Hermogenove kategorije 5 -- gradnja rečenice i perioda

Prema: Leumann, Manu 1965, „Stilistik", Hofmann, J. B, Anton Szantyr, Manu Leumann, Friedrich Stolz, & J. H. Schmalz, Lateinische Syntax und Stilistik, München: C.H. Beck.

Zakon rastućih članaka

1.

noctu stupri causa lectica in urbem introferri solitus est ad mulierem nuptam uni, propositam omnibus, contra fas, contra auspicia, contra omnis divinas atque humanas religiones!

noctu
stupri causa
lectica in urbem introferri solitus est
ad mulierem nuptam uni,
propositam omnibus,
contra fas,
contra auspicia,
contra omnis divinas atque humanas religiones!

2.

tu istis faucibus, istis lateribus, ista gladiatoria totius corporis firmitate tantum vini in Hippiae nuptiis exhauseras ut tibi necesse esset in populi Romani conspectu vomere postridie.

tu
istis faucibus,
istis lateribus,
ista gladiatoria totius corporis firmitate
tantum vini in Hippiae nuptiis exhauseras
ut tibi necesse esset
in populi Romani conspectu
vomere postridie.

3.

id vi et virtute militum victum atque expugnatum oppidum est / imperio atque auspicio eri mei Amphitruonis maxime.

id
vi et virtute militum
victum atque expugnatum oppidum est
imperio atque auspicio eri mei Amphitruonis
maxime.

4.

At ex agricolis
et viri fortissimi et milites strenuissimi gignuntur,
maximeque pius quaestus stabilissimusque consequitur
minimeque invidiosus,
minimeque male cogitantes sunt
qui in eo studio occupati sunt.

5.

vokativ: sacra se maiorum suorum repetere abs te dicit, deos penatis te patrios reposcit. ecqui pudor est, ecquae religio, Verres, ecqui metus? habitasti apud Heium Messanae, res illum divinas apud eos deos in suo sacrario prope cotidiano facere vidisti...

sacra se maiorum suorum repetere abs te dicit,
deos penatis te patrios reposcit.
ecqui pudor est,
ecquae religio, Verres,
ecqui metus?
habitasti apud Heium Messanae,
res illum divinas
apud eos deos
in suo sacrario
prope cotidiano facere vidisti...

6.

geminacija: Satin tu sana es, obsecro? quid eiulas? / Dorippa, mea Dorippa. / Quid clamas, obsecro?

7.

O Fortuna, O Fors fortuna, quantis commoditatibus / Quam subito hero meo Antiphoni ope vestra hunc onerastis diem...

O Fortuna,
O Fors fortuna,
quantis commoditatibus /
Quam subito
hero meo Antiphoni | ope vestra | hunc onerastis diem...

8.

Áge iam, sine te hoc exorarier. / Nolo ores. / Quaeso hercle. / Nolo, inquam, ores. / Nequiquam nevis. hanc modo noxiam unam, quaeso, missam fac causa mea.

9.

iam Heraclii Centuripini, optimi nobilissimique adulescentis, testimonium audistis

10.

O di immortales! ubinam gentium sumus? quam rem publicam habemus? in qua urbe vivimus? hic, hic sunt in nostro numero, patres conscripti, in hoc orbis terrae sanctissimo gravissimoque consilio, qui de nostro omnium interitu, qui de huius urbis atque adeo de orbis terrarum exitio cogitent.

O di immortales!
ubinam gentium sumus?
quam rem publicam habemus?
in qua urbe vivimus?
hic, hic sunt
in nostro numero, patres conscripti,
in hoc orbis terrae sanctissimo gravissimoque consilio,
qui de nostro omnium interitu,
qui de huius urbis | atque adeo de orbis terrarum | exitio cogitent.

Antiteza i paralelizam

1. tenuerunt enim P. Popilio P. Rupilio consulibus illum locum servi, fugitivi, barbari, hostes; sed neque tam servi illi dominorum quam tu libidinum, neque tam fugitivi illi ab dominis quam tu ab iure et ab legibus, neque tam barbari lingua et natione illi quam tu natura et moribus, neque tam illi hostes hominibus quam tu dis immortalibus. quae deprecatio est igitur ei reliqua qui indignitate servos, temeritate fugitivos, scelere barbaros, crudelitate hostes vicerit?

tenuerunt enim | P. Popilio P. Rupilio consulibus | illum locum
servi, fugitivi, barbari, hostes;
sed neque tam servi illi dominorum
quam tu libidinum,
neque tam fugitivi illi ab dominis
quam tu ab iure et ab legibus,
neque tam barbari lingua et natione illi
quam tu natura et moribus,
neque tam illi hostes hominibus
quam tu dis immortalibus.
quae deprecatio est igitur ei reliqua
qui indignitate servos,
temeritate fugitivos,
scelere barbaros,
crudelitate hostes
vicerit?

2. ita tantum bellum, tam diuturnum, tam longe lateque dispersum, quo bello omnes gentes ac nationes premebantur, Cn. Pompeius extrema hieme apparavit, ineunte vere suscepit, media aestate confecit.

ita tantum bellum, tam diuturnum, tam longe lateque dispersum,
quo bello omnes gentes ac nationes premebantur,
Cn. Pompeius
extrema hieme apparavit,
ineunte vere suscepit,
media aestate confecit.

3. Animus audax, subdolus, varius, quoius rei lubet simulator ac dissimulator, alieni appetens, sui profusus, ardens in cupiditatibus; satis eloquentiae, sapientiae parum.

Animus audax, subdolus, varius,
quoius rei lubet simulator ac dissimulator,
alieni appetens, sui profusus,
ardens in cupiditatibus;
satis eloquentiae, sapientiae parum.

4. Laudis avidi, pecuniae liberales erant, gloriam ingentem, divitias honestas volebant.

Laudis avidi, pecuniae liberales erant,
gloriam ingentem, divitias honestas | volebant.

5. Comparate nunc, Quirites, cum illorum superbia me hominem nouum. Quae illi audire aut legere solent, eorum partem vidi, alia egomet gessi; quae illi litteris, ea ego militando didici. Nunc vos existimate, facta an dicta pluris sint. Contemnunt novitatem meam, ego illorum ignaviam; mihi fortuna, illis probra obiectantur. Quamquam ego naturam unam et communem omnium existimo, sed fortissimum quemque generosissimum.

Comparate nunc, Quirites, cum illorum superbia me hominem nouum.
Quae illi audire aut legere solent,
eorum partem vidi,
alia egomet gessi;
quae illi litteris, ea ego militando didici.
Nunc vos existimate,
facta an dicta pluris sint.
Contemnunt novitatem meam,
ego illorum ignaviam;
mihi fortuna, illis probra obiectantur.
Quamquam ego naturam unam et communem omnium existimo,
sed fortissimum quemque generosissimum.

6. in eo frumento primus tibi ille quaestus erat ipsum frumentum, quod erat ereptum ab aratoribus, alter, quod frumentum improbissime per triennium partum non semel sed bis, neque uno sed duobus pretiis unum et idem frumentum vendidisti, semel civitatibus HS XV in medimnum, iterum populo Romano, a quo HS XXI in medimna pro eodem illo frumento abstulisti.

in eo frumento primus tibi ille quaestus erat ipsum frumentum,
quod erat ereptum ab aratoribus,
alter, quod frumentum improbissime per triennium partum
non semel sed bis,
neque uno sed duobus pretiis
unum et idem frumentum vendidisti,
semel civitatibus HS XV in medimnum,
iterum populo Romano, a quo HS XXI in medimna | pro eodem illo frumento abstulisti.

7. commissa est pecunia tanta praetori; non reperietis hominem timide nec leviter haec improbissima lucra ligurrientem; devorare omnem pecuniam publicam non dubitavit...

commissa est pecunia tanta praetori;
non reperietis hominem timide nec leviter | haec improbissima lucra | ligurrientem;
devorare omnem pecuniam publicam non dubitavit...

8. Tu, inquam, mulier, quae me omnino lapidem non hominem putas.

Parenteza

1. Quinctius legatique Corinthum redierunt. inde, ut quaeque de Antiocho... nihil per se ipsi moti et sedentes expectare adventum viderentur regis, concilium quidem universae gentis post dimissos Romanos non habuerunt, per apocletos autem --- ita vocant sanctius consilium; ex delectis constat viris --- id agitabant, quonam modo in Graecia res novarentur.

2. cum tanta moles mali instaret --- adeo occaecat animos fortuna, ubi uim suam ingruentem refringi non uolt --- ciuitas quae aduersus Fidenatem ac Ueientem hostem aliosque finitimos populos ultima experiens auxilia dictatorem multis tempestatibus dixisset, ea tunc inuisitato atque inaudito hoste ab Oceano terrarumque ultimis oris bellum ciente, nihil extraordinarii imperii aut auxilii quaesiuit.

3. Ab hoc sermone dimissus Nicomachus ad fratrem --- Cebalino erat nomen --- quae acceperat, defert.

Anakolut

1. (S.) Cedo, num, Scipio, barbarorum Romulus rex fuit? (L.) Si, ut Graeci dicunt omnis aut Graios esse aut barbaros, vereor, ne barbarorum rex fuerit; sin id nomen moribus dandum est, non linguis, non Graecos minus barbaros quam Romanos puto.

2. Quia si, ut Chius Aristo dixit, solum bonum esse quod honestum esset malumque quod turpe, ceteras res omnis plane pares...

Period

1. Accede dum huc: Venus haec volo adroget te. / Quod tibi libet id mi impera.

2. di immortales, quanta turba, quanta adventat calamitas / hodie ad hunc lenonem. sed ego nunc est cum me commoror. / ita negotium institutumst, non datur cessatio.

3. quid autem agatur cum aperuero, facile erit statuere quam sententiam dicatis aut quam sequamini.

4. Cogita hoc verbum, pater: / erus sí minatus est malum servo suo, / tametsi íd futurum non est, ubi captumst flagrum, / dum tunicas ponit, quanta adficitur miseria!

5. cui inimici propter dignitatem pepercerant, inventus est amicus, qui ei mortem offerret.

6. de quibus causis hoc timeamus, multa succurrunt, quae dicerentur...

7. Si aut pacem in Italia aut id bellum eumque hostem haberemus, in quo neglegentiae laxior locus esset, qui vestris studiis, quae in campum ad mandandos, quibus velitis, honores adfertis, moram ullam offerret, is mihi parum meminisse videretur vestrae libertatis; sed cum in hoc bello, in hoc hoste numquam ab ullo duce sine ingenti nostra clade erratum sit, eadem vos cura, qua in aciem armati descenditis, inire suffragium ad creandos consules decet et sibi sic quemque dicere: 'Hannibali imperatori parem consulem nomino.'

8. inde postero die cum expediti utrimque ad occupandos super urbem tumulos processissent, pari ferme intervallo ab iugo quod capiendum erat, cum inter se conspecti essent, constiterunt, nuntios in castra remissos qui quid sibi, quoniam praeter spem hostis occurrisset, faciendum esset consulerent, quieti opperientes.

9. ac si haec omnia contemnis ac despicis, quod ita tibi persuaseris, ut palam dictitas, te dis hominibusque invitis amore in te incredibili quodam C. Caesaris omnia quae velis consecuturum, ecquid audieris, ecquisnam tibi dixerit C. Caesarem nuper Aquileiae, cum de quibusdam esset mentio facta, dixisse C. Alfium praeteritum permoleste tulisse, quod in homine summam fidem probitatemque cognosset, graviterque etiam se ferre praetorem aliquem esse factum qui a suis rationibus dissensisset...

Historiografski period

1. id ubi dixisset, hastam in fines eorum emittebat.

2. dein Piso abire Syria statuit. mox adversa Germanici valetudine detentus, ubi recreatum accepit votaque pro incolumitate solvebantur, admotas hostias, sacrificalem apparatum, festam Antiochensium plebem per lictores proturbat.

3. ibi cum eum (Herculem) cibo uinoque grauatum sopor oppressisset, pastor accola eius loci, nomine Cacus, ferox uiribus, captus pulchritudine boum cum auertere eam praedam uellet, quia si agendo armentum in speluncam compulisset ipsa uestigia quaerentem dominum eo deductura erant, auersos boues eximium quemque pulchritudine caudis in speluncam traxit.

4. (Norden: „Velej nije u stanju graditi duge, umjetnički raščlanjene periode (uspijevaju mu samo oni izokolično ustrojeni..."): Potentiae Romanorum prior Scipio viam aperuerat, luxuriae posterior aperuit: quippe remoto Carthaginis metu sublataque imperii aemula non gradu, sed praecipiti cursu a virtute descitum, ad vitia transcursum; vetus disciplina deserta, nova inducta; in somnum a vigiliis, ab armis ad voluptates, a negotiis in otium conversa civitas.

Proučite gradnju rečenica u sljedećem tekstu.

Post septem annos quam Galli urbem ceperant, Sutrium deducta colonia est et post annum Setia novemque interiectis annis Nepe, deinde interpositis duobus et triginta Aricini​ in civitatem recepti. Abhinc annos autem trecentos et sexaginta​ Sp. Postumio Veturio Calvino consulibus Campanis data est civitas partique Samnitium sine suffragio, et eodem anno Cales deducta colonia. Interiecto deinde triennio Fundani et Formiani in civitatem recepti, eo ipso anno, quo Alexandria condita est. Insequentibusque consulibus a Sp. Postumio et Philone Publilio censoribus Acerranis data civitas. Et post triennium Tarracina​ deducta colonia interpositoque quadriennio Luceria ac deinde interiecto triennio Suessa Aurunca et Saticula, Interamnaque post biennium. Decem deinde hoc munere anni vacaverunt: tunc Sora atque Alba deductae coloniae et Carseoli post biennium. At Q. Fabio quintum​ et Decio Mure quartum consulibus, quo anno Pyrrhus regnare coepit, Sinuessam Minturnasque missi coloni, post quadriennium Venusiam: interiectoque biennio M'. Curio et Rufino Cornelio consulibus Sabinis sine suffragio data civitas: id actum ante annos ferme trecentos et viginti. At Cosam​ et Paestum abhinc annos ferme trecentos Fabio Dorsone et Claudio Canina consulibus, interiectoque​ quinquennio Sempronio Sopho et Appio Caeci filio consulibus Ariminum et​ Beneventum coloni missi et suffragii ferendi ius Sabinis datum. At initio primi belli Punici Firmum et Castrum colonis occupata, et post annum Aesernia postque septem et decem​ annos Aefulum et Alsium Fregenaeque post​ biennium proximoque anno Torquato Sempronioque consulibus Brundisium et post triennium Spoletium, quo anno Floralium ludorum factum est initium. Postque biennium deducta​ Valentia et sub adventum in Italiam Hannibalis Cremona atque Placentia.