1. AD PAVLVM
Sic tranquilla meae contingant, Paule, senectae
Otia et hoc nobis aeui, quodcunque relictum est,
Molliter et positis liceat transmittere curis,
Vt te Flaminiumque meum iuuenemque Philippum
Et Siculum medicum piger inuitusque relinquo.
Sed discedendum et superi maris unda secanda.
Cogit enim dea saeua, potens, cui laeua trabali
Clauo armata sonat, durum gerit altera telum.
An desiderio deamatae torquear urbis
Quam mea iam cedens annis peioribus aetas
Sepositam studiis sedem quaerebat honestis,
Quaeris amicitiae pro iure; en accipe paucis:
Commoueor sane (nec enim manifesta sodalem
Tam fidum celare meum est); et praeterea, quem
Decantata boni numeris Racusa Marulli
page 2Non capiat? Stat Romanis fundata colonis
Illyrici regina maris quam barbara circum
Agmina, quam magni iungunt sibi foedere reges.
Illa nec horribiles fasces neque sceptra tyranni
Imperiosa timet, sed quas tulit ipsa probatque
Laeta fouet leges et libertatis auitae
Durat honos genti nullo delebilis aeuo.
Patricia de gente senes (uenerabilis ordo)
Imperium commune tenent quique eminet unus
Candida soliciti dispensat iussa senatus
Partiturque uices et ius communicat aequum.
Bisseni assistunt proceres quos ille frequentes
Consiliis adhibet socios si publica forte
Causa subest uel sit magnis de rebus agendum.
His animi syncera fides, his annua surgit
Cura magistratus legere et deducere sortem.
Nam nihil a magno decernitur ordine si non
Vrna prius tacito suffragia colligat auro.
Euganeos sic fama duces, ubi dissidet anceps,
Nec constare potest uarians sententia patrum,
Seu pacem, seu bella uelint indicere et altum
page 3Figere magnanimi uictricia signa Leonis,
Elicere occulto rerum decreta metallo.
Stant et duryphori circum, praetoria turba,
Pars latus obseruat regis, pars limina propter
Excubat et uigiles peragit custodia noctes.
Praetereo quos clara patrum gens addat honores,
Quam meritos scribat titulos, quae splendida uerba
Aggerat. Vsque adeo praecellit gratia ciuis
Quem rebus Racusa suis praefecit et esse
Rectorem populi uoluit pacisque sequestrum.
At cum plenus abit mensis iamque altera Lunae
Cornua formoso coepere albescere caelo,
Ille domum priuatus abit, uenit alter in aulam
Et uariata breues exaequat purpura fastos.
Omnes unus amor patriae tenet, omnibus idem
Ardor inest, nulli iucundior altera cura.
Et quamuis ualidas possint in bella cohortes
Ducere nec desint instructae littore classes,
Vincit pacis amor; sanctae quis munera pacis
Spernat et insani Martis praeponat amorem?
Hinc reuerens legum clarisque exculta iuuentus
page 4Moribus insignes Asiae florentis ad urbes
Aut abit aut remo pulsat mare, sedula quaerens
Innocuas et opes seraeque alimenta senectae.
Par labor atque operis studium, par denique ciues
Cura domi subigit quamuis neque pinguia rura
Nec, quae mollis alat foecundis Addua ripis,
Arua colant, steriles campos, praeruptaque saxa
Ferre iubent Cererem et genialis dona Lyaei;
Exiguam Cererem sed quae neque uina Falernus
Spernat ager dulci neque uincat palmite Lesbos.
Quin etiam hic pingues oleas, sua dona, Minerua
Conspicit, hic castas circum et serpilla frequentes
Vere nouo glomerantur apes. Non caerea castra
Plura uidet tali neque nectare fragrat Hymetus.
At nitor hortorum quantus? Micat aurea Brenni
Villa nec Alcynoi concesserit Ombla uiretis,
Ombla decus nemorum, et pulchrae uicina Grauosae.
Loetus ubi myrti foliis et Atlantide silua
Vernat ager tonsaque ornantur litora buxo.
Inde tepor caeli clementior, inde per auras
Assidui uolucrum cantus, sonat Attica coniux
page 5Funestas ah questa dapes et crimina Terei
Criminibus pensata nouis. Responsat ab alta
Ilice et antiquas repetit Philomela querelas.
Tum uiui fontes et quae pendentia subter
Saxa sonans uasti speciem fert aequoris unda.
At prius extremos Nili penetraris ad ortus
Quam caput et salebras fontis penitusque latentes
Vndantis scopuli liceat cognoscere causas
Ipse licet caecos iactet Trebina meatus
Antraque furtiuis Nympharum conscia flammis.
Quid referam eductas moles atque addita ponto
Claustra? Quid edomitos Boreaeque Austrique furores?
Quid latera excisae rupis diductaque riuis
Flumina et a gemina salientes uirgine rores?
Ipsa foro in medio quadrato regia saxo
Erigitur, hoc templum ingens, haec curia patrum,
Porticibus uastis centumque innixa columnis.
Hic genus antiquum primamque ab origine gentem
Docta manus uario depinxerat argumento.
Namque fere spatio in primo micat acer in armis
Bellius; hunc propter surgit Romana iuuentus
page 6Tonsa comam et ualidis sustentans pila lacertis.
Nec non in medio commissas aequore classes
Aspiceres sparsoque infectos sanguine fluctus.
Nec modus aut odio finis: crudelis Erinnys
Funerea incedens palla et nigrantibus alis
Incitat ardentes animos et proelia miscet.
Ipsa manu quatiens tinctam Phlegetonte securim,
Ipsa manu rapidos spargens e crinibus hydros.
Interea auratis uolitans Concordia pennis
Nunc hos, nunc illos populos adit impigra et omnes
Irarum causas et belli temperat aestus
Pacatosque animos iam laeta in regna reducit.
Parte alia afflictis diffidens despota rebus
Orat opem paruosque simul cum coniuge natos
Protendens, gemitus etiam sub imagine muta
Et lacrymas mouet infelix; fremit ore superbo
Laeuiaque inflexo detorquet spicula cornu
Gens ignara uirum cuius premit infula rasum
Alba caput, uillis horrent labra summa retortis,
Tum sinuosa pedes descendit uestis ad imos.
Illa sibi regem nequicquam in uincula poscit.
page 7Stat contra iurata fides, uenerandaque sacra
Hospitii. Extremas ambibat Sergius oras,
Sergius edomiti cessit cui gloria monstri.
Ille oculos, simul ille ferens ad sydera uultus,
Pallentes uultus, lacrymarumque hymbre madentes,
Pacem orare deos, pacem exorasse uidetur.
Tantus honos saxo, uiuunt sic arte colores.
Ipsa quoque (humanis proh quantum industria rebus,
Quantum artes animique ualent), ipsa aequora ponti
Diuitias addunt populis qua consita Baccho
{Punta} sub infidam protenditur usque Maluntham.
Quaque per angustas apparent Rhizana fauces
Moenia et Hispanis squallentes ossibus agri.
Nam neque ad Euxinos tractus neque Pontica qua se
In freta suspectae nautis Symplegades arctant,
Inuidiosa magis summam uoluuntur in actam
Retia nec plures implent cetaria thyni
Aut lupus aut uelox coracinus et acer asellus
Pagrique scombrique aut uelipetae capitones
Ambiguusque salar maioraque nomina rhombi
Triglaque nocturnis epulis luxuque superbo
page 8Addita nec parcas dignata accedere mensas
Quique nitet puro squamas interlitus auro
Captus ad antiquas Epidauri salpa ruinas.
Quin et Dalmatici circum uada salsa profundi
Naturae mireris opes et prodiga rerum
Munera. Nam saxi uenis abstrusa uetusti
Concha latet, seu spuma maris seu succina gutta
Paulatim accreuit lapidi, dein rore coacto
Accepit formam uitalem et condita testa est.
Quidquid id est, digitos imitantem nauita Graius,
Cum primum Adriaticas puppim deflexit in undas,
Obstupuit uisu insolitam, tum nomine dixit
Dactylon; haud quidquam fertur praestantius illo
Cum diuturna grauis patitur fastidia morbi
Auertitque cibos et uis humana fatiscit.
Continuo [accurrit] praesens medicina nec ultra
Vim morbi penetrare sinit uiresque reducit.
Nec non Nereidum pulcher chorus, alba Lopude
Flauaque Mellite et adhuc intacta Logussa,
Aut pelago insultant lasciuae, aut hispida colla
Coralio innectunt fragili et lucente smaragdo.
page 9Sic felix Pomona suos et maxima Tethys
Distribuunt terris alterno munere fructus.
Nec suus ingenuis defit locus artibus; instat
Acer et Ausoniae totas permiscet Athenas
Nascibenus, quo laeta sonat schola uestra magistro
Et uetus Illyricas Academia migrat in urbes.
Inde alia haud leuior communis cura salutis
Incessit patres, argenti praemia et auri
Ponere certa uiris si qui de corpore morbos
Aut ualeant reuocare graues aut uulnera curent.
Ergo alacres animo et certa mercede laborum
Inuadunt medicae certamina clara palestrae
Flaminius Maries et claro Caesar ab Vmbro,
Multaque fessa uirum damnataque corpora Letho
Eripiunt Orco. Stygios iam rarior intrat
Vmbra lacus, densos nec agit Libitina triumphos.
Parte alia insignes iuuenes Baptista Phranusque,
Euganeus Baptista, Phranus patre natus Etrusco
Infames morbi species lepramque rubentesque
Anthracas et lichenas et horribiles mentagras
Arte domant. Non illi enses, non tincta ueneno
page 10Tela timent; tales Podalyrius atque Machaon
Rege sub Atrida magno celebrantur Homero.
In uitia et mores hominum corruptaque saecla
Qui ruat infestus iustaque exaestuet ira
Et moueat lacrymas gemitusque extrudat acerbos,
Indicium sani jam pectoris et uocet alta
Qua uia uirtutis populos, mox afflet et auram
Diuinam scelerisque odium et probitatis amorem,
Nuper ab Ausoniis Antonius appulit oris.
Egregia de gente patri quae nomina Ibero
Sueta dare; haud illa felicior altera uiuit.
Non premitur curis, non spes consumit inanes,
Spernit opes et regna quibus tabescit auarus.
Iam uero quos clara uiros urbs educat et quae
Pectora, quam sanctis elucent moribus omnes,
Musa uelim referas modulataque carmina dictes
Si te digna peto. Primus micat ille Sebastus
Gloria rara togae et forma spectabilis heros.
Gondulaque exemplar uirtutum et Messius alter
Doctus et Actaea frontem deuinctus oliua.
Et Probus et senior Laurentius et pede laeso
page 11Debilis et Pylio facundior ore Marinus.
Tum Marius, Marii sed enim sat dicere nomen;
Cetera qui nescit, Romanis ille Camoenis,
Ille (nefas) Musis ingratus uiuit Etruscis.
Mox placidus Seraphinus et integer Vrsus et ille
Iustitiae uindex atque omnis cultor honesti
Dogia, Dalmaticae gentis Cato; nemo sub isto
Iudice patrati pergatur criminis author,
Non hominem occidat, non furtum fecerit aut se
Obliget obscuri sceleris nocturnus adulter;
Continuo graue delictum par poena sequatur.
Quis genus Ambrosii nescit, cui clara Vetaldae
Facta indicta domus? Quo Sorgius ore canendus?
Quem procul a uulgi strepitu, procul urbe uagante,
Inter odoratas laurus et myrtea rura
Raptat Amor uirides Sophiae caelestis in hortos,
Inconcussus Amor Sophiae. Non munera regum
Conferat aut Hermi quisquam mihi jactet arenas,
Non quos mollis Arabs templis incendit odores,
Non ebur aut rubro quaesitos aequore conchas;
Has potius sectemur opes memores breuis aeui.
page 12Omnia in interitum properant; manet inclyta uirtus.
Quis te, Ambuste senex, sileat? Quo crimine laudes
Transierim, Ceruine, tuas, cui maxima templi
Cura subest, sacrum cuius premit infula crinem?
Sed tamen, o nobis contraria fata deosque
Crudeles, iam rara legunt tibi fila sorores,
Tam prope mortis habes metam; cape gaudia uitae,
Dum licitum, uenerande senex, et subtrahe Letho
Quidquid id est, quod durat adhuc, si laudis abunde,
Si sat ob egregias partum tibi nominis artes.
Hinc et Ventiadae regum genus, inde Georgi
In diuersa trahunt. Quis Priuus ab auribus ille
Pangit honoratum, iucundum, et molle poema?
Gratus Amalthaeo uati, quo praeside, fama est,
Saepe suum [sacro] mutare Helicona sorores.
Concordes animae fraternaque pectora quondam,
Messius et Gozae gentis pater, aspice ut ambo
Pene pares agitent uirtutibus; o mala si quis
Nubila in Ionium rapiat Notus. Optimus ille est
Bondius Hesperiis nuper digressus ab oris;
Ille Tagi de fonte bibit, illi alta Toleti
page 13Moenia nota nimis, dum magna negotia solus
Sustinet et regi perfert mandata Philippo.
Proximus huic curis paribusque Thudisius annis
Ingreditur, cui frontis honos, cui nobile pectus
Nescio quid magnum promittit. Serior aetas
Quique dies aderunt uatem non uana locutum
Arguerint, tantum cursum fortuna sequatur.
Ecce decus uestrum Musae et noua fama Monaldus.
Aspirate (precor) iuueni, quaque incipit ire,
Este uiae comites; duro namque orbita calle
Auiaque Aonii deducit in ardua montis,
Montis ubi uestrae sedes, unde ubere uena
Fons scatet et dulci uatum rigat ora liquore.
Ille (simul toto caluit ius enthea Phoebi
Pectore) Lesbiacis ferit aurea carmina plectris
Et canit, Ogygius quod uates audiat et quod
Esse suum uellet Linus aut Aeagrius Orpheus,
Qualis ad Andradae siluam uel {Paiua} circum
Flumina inauditis demulcet cantibus auras
Lusitanus olor quem Theutonis ora canentem
Audiit et ripis obiecit laeta Caistri.
page 14Si Palacini senis obliuiscar, haberi
Ingratus uolo. Si Phranii, uocer impius. Aeque
Hic atque hic dignus laudarier. Haud mihi Paulus
Excidit; o quantum Pauli senioris in illo est.
Viuit adhuc et tanti spirat ciuis imago.
Non formam nec opes aut dantem iura parentem
In Stephano tantum miror, clarissima quamquam
Haec sint dona deum et uulgo communia paucis.
Compositi iuuenis mores et amabile nomen
Et probitas et rara fides et pectus honestis
Artibus instructum, diuino pectore uatem
Altaque Pieriae poscunt praeconia linguae.
En Petrus, en felix Hieronymus; haeret eunti
Filius insignis pietate atque indole rara
Nec minus Aonia uersari assuetus in umbra.
Ah pereat quicunque modum praescripsit Amori,
Secreuitque thoros et dulcia pignora turpi
Infecit macula quam mox detergeret aurum.
Quid rerum natura parens, quid semina mundo
Aeternum iactata iuuant, si frena iugumque
Accipit et leges patitur captiua superbas?
page 15At tu cresce puer magnumque imitare parentem
Et te (si qua modo est) indignae subtrahe labi.
Quo fessum, Dracouice, rapis? Tu Castora nobis,
Petre, refers: parto frater spatiatur Olympo
Illucetque nouum terris iubar unde comantem
Stella facem ducens dat, clara insignia genti.
Parcite uos, clari iuuenes et sancta uirorum
Nomina, si uestris impar maioribus unus,
Vnus et hic animi praestans et criminis insons
Nec mirator opum nec Phoebi incognitus antris
Inter patricias laurus hederasque uirentes
Haud illaudata spectetur imagine Nallus.
Parcite et hoc nobis (quaeso) concedite carmen.
Cura Deum Nallus, quem dulci a matre cadentem
Vranie excepit puerum docuitque latentem
Fatorum causas et summis intulit astris.
Inde altum manet ingenium curaeque capaces
Cur placidum Veneris numen, cur a Ioue reges,
Insignes bello reges, cur aspera contra
Vulneraque et caedem Cepheia uirgo minetur,
Vnde tremor terris, cur formidabilis ensem
page 16Exerat Orione, mutent cur regna cometae,
Aut cur Hesperiam ad Calpen extremaque mundi
Litora inaequales Tethys uaga sentiat aestus?
Qui titulis proauorum et imaginibus fumosis
Et patrio censu et latis metitur ab agris
Egregiam uirtutem animi generosaque fata
Iudicio cadet ille meo, licet intonet ardens
Tullius et largo defendat flumine causam.
Hic mihi, qui nati crudeli sorte perempti
Funera magnanimus deflet pater, o superi, o mors,
O dolor, o matri primis erepte sub annis
Balthasar, unanimes spargant tibi cana sorores
Lilia et humentes flores; nos carmina demus.
Hic bonus [occurrit] Miscinius, hic Ludouicus,
Diues opum Ludouicus, et haud minor egregia in re
Lucarus, Ismarii clara de gente Tryphonis.
Namque ferunt morbo exhaustae (seu numinis ira
Illa fuit, seu tetram hyemem crebrisque madentem
Hymbribus infelix terris inuexerat Auster)
Consuluisse urbi patres populosque propinqua
Adductos regione quibus pro gente tribuque
page 17Ascriptasque domos et iugera diuitis agri.
Tum uetus Ascriuio stabat decus. Inde profectos
Bucchiadasque Probosque et claros Lucaras armis
Accipimus; manet auita par gloria genti.
Hic Petrus, hic Athamas, hic pulcher Bagnius, et qui
Ducit Idumaea iuuenis cognomen ab urbe.
Nec sese indignum comitem tot millibus offert
Egregius forma Climonius; ille iuuentam
Vix primam ingrediens iam grandes pectore curas
Versat et assuetos senibus puer ambit honores,
Clarus auo, clarus magni uirtute parentis.
At tu, qui Rhodopes saltus atque auia lustras
Arua Lycaoniis nunquam uiduata pruinis
Dum patria pius officium, dum debita praestas
Munera, qua statua, quo carmine digne Benessi?
Salue ubicunque loci degis. Tibi me tua uirtus
Iunxit et Herculeo sociauit pectora nodo.
Si qua meis olim debetur uersibus aetas,
Illa meum de te longum testentur amorem.
Interea tibi nostra chelys, tibi noster Apollo
Seruiat, et magnum ferat usque ad sydera nomen.
page 18Haud equidem plures mentita heroas ab aluo
Crediderim prodisse ferae quae nocte silenti
Intulit extremas clades et funera Troiae.
Illa tamen meditata dolos et noxia ferro
Turba fuit, fallax Ithacus, crudelis Epaeus
Periuriusque Sinon diuumque irrisor Oileus.
Nostram pura fides placidoque modestia uultu
Et regale sonans clementia et omnia supra
Religio ueterum ritu fundata parentum
Detinet immunem scelerisque et fraudis iniquae.
Nostra domo profugos ereptaque sceptra gementes
Hospitio fouit reges cum Turcica uirtus
Et formidatus premeret Mahometus in armis.
Vera cano. Sensit bellax Epiros et ora
Quam piger et fractis iam cornibus alluit Ister.
Nec sese ob factum iactauit et arma ferentem
Atque indignantem pacta mercede tyrannum
Leniit et patriae auertit ceruicibus urbis.
At Gradium imparibus diuis in bella ruentem
Marte domat uictrix nec longum passa iacere
Dat pacem ueniamque uiro, quaeque unica gentis
page 19Nobilitas, patrios ultro concedit honores;
Inde domus Gradiae nomen praeclaraque fama
Funditur et seros perdurat ad usque nepotes.
Non aliter perhibent, cum Romulus acer Asylum
Condidit, in partem regni uenisse Sabinos.
Nec dum etiam Pario surgebat marmore templum,
Templum quod patriae seruat tutela salutis
Blasius et multo diuus resplendet ab auro.
Ille suos ciues dexter fouet, ille uocantem,
Cum fremit et tumidos exasperat Adria fluctus,
Audit et in tuta nautam statione reponit.
Ille pias leges tutatur et ille Lutherum
Submouet armatum furiis et dira mouentem
Proelia; nam contra magnis stat Bucchius ausis
Eluditque senem iuuenis cogitque frementem
Terga dare et uictum patrias secedere ad Arctos.
Nec minus augustam uicino in litore sedem
Seruat Idumaeus senior quo signa ferente
Acer in oppositum contendit Cantaber hostem
Deturbatque loco spoliisque exultat opimis.
Illum lecta cohors iuuenum canit, illius aris
page 20Excubat et caste peragit stata sacra sacerdos,
Aureus eloquii cui fons instillat in ora
Diuinos latices foecundaque pectora uersat.
Hunc Calabri montes misere, at maxima Roma
Et decus et mores et claras contulit artes.
Scilicet his animi studiis, hac indole morum
Creuit, et hac longum felix Racusa per aeuum
Ibit, et aeternae stabit sua gloria genti.
At uero Thebanae arces atque alta Corinthos
Et foecunda uirum Sparte ueteresque Mycenae
Et Capua infelix et maius nomen Athenae
Quaeque diu terris leges dedit orbe subacto
Roma potens rerum et Carthaginis aemula uirtus
(Quid non longa dies spatiosaque deterat aetas?)
Cuncta jacent incerta locis quaque alta nitebant
Tectaque et aurato fulgentes culmine turres,
Vix nomen monstrare datur. Proscindit arator
Tot monumenta uirum, tot claras inscius urbes.
Nempe insanus amor dominandi et caeca libido
Et concussa fides rebusque innata secundis
Ambitio nullusque adeo respectus honesti
page 21Quaeque auri scelerata fames augescit habendo,
Auertere deum tutelam et maxima rerum
Abscessit fortuna retro et collapsa repente est.
Frustra artes, frustra ingenium, frustra omnia tela
Impiger opponas, urget uis effera fati.
Nulla hic suspicio talis. Procul omnis abesto
Inuidia in nodum tortos innexa colubros.
Non odii causas nec causas cladis habemus.
Alta per unanimes regnat concordia ciues
Et sperare deos fas longa in saecla secundos.
Sed quid ego exiguo comprendere singula uersu
Conor? In immensum crescit labor omnibus horis
Et cum magna loquar, longe maiora supersunt,
Ingens uatis opus, nostris neque uiribus aequum.
Ergo illuc, unde egressus paulo ante, reuertor.
Commoueor sane, uerum primoribus annis
Qui patriae fines, Eborae qui tecta reliqui,
Libertatis amans et in hoc insaniam ad usque
Perdurare paratus, eant uel flumina retro,
Deliciis spero uestris me posse carere.
Atqui res dura exilium. Durissima sane.
page 22Namque licet superos habeas atque omnia fata,
Fata secunda tuis et respondentia uotis,
Quisquis eris, tamen hospes eris. Si quid minus apte
Exciderit fortasse tibi, iam scilicet omnis
Gratia abit, si quam longo collegeris usu.
Continuo fullo uel quae sibi corpore quaestum
Procurat mulier: quin tu, peregrine, facescis?
Aut quo dignus abis et nostram deseris urbem?
Iandudum annona premimur quae laxa solebat
Esse prius, mirum ueniet nisi petis et ipse
Causa mali; accurrit cerdo et candente fauilla
Oblitus ora faber caesoque cruentus ab hyrco
Lanio, coniungunt capita et simul ore minantur
Exitium; laetatus abis quod uerbera cessent.
Multaque praeterea surgunt incommoda. Quod si
Paupertate grauis cursu fallente senectus
Accedat nec sit qui consoletur egentem:
Hae uerae lacrymae, dolor hic extremus in omnes
Transcendit gemitus et curis conficit aegrum.
Sed me maiorum moueant exempla uolentem
Vrbe procul patria peregrinis ossa sepulchris
page 23Condere. Qui Libyca clarum cognomen ab arce
Primus init uictor, Linterni in littore conchas
Colligit Hannibalem oblitus malegrataque bella.
Nec minus inuicti concedens Caesaris armis
Eligit Euboicas sedes, ubi decoquat iras,
Appius, et patriae amissos dediscat honores.
Sed quid opus priscis annalibus? Omne sub aeuum
Indulget fortuna sibi uictrixque uocari
Gaudet et alternis insultat libera fatis.
At durum est, inquis. Durum. Verum ipse subinde
Dum reputo culpare nefas, quae ferre necesse est,
Assueui esse miser. Non semper naufraga puppis
Increpat Aegaeum. Ducit fortuna sequentem
Saepe manu, placidum ridens et candida uultum.
Nec contenta solo terra nos collocat astris,
Diis licet inuitis. Quod si comes ire recuses,
Ah miser, ah demens. Tortum quatit illa flagellum
Implicitumque coma barathro demergit Auerni.
Cernis ut extorris laribus Marianus auitis
Laetus agat duris in rebus? Dulcis amicus,
Alloquio facilis, nulli non commodus hospes.
page 24Ille senis Coi repetita luce tenebras
Discutit et medicas languentibus admouet artes
Socraticas aut quaerit opes et nobile chartis
Mandat opus, somni parcus, nec tarda senectus
Dimouet intentum Musis gratoque labori.
Hoc patriam amissam solatur et omnia secum
Fert bona quae nullus quantumuis barbarus hostis,
Nulla dies auferre queat. Viden' alter Etrusco
Sanguine clarus eques, quo nuper et Itala tellus
Gallicaque insolitos belli sensere tumultus,
Dum reges et regna quatit, dum tristia bella
Apparat ut patriis succedat sedibus exul,
Contra stare deos sensit; nam turbida fumo
Machina anhelantem iussit descendere ad umbras.
Thybridis aut certe non longe a fonte Numici
(Nam non constat in hoc Aesopus, cetera uerax)
Stabat et ingentes fundebat in aera ramos
Populus et manes ibat radice sub imos.
Huic uicina fuit (sic idem prodit) arundo
Vilis et humorem potare assueta palustrem.
Populus huic: non te sacrati dedecus arui
page 25Huc uenisse pudet, nullos quae crescis in usus?
Non pecori praestas umbram, non fronde decora
Grata uiatori surgis reficisque labori.
Praeterea neque tu soles neque frigora longum
Pertuleris, breuis est tibi uel longissima uita.
Illa autem: qui me uoluit prodire sub auras,
Siue deus seu capripedum de sanguine gentis,
Illi cura meae (fuerit quaecunque) salutis.
At tibi (proh fati rerumque ignara tuarum)
Instat acerba dies quae te speciosa tuosque
Deiciat ramos et letae frondis honores.
Tunc non uana tibi uatis occurret arundo.
Dixit, et Arctoo stridens a cardine uentus
Incubuit terris. Sensit maris unda fragorem
Pulsataeque gemunt siluae, non tecta, nec alta
Templa deum sufferre ualet. Stat populus et se
Colligit, at frustra. Saeuo nam turbine uicta
Concidit et magnam traxit miseranda ruinam.
At comes, ut longe uenientem prospicit hostem
Submittit de more comam, mox ridet euntem,
Et caput attollens atque omni functa periclo
page 26Consenuit uictrix herbosae in sede paludis.
Sed quid opus multis? Fortunae cedat oportet
Qui sapit et non uult fortunae ludus haberi.