
Urgebit Trebie, tumidusque cadavere multo 
Ante oculos Trasimenus erit.« 

RELIQUAS LUCUBRATIONES VIDE POST SEQUENTEM INDICEM.