Alexander Comuleus, patritius Spalatensis, e Societate Jesu sacerdos, literis¹ bonisque artibus aeque clarus et Christianae religionis imprimis studiosus, scripsit atque in lucem edidit Speculum confessionis Illyrica lingua, in quam etiam Doctrinam Christianam Roberti Bellarmini, ejusdem societatis theologi, transtulit. Mortuus est Ragusii anno 1608. Ejus meminit Philippus Allegambe in catalogo scriptorum societatis Jesu.

Andreas Boccareus Spalatensis, Caesarei pontificiique juris scientissimus, Beneventi publicum gerens officium vita decessit anno 1595.

Athanasius Georgiceus Spalatensis, alumnus Graecii in Collegio Ferdinandeo, sua virtute Ferdinandi Caesaris, ejus nomini secundi, animum occupavit, a quo in multis legationibus adhibitus fuit, praesertim ad regem Poloniae et ad magnum Moscoviae ducem; quas quidem ille diligenter fideliterque obeundo meruit ut ab eodem Ferdinando multis officiis beneficiisque ornaretur. Zagrabiae diem supremum obiit, relictis piis quibusdam opusculis sua vernacula lingua, qua disertissimus habebatur. Ea sunt: Libri quatuor de imitatione Christi Thomae a Kempis, versu traducti et Viennae impressi typis Gregorii Gelthaar anno 1629; item Exercitium spirituale, ibidem apud Matthaeum Formicam 1633; item Hymni in praecipuis anni festivitatibus, apud eundem impressorem anno 1635. Scripsit et alia, quae non fuerunt typis tradita.

Balthasar Spalatensis monumenta quaedam Illyricarum rerum reliquisse ferunt Jacobus Lucarus in compendio annalium suae patriae et Maurus Orbinus in Regno Slavorum; haec autem numquam³ vidi neque vidisse ipsa referunt Raphael Levacovich et Joannes Lucius.

Bartholomaeus Mihich Spalatensis, canonicus et archipresbyter, in quo multa laudum genera convenerunt, fuit enim philosophus et theologus non vulgaris, itemque probus, mitis et modestiae plenus; in docendo instituendoque valde prudens et nisi immatura morte sublatus fuisset, multum emolumenti splendorisque allaturus erat patriae; juvenis enim nondum quinquagesimum aetatis suae annum attingens excessit e vita non sine maximo omnium squalore et lachrymis.

Bellisarius Mallaspalius Spalatensis, professione navicularius, orationem Vincentii Pribaevii De origine et successibus Slavorum Latinam, cum otium esset inter navigandum, in Italicam vulgarem linguam optime traduxit et typis tradidit Venetiis apud Aldum anno 1595.

Cajus papa Salonitanus, patre Cajo, ex genere Diocletiani imperatoris, pietate insignis et sapientia. Scripsit nobilem illam epistolam ad Felicem episcopum de accusatoribus, de divinitate ac vera humanitate Christi, de ordinatione episcoporum, de divisione magnarum urbium in regiones, de quaestionibus difficilioribus ad sedem Apostolicam referendis. Sedit in pontificatu annis XI, mensibus IV, diebus XII, decimoque Kalendas Maji martyrio coronatus fuit, corpus conditum Via Appia in Caemeterio Calisti (a).⁴

Christophorus de Balistis, civis Spalatensis non postremae conditionis, olim canonicus ejusdem civitatis, mox Traguriensis episcopus per cessionem Thomae Nigri, patrui sui. Praeter humanissimarum politissimarumque artium studia philosophicis et theologicis disciplinis erat optime eruditus, nec juris civilis pontificiique scientia aberat. His omnibus admirabilis morum probitas, comitas affabilitasque accessit. Annos 34 episcopatum gessit et 1559. anno obiit.

Christophorus Niger Spalatensis, civis et canonicus, literis Latinis optime eruditus et poeticae facultatis studiosissimus, philosophiae et theologiae arcana noverat, sed eloquentiae virtute imprimis⁵ excelluit et, quod admirabilius est, sanctissimis moribus erat praeditus. Multi alii doctrina praestantes viri ex hac familia, quae extincta est, prodierunt, quos Raphael Levacovich in suis lucubrationibus inter Dalmatica ingenia recenset.

Dionysius a Cruce Spalatensis, ex religiosa Dominicanorum familia theologus insignis et divinarum rerum ad populum interpres celeberrimae opinionis. Edidit Venetiis apud Joannem Antonium Julianum opusculum De veritate et excellentia fidei Christianae, alterum De immortalitate animae ibidem apud Julianum Vianum anno 1646, et primum opusculum reverendissimo patri magistro generali ordinis fratri Thomae Turco dicatum.

Donatus Paschalitius Spalatensis, archidiaconus ejusdem civitatis non mediocri ingenio et humani divinique juris admodum peritus Latinisque literis eruditus. Scripsit non pauca, versu praesertim, quorum nonnulla extant apud me, non sine eruditione et elegantia.

Franciscus Martiniacus Spalatensis floruit eodem tempore quo et Hieronymus, ejus frater natu major, cui par fuit ingenio, eruditione et eloquentia; parem etiam cum eo indolem habuit ad poesim, multa reliquit ingenii sui praeclarissima monumenta, ex quibus extant apud me carmina non pauca, quae ad excellentiam poetarum sui temporis accedere videntur.

{Francisus} Natalis, patritius Spalatensis, Latinis literis non mediocriter excultus. poeticae operam dedit adeo utilem et diligentem ut nemini suae aetatis secundus videretur. Reliquit varii generis carmina non parum utilia nec inelegantia. Scripsit etiam vitam Marci Maruli, quae omnia apud me reperiuntur sui ipsius manu scripta.

Georgius de Caris Spalatensis, canonicus et archipresbyter, elegantium literarum studio excultus, theologiae moralis apprime eruditus, vicarii generalis munus diu et summa omnium cum laude administravit, ecclesiam sancti Martini de Colonia, cujus rector erat, a fundamentis aedificavit et campanile sancti Joannis de Fonte restauravit. Multa scripsit tum versu tum prosa, Latina aeque ac Illyrica lingua. Nonagenario major decessit ex hac vita sepultusque in ecclesia monialium sanctae Mariae de Taurello ante majus altare.

Hieronymus Martiniacus, patritius Spalatensis, singulari ingenio praeditus, idemque literis Latinis eruditus et omni digna homine nobili doctrina excultus; verum autem poeticae facultatis laude floruit multaque reliquit carmina, quorum pleraque apud me reperiuntur. In his legitur nobilissimum epigramma Angelae Phaletrae, castissimae ornatissimaeque virgini Venetae inscriptum.

Hieronymus Papalis, patritius Spalatensis, habuit ingenium satis amoenum et ad poesim mirifice propensum, in qua addiscenda omnem industriam collocavit, ut brevi tum Latina, tum Italica ac vernacula lingua elegantissimos versus faceret. Reliquit varii generis carmina pure, dilucide, perspicue eleganterque composita, in cujus gratiam Marcus Marulus Francisci Petrarchae de Beata Virgine Maria cantilenam suo vernaculo sermone compositam Latinam fecit; vir doctus et poetica laude adeo celebris ut cum Musis contendere ¹⁰ possit (ex epistola Marci Maruli eidem scripta, ut videre est in suo Evangelistario ad calcem operis).

Jacobus Dumaneus Spalatensis, ex religiosa divi Dominici familia theologus magni nominis, inter oratores qui de rebus divinis ad populum verba faciebant non postremum locum tenuit. Postquam in praecipuis Italiae civitatibus, praesertim vero Romae, Neapoli, Panormi optimi concionatoris partes adimplevit, profectus Cosentiam ibi apud fratres ejusdem ordinis e vivis excessit relicto insigni concionum volumine. Inter alios eum laudat Georgius de Caris, argumentum sumens a stemmate, seu sigillo, quo utebatur obsignando epistolas quas scribebat ad amicos, his duobus versibus Illyricis:

Zvizde daju t' svitlost, a gora žilj bili,

Dvi desnice kripost suproć svakoj sili.

Jancius Alberti, Nicolai Alberti filius, patritius Spalatensis, ingenio et militaris disciplinae laude admodum clarus. Sepultus est Spalati in ecclesia cathedrali sancti Domnii, in cujus sepulcro est ejus effigies cum gentilitio stemmate et sequenti inscriptione:

Jancius hic situs est, Venetus cui clara senatus

Detulit auratae munera militiae,

Ut sua quanta foret pariter virtusque fidesque

Testaretur honos talis et ultro datus.

Joannes Andreas Thomaseus, patre Alexandro Spalati natus et patritius, ingenio fuit eleganti, memoria summa, in sermonibus festivus, in jaciendis ridiculis et salsis hilaris et promptus. Juris scientiam brevi a magistris in gymnasio Patavino accepit, quam in foro ad usum transtulit, postquam laureatus reversus est in patriam. Postremo factus abbas Brachiensis, cum antea esset canonicus ecclesiae metropolitanae Spalatensis, cui et vicarii nomine praefuit, munus advocati aliis reliquit. Habuit plures orationes Italico sermone, ex quibus una aut altera fuit typis excussa. Obiit Spalati anno 1669. Conditus apud moniales ordinis sancti Benedicti in ecclesia sancti Rainerii.

Joannes de Albertis, patritius Spalatensis, quo duce Clissiae oppidum de manibus Turcarum ereptum fuit, et postea, cum a barbaris obsideretur, strenuissime defensum, quamobrem a Lencovich bano comite nomine Ferdinandi II. Austriaci aureo torque decoratus et voluntate ejusdem principis Regulus Clissianae arcis declaratus. Sed cum banus vel parum vel nihil prorsus victus, quo maxime indigebant obsessi, illis attulisset, Joannes cum suis et bani copiis effusus in hostes et acerrime pugnans gloriosissime occubuit, anno 1596, ut passim decantant vates Illyricis carminibus et historiographi factum tam memorabile publice enarrant.

Joannes Uremanus Spalatensis e Societate Jesu habuit non inanem philosophiae et theologiae cognitionem, mathematicarum etiam disciplinarum fuit bene peritus. Hunc Nicolaus Trigoutius redux in Sinas Macaum abduxit, ubi ejusdem sodalitatis alumnos mathesim docuit ac ipse vicissim Sinensem astronomiam didicit. Cum autem crebris stomachi doloribus vexaretur, obiit anno 1620. Scripsit literas Japonia¹² anno 1615. et 1616, prout refert Philippus Allegambe in catalogo scriptorum Societatis Jesu.

Laurentius Cyprianus, cujus Cypriana familia, quae extincta est, Spalatensis civitatis nobilis imprimis et illustris, ex qua prodiere multi praestantes viri et de patria optime meriti, quorum unus fuit Laurentius, metropolitanae Spalatensis ecclesiae archidiaconus, ob eximias virtutes, quibus erat perornatus, magna in veneratione apud suos et exteros. Mortuus est in patria et sepultus in ambitu cathedralis ecclesiae cum ejusmodi inscriptione:

Hoc qui jacet in tumulo
magnis pollebat virtutibus
dum vixit in hac aede
ecclesiae Spalatinae archidiaconus,
Laurentius Cavini de Cypriani progenie
nobili et famosa.
Obiit ex hoc saeculo
anno Domini MCCCLXXII, die primo, mense Julio.

Laurentius Chrysogonus, patritius Spalatensis, adolescens Societati Jesu nomen dedit eosque in literis profectus fecit ut mature ad alios docendos adhiberi coeptus fuerit. Attigit et reipublicae partem, nam et collegium Lauretanae domus rectoris nomine administravit. Inter caetera scripsit egregium illud opus intitulatum Mundus Marianus, in tres partes distinctus, archetypum caelestem et sublunarem repraesentans. Vir hic longe clarissimus mortuus est, ut dicitur, Tergesti anno 1653.

Leo de Albertis fuit vir omni genere virtutum cumulatissimus, reipublicae autem recte gerendae artibus prae caeteris excellens atque ob eam rem magnae semper auctoritatis apud suos, magnae existimationis apud exteros. Hic nobilissimo genere Spalati natus omnibus in patria functus est praecipuis officiis et muneribus, quibus multum et verae gloriae consecutus est. Mortuus tandem est in patria et sepultus in claustro divi Francisci cum inscriptione quae in lapide ejusdem claustri in muro his verbis legitur:

Quam miser est et erit qui gaudia mundi quaerit,

Nam sua dulcedo delabitur ordine faedo,

Praebet sub mellis dulcedine pocula fellis.

Cuncta relinquentur nec plus hic invenientur.

Nonne vides mundum miserum et in omnibus nudum?¹³ Note: 5

Omnibus hoc Leo dico ne se dent inimico,

Nam sic viventes facit miseros et egentes.

Cordis in aure repone me moriente Leone.

Dominus Leo de Albertis istum elegit locum suae quietis pro se et suo filio Stephano ac suis omnibus haeredibus, quo loco et quiescit sepultus.

Anno Domini MCCXCVI, mense Decembri, die XX.

Marcus Capogrossus, Francisci, civis Spalatensis integerrimi, filius eique morum integritate non absimilis. Pictor fuit admodum excellens, ut ostendunt signa et tabellae excellentissimis coloribus ad vivum expressae; et nisi juvenis e vita decessisset, Matthaeum Ponzonum, pictorem eximium, magistrum suum, non solum adaequasset, sed etiam longe superasset.

Marcus Marulus, patritius Spalatensis, Nicolai atque Bonae, matronae gravissimae, quae fuit soror Jancii Leonis Alberti, equitis aurati, patritii honoratissimi, filius, in gymnasio Patavino sub Colla Firmiano, Tydeo Acciarino¹⁴ et Hieronymo Jenesio, ejus aetatis viris eruditissimis, in Latinis literis adeo profecit ut pene puer in laudem serenissimi principis Nicolai Marcelli cunctis admirantibus luculentissimam habuerit orationem. Statura erat mediocri, latis humeris, corpore gracili, fronte hilari et laeta, oculos habebat nigrescentes, nasum aquilinum, faciem venustam, capillos corticis avellanae similes et immissos, barbam gravem et venerabilem, omnia membra haud incongrue¹⁵ staturae conveniebant. Rarus in locutione, tardus in iram, comis et facetus in familiaritate; quidquid in corde, id habebat in ore. Ab infantia usque ad decrepitam aetatem nihil fecit quod non dignum laude, nihil dixit quod non dignum admiratione, nihil scripsit quod non dignum aeterna memoria. Grandior vigiliis, jejuniis, cilicio, orationibus et flagellationibus non sine asperrima paenitentia die noctuque insudavit. Divina officia numquam¹⁶ praetermisit, carnibus non vescebatur; quidquid temporis a sacrarum vacatione rerum supererat, id totum studio et literarum otio impertiebat. Quietioris vitae gratia jam sexagenarius ad insulam Soltam duodecim millia passuum distantem a patria secesserat ibique in monasterio quodam divi Petri Vallis surdae sic appellatae per biennium moratus, deinde ob pyratarum formidinem in patriam reversus est, in qua mortalis esse desinit nonis Januarii anno Domini 1528 (a).¹⁷ Multa praeclare ac prope divinitus composuit, magis autem illustria sunt: De bene beateque vivendi institutione, libri sex; Evangelistarium, libri septem; De humilitate et gloria Christi, libri duo, primus evangelicus, secundus propheticus; Quaestiones utriusque Testamenti, liber unus; Quinquaginta parabolae, liber unus; Vita divi Hieronymi, liber unus; Commentaria in inscriptiones veterum in marmore incisas, liber unus; De ratione animae humanae, liber unus; De vitio avaritiae divitiisque contemnendis liberalitatisque virtute, liber unus; Davidiados ¹⁸carmen, libri quatuordecim, sed perierunt tempore pestis, in quam propterea Antonius Proculianus invehitur in oratione quam habuit de laudibus Spalati; Poematon libri septem; De pace Italiae carmen heroicum; Historia Judith rhythmis¹⁹ Illyricis exornata et libris sex distincta.

Ejusmodi operibus, quorum major pars typis impressa et per totum orbem diffusa est, meruit ut summis laudibus a literatis²⁰ omnibus elatus fuerit. Inter quos duo sunt, alter Raphael Levacovich, qui in suis lucubrationibus Marcum Marulum vocat post divum Hieronymum Dalmatiae secundam gloriam, alter vero Gulielmus Eysengrein in catalogo doctorum orthodoxae matris ecclesiae Marulum appellat virum doctum, sacrarum literarum imprimis²¹ eruditum, ingenio clarum, disertum eloquio, fidei propugnatorem acerrimum, principem suae aetatis philosophum, poetam gravem et ingeniosum, sacrarum literarum scientia nemini secundum. In ecclesia sancti Francisci extra muros sepultus fuit. Quia vero locus ubi situs erat non agnoscebatur ex inscriptione, ideo multis annis post ejus obitum instauratus fuit tumulus et ad decus familiae apposita sequens inscriptio:

Marco Marulo, magno patruo,
vitae candore,
nobilitate ac doctrina praeclaro,
patrique ejusdem nominis
optime merito
Alexander Marulus ac fratres
monumentum instauraverunt.

Matthaeus de Albertis, patritius Spalatensis, ad philosophiae scientiam Caesarei pontificiique juris peritiam adjunxit neque humaniores literas ignoravit. Multos annos praestantis advocati munus in foro obivit, postremo ad alchimiae studium se transferens summam perniciem sibi peperit. Officium parvum Beatae Virginis Mariae in Illyricum sermonem a se traductum emisit in lucem Venetiis; diem autem extremum obiit anno Domini 1624, aetatis vero suae anno 69.

Nicolaus Biancovich Spalatensis, canonicus, vicarius archiepiscopalis et Apostolicus dioecesis Macarschensis et etiam Scardonensis, vere juxta Sapientis verbum animam sortitus est bonam, nemini molestus, nemini gravis, sed contra omnibus jucundus, omnibus suavis, numquam animos extulit, sed demisse humiliterque se gessit. In ecclesia, quam sub invocatione sancti Philippi Nerii propriis impensis aedificavit Spalati prope domum suae habitationis, nihil eorum praetermisit, aut praetermittit, quae ad majorem Dei cultum et gloriam animarumque salutem faciunt, quaerens non quae sua sunt, sed quae Jesu Christi. Synodum Stephani Cosmi, archiepiscopi Spalatensis, ex Latina in linguam Illyricam vertit et suis impensis edidit ad hoc ut omnes dioecesis et provinciae Spalatensis parochi Illyrici pie sancteque exercere possint officium suum parochiale. Factus episcopus Macarschensis, populi illi dant gloriam Deo pro tam pio antistite, ut credunt caelitus sibi concesso, cujus sapientia, discretione et mansuetudine gubernantur magna cum pace, caritate,²² concordia et tranquillitate (a)).²³

Nicolaus de Albertis Spalatensis ab adolescentia liberalibus artibus instructus praestantissimum ingenium ad poesim Latinam contulit, in qua admodum excellens inventus est. Scripsit non parum multa carmina lingua Latina, quorum aliqua, quae sunt apud me, saepius perlegi ob eorum venustatem.

Marcus Sinovcich ex Politiensibus magnis comitibus, Spalatensis patritius, rei militaris gloria insignis, qui ob egregia praelia, quae invictus gessit pro Republica Veneta contra Turcas in Regno Cretae, non unius aut alterius populi et nationis, sed totius fere Europae laudes promeruit.

Nicolaus Maphaeus [Spalatensis], canonicus et poenitentiarius major Spalatensis ecclesiae, ingenio, doctrina et vitae candore spectabilis, docuit in patria grammaticam, dialecticam et moralem theologiam. Podagra laboravit, cujus acerbissimis doloribus diu multumque excruciatus interiit anno 1654. Reliquit non pauca ingenii monumenta, in quibus numeratur

Leguntur et carmina typis impressa cum opusculis Dionysii a Cruce.

Petrus Cindrus, patritius Spalatensis, vir plane doctus et eruditus ac in characteribus antiquis optime versatus, qui historiam Thomae Archidiaconi Spalatensis accuratissime²⁴ exaravit erroresque orthographiae²⁵ correxit, itemque historiam Michae Madii et tabulam a Cutheis, prout et memoriam archiepiscoporum Salonitanae ecclesiae; eorumque exemplaria Johannes Lucius, auctores integros, qui nondum erant impressi, post opus suum De regno Dalmatiae et Croatiae edendos curavit (a).²⁶

Petrus Gaudentius Spalatensis, canonicus ejusdem civitatis optime meritus, postea Arbensis episcopus, illam ecclesiam quoad vixit – vixit autem usque ad extremam senectutem – magna pastoralis vigilantiae cum laude gubernavit. Nonagenario proximus Illyricae nationis populis prodesse studens Illyrico idiomate donavit Expositionem Symboli apostolici Roberti cardinalis Bellarmini, ejusdem auctoris primum et octavum gradum De ascensione mentis in Deum, Tractatum de contritione Marci Antonii Olivae e Societate Jesu, brevem item tractatum qui inscribitur Societas et communio spiritualis R. P. Dominici de Jesu Maria.Quae opera prodierunt in lucem Romae ex typographia Sanctae congregationis de propaganda fide anno 1662.

Placidus Gregorianus Spalatensis, nobili genere natus, Petro Gregoriano patre, viro optimo, nec rudi nec indocto, quem Marcus Marulus ob praecipuam fidem sui testamenti executorem esse voluit, domi humanioribus literis satis instructus Patavium demigravit, ubi, qua erat docilitate ingenii, brevi utriusque juris interpretandi facultatem obtinuit, quo auctus honore Spalatum repetiit, ubi causas agens solertissimi advocati nomen adeptus est. Sed nec inter poetas tum Latina, tum Illyrica lingua loquentes postremum locum tenuit, ut ostendunt ejus carmina, licet pauca, in quibus numeratur Epigramma in laudem Michaelis Lipaei.

Simon Selymbrius Spalatensis a puero omne studium ad humaniores literas contulit, in eisque non inanes progressus fecit, sed editos atque sublimes. Poesim vero Latinam, ad quam a natura ferebatur, toto pectore complexus est, ac epici quidem carminis fuit summus artifex. Obiit anno 1496. florenti adhuc aetate; reliquit tamen multa carmina, et cum optimis aliorum poetarum comparanda, ex quibus plura extant apud me, duo maxime, uno quorum Vitum Ruschium, episcopum Dumnensem, patria Pharensem laudat, quorum altero Venetos ex Sibylla²⁷ Erythraea orbis dominos vaticinatus est.

Comulo Comuleo, clerico ac nobili Spalatensi, viro pio ac religioso, Alexander Comuleus, abbas Nonensis, primus archipresbyter hujus ecclesiae sancti Hieronymi, Apostolica legatione quinquennali perfunctus, ad urbem, unde a Clemente VIII. P. O. M. ad magnum Moscoviae ducem aliosque principes pro religione catholica foedereque contra Turcas ineundo missus erat, reversus fratri carissimo vita functo moerens posuit anno Domini MDXCIX.

(Arma di bronzo castello e morione)

Eodem anno Petro Comuleo nepoti, ex fratre filio, hujusmet ecclesiae canonico, optimae spei adolescenti immatura morte sublato, idem Alexander rite parentavit et hoc eodem tumulo cum patruo inclusit.

Avanti la Cappella del Santissimo, in pianca di marmo bianco con lettere di bronzo, la sudetta iscrizione esiste in Roma nella Chiesa di S. Girolamo della nazione Illirica, collegiata, eretta da Sisto V, come appare dalla Bolla.

Thomas Chrancus, patritius Spalatensis aeque ac Brachiensis, in faciendis versibus Latinis erat adeo felix ut annos natus non plus viginti eos versus funderet quos viris doctis et qui in eo studio plurimum elaborarint componere satis esset.

Thomas Niger Spalatensis, civis primarii ordinis, olim in patria canonicatus et archipresbyteratus dignitate praeditus. Vir fuit doctus et eruditus, maxime vero dicendi laude praestitit. Accersitus in Hungariam a Petro Berislavo, ab eodem maximis de rebus saepe missus est ad Leonem X. summum pontificem, ad Carolum V. imperatorem et ad alios principes. Denique ob eximia merita duo sacerdotia ei nec petenti nec ambienti ultro donata sunt. Primum enim Scardonensi, mox Traguriensi episcopatu cohonestatus fuit. In obeundis legationibus variis temporibus plures orationes habuit ad cardinales et ad Leonem summum pontificem. Carmina quoque non parum multa nec inelegantia edidit, quorum aliqua typis impressa prodierunt in lucem. Laudatur a Priboevio in orationeDe origine et successibus Slavorum, a Levacovitio in suis lucubrationibus de Illyrico, manuscriptis, et a Joanne Tomco Marnavitio inVita Petri Berislavi. Magna itidem fuit in existimatione apud Marcum Marulum, qui ad eum misit Quinquaginta parabolas ejus exigens judicium, ut, si probaverit, illas edere non formidet neque ullos invidorum morsus perhorrescat si uni ei, viro eruditissimo, placuerit. Extat ejus imago summi artificis coloribus depicta in aede Deiparae Virgini dicata quam in agro Spalatensi patres ordinis minorum de observantia habent, in qua et sepultus fuit cum sequenti inscriptione:

A. S. D. MDXXVII.

Dalmata Thoma Niger Spalatensis et ordine praesul

Ex Scardonensi Traguriensis hic est,

Cui Leo tunc decimus, mox Clemens septimus istud

Contulit absenti pontificale decus

Ut sua quae fuerint meritorum praemia³⁰ binus Note: 5

Testaretur honos gratis et ultro datus.

Unum Turca ferox, alium pia cura nepotis

Abstulit; amborum sit pia cura Deo.

Xarcus, eques aureatus ac optimus dux, sepultus in ecclesia cathedrali sancti Domnii est. Post memoranda adversus Turcas gesta pro Republica Veneta tandem illorum insidiis occubuit, de quo extat hoc epitaphium in sepulcrali lapide:

Xarco Draxoevio Catherina Martinusia marito cariss. P. Hic aureis militiae insignibus³¹ jam III. donatus equitatui Spalatino A. S. V. praefici meruit, postremo hostium circumventus insidiis capi nisi occisus nequivit. Vixit ann. P. M. LXX. Datum defuncto quod ante nemini, ut in urbem inlatus hic conderetur. A. S. MDVIII.

De hoc etiam ejus coaevus³² Marcus Marulus hoc epitaphium edidit:

Qui toties saevum saturavit sanguine Martem

Obtulit et magno parta trophaea³³ Jovi,

Hic jacet insidiis Turcarum victus et astu:

Xarcus, Dalmaticum gloria prima ducum.

Hic potius voluit ferro confossus obire Note: 5

Pectora, quam turpi vertere terga fuga.

Quod licet antiquae sint tradita membra parenti,

Attamen illius fama perennis erit.

BeatusGregorius de Spalato, ordinis praedicatorum Dalmaticae provinciae auctor et fundator, qui publicis ac privatis colloquiis et concionibus populum in tenebris insipientiae et umbra mortis in viam pacis aeternae vitae dirigendo oppido illuminavit. Hic enim utriusque legis doctor in saeculo Venetiis anno 1217. e manibus sancti patriarchae Dominici habitum suscepit, a quo in Dalmatiam missus Spalati eodem anno conventum extruxit titulo sanctae Catharinae virginis et martyris (connumerabatur siquidem sextus in tota religione ex tunc erectis) ibique multis ad ordinem receptis Romam profectus est; quo ac³⁴ pervenit, mortem illius in Domino pretiosam sanctus patriarcha Dominicus palam fratribus praenuntians, tertia die post omnibus Ecclesiae sacramentis munitus omnium etiam primus in ordine obdormivit in pace, tumulatus in monasterio sancti Sixti anno 1218, quem passim nostrates beatum communi voce appellant. Leander lib. I, pag. 15; Malv. an. 1218, pag. 193; Ferr. 2. 1, l. I, fol. 67; Plod. P. I, l. I, fol. 274.

Pater fraterAugustinus Quintius de Spalato, ordinis praedicatorum, in sanctorum patrum doctrina versatissimus probatus fuit, ita ut mirari fas esset quicumque illum disputantem audire poterat. Romae et Bononiae hanc sui raram scientiam studio comparavit; quare a magistro generali ordinis fratre Vincentio Justiniano carissime³⁵ dilectus prior Chiensis efficitur, quo et linguam Graecam didicit. Verum tali in regimine a Turcis captus Constantinopolim ducitur, ubi Graecae Turcicam et Armenam linguas adjecit. Hinc patris generalis opera emancipatus Neapolis prior Formelli iterum praeficitur, deinde socius reverendissimi factus una simul et provincialis Terrae Sanctae creatur. Dum autem Justinianus cardinalis esset renuntiatus, Quintii fidelitate haud oblitus illum secretarium ascivit, quo et in officio diu Augustinus permansit. Cognita ergo per famam tanti viri dexteritate excellens Jacobus Foscarenus, supremus in mari Veneto imperator, eum sedulo flagitavit, quem et a confessione et a secretis esse decernit. Ipsum etiam Gregorius XIII. praecepto obstrinxit ut episcopatum Curzulensem reciperet, quod accidit anno 1573, praecepto, inquam, obstrinxit, quia quondam alterius episcopatus dignitatem acceptare renuit. A Sixto V. nuntius Hispanorum praeconizatus profundissima humilitate honorem recusavit. Tandem a Paulo V. ad episcopatum Massensem in Regno Neapolitano translatus anno 1605. Exuit mortalitatem anno 1611, aetatis vero 67. Cau. Tit. I, pag. 534, n. 345; Plod. p. 2, l. 4, pag. 280.

Pater fraterValerius de Spalato. Quam utilia sint ad aeternam consequendam salutem opera bona, serio ostendit venerabilis Dei servus pater frater Valerius de Spalato³⁶ ordinis praedicatorum. Hic optimus pater magnis virtutibus pollens, habita superiorum licentia, in Hierusalem perrexit; quibus locis devote adoratis in Dalmatiam redire statuit. Verum in navi quam conscenderat, repente dissolutione³⁷ sui corporis imminente, magna exhibens devotionis signa mortuus est atque ad portum aeternitatis, uti pie creditur, citius quam quo remeabat pervenit. Cujus corpus dum de more nautae in mare projicere vellent, stupide se abstinuerunt, quia cilicium carni ita adstrictum invenerant ut nullatenus illud evellere potuerint; sicque confirmati de tanta viri sanctitate, toto tempore quo secum una simul habuerunt diligenti attentione servatum patribus praedicatoribus sui ordinis in Cydoniae insula prope Cretam in Graecia magno pro munere donarunt, a quibus honorifice conditum fuit in deposito particulari in ecclesia nominis sancti Nicolai atque ab eisdem in capitulo generali celebrato Romae 1608. relatum. Plod. part. 2, l. 4, pag. 397 et ex actis ejusdem capituli generalis

Pater fraterVincentius Dudan. Perpia ac devotissima carmina Dominicae incarnationis, passionis et mortis mysteriis cum vita beatae Osannae de Catharo itidem carminibus exarata in vernacula lingua sanctimonialibus monasterii sancti Pauli donavit pater frater Vincentius Dudan de Spalato ordinis praedicatorum, Dalmatiae provinciae moderator, sacrae theologiae magister. Vir utique fuit magno ingenio pollens, theologus non ignotus, concionator non vulgaris, poeta nomine clarus. Immatura et satis praepropera morte decessit Venetiis, pro secunda vice exprovincialis, anno 1703, sepultus in ecclesia sancti Joannis et Pauli. Ex relatione.

FraterJacobus de Spalato.³⁸ Anno Domini 1445. actu Romae legebat sententias pro gradu et forma doctissimus pater sacrae theologiae magister frater Jacobus de Spalato,³⁹ Dalmaticae provinciae alumnus, ex ordine praedicatorum, electus in capitulo generali celebrato Avenione anno 1444; de quo viro optime merito reliqua adhuc desiderantur. Lopez in Hist. 3, p. 1. 3. et 2, pag. 360. Piccinard. de approb. doct. D. Th., tom. 2, lib. 4.

Thomas Archidiaconus Spalatensis fuit vir probus, modestus et humilis, prudens aeque ac doctus, sed in executione sui officii satis fervidus, uti justitiae amator ita nequitiae osor. Natus est Spalati anno 1200 (a), ⁴⁰ ex familia cujus nomen ignoratur, et scientias didicit Bononiae, ubi sanctum Franciscum, ordinis minorum institutorem, vidit et audivit concionantem. Postquam in ea urbe studiorum suorum cursum confecisset, in patriam reversus est anno circiter 1223, et cum clericali militiae dedisset nomen, tabularii munere functus est atque postea in canonicorum collegio cooptatus. Vacante archidiaconatu anno 1230. a capitulo et clero universo delectus fuit archidiaconus, electionem cujus archiepiscopus Guncellus non sine contentione et invitus approbavit. Propterea simultas quaedam ex eo tempore inter eos intercessit; nam quos archidiaconus jure plectendos esse decreverat, eos archiepiscopus causa⁴¹ incognita absolvebat. Erat, ut diximus, Thomas multiplici doctrina atque eruditione praeditus, tum vero juris divini ac pontificii peritus, vir integerrimae vitae, severus et gravis disciplinaeque ecclesiasticae admodum tenax; cumque se universo clero, secundum Archiepiscopum, dignitate et potestate praeesse intelligeret, pro munere suo atque officio omnem operam adhibuit ut diffluentes cleri mores coerceret atque ad veterem sobrietatem et sanctimoniam eos revocaret, quos scilicet nimia indulgentia et socordia Guncelli fere incorrectos sinebat esse atque ferebat impunitos. Archiepiscopum quoque admonuit sui officii illumque in puniendis clericorum delictis valde remissum atque conniventem verbis gravissimis excitavit. Quod cum iterum ac saepius fecisset, ejus animum adeo a se alienavit ut una cum Petro archipresbytero coeperit viribus omnibus Thomae dejectionem et excidium moliri. Boni omnes Archidiacono favebant et canonici pene omnes adhaerebant archiepiscopo, ita ut civitas factionibus esset repleta. Timens ergo Thomas ne discordia magis succresceret neve detrimenti aliquid ipse et cives caperent, Romam anno 1234. ad pedes Gregorii IX. se contulit, quem Guncellus timore perterritus secutus est. Gregorius, cognita rei serie, Thomam benignis verbis solavit et dire increpuit Guncellum tradiditque eos judicio Ottonis, cardinalis sancti Nicolai in carcere Tulliano, qui auditis eorum querelis primum pro merito laudans et alterum arguens omnia illorum litigia et voce et scripto composuit illosque pacatos ad patriam remisit. Cum autem anno 1242. Guncellus archiepiscopus e vivis excessisset, rejecta ab Innocentio IV. Stephani, Zagrabiensis episcopi, electione, Thomas anno 1243. suffragiis fere cunctis electus fuit archipraesul. At laici quidam, qui nimium Thomae zelum pavebant, potestatem seu rectorem civitatis plebemque adversus eum incitavere, gravia minitantes clero nisi Archidiaconi electionem rescindat. Thomas, ut erat mitis ingenii vir, studio sedandi tumultus pro pacis et concordiae bono delatum sibi pontificatum sponte dimisit.

Verum enim vero Thomas singulariter amabat cives suos multaque toto tempore vitae suae praeclare gessit quae ad decorem et utilitatem civitatis pertinebant. Pluribus legationibus functus est et omnia negotia ad optatum finem perduxit. Eum plane et mirabantur et diligebant omnes boni; et non modo cives sui, sed exteri quoque, episcopi Dalmatiae praesertim universae Romanaque curia summo in pretio habebat. Illi plurimum debent Spalatenses quod res suae civitatis et ecclesiae oblivioni praereptas posteritati mandavit. Scripsit enim ille historiam majorem et minorem Salonitanorum pontificum et Spalatensium. Minorem Joannes Lucius Traguriensis anno 1668. typis edidit Amstelodami apud Joannem Blaeu atque ad suos commentarios de regno Dalmatiae et Croatiae cum aliis opusculis scriptorum Dalmatarum ineditis adjunxit. Majorem autem reliquit ineditam eamque ut fictitiam rejecit utpote continentem acta quaedam conciliorum aliaque monumenta quamplurimis mendis scatentia. Sed, pace eruditi viri, non est ita. Historia major scripta fuit ab eodem Thoma, qui et minorem conscripserat; sed depravata fuit ab amanuensibus, qui propter inscitiam erroribus replevere monumenta ipsa quae alioquin veritatis lucem praeferunt et quae patientia et labore corrigi possent. Quapropter historia major digna est ut ea ipsa a mendis expurgata pro literatorum [commoditate] nostroque decore typis prodeat ad publicam lucem.

Vixit Thomas annos 68, qui diem octavam Maji anno 1268. extremam habuit, qui cum eximia doctrina singularem morum integritatem, prudentiam, religionem ac flagrans ecclesiasticae disciplinae servandae ac restituendae studium semper conjunxerat. Sepultus est in ecclesia suburbana fratrum minorum conventualium ejusque lapidi sepulcrali posita est sequens pia aeque ac perhonorifica inscriptio:

Doctrinam, Christe, docet archidiaconus iste

Thomas, hanc tenuit moribus et docuit:

Mundum sperne, fuge vitium, carnem preme, luge

Pro vitae fruge, lubrica bona fuge.

Spalatumque dedit ortum, quo vita recedit; Note: 5

Dum mors succedit, vitae meae gloria cedit.

Hic me vermis edit, sic juri mortis obedit,

Corpus quod laedit animamve qui sibi credit.

A. D. MCCLXVIII. men. Madii VIII. die intrante.

Hieronymus Dumaneus, Marci Dumanei, auctoris hujus operis, ex fratre nepos, et ab eodem missus Graecium studiorum caussa, atque ab archiepiscopo Spalatensi Stephano Cosmi in ipso die sui discessus prima tonsura initiatus fuit. Qualis ejus profectus in studiis, qualis morum probitas, modestia, humanitas, industria, conversatio cum omnibus in illa celebri universitate, testimonialis quae asservatur in sua domo satis demonstrat. Absolutis studiis, cum esset in itinere reversurus in patriam, a venerabili capitulo hujus ecclesiae Spalatensis electus est canonicus loco alterius defuncti (a).⁴² Per triennium docuit universam philosophiam in domo sua. Egit aliquantum temporis et partes advocati in foro ecclesiastico, postea archiepiscopus Cosmi fecit eum auditorem suum generalem ut et illustrissimus Cupilli, ejus successor in archiepiscopatu Spalatino. Sed talis homo, qui ob doctrinam et optimos mores, ad quos accedebat candida oris venustas et forma corporis procera et elegans, ab omnibus bonis amabatur et habitus in pretio anno 1710, die 27. Maji, trigesimo nono aetatis suae anno, pleuritide fuit peremptus. Tumulatus est in uno ex sepulcris canonicorum ecclesiae Spalatensis in choro a parte dextra throni archiepiscopali, ubi etiam quiescit sequens ejus patruus Marcus, canonicus et primicerius.

Marcus Dumaneus, patruus Hieronymi supradicti, juris [utriusque] doctor, canonicus et primicerius ecclesiae Spalatensis ac vicarius generalis archipraesulis Bonifacii Albani, qui praefuit ab anno 1668. usque ad annum 1678, erat vir apprime doctus et omnigena eruditione sacra et profana praeditus, qui permulta Spalati, patriae suae, et totius Dalmatiae monumenta vetera collegit et manu sua conscripsit. Non paucas inscriptiones marmoreas Salonae et alibi repertas mira eruditione commentatus est. Scripsit

quod ego patri Danieli Farlato transmisi. Scripsit et hanc

et aliam virorum illustrium ex Dalmatiae urbibus penes me existentem (a).⁴⁴ Sed hic vir praeclarus vitam integerrime ductam finivit die 3. Octobris anni 1701, aetatis 73. nondum expleto, lapsus in terram in aede sacra divi Philippi Nerii dum sacrum inibi facere vellet, pressus pondere senilis aetatis, postquam Synopsi primae summam manum imposuisset absolvens vitam Marci Maruli, cujus memoriam tamquam viri omni laude digni in urbe Spalati suscitare conatus est. Etsi morte improvisa peremptus sit, tamen suum Marulum pie credimus aeternae felicitatis habere consortem, quia, ut sapientia loquitur cap. 4: ‘Justus si morte praeoccupatus fuerit, in refrigerio erit.’

Matthaeus Gelich olim Draxoevich Dalmata, in oppido Almisii dioecesis Spalatensis honestis parentibus natus, a patribus societatis Jesu Laureti in collegio Illyrico optimis moribus et disciplinis institutus, sanctae Justinae Venetiarum parochus, doctrinae laude ac vitae integritate et innocentia fuit conspicuus. Multa composuit tum soluta oratione tum versibus, ex quibus elegiam qua continentur Cretae regni querelae edidit Venetiis anno 1666, typis Zachariae Conzatti; de bello Batavo et pace Noviomasi composita carmen ibidem anno 1680, typis Francisci Tramontini; in natali Leopoldi Jacobi Archiducis, Leopoldi Caesaris filii, idulium ibidem apud eumdem impressorem, anno 1682; de Vienna Turcarum obsidione liberata carmen, quo continetur Sarmaticus de Turcis ad Viennam Austriae triumphus, ibidem apud eundem impressorem, anno 1687.

Vincentius de Franciscis erat Spalatensis archipresbyter, illius fori vicarius capitulariumque negotiorum summus curator, quem Joannes Tomcus Marnavitius in libro Romae excusso cui titulus Regiae sanctitatis Illyricanae foecunditas, in vita Glycerii imperatoris et Salonarum episcopi pagina 175. appellat morum candore ingeniique amoenitate inter Dalmatas facile principem. Doctissimus, inquam, atque eruditissimus fuit ipse et Dalmaticarum antiquitatum cognitione clarissimus, qui Raphaeli Levacovich, de tota Illyrica natione benemerito, rescripta res praeclare gestas continentia destinavit. Raphael Croata.

Carolus de Rossi Spalatensis habuit orationem seu panegyrim in laudem Andreae Cornelii, praefecti generalis Dalmatiae et Epyri, impressam Venetiis anno 1659, item duo epigrammata vulgata et duas elegias in laudem ipsius.

Gregorius Drasich Spalatensis, Petri filius, mutata vita parentum correctione in melius, religionem fratrum de observantia ingressus est. Doctrina et eloquentia clarus, jubente Bondumerio⁴⁵ archiepiscopo, concionatoris munere vel invitus functus est. Jussu provincialis Caldanae tertia vice pergens Neapolim a Turcis captus fuit; sed in patriam restitutus a proconsule Fosculo primus Clissii⁴⁶ capellanus declaratus est. Praecipua Dei gratia tam Turcas quam daemones fortiter profligavit; sexagenarius tandem ossa patriae reliquit in ecclesia fratrum de observantia dicta sancta Maria de Palude. Effigies ipsius extat in domo paterna (a).⁴⁷

Georgius Spalatinus scripsit historiam seu cronicon de Saxoniae ducibus. Hic eximius theologus illustrissimae Saxoniae ducis a sacramentis fuit. Paulus Bolduanus Bib. his., Bas. 1544; Roterodamus epist. 2. m. 125.

Hieronymus Patricius fuit sacerdos Spalatensis, vir admodum doctus ac eruditus atque in patriae ac nationis suae rebus admodum versatus optimeque de ea meritus. De eo meminit Robertus Papafava, patricius Venetus, in historia de situ Carniolae et Carintiae, pag. 63.

Franciscus Patricius natus est Andetrii seu Clissii⁴⁸ in Dalmatia, dioecesis Spalatensis. Hic doctissimus vir admirabilis ac portentuosi ingenii fuit. Floruit tempore Clementis VIII. pontificis maximi in archilyceo Romano publicus philosophiae professor. Sic Baglivus in dissertatione, cap. 3, pag. 393 (a).⁴⁹