Notus Alexandri sonipes, celebratus equorum
Princeps, antiqua descendens arce Draconum,
Bucephalus,
praeses Satyrorum est, duxque cohortis
Caudatae, in gentis funesta opprobria natus;
Huic comes officii est Asinus de rure Turonum
,
Nobilis, ingenio stolidante, sed auribus ingens.
His se praesidibus Satyrorum copia subdit:
Scribius,
et canus Seculaeus,
et inclytus amplo
Sitkonius
gibbo, pariterque simillimus illi
Curejus,
secus insignis dromedarius urbis,
Buboni Osculius
similis, Merularius
urso,
Hellenius
capro, strumphax Animicius
hirco;
Ximicius
vulpem praesentat corde maligno,
Effigies Cumisai
est salpa, ciconia Fabri.
Istos excipiunt alii Catique
Lupique,
Corpore diversi, sed enim molimine stulti,
Aris atque focis ingrati, in jura scelesti,
Nigris plena dolis animalia, et absque cerebro;
Ast peponum, quos terra nutrit, calvique Doderi
Dorsum qui lingunt, servum pecus unius omnes,
Hi forma simii,
quodcumque vident, imitantur;
Aut similes ursis, iniecto in fauce capistro,
Sic omnes saltant, Doderon ut tympana pulsat. –
Dimittunt caudas, quoties is cornua tollit,
Consiliique inopes violentum numen adorant.
Quis numeret cunctos? Hi authores dissidiorum
Prostibulum, fex, colluvies, oracula fundunt
In Tusculano mendacis Apollinis antro,
Qualia non daemon, non evomat integer orcus;
Hi patriae lessum Scythica modulantur avena,
Admordent, quidquid patrium est; aliena sequuntur
Obtruduntque, avidi cunctas exscindere linguas,
Latius ut proprius strepat hoc in colle latratus:
Sic agit ista ferox humani machina monstri.
Nunc mihi, Musa, refer causam, quid scilicet istas
Impulerit mentes? Quid tantum adferre furorem
Et rabiem potuit? Sacros violare Penates,
Palladium Patriae crudeli evertere nisu,
Prisca novis mutare, et nil agnoscere sanctum? –
Est animal ingens, cervina pelle superbum,
In Scythiae sylvis infausto sidere natum;
Vixdum conspexit lucem, iam nare sagaci
Coepit venari praedas, turbare quietem,
Insolito rugire sono, se flectere in omnes
Astutae fraudis modulos; adrepere magnis
Consiliis patrum; fatales tendere casses;
Et coecos captare animos; confundere leges
Antiquas; inter Satyros sibi condere regnum:
Damius
est illi cognomen; victitat herbis
Pinguibus, et foliis Pesthani pascitur horti.
Cum foret insidiis metuendus, pluribus annis
Carcere constrictus, prout rex Patibulius
haesit,
Ast modo iam liber custodibus atque catenis,
Quoslibet in populos ira graviore ferocit:
Quidquid hiat scythice, Damio duce militat et res
Molitur tragicas, - utinam, o! Et certa ruinae
Fundamenta suae! Genus hoc sese armat in omnes,
Qui Latii aut Patriae sermonibus ora resolvunt:
Praecipue iliricis juraverat odia Musis,
Ut sylvis ululata vagis vox barbara vincat:
Delere iliricam statuit cum nomine gentem.
Ergo ut propositum succedat, nilque maneret
Intactum, subito furiosus Damius atram
Tendit ad ustrinam, tum ferri mole sonoram
Percutit incudem, sonitu omnis sylva remugit:
Evigilant Satyri, manibus pedibusque volucres
Ad regem currunt; horae spatio ruit ingens
Turba Ministrorum et fabrilia pensa capessit;
Quos ubi praesentes conspexit Damius, inquit:
O Socii! Nostrae purissima massa farinae!
Novistis, nec enim vestras quidquam effugit aures,
Quanta struant Iliri nostris obstacula rebus;
Nescio, quo pleni peregrinae Palladis igne
Incumbant Musarum ad opus, imprimisque paternae
Culturam linguae studiis ferventibus urgent,
Et libris, et dimissis hic inde novellis
Adsciscunt socios, sibi eadem gente propinquos.
Hos removere ratum est? Aut sunt nostra irrita vota,
Aut hi jungendi nobis; haec prima laboris
Cura sit, et reliquum, quod ego volo, sponte sequetur:
Quare agite, o socii! Prorsus nova pensa laborum
Imponam vobis hodie, non malleus isthic
Perstrepet, aut quisquam ferri massam igne resolvet.
Ecce hic detractas vulpineo corpore pelles
Accipite, hinc varias deducite forcipe larvas,
Ridiculas, stupidas, picea fuligine tetras.
Mandavi: accelerate manus. Hac veste sodales
Induam ego fidos, qui nostra negotia curent;
Tu vero coetus primarie furcifer! (istis
Corbovium
alloquitur verbis). Tu protinus ibis
Ad Tusculanum mendacis Apollinis antrum,
Quaeve paro fabricae portabis munera nostrae.
Dum veneris, primo laetas aperito choreas,
Allice saltantes, saltantibus injice larvas,
Consilio stupidos, promissis ambitiosos,
Fraudibus incautos, venales aere lucreris,
Sic mentem eripies illis; te magna sequentur
Agmina, - ter felix nostris accessio castris!
Dixit, et appendit cannabini insignia funis
Corbovio ad collum, quem, ne mandata moretur,
Ter, quater in dorsum valido pedis impulit ictu.
Interea expediunt Satyri mirabile pensum:
Quotquot habent formas animalia bruta, tot illi
Larvarum species fecerunt, auribus, ungue,
Cornubus horrentes, exserto dente minaces,
Caudis, caudellis, deformi mystace, barbis,
Setis et strumis, quavis ratione facetas.
Damius, ut vidit variis distincta figuris
Spectra, fero quodam patefecit gaudia risu,
Inque suas sedes Satyros cum laude remisit:
«Sit restis mihi mors, a corvis devorer!»inquit
«Si non possideo dignos diplomate fabros!»
Deinde novos adhibet nervos, per Tartara carum
Corbovium adjurat, longam illi vellicat aurem:
«I! Defer curvo feliciter omnia dorso,
Et memor imperii terras, Acheronta fatiga!»
Haec dicens solitam petiit pro nocte popinam.
Corbovius Domini facturus jussa potentis
Ignito curru ficti susceptus Eliae,
Fulmine pernicior cunctas praetervolat urbes,
Nec secus ac Phaeton quaqua pertransit eundo,
Heu late scythicis incendit pectora flammis,
Adquiritque novos socios, sectamque propagat.
Tandem cum Dravi rapidas enavigat undas,
Ad designatum pertingit nudipes antrum
Et lacer, et stomacho vacuo, miseraque crumena,
Tanta salutatam decuit reverentia terram!
Vesper erat, densis indulsit luna tenebris
Nocturnas implere vices, dum civibus alto
Oppressis somno, Patriae novus advena nostrae
Nullo teste patens urbis penetrale subivit.
Principio exonerat gravidantem tergore molem,
Quove Deus scythius residet sub colle, recondit.
Est arcana specus, sunt hic labyrinthea tecta,
Suspicione gravem locus iste exhalat odorem.
Cura dein fuerat, damnosa in vota benigno
Sacra parare Deo; quocirca victima furto
Adlata occiditur, sacramque ad Apollinis aram
Corbovius
offertur, foetosaeque ilia porcae:
Et hinc Corbovius se nomine dixit Eliam.
Postquam ita muneribus devinxit numen amicum,
Insertis ori digitis ter fistulat, et ter
Consocios vocat ad lusus, convivia, saltus.
Nec mora, certatim concurrunt undique magnis
Et parvi, celebres, inhonori (vera fatebor),
Ingenio ac opibus miseri, segnes et inepti
Cuilibet officio, collo tenus aere gravati,
Solvere difficiles, ad bachanalia prompti.
Hospitium subeunt humiles, dominoque salutem
Depromunt, posthaec mirantur, laudeque multa
Corbovii divina colunt haec otia, eundem
Diis sibi propitiis missum super aethera tollunt;
Hic modus, hac veniunt forma. Tum singuli opimis
Accumbunt mensis, sonat acri musica cornu,
Pars legit in foliis sortem, pars altera ventrem
Exsatiat dapibus; scythicas hic fumigat herbas
Longo sub labiis furno, alter masticat illas;
Ille viros summos critisat, tertius ille
Immutat leges regni, subsellia confert:
Sic varii vario sese recreamine pascunt.
Festivo interdum teritur nox integra saltu.
O conventus iners! O res mirabilis! Isti
Conservatorum Patriae sibi nomen adoptant.
Mane novo properant ad tristem gaudia finem.
Dum repetunt oculi somnum, dum tempus abire
Cogit, Corbovius ferales instruit artes:
Nempe graves ventos, uno
pulmone reclusos,
Attrahit in buccam, dein totis viribus efflat
Extinguitque faces, et candelabra supinat.
Mox autem larvas in eodem collo
paratas
Imprimit, hospitibus simul haec oracula promit:
«Aut Damii regnum vestris augete triumphis,
«Aut nunquam scythii sub Apollinis antra venite,
«Foedere opus, junctis studiis vis infera cedit.»
Audivere Dei voces, claramque revexit
Plena dies lucem: quid fit? Sub tecta reditur
Propria – principio rumpuntur viscera risu,
Deinde metu fugiunt homines, portasque recludunt
Tectis ne irrepant volitantia spectra domorum.
Quos vultus! quas informes prospectibus hydras
Vidimus! ignivomi terrens paradigma baratri,
Cornua magna boum, mordaces dente molossi,
Os apri vehementer hians, faucesque lupinae,
Hirsuti simii, linguis hostilibus angues,
Vulpes, foetentesque sues, asinique rudentes,
Humanis pedibus gradiuntur in urbe, suamque
Ignorant formam, hinc est vocis origo «Casino».
Viderat hoc civis quidam pietate vetusta
Progrediens ad templa deum, primoque theatri
Horruit aspectu, dum animum, sensusque relegit
Ter cruce signabat frontem, ter et amplius orans
Felicem mortem. «O tristis», conclamat,» imago!
Vel stulti regnant, vel habent mortalia finem
--------------Entia supremum!»-----------------
Hactenus arcanae versuta exordia causae
Omnia dispiciens, gestarum conscia rerum
Calliope explicuit nobis, nodumque resolvit,
Quo religata sibi Satyrorum turba cohaeret.
Vos nunc Iliricae, vos patria numina Musae,
Famosae Heroum matres, et gloria Martis
Et decus aeternum bello memorabilis aevi,
Sed quoque Palladiae, dum pax regnabat, alumnae,
Dicite, nam testes fueratis, famaque narrat,
Susceptae contra Satyros certamina pugnae!
«Sylvius Aeneas»
(roseo incipit Eucharis
ore),
Sylvius iliricis proles dilecta Camoenis,
Vir totus Patriae vivens, in commoda linguae
Pulchra dote refulgescens, rerumque peritus
Forte laborabat studiosae ad pulpita Musae:
Multa voluminibus detexit, multa notavit
Ut reor Annales gentis; festiva repente
Emicuit lux integro diffusa cubili
Et matrona gravis stellato lucis amictu
Constitit ante oculos Sylvii, cui vertice summo
Arcus erat Lunae, sese renovantis et astrum
Desuper aurifluum, veterani symbola regni.
Sylvius e vultu, visaque ab imagine caram
Agnovit Patriam: «quae te mihi prospera sistunt
Omnia conspicuam, O», inquit, «dulcissima Mater!
O! primum sidus vitae! his ego natus in ulnis!
Hoc tenerum suxi pectus! dignare quod optas
Protinus effari, tua mihi erit sancta voluntas
Sive mori jubeas, moriar, sive vivere, vivam
Totus in obsequium, et tantae genetricis amorem.»
Haec ait, et manibus Divae pius oscula fixit
Filius. Illa suum genitum de germine florem
Leniter oppressit sinui, dein talia fatur:
«Hoc, fili! quo jam recubas sub pectore, saevus
Me dolor excruciat, quae diris obruta telis
Et belli facibus non sensi, haec improba proles,
Degeneres haec infligunt mihi vulnera nati.
Ecce vides, illae fusae per compita larvae
Et larvis similes animi, mea stirps, mea sunt mors,
Artifices miseri, in quod pene dehisco, sepulchri
Exitiique sui, patrum sacra jura fidemque
Vendere pro Scythiae suspecta merce laborant,
Et pudet eloquii materni, et nominis illos
Ilirici, ut vafrae properent in rete novercae
Me laniant, matremque negant, me saepe Riphei
Accusant servile jugum affectare colossi,
Et quas non labes, quae non mendacia spargunt,
Ut flammas odii incendant, ad jurgia fratres
Ducant, haec peccant recti simulamine zeli.
Me miseram! quid demerui, quos lacte nutrivi
Et callido
fovi amplexu, quos pane refeci
Et claris atavis ditavi et honoribus auxi,
Hi veterem rodunt, qua succrevere, medullam,
Te quoque, nate! suis adversum rebus inique
Affligent, mihi cum faveas, liventibus haeres
Maxima spina oculis ipsorum; sed mihi poenas
Progenies ingrata dabit; pars altera major
Et sane melior natorum gemma meorum
Vivit adhuc in vindicias et gaudia matris,
Ista, prout vindex Coelum vult, proelia pro me
Instruet, et Satyros acri certamine vincet!»
Dixerat, et Jovis Austriaci clypeumque aquilamque
Antetulit manibus, seque hoc munimine texit,
Dein populi vultum turbae commixta resumpsit.
Sylvius, augurio Divae stupefactus adhaeret
Multum anceps, animo spes et formido recursant
Et dein ipse forum petit, et, quae apparuit, umbram
Sollicitis oculis sequitur, matremque requirit,
Ast, heu! quis strepitus, quae se spectacula pandunt,
Et plateas opplent rapido collecta tumultu.
Stat monstrosa acies satyrorum ac infremit armis
Praecluditque vias, et fata cruenta minatur.
Scribius est turbae dux, larva indutus hyenae,
Excitat ad pugnam, caedemque necemque perorans
Ipse prior furias iratis manibus efflat:
«Macte animo, comites! illam sub casside rubra
Invisam nobis gentem sine fine ferite,
Hi Damii regnum larvasque odere, voluntque
Carniolas isthic cum lege inducere braccas.»
Haec stolide inque Jovem Austriacum blasphema locutus
Distribuit nummos majoraque dona spopondit,
Primum dissidii fomitem ac incendia belli.
Ergo congrunit Satyrus grex oreque spumat,
Et qua parte sedent proceres tentoria figit,
Occupat et spatia,
et sellas viridique Quiritum
Ambulat in mensa, non ulla modestia, nec jus,
Nec pudor effrenes retrahit, fera bestia tandem
Impetit Iliridas coelo regique fideles,
Nec secus, ac porci nati regione Turonum,
Quando vident pulchro venientes agmine cervos,
Mox asino pastore suo praeeunte feroces
Horrendum tollunt murmur: Lucavia tellus
Tota vomit rabiem, frendent ac omnia mordent
Obvia, quae veniunt in fauces: denique in umbras
Effigies furiunt;
neque sic insania cessat,
Quin alias aliasque cient in bella cohortes,
Ut sic crescat adhuc asinaria foetidior sus:
Tali nempe modo Satyri bachantur atroces
Et quam quisque refert larvam, susdeque sequuntur;
Interea veniunt generoso stemmate nati
Purpurea chlamyde insignes et acinace cives,
Inclyta posteritas heroum, et sanguis eorum,
Qui Tataros olim, qui turcica moenia dextris
Disrupere suis: hi adsunt de jure vetusto
Concilio patrum socii testesque futuri.
Ast ubi conspiciunt adversa parte locatas
Larvarum species primis consistere sellis,
Vaginis frameas educere; stringere ferrum
In caput Iliridum, laesum jamque esse Baracum
«Ecce! quid hoc monstri apparet, quo venimus», ajunt,
«Quis ferat hanc labem, tecto ut jungamur eodem
«Nos, ac ista lues? vires intendite, fratres!
«Non opus est gladio, flagris expellite brutam
«Pestem! grande nefas, pecudes intrare senatum.»
Haec dicunt, et suppositis, quam spectra tenebant,
Evertunt humeris mensam, - prostrata jacebat
Unica, sed multis immanis bellua larvis,
Quae simul ac sensit, pulsari verbere terga,
Terga celer vertit, quaeve data est janua fugit.
Tunc patuit, qui semper inest animalibus istis.
Spiritus addictus Damio, Patriaeque rebellis.
Talia famosus dum vidit Scribius heros,
Qui prius inclusum cornu comprehendere
Martem
Visus erat, nunc ex acie fugitivus abibat, -
Nactus Amazonidum tutos sub veste recessus,
Bucephalus, Stibion,
Doderon, asinusque Turonum
Ut pellem salvent, olidas subiere cloacas,
Quemve locum sentina decet, sentina replevit.
Altivolus,
magnum quem nutrit insula porcum,
Intravit foedam, sociusque Pavonius
haram,
Fornaces simii, catique, lupique caminos.
At stabulum cum barbatis Latoniger
haedis,
Et proprium quodvis animal quaerebat asylum.
Keresus
et Tucius
flexit, Tomasusque
rubebat
Cancer vel quaecunque venit meleagris ab Indis,
Flexit et Augustus
supplex, et fronte tumores
Sudabat pingues, caligisque madentibus exit,
Et cum fortunae
hospitio mutavit arenam.
Sic ubi quisquiliis totam purgaverat aulam
Riserat, et Iliricis cecinit victoria plausum.
Succesu pugnae totum, quod vivit, ovabat.
Solus Corbovius, dux, causaque maxima scenae,
Corruit in terram exanimis, terramque momordit.
Eucharis haec vidit, sincereque omnia nobis
Dixit, et Ilirici Parnassum laeta petivit.
Dilecti Cives! ut pax refloreat alma,
Quod Satyrae scopus est, odiorum tollite causas!
Ilirica de gente sumus, patriaque Croatae!
Nemo neget gentem – Patriae sub nomine turpes
Nemo tegat fraudes, alioquin ludimur extus! –
Si fraus est intus: structam quis vitet abyssum?
Sit cordi patrium nomen, cessetque Casinum;
Fallax Corbovius Scythiae in deserta recedat,
Et ferat, unde tulit, signatas stigmate larvas:
Sic nos junget amor, concordia prisca redibit
Ac aevum felix Ilira de gente Croatis!
Tunc mea laudabunt sapientes carmina curas!