In Budae a Turcarum tyrannide libertatem assertore invictissimo Leopoldo Romanorum imperatore semper augusto. Carmen ad illustrissimum et reverendissimum Dominum, Dominum Danielem abbatem Gradonicum, patricium Venetum, ac Patavinum canonicum, ab Antonio Matthiasaevio Caramanaeo Dalmata Hissaeo Iuris Vtriusque Doctoris effusum.

Author: Matijašević Karamaneo, Antun 1658-1721Editor: Gorana Stepanić2014-06-29

[Page f9]
In Budae a Turcarum tyrannide libertatem assertore invictissimo Leopoldo Romanorum imperatore semper augusto. Carmen ad illustrissimum et reverendissimum Dominum, Dominum Danielem abbatem Gradonicum, patricium Venetum, ac Patavinum canonicum, ab Antonio Matthiasaevio Caramanaeo Dalmata Hissaeo Iuris Vtriusque Doctoris effusum.
Patavii, MDCLXXXVI. Typis Io. Baptistae Pasquati. Superiorum permissu
[Page f10]
Illustrissime, atque reverendissime Domine.
Cum rudis informi Natura recondita massâ,
Et foret incultae vultus inane Chaos
Non bene nota sibi caeco languebat acervo,
Quâ sibi nota foret lucis egebat adhuc.
Sed cum pax concors discordia cuncta diremit,
Compositaeque tulit Sol super ora jubar,
Gratatur vidisse suae fastigia formae,
Phoebeoque suum laudat ab igne decus.
Haec quoque massa meae, molesve ingloria Musae
Nota sibi, gratae conscia lucis, erit.
Hanc te certa petit Sydus sibi grande petenti,
Qui primae Coelum Nobilitatis habes.
Et tuus, in carmen quo docte impellere, Phoebus
Lumine fulgenti per sua metra micet.
Aemulus unde meas tonitrus Iovis obruit aures,
Immugitque polo, lateque extenta frequenti
Murmure terra fremit, longumque minatur in astra?
Num rursus ferus aera rotat, {streperoque} sub axem
Salmoneus stridore salit, renovataque dirum
Machina in auctorem coelum nova fulmina poscit?
Anne priore satis non castigata ruinâ
Trux integrati repetita in Numina belli
Signa dat, et multi circumtonat impete bombi
Ascensura Polum, devictaque Sydera Tellus?
Ast quo Pierio praeceps lymphatus ab oestro
[Page f10v]
Distrahor, insanitque chelys? Displosus in auras
Id festo strepit igne fragor, domitumque Scytharum
Agmen hyperborei reboant tormenta Gradivi.
Tandem animo ferus horror abit, nec gaudia differt
Mens Geticis olim acta minis, victricia laetas
Pila levant frondes, et per suspiria Thracum
CAESAREOS decorat Laurus Parnassia fasces.
Iunximus AVSTRIACO Hungarici {comercia} regni,
Et collum regale jugo, multaeque catenae
Pondera BVDA pedi sentit detracta, stupetque
Impositum crinale decus, sceptrumque, sed haerens,
Concutit, et tanto nescit bene credere voto.
Ite truces animae, quarum scelus intumet ipsos
In Superos, tandem tantâ didicisse ruinâ
Fas datur et Divos in bella ruisse lacertis
Vindicibus, numeroque suo supplesse cohortes
CAESARIS, ac esset meruisse stipendia votum.
Hoc actum prius ergo fuit, Phlegraea corusco
Cum rabies compressa Polo, post fulmina tantum
Iuris ut omne nefas, referensque gigantas in ausis
Agmen atrox habeat, repetatque ad bella Tonantem!
Sed quid opus moror? Ad votum Victoria nullis
Objicibus, nodoque haeret, nec fallimur ullo
Murmure, fessa viâ foliis enarrat anhelis
Vt Iove devictos a CAESARE Laurea Thracas.
Insidiis quondam captam fraus barbara BVDAM
Obstrinxit sua vincla pati, nec talia jactos
Tot {streperi} post lustra Dei commenta per ignes
[Page f11]
Fracta, nec adversis umquam dolus obrutus armis.
Seu quia vindictae nostram dilatio poenam
Augeat, et plectat per damna piacula justus
Nostra Deus, sceleris non poenituisse perosus;
Sive quod excrescens impune per omne Scytharum
Culpa nefas magis indoleat sua vulnera seris
Suppliciis dilata sibi, meliusve subactis
CAESAR ovet Bessis, Rhodopesve pavere cacumen
Fulmina ab AUSTRIACO discat flammata TONANTE.
Tu Clio dic Pannonici primordia belli,
Et ferale caput, rapido qui fulmine saeva
Fretus in arma volat, mediosque illapsus in Euros
Creber Thracas agit, tonitruque coarguit ALES,
Sic nostram docuisse tuum chelyn, atque furenti
Quae bonus ausa Deus movit contraria genti,
Iuratasque suo direxit numine turmas.
Haemoniae dudum sinuosa cacumina Lunae
Austriacos per agros ferali lampade bellum,
Et reclinato numerosa in vulnera cornu
Grande minata neces rabidum rubuere per arcum.
Massagetae mox Marte suo, Phoebesque furentis
Vi tacti turmalè fremunt, votique cruenti
Iam cadit indomitus fera per praesagia CAESAR.
Iam rabidis socio caesi lac sanguine mixtum
Fastiditur equi, AVSTRIACVM sitis una cruorem
Poscit, eo solvisse vovet jeiunia belli.
Exitus ast tanti quo tandem corruit ausi?
Iratâ AVGVSTI ductus prope sydera pennâ
[Page f11v]
ARMIGER, et multos sese metitus in ictus
Vt IOVIS ipse vices obeat, longumque furentes
Bistonas invasit post fractam fulmine Lunam.
Victor ovat, plauditque sibi, sub sanguine Thracum
Laetari gratatus agros, et clade rebelli
Luxuriare solum, camposve madere cruento
Imbre, probante sibi late data pabula messe.
Per Scythicos calcata pedes, atque arida sulcis
Spissatis multi cupido mollescit ab haustu
Sanguinis, ulta suae Tellus incommoda glebae.
Qui tibi Luna rubor rapido cum concita telo
Respiceres fugiens strages, ac damna tuorum,
Errantesque metus, et sparsa per agmina questum.
Cantatis minus axe rubet soror ignea Phoebi
Forte rotis, cum Thessalico violata veneno
Sentit abesse Jubar, cumque auxiliaria vellet
Aera serenatos sibi nisa tumescere vultus.
Nec trepidis datur ulla quies, nam vindicis Alae
CAESARIS arma rotant, lateque cruenta vagantem
Exagitant per pila metum, cursusque timoris
Ense secant, tandem numerosa ad moenia BVDAE
Composuere fugam, pectusque latrare frequenti
Cessavit motu, mentisque stetere tumultus.
Non secus, ac Pelopis torvo LEO MARTIVS oris
Haud semel ore fremit, nec primae fervidus irae
Cedit, at invisos ruit irrequietus in hostes,
Trux quorum ad furias rabies assueta cruentas
Detumuit, discitque novos in bella pavores.
[Page f12]
Plurimus inde Scythis extrema minarier augur
Ingenti pallore timor, dubioque vagari
Pectore, et in celeres succrescere adultior horas.
Nam prope turgentes tumidis ad moenia campos
Conspiciunt undare viris, olim horridus ensis
Attremit, et multo languent {moerore} sagittae.
I modo, Luna ferox, facis indignata prioris
haud tibi grande jubar, primo conator ab Ortu
Amplificasse magis, donec totum impleat Orbem,
Corniger ille nitor longum tua damna nocenti
Luce rubet, carisque Getis incommoda pugnae
Portendisse stupet, gelidoque Gradivus ab Haemo
Horret in excidium te bella micasse Scytharum.
Haec ad magnanimam fulgens feralè Viennam
GERMANA virtute simul, simul acta ferocis
ALITIS excusso sibi damna, suisque minantis
Fulmine, dux pavidis fastigia proxima BVDAE
Occupat ad saevos tota vi lampados enses
Injecisse Getis conata sequentibus oestrum.
Quid moveat? Rursus jactum per fulmen ab arcu
Defluxisse gemit cornuque, jubarque furentes,
Quo rutilare minas, et bella nitere solebat.
Jam consanguineus mortis pavor impetit aegros
Alterno terrore Getas, mentemque pererrant
Iurgia, corque premit moles violenta timoris.
Sic vitreum que gaudet iter, pontique severi
Caeruleas secuisse vias, si turgeat aestu
Aequor, et a Scythicis Boreas fatale cavernis
[Page 12v]
Insonet aure melos, pelagoque fremente procellas
Asperet in rabiem, victamque stet unda per alnum,
Ora notis trepidus vicinae mortis opacat.
Par turmis, ducibusque timor, communis adauget
Sors minimis, magnisque metus, interrita durant
Pectora nulla viris, non infremit amplius audax
Vllus, in ense minae periere, furorque lacertis.
Non secus, ac rabidae cum multo rupis hiatu
Mugiit Aetna ferox, dirùm vicina minatur
Arboribus, viridesque novi sua veris alumnos
Damna pavere docet, mox ipsa nec oppida pallor
Praeterit, immoriturque viris in sanguine fervor.
Tandem audax timido sub corde renascitur ardor,
Nec damnata metûs patitur fomenta vigere
Desperata salus, sed atrox seponere bellum
Aptius esse probat, quam vile pavescere pugnam.
Acriter in furias rabie fervoris iniqui
Itur, opusque trucis virtus temeraria Martis
Instaurat per mille furens ardentia diri
Instrumenta Dei, aestiferaeque incendia pugnae.
Quo tendis, vesane furor? quid pulvere docto
Vi flammae peperisse faces, et plena globorum
Grandine moliris gravium Themesaea propinqui
Aera minis hostis frustra objecisse? labores
Nulla queunt minui nova per conamina Lunae.
Interea non iura gemens, praereptave regni
Arbitria, ast multâ nutantes compede plantas
BVDA SVO indoluit REGI, sceptrique prioris
[Page f13]
Foedus, et inflictis docuit sua vulnera plagis.
VRBIS, at ingeminat Genius; Quandone tonabis
Aptius, et totâ nitere in fulmina dextrâ?
An vis pro querulâ torpere in fulmina BVDA?
O iaculare, viden' quanto mihi fuste cruenti
Instent custodes, et squalidiore minentur
Carcere, majorique pedes domuisse catenâ.
Quin etiam erepti jactant insignia regni,
Vt magis in gemitus mens non oblita decoris
Antiqui me tristè trahat, cogitque supremi
Posthabito cultu coluisse Machona Tonantis.
Infremuisse ferunt, atque erubuisse rogari
Germanvm sua vota Iovem, dextraeque frementi
Nisu fulmen agit, totusque rubescit in ictus
Fervidus, et multâ longùm flammatur ab irâ.
Vt coelum, quod purpureo puer igne colorat,
Aut matutino tremulum mare Cynthius ostro,
CAESAREO sic ira rubet, fervetque severas
Ore minas, ut Thracas agat, nec gaudia tardet
VRBIS, et a dextrâ jaculum ferale coruscat
Aure, fremensque supra notae fastigia turris
Plurimus igne micat, tonitruque ferocit in arces.
Protinus in multum cadit ira tricuspis amicae
Custodem BVDAE, lituosque, ac bella volentem
Corripit, ad pugnam jampridem pectus anhelum
Flagrat, et invisae simul exarsere catenae.
Diras vesanae rabies cum concita Phlegrae
Arrigeret furias par festinavit ad ictus
[Page f13v]
Iupiter ultores, Pallenaeasque rependit
{Inge minas}, domuitque truces per tela tumultus;
Gratatur mundus, laeto sibi sydera motu
Spondet, ut Enceladus suspiria ducere jussus
Aetnaei sub mole jugi, rabiesque protervi
Inarimes detrectet onus furibunda Typhoei.
Plaudat io! sibi quam vesana superbia longo
Speravit servire iugo, iam numine dextro
Asseritur, fulmenque stupet, sibi BVDA {teniri}
Compede adhuc et visa pedes sonuisse catenis.
Plaudat, et interea {detrâ} Iovis arma tonabit
Errantes super usque domos, et claustra rigentis
AVGVSTVS Rhodopes, multae qui stragis acervo
Pannonica Austriacae subjecit regna securi
Et sua iura suam dignatur noscere BVDAM.
Corniger aspersam quam multa caede profusis
Danubius lustravit aquis, totoque fluento,
Funestent ne forte suae data gaudia ripae,
Volvit ad attonitam Pangaea cadavera Peucen.
Ast quid in ambages prono me musa calore
Passa loqui, latebrisque meos hucusque furores
Occuluisse tumes, et nisa involvere famam
Heroum obscuri subitum per carminis oestrum
Supprimis AVGVSTAE non ficta tonitrua dextrae?
Fac vetus Aetnaeas attollat fabula flammas,
Et Steropis per prisca labor, Brontisque resurgat
{Barbita}, quem propero raptor Phrygis ungue Tonanti
Portet, ut in tumidos fulmen Titanas anhelet;
[Page f14]
CAESAREAE sed multa manûs dignare venustis
Fulmina carminibus, rapidique tonitrua belli,
Nempe duces, quibus ipsa minas Mavortia cuspis
Demeret aspectis, et mitior esset Enyo,
Quem prius ad citharam Clio Carolumne reduces,
Quo rectore suos noscit Lotharingia fasces,
An quem [in] bella ferox misisse Bavaria plaudit?
Hos furor amissus, fidiumque sonantia discors
Fila melos non rauca cani per carmina suadent.
Sed cum quisque ducum Euxinis defiget arenis
Victrices Aquilas, tumido mea fortior oestro
Facta canet chelys in meritas connisa {Camaenas},
Ausis ut tantis digni refrenantur honores.

Cecini.


Croatiae auctores Latini; Universitas Zagrabiensis, Facultas philosophica