pagina 17vSat Veneri impensum, studii dum cura Latini
Excolitur, trita dum iuuat ire uia:
Nunc pudor assistet Musis et maior honestas,
Par studium uitę, parque leporis erit.
Namque 2 os conueniat si moribus, aptus utrinque
Concentus poterit dulce referre melos.
Si tela et pharetras, primum si prętulit arcus,
Cuncta habeat pręsens signa pudoris opus.
Celi, sic ualeam et bonis placere
Possim, sic prece mystica sepulto,
Cum puluis redigar, frui liceret,
Vt me me capiunt tui lepores,
Quis nil candidius facetiusue est,
Et nil tam nitidum, probum, pudicum.
Tu consul mihi tuque Cęsar unus,
Tu censor procerum optimusque princeps:
Quicquid Roma uetus tulitque honorum,
Damoni unicus exhibes senator.
pagina 18Nam pilifacio et sino ualere
Illos, purpura quos facit superbos,
Aut vulgi nimium facientis aura.
Virtus quem euehit eximitque turbę,
Hic rex denique, consul, imperator
Et terrę dominus potens marisque.
Sed si quid petulanter aut moleste
De sese mea senserit Camena,
Ignoscas, rogo: labimur miselli,
Et sani nihil integrique, Celi,
Est usquam, maculę omnibusque inhęrent.
Quotquot
5 litore uel fuere nostro,
Vel sunt, aut aliis erunt in annis,
Cunctarum pater eruditionum,
Et qui quotidie referre pergis
Quantos Illiricum priore seclo
Nec nouisse latus puto lepores,
Istę 6 sic
oleę ocium perenne
Componant tibi, lęserint nec Austri
Vicinum nemus, ut queat trapetis
Foelix solue[re] debitum laboris.
Neu cęles modo de meis Camęnis
Quid, doctissime, senseris: Catullum
An quicquam redolent Horatiumue?
Mallem hoc quam Libias utrumque et Indum.
pagina 18v
Non ego, quos ueneror, contendere uatibus ausim,
Nec pergo priscos aequiparare patres.
Illi namque animas hausere recentibus
astris, 8Cernere mortales et potuere deos.
Hinc Orco cytharam dum pollice temperat Orpheus,
Ploratus umbrę continuere suos,
Lętaque tunc superos uiderunt pascua sępe,
Et
9 Musas uidit uallibus Ascra
suis.Tuncue
10 Dei solo
quęsiuit monte loquelas,
Insigni et Moses cornua fronte tulit:
Narrantem hinc tenues ortus, primordia rerum,
Audiuere iugis stantia castra ducem.
Ast Musas terris nos praua exegimus ętas,
Atque olim, heu facinus, nil nisi lucra placent.
Et mihi iam studium hoc
excusit 11 pectore torpor,
Obducit sterili qui mea corda situ.
Namque ego
qui 12 possim doctas reuocare sorores,
Quę se despectas et sua fana uident,
Quarum olim celebres steterant mortalibus aedes,
Sidera qua summo uertice Cirra subit?
Nam
13 post Erigonem Themidosque oracula
priscęMusę 14 solę homines excoluere
feros.
Inde
15 ferunt muros
strucxise 16 Amphiona
cantu,Prętidas 17 hinc sanas uoce, Melampe,
tua,
Nec fuerat Musis rarum instituisse choręas
Collibus et uates ducere pone nouos.
pagina 19At nunc, quas pellit modo nostri iniuria secli,
Terrigenum oderunt aspera corda virum.
Hoc doleo,
ac 18 tędet numerari in uatibus, et iam
Cultorem Phoebi dedecus esse putant.
Antiqua at solus tu, Celi, priscaque calles
Et canos docto pectore reddis auos.
Sic animi cultus optas sociare pudori,
Ingenii referens et probitatis opes,
Et quia tu superos ita castus quęris adire,
Virtutis coelum pręmia magna feres.
Atque ideo nostris placuit lusisse Camęnis,
Pieriis numeros et uariare modis,
Si qua meis possim sic nomina condere chartis,
Perpetuam et laudem laude referre tua.
Carminibus uenit semper nam gratia maior,
Gloria cum maior concelebranda fuit.
Ergo
19 premens pedibus ueterum uestigia perge,
Cursibus est etenim proxima meta tuis.
Scribere me tibi sic Phoebo dictante iuuabit,
Accipere et digitis carmina scripta tuis.
Sic liceat nobis aeternos condere uersus,
Vt norint nostram secula longa fidem:
Tunc nos [uel] propriis fatis superesse uacabit,
Atque obitus nostros gloria magna feret.
pagina 19v
Quo
21 uertam
endecasillabos, Catulle,
Aut qua materia modo ociosus
Ludam? Namque sequi libet poetam,
Qui Baiis cecinit suos amores
Et lusus uarios, iocosa furta:
Docte, Iupiter, et canit diserte!
Quanta argutia, quis lepos nitorque,
Vno quo ueteres sibi Camęnas
Pensat Pieris, aequat et uetustis
Vnum, secula gloriantur uno
Nostri temporis: o beata rura,
Rura et balnea, quis canit poeta!
Foelix Parthenope, beatiorque
Terris omnibus et quater beata,
Quę uatem tulit et canente sensit
Victos uocibus et modis olores!
Sed
22 me iam repetens uocat Thalia,
Quę mollem niueis reducta suris
Subducto tunicam sinu recingit,
Cui ioci comites facetięque,
Conditusque leui lepor cachinno.
Sed
Baię calidę 23 et nimis salaces,
Nostris moribus et parum decorę,
Qua risisse tenus licet Sabinis
Est: nam tristitias libidinesque
Damnamus pariter iocos secuti,
Qui docto sale Stoicis placebunt.
Vos
24 molles nimium, ualete,
Baię,Morum pernities probęque uitę!
Nos castas colimus nouem sorores
pagina 20Et casta uolumus placere uita,
Vrbani tamen et facetiores.
At molles modo uos, ualete, Baię:
Nos
25 casta omnia scribimusque
lęta,
Quę uel omnia Cęlio placerent.
[(6)] De26 27 Ioanne Pico Comite Concordię 1
Non aeuum occulto peragit sine numine mundus,
Insita sed uis est singula quę vegetat.
Hinc humana fouet diuinus pectora sensus,
Vatibus unde piis creditur esse genus.
Hic olim rudibus patrem dedit Orphea terris,
Sed maior nostro tempore Picus erat.
Dum p[u]gna euadit Spartanus, mater eunti
Obstitit et nudum transigit ense latus.
»Dedecus, heu, fueris nobis, ignaue, superstes,
More, Lacon, patrio si modo non obeas.
Occumbas agedum telo per pectus adacto,
Sic«, ait, »et Manes non grauis umbra pete.«
[(8)] In29 quosdam opicos
Quicquid sinu ambit mundus immenso capax,
Huc opitulatum assistat, adeo nemini
Alias opus re sicque idonea fuit,
Vimque addat indignationis liberę:
Sic temere fert quisque infacetus, inelegans,
De litteratis, proh pudor, sententiam!
Auditis
aurę, 30 dedecus nec uos mouet:
Sed, bilis, obmutesce, perfer, sustine,
Iuere pessum omnia, redit priscum Chaos.
At tu mala, miser, sępe ne isthęc perferas,
Agedum obstinatus morere: quid cessas graues,
Heu, ferre luces? Periit olim flos uirum,
Nunc impudicum est
seculum 31 et mores mali.
An uisum tibi sic, inique, demum
Notos perdere nec tuis cauere,
Quos famę populi obicis sinistrę?
Commisumque 33 mihi, rogo, quid unquam
In te, cur male debeam perire?
Non
34 nostrum ratione nuper ista
Commendauimus e sinu poema,
Vt toto tribuas foro legendum
Illud, eximias acerbitates,
Secli opprobria, temporum querelas.
Ergo nunc opera tua lucrabor,
Vt tota tenear malignus urbe.
Posthęc quicquid erit mei laboris,
Te
cęlabimus, et
roges 35 superque
Obtundas, licet, at nihil mouebis.
Hęc paradoxa quidem, at uerum sententia dogma:
Omnis inops diues, diues et omnis inops.
Nam quicquid uitę modicos superauit ad usus,
Id totum est inopem posse iuuare datum.
Est inopis, locuples quod possidet amplius, ergo,
pagina 21Atque reus, si non reddat, agendus erit.
Ergo diuitię quorsum cumulantur opesque,
Quippe id commune est, ut leuis aura, bonum?
[(11)] {Epithaphium} 37 38 Michaelis Putei
Dum uarias oras diuersaque littora lustro
Piratis habitus terror ubique maris,
Offendit tractu incautum Libitina Ligusto,
Pressit et hic cineres hospita terra meos.
Sic iuuat a patria procul haud decedere segnem,
Lex sit ab exemplo ciuibus ista meis.
Non obeo tamen omnis, habent quod fata loq[uantu]r:
Rhacussę 39 et Puteis fama Michael ero.
2
[(12)] Epicędion 40 in morte Celsi Melini 3
Infestus pluuiis excrescere debuit amnis,
Celse, tibi, et capiti exitio descendere nimbus.
Iccirco nox atra diem caligine nigra
Occupat et subitum nubes soluuntur in imbrem.
Scilicet et fatis stabat tua funera longe
Atque [exa]udiri gemitus genitricis amaros.
Quas
41 lachrimas fudit, quantas in morte querelas
Roma tua, Latiis certamen quale Camęnis
Immites fluctus et iniquas dicere Parcas?
Et quo non adiit casus ea fama? Loquenti
Assonat Illirico nam littore fletibus ora.
Cirręo motę senserunt uertice laurus
Et sensit Rhodope subito concussa, nemusque
Voce trahi solitum reddi sua plectra loquaci
pagina 21vMiratur cytharę, tum rursus carmina siluis
Audiri, Stigios Manes quę flectere possent.
Deflebant
miseri 42 casus, heu, mortis acerbos,
Cuncti
43 illo iuuenes una coiere senesque,
Cantando certamen erat, quis uinceret ollis.
Hinc me Pierio Phębus modo perculit oestro,
Atque iuuat nostros liti
commitere 44 lusus,
Et tali pugna communem querere palmam:
Si Venus et doctę scribentem gratia linguę
Deficiat, lachrimis contendam et pectore tantum.
Ad ripas mater plorabat fluminis: »Vndę
Crudeles nobis, crudelia pensa sororum,
Ceu uiles animas, nec prolem sanguinis alti
Obruitis! Visum est hęc nostro vulnera uentri
Inferri et turpi damnatos mergere fato?
Hac non morte decus quęsitum, cognita uirtus
Est armis Romana: fidem libuisset auitam
Hac potius tentare uiri, non segnis obisset!
Sed neque sic nobis ignobilis umbra iacebis,
Care puer: Latię flebunt tua fata Camęnę,
Et nostras lachrimas lamentaque tristia iungent,
Auditumque scelus narrabit fluminis Indus,
Et quos ulterius remouet longinquior ora.
Florenti raptus populis memoraberis aeuo,
Et decus, et lapsę nuper spes unica Romę,
Amissum 45 de te reparari posse senatum.
pagina 22Heu, uanas hominum mentes ac lubrica uota,
Sępe et fracta suo nixu mortalia cępta!
Omnes corruimus nunc una, nate, sepulta est
Hic tecum nam tota domus: sic Troia cadente
Hectore uastata est, impune et Pergama flammę
Hauserunt Danaum, defensa superstite pridem.
Nil sine te nobis iucundum aut dulce relictum:
Est uitę grauis ipsa dies, iuuat ire per umbras,
Teque sequi indultę fraudantem tempora lucis,
Si tibi sic nigra
occuram 46 circumdata 47 nocte.«
Protinus omnis ibi regio miserata querentem est:
Suspirant montes et questibus adgemit Echo.
In
48 planctum męstę nudabant pectora
Nimphę,
Certaruntque omnes lachrimis et uoce uicissim,
Inter quas anceps pugnę uictoria pendet,
Vt luctus [lau]dare queas, uiresque modumque,
Et nullam laudis, meriti nec ferre minoris.
Doctę omnes fletumque locis augere ferocem,
Atque omnes pariter resoluto crine decorę,
Nec iam uerba minus quam fletum forma decebat,
Dumque uices reddunt, questus duplicabat imago,
Auditumque foro, auditum est et montibus altis.
Vrbs ideo fleuit, flerunt et pascua casum,
Et late posthac fletus ea fama uagata est,
Ac nos, Celse, procul positos exciuit amore
Laudis, ut in medio uidear tibi funere lugens,
Persequar et tristi uates tua
carmine 49 fata.
At modo quę nostri cantus exordia sumam?
Quid primum post hęcque feram, quo fine dolorem
Et lachrimas claudam atque obitus lamenta sinistri?
Tot congesta simul bona conquerar? O ego si nunc
Arripiar medius statuarque ad flumina et aedem,
Quam quondam
Andinus 50 posuit de marmore uates!
Aeterno sublime feram tibi plurima uersu,
Celse, domus prisco repetitas sanguine laudes,
Et raras animi dotes formęque decorem,
Nec non patritium iuuenili in corpore robur;
Non aquilas miluo nasci timidisue palumbis,
Magnos de magnis et fortes
fortibus 51 esse,
Melinumque genus
proauorum 52 insigne triumphis,
Tot partos titulos ac gentem in pace togatam
Artibus his semper tetricos aluisse nepotes,
Progeniem hanc forma pręstantem et robore Celsum.
Sustulit hic animum nuper spemque altius Vrbi,
Omnis deque suo pendebat pectore lęta:
Vsque adeo referebat auos uis insita mentis,
Et decus aetatis proprios superauerat annos.
Exemplar uirtutis eras tu, Celse, uetustę,
Prę te Scipiadas, Paulum
53 Curiosque ferebas.
Multos Roma patres gaudens spectabat in uno,
Heu, subito
quę męsta obitu,
discincta 54 capillos,
Et laniata genas causatur fata deosque.
Plorantem
55 uatum stat circum turba piorum:
Prima ciet
gemitus 56 et fletu prouocat omneis,
Quęcunque est exorsa, iterans chorus assonat ore.
Dehinc proprios questus certatim quisque nouabat,
Et misero iuueni lachrimas gemitumque dicarunt.
Orpheus si tenuit crudelia corda ferarum,
Si potuit leges fati mutare seueras,
Si quęsita diu uestigia rettulit Orco
Threicio tandem coniunx sua reddita uati,
Cur lachrimis tantoque uirum, miserande, dolori
Te non restituunt Manes? Cur Tartara surd[a]
Stant
pridem? 57 Frustra precibus pulsauimus auras,
Pigraque sunt nobis et inania pectora ueri,
Ne[c] [c]erto mentes agitantur Apolline nostrę.
Quem nunc implorem, quo uerti debeo? Fleuit
58Non illum Coridon? Flegeton tamen audiit aure
Hunc surda. Quin si componere singula pergam,
Ausus si cythara Manes irrumpit et Orcum,
Huic est septiferi resonat quę tibia canna,
Sin cytharę tantum placeant regionibus illis,
Est neruis constructa decem sua barbitos: audax
Pastori 59 Thracem quis conferat Orphea nostro?
Non minus iccirco tanto deflete magistro
Ipse iaces: auersantur nos numina diuum,
Et duri damnant hęc ferrea tempora secli.
Heu, pietas, heu, prisca fides et perdita mentis
Tot bona! Reliquias uix paruas lucis habemus
pagina 23vAntiquę, lateque Herebo est permissa potestas.
Infoelix ideo mors, infoelicior ipsa est,
Celse, tua: et uates superant, nec carmina desunt,
Sed superi auertunt hęc nunc mortalia uota.
Quis tecum nuper, cythara seu uoce liberet,
Certarit? Subitus misero tamen irruit amnis,
Nec mortem, aut fatum, potuit defendere Phoebus.
Defunctis obitus sed sunt solamina, noctem
Terrarum trepidi nigram mirantur et umbram
Non nuper se nosse: dolent at talia uiui,
Quod, ne uera sciant, caligo obtendit ocellis.
Nec iam pręcipiti quia mergitur amne dolendum:
Omnia stant fato, fatales uatibus undę.
Sic
60 quondam fluuio damnatus Marsia
fluxit,Atque
61 metu pallens pelago fugiebat
Arion.Sed
loeto 62 tuti longe non absumus unquam,
Quo semel et nobis defungi utcunque necesse est.
Ille obiit terris numeranti et tempora uitę,
Euasitque simul morbos et mille labores.
Quid scis, optata fruitur si sede beatus,
Ver ubi perpetuum et multo foelicior orbis,
Ampla qui meritos tandem complectitur aula?
Instituit uarias hic gens electa choręas,
Et latis cętus diuersos explicat aruis.
Exhilarat Celsum hęc regio uiridantibus hortis,
Atque uiro dulcis fert oblectamina uitę.
pagina 24Virtus et studii namque hoc petiere labores
Suscepti, ac tanta quę gratia dote nitebat.
Si
63 te, Petre, dolor fratris iacturaue tangit,
Et ploras mulier caro uelut orba marito,
Parce ac immitem, frater, iam desine luctum,
Aequum fortuna tua damna rependere fratris.
[(13)] Deploratio64 in morte Helii poetę
Tristia cuncta decent, decet et lugubris amictus,
Quod te nunc, Heli, mors inimica tulit.
Intonsi crines nobis et barba dolorem
Pręferet ac putri lumina fixa solo,
Pa[r] [s]ic in uatis procedere funere moestos,
[S]ingultus lachrimis pectore dante feros.
Omen
65 num potui uates temerarius esse,
Et lingua auspicium num male cauta dedit,
Cum iuuenem toti ploratum fleuimus Vrbi,
4 Cum mea iudicio scripta stetere tuo?
Ergo iterum cogar modulari flebile carmen,
Materiam casu suppeditante nouo,
{Accesit} propiorque 66 dolor
lętaleque vulnus,
Et subitis misero mens stupet icta malis.
Nil modo compositum aut fictum est, suspiria uocem
Pręcludunt medio gutture uera meam,
Et ueris lachrimis imber demanat ocellis
Quęrenti uultus, culte poeta, tuos.
Stent hic Pierides fusis lugubre capillis,
Mortalesque fleat tota caterua uices.
pagina 24vOccidit et toto notus iacet Helius orbe,
Helius, heu, uestri gloria magna chori.
Nouisti vatemque diu tu, Fama, loqueris,
Cuius erant raris pectora culta bonis:
Neu tamen occumbat nil uatem profuit esse
Atque nihil misero profuit esse pium.
Nascentem manibus propriis excępit Apollo,
Quando deo pueri maxima cura fuit,
Atque sinu primis Musarum creuit ab annis,
Sudoris fructus rettulit unde bonos,
[Et] tener in numeros redigebat uerba sonoros,
Ac nuper cępta prouocat arte se[ne]s.
Innocuus Musas et solum carmen amabat,
Sincęras animi quas reputabat opes,
Multiplicemque sibi segetem prębente iuuenta
Haud frugem ingenii protulit inde leuem.
Mox
67 studium cultus multum superaddit et artis,
Reddidit et celebri nomine Roma virum,
Implicuit fronde et fecit studiosa poetam,
Solus de multis qui sibi mansit honos.
Iungitur
68 in patriam
Gęorgia 69 Paula
reuerso,Iusso coniugii subdere colla iugo:
Tunc de fortuna, quę cuncta libidine uersat,
Exhaustis doluit sępe poeta malis.
Foecundi
70 thalami
lętumque cubile marito
Natas legitimo iure tulere duas.
Vt
71 uiduo mansit
pręrepta coniuge lecto,
Templo est addictus seruitioque Dei,
Simplex ac omnis, ceu fertur, commodus horę,
Cuius et urbano dicta lepore notes.
Non uates melior, nec Phoebo gratior alter,
Procliuem quoquo docta Camęna tulit,
Huius
72 et arbitrio pendens mea scripta probabam,
Puncta suis piguit nec reuocare notis.
Hinc lachrimę et ueri suspiria acerba doloris,
Vsus dum petimus, docte poeta, tuos.
Barbariem parua non parte exegimus ulti,
Circum qua ueluti fundimur hoste truci.
Pręibant doctis semper tua signa, queruntu[r]
[Qu]i merito,
hęc quoniam
Parca 73 seuęra fuit.
Quod reliquum, nostro hęc decorabo funera versu,
Vt soluam exequiis ultima uota tuis.
Huc agedum ad tumulum contendere vatis adhortor,
Quique elego, heroo carmine quiue ualent:
Conueniens studio fuerit gratumque poetę,
Si Manes sequitur cura
priorque 74 labor.
Deserit ac abitu tristes nos efficit omnes,
Ingenio facilis
quique 75 facetus erat:
5 Namque potens animum compta lenire loquela
Pellebat curas tristitiamque simul.
Dum terimus lachrimis hoc tempus, condere Manes
Concepta pigeat neu prece rite uiri.
Forsan obit passim nemoris lustrator amoeni,
Et loca nunc discit, discit et ille duces,
Heroes
76 quanti quondam uirtute fuere,
Quid demum factis promeruere suis.
pagina 25vMiratur solem et melioris sidera mundi,
Lucet ubi bigis altera Luna suis,
Et spectans amplis secessibus
inde 77 uagatur,
Virtus ut meritis pręmia digna ferat,
Siue alia potius regione piamina quęrit,
Helisium ut posita labe subire queat.
Carcere non illum claudi speramus Auerni:
Hoc crux, hoc Christi multa medela uetat.
Sede
78 frui potius meliori credere
pr[ęstat],
Vt tetro euasit carcere libe[r] [eo].
Occurrent largo uenienti lumine vates,
Et dabit amplexus obuia turba uiro,
[Atque] [i]llis ducibus lętis spaciabitur aruis,
[Inso]lita gaudens luce nitere solum.
Forsitan et nostras miserabitur ille tenebras,
Et uitę horrebit sęua pericla grauis.
Dicimus iccirco secum foeliciter actum,
Mature functus qui properauit eo,
Nos trahimusque
dies 79 ingrataque tempora flendo:
Hęc longę uitę pignora sola manent,
Aut rapti fato, aut fortunę iniuria fletur,
Fertque uiam lachrimis ingeniosa nouis.
Vt nunc hic fletur iucundo cognitus
usu, 80Sic questus minuet nulla futura dies.
Interea, quia labe uacant mortalia nunquam,
Optamus culpę mollia iura tuę.
Hinc lectos Christus quo cogit, uade beatus:
Sic usque et nostri tu memor umbra, vale!
[(14)] Inducitur Helius mortuus epitaphio loqui
pagina 26Parce meo cineri, quicunque hic carmine ludis,
Non sum de nihilo nunc doliturus ego.
Namque fuit uolupe et Musas audire uacabat,
Dum uixi: hęc studii est cognita cura mei.
At nunc ad nostras nil pertinet amplius umbras,
Vix de stultitia pęnituisse licet.
Sanctius exemplum melioris discite uitę:
Id sat sit uobis, cętera scire nephas.
[(15)] De81 Dirce et Morello 6
Dirce Morello uana anus nubit seni:
Hic capulus, extinctę faces Dirce rogi.
His maius accessit malum,
noxam 82 luunt,
Venale mercati merum festa die,
Cassa excitari si Venus potis queat.
Sed municeps prohibetur
externo 83 84 frui,
Quantique uel funus, stetit mulcta
hęc 85 uiro.
Hinc semimortui senes tristes cubant,
Et nuptiali funus apparet thoro.
[(16)] Epitaphium86 Selimi Turcarum imperatoris
Dum Selimus leges imponere cogitat orbi,
Immensa est species orbis adorta ducem:
»Huc alias«, inquit, »leges aduerte, docebo,
Quę nostro includunt te tua fata globo.«
Dixit et egressa est atro mors horrida uultu,
Omnia cui circum falce resecta cadunt,
pagina 26vEt satis inferias dum milia multa dedisset,
Vix intercepta falce peremit eum.
[(17)] Epitaphium87 Ludovici Pinatensis Lugduni defuncti
Asta parumper, dum ossa cuius hic iacent
Noscas et olim spiritum membris mihi
Viguisse: Pinatensis ętrusco oppido
Luca fui, quem nouit omnis municeps,
Gessi probatum me quibus semper fide.
In me genus desiderauit offici
Nemo quidem unquam, carus hinc cuique extiti,
Probitate ciues demerens cunctos mihi.
Verum dolet, quod pulueres angit meos:
Nam coniugem solam reliqui, liberos,
Qui mitigent moestam, ex ea nec sustuli.
Hos latices, si
qua 88 est tibi, sume piacula labis,
Vt sit, quę restat, poena luenda leuis.
Molliter interea et iaceas, Ludouice, sepulchro,
Dum properat, ueniet quę cito, summa dies.
Inuises iterum tunc terram, ac sidera cernes,
Et sumpta surgent ossa
resecta 89 cute.
Defunctus uitę officio nunc mitte querelas,
Hęc opus humana est conditione pati.
Inter terrores et mille pericula ponti
Ac
90 terra
infoelix qualia multa
tuli,Extinctam penitus uenam mihi
carminis 91 omnem,
Totque putas
Musam 92 conticuisse malis?
Quamuis aduerso ruerint fere cętera casu,
Phoebus adhuc uati et spiritus iste manet:
Errantem pelago terra comitatur et omni,
Nec patitur nostras deseruisse uias.
Et pro diuitiis restant mihi carmina sola,
Exiguum haud fuerint quę bene culta bonum.
[(20)] Epitaphium93 Caroli Putei
Naturę ingenio certabat Carolus ipsi,
Non illa uisus uersibus esse minor:
Hęc dum multiplices uariaret dędala casus,
Aequabat studio protinus ille suo.
Conatus tales tunc indignata poetę
Truncauit uitę debita fila suę.
Sed neu sic uictus uel spiritus ultimus esset,
De fato uersus hos meditatus obit:
»Nulla diu restare queunt mortalibus unquam,
Ecce ego communi lege poeta petor.«
[(21)] Ἄλλο94 ἡλληνικὸν 95 τοῦ αὐτοῦ
Οἶδας ὃν λεύσεις νεκρόν ποτε ζωὸν ἐόντα,
Ἦν τίς καὶ τέχνης ηὔχετο εἶναι τίνος;
Κάρολος ἦν ἐπίκλην Πότεος, τέχνῃ δὲ ποιητής,
Τέχνην καὶ ζωὴν ᾧ ἅμα λῦσε μόρος.
7 Πόλλ' ἰδεῖν καὶ πολλὰ νοεῖν τί γὰρ ἔσσετ' ὄνειαρ
Μηδὲν ἂν εἰς ὄφελος πρόσφερε τόσσα σοφοῖς·
Χαίρετέ μοι τέχναι καὶ ποικίλα γράμματα βίβλων,
Ψυχὴ Τὸν δὴ ζεῖ, οὐ γὰρ ἔνεστιν ὑμῖν.
Χριστὸς ἐμοὶ μόνος ἀρκεῖ, καὶ μόνον αὐτὸν ἔχοιμι
Ἡγεμόνα θνητῶν, πρὸς Τὸν ἅπαντα τρέχει·
Αὐτὸς γὰρ τέλος, αὐτὸς ὁδὸς καὶ κτῆμα φαεινόν,
Ἄλλο δὲ οὐκ εἰ μὴ ψεῦδος ὁ κόσμος ἅπας.
Δεῦρο πάλιν, τέχναι, πάλιν ἔλθετε, γράμματα βίβλων,
Ὑμεῖς τὴν Ἀγάπην δείξετε, Χριστὸν ἐμοί.
Πάντ' ὄφελος σῶφρόν τι γάρ, αὖ καὶ πῆμα τὰ πάντα,
Ὅστις ἐὰν στέργων οὐχὶ νόησε μέτρον.
8 Non
hęc arte minor fuerat, non dispar
arachnę, 98Ast inuisa tamen non fuit Anna
deę. 99Quantum dilexit, tristi est testata dolore,
Cum maduit lachrimis arida terra suis.
Iussit, et a lachrimis subito hęc inculta uirescat,
Vber et in sterili floreat herba solo.
Hęc lęto tumulos, hęc nomina cespite texit,
Et geminam didicit sic retinere uicem.
Flos tumulus, tituli tibi sunt in flore relicti,
Hac Pallas titulis consulit, Anna, tuis.
[(24)] Aliud eiusdem: uiator et umbra collocuntur
Viator
Thymbra
100 operit tumulos inscriptaque nomina saxo,
Hęc ita cęlauit, quę modo causa rogo.
Vmbra
Occulit hęc, proprio reficit dum diua dolore
Et tumulum et titulos, flebilis Anna, tuos.
pagina 28Thymbra deam hinc nascens flentem est complexa sepulchro
Inscripta: »Hic posita est unica cura deę.«
[Viator]
Foelicem titulum!
[Vmbra]
Cinerem at foelicior urna
Colligit in tristi moesta Minerua sinu.
[(25)] In101 carmen barbarum et ineptum
Prędure, carmen, claudis: ambages modo
An sponte tu nobis uel inuitum struis,
Ceu
102 uir
supinus, quicquid obtingit, male,
Nec reddis uni uerba nunc sententię?
Heus, disce primo tu Latinum proloqui,
Et sensa uerbis lucidis expromere,
Scriptis opus ne sit tuis aut augure,
Pr[ęs]tigiatore aut mali demum ominis,
Vt [i]am coaptet, quę sibi nil consonant.
Hęc monstra nobis amoue tandem, rogo,
Et tu deinceps clarius, quod uis, loqui
Edisce: sermonem memento
interpretem 103Mentis, nec esse eius aliud nobis opus.
[(26)] In104 quendam ludi magistrum
Salue doctis erudite libris,
9 Seu tu grammaticus magisue
rhetor 105Dici malueris, mihi uocatus,
O, sis, grammatice et diserte rhetor!
Iucundę quid agunt tuę Camęnę?
An recte ualeant, feruntne et ęstum
Augusti leuiter, uel in profunda
Pigris degitur oscitatione?
Nos segnes quoque, sed tamen mouemur
pagina 28vInterdum studio, et grauem ciemus
Curam Pyeridum uetus secuti
Exemplum, mihi ne grauis recessus
Sit presens, uariumque carmen inde
Ludo scribitur, et tibi dicatur.
Cui tu, si libeat, uicesque redde,
Doctis uersibus alloquens amicum,
Et solare tuis grauem Camęnis.
[(27)] Ἐπιτάφιον106 Μιχαήλος τοῦ Καλλοῦ 10
Οὗτος ἀνὴρ ἔθανεν πολλοῖς καὶ δάκρυα λεῖπεν,
Ὃς φίλος ὢν πάντων πᾶσσιν νόησε φίλα.
Καὶ καλὸς ἦν ὄντως, καλὸν ᾧδε καὶ οὔνομα οἴκου,
Τῷ καλὰ καὶ πέφυκεν ἤθεα, σῶμα, ψυχή·
Ἡμεῖς μυρόμεθ', ἀλλ' ἀναπαύεο σὺ δὲ Μιχαήλ,
Καὶ νεκύων αὐδὴν ἐνθάδε προσδέχεο.
11 [(28)] Aliud eiusdem Michaelis Boni Matthei filii
Terra ferat flores, terra hęc et balsama fundat,
Quę tua nunc sterili contegit ossa sinu:
Dędala sic
ęquum poterit natura, Michael,
12
Ingenio tandem reddere parque tuo.
Nam tua cuncta quidem redolebant ueris honores,
Ingenuusque animus, cultaque lingua simul:
Non defit nostris similis quoque gratia chartis,
Quam referunt meritis carmina facta tuis.
Viue dehinc istis memori tu uersibus ęuo,
Defuncto fatis hac superesse licet.
Musa diu exagitat secum, dumque anxia uersat,
pagina 29Qua uacet obsequiis officiosa tuis,
Non animo quicquam respondet plurima mecum
Voluenti, et Phoebi pectus inane manet.
Namque tuis fuerit quę par mihi gratia dictis
Quęrenti, ut
108 noster concilietur
amor,
Seu quid distinxit mens ipsa, aut denique lingua,
Omnia sunt meritis inferiora tuis.
Quare aliter dignas nequeam cum soluere grates,
Cor rude iam fasso sit satis esse mihi.
Non nostrum tibi gratiam referre,
In
promptu 110 ne 111 agere est satis profecto:
13 Dum uiuam, tamen has habebo semper.
14 Cuncta ingentia debeo Tryphoni,
Qui me laudibus extulit, leuatque
Longe plus meritis, et omne pręstat,
Quam multum eualuit disertus ore.
Ergo quis referat, ni ut ipse doctus,
Par nunc ingenio tuoque et arti?
Nos certe sumus impares, libetque
Istud ingenue, Tryphon, fateri.
Iam quantum est hominum eruditiorum,
Qui uulgare nihil nihilue tritum
Solertis sapiunt uigore sensus,
Nemo sic temere,
heus, 113 diserte, tecum
Contendat, uelit ut simul uideri
Insulsus fatuusque, ineptus, excors.
Nam tantas adeo scatere dictis
Contingit Veneres tuis, amice,
Vt certarit et Attico lepori
Qui certet tibi; rara, dura demum
Nam uictoria stat utrinque iuxta.
Istis nunc igitur, Tryphon, Camęnis
Non est, quod tenuem modo lacessas,
Qui scriptis ueterum diu legendis
Nil cultum sapio elegantiusue.
Sed sat mi modo, qualecunque scriptum
Hoc nostrum fuerit, placet, tuisque
Illud non rudibus rependo Musis.
Quin multum puto satque iam solutum
Huic, carmen quoties tuum reponi
Excultum uideo lepore multo:
In partemque bonam rudes licebit
Has ergo capias, Tryphon, Camęnas,
Et, si non pigeat, tuis repensa.
Pasquine, in terra cui diuis magna facultas
Posse loqui, et summis est data posse uiris,
Quęso tua nunc uti opera, patiare uolentem
Pauca diis nec non principibusque loqui:
Est modus, ut quicquid iucundum et dulce loquamur,
pagina 30Ne dictis grauitas tristis obesse queat.
Musa
115 sibi
hęc dictet quid rustica, sentiat orbis,
Cognoscat demum, quidue referre uelit
Simplicitas nostra hęc, pereat ne gratia ruris,
Obuia quam prorsus cunctaque aperta decent.
Nil tamen officiet, si quid solertia captet,
Et mentis fuerint sensa reperta meę.
[(33)] Ad116 Theophilum monachum Veronensem
Vt gaudet natura opera miranda uideri,
Vtque Deum uariis pingit imaginibus,
Sic hominum ingeniis sua sunt miracula certe,
Quę promunt miris dędala facta modis.
Sic
117 tua nunc magno nos
ęquat Musa Maroni,
Ostendi cupiens ingeniosa simul,
Dum medium ac finem et primas intercipit Echo,
Ac nostras ductim construit inde notas.
Sic
118 tibi uel Phidiam longe superare uacabit,
Aegide qui positus stabat in
ęre deę. 15 Ecce salutiferi manet hic libaminis esca,
Quę modici specie panis operta latet,
Corporis haud epulę saturandi, sed magis ipsi
Qua iungi licuit pectora nostra Deo.
Hunc ergo uenerare locum et misteria Christi,
Qui passim terris inde profectus adest.
[(35)] Ad119 Antonium Gabinum
pagina 30vSi possent modo cogitationes
Nostri pectoris exprimi decenter,
Quam cordi fuerit referre uellem
Ardens hic animus tuus, Gabine,
Qui pręconia rara dum recenses
Raris laudibus, exprimis benigni
Simplex propositum piumque amoris.
Si uotis igitur meis, ut olim,
Par nunc ingenium foret uel ęquum,
Grato materiam secutus ore
[Aff]ectus animi piosque motus
Optantis meritis referre grates
Prompsissem tibi debitum rependens,
Vt tristes patrię grauesque casus
Oblito liceat uacare dictis.
Sed nostrę sterili modo Camęnę
Torpent desidia, pigetque segnem
Conatus, nihil inde Phoebus olim
Aspirat residi ac diu ocioso,
Vt iam nil ideo imputare possis,
Si doctus minus et rudis uidebor,
Atque impos tibi gratias referre
Iam dudum meritas parum disertus.
pagina 31Ἐκπροφυγόντα μάχης μήτηρ ἀπέσφαξε λέγουσα·
»Τὴν δέον αἰσχύνην χερσὶν ἐμαῖς λυέμεν,
Οὐ σὲ γὰρ οὐ θρέξα τοῦδ' εἵνεκα οὐδὲ τέκον δέ,
Οὐ γὰρ ἐμοί, φίλη, ἄλλα, Λάκαινα πάτρη.«
16 [(37)] De120 Tryphonis epigrammate
Non est cur mihi blandiar, meus si
De me tam bene sentiat feratque,
Quam multum ingenio ualet potestque,
Nam nobis bene vult Tryphon disertus.
Hinc omne eximium putat, supraque
Me longe meritum tulit probatque.
Debemusque ideo hoc ei lepore,
Quantum qui recipit, capi quod usu
Nequit: quę ratio hęc reperta nexus?
Sorti accesserit ut nihil lucelli,
Adsit nominibus tamen recepti.
Προὔθετο νῦν ἡμῖν τὸν ὁ ἄγγελος
ἔσθιεν 121 ἄρτος,
Καὶ
τέλλει 122 θνητὸς τοῦδε κορεσσάμενος·
Θαῦμα θεὸς μέγας, αἰσθητὸν γὰρ λάζετο σῶμα,
Καίπερ τοῦδ' ἐστὶν ἀκατάληπτα νοῷ.
17 Sebeto
123 quę uix Daphnis commisit in aurem,
Hęc rapiens nemori rettulit aura tamen.
Differat hęc eadem quacunque et permeat illa,
Si modo sic regum corda mouere queat.
pagina 31vCenses, obsecro, sanus anne demum
Socco miscuerit grauem cothurnum?
Quid, si exilius est minusue socco,
Permittet tragico tumere flatu?
Atqui quodque suos habere fines,
Pręscribi propriisue gaudet oris.
Talaris toga dedecet pusillos:
Sic angusta nequit latus superbum
Amplecti, dederis, ut apta cuique est.
Sic demum endecasyllabi placebunt:
Si nil uel tumidum nimisue grande,
Nil prorsus sapiant procul petitum.
Sit sermo leuis, elegans, iocosus,
Qualem porro ferat secunda mensa.
Sin maius moueat, supra nec ausit,
Quam commotus ait semel Catullus:
Ten'
125 prouincia narrat esse bellam,
Tecum Lesbia nostra comparatur?
O seclum insipiens et infacetum!
Rarum,
Iupiter,
unicumque 127 factum,
Sermonis maculas tot eluisse,
Romanamque breui parasse phrasim!
18 Nec sat, mundicias facetiasue,
Vsquam denique quicquid est leporum
Accersit: bene, quin adhuc beate,
Inquam,
128 nunc agitur, Marine, tecum,
Tam qui es sub teneris disertus annis!
Sed, quod sentio de tuo profectu,
Vt promam ingenue nihilue cęlem,
pagina 32Quantum uer hiemem anteit, uel illud
Autumnus reditu refertus anni,
Tantum scilicet hoc tuo, Marine,
Primo pręstitit ultimum poema,
Vt magna libeat referre uoce:
O, menti et studio nihil negatum est!
Quidnam est, temporis ac nimis sinistri
Quod te poeniteat, Marine, moris,
Insulsum et fatuum genus pudore
Quod nullo sibi uindicat cathedras,
Nec tractare simul timent libellos
Aeque
gramaticorum 130 et eloquentum?
Non est quicquam hodie imputes ut illis,
Qui, quantum expediat, locant opellas.
At nos culpa sumus, minus
merentes 131Qui conducimus, utque fertur, una
Naulum
132 perdimus et ratem profundo.
[(43)]Ad133 villam et lectulum
Villa mei ruris, quid tecum conquerar, aut quid,
Lectule tam raris cognite delitiis?
Nam
134 nostis nuper cur nam discessimus urbe,
Cur uestro condi legimus ecce sinu,
Vt, quęcunque animum male turbant, liber et expers
Excussisse 135 queam pectore pulsa meo.
Anxia sed quamuis abscessit cura medullis,
Et superat uacua plurima mente quies,
Nostra tamen nullo declinant lumina somno,
Atque diu iaceo
peruigil 136 usque thoro.
Fac ergo redeat lassis mihi somnus ocellis,
Nec reliqui quicquam, cur tibi iurger, erit.
Quod uigilas, mecum iurgari iniuria
magna: 138Id Musis debes carminibusque tuis,
Nec de delitiis equidem tibi conscius ullis,
Carmina cui tota condere nocte iuuat.
Scilicet ingenium tenebris tibi prouehit illo,
Per lucem ut lectis ędere prorsus eat.
Sed moneo, studiis has horas exime somni,
Ne noceas uitę forsitan ipse tuę.
[(45)] De puero enecto scopi 139 bombo
Ingenio cineris confectę plena recenti
Machina coniecto torpuit igne simul.
Prouocat, utque moram producit subdolus ignis,
Obuersę inflauit simplicitate puer,
Atque neci subitę, simulac nil restitit obstans,
Vis, quę pressa, ruens emicat exterius.
Protinus improuido ferus impetus incidit ori,
Impressit mox, qua spiritus ipse meat.
Enectus puer extincti iam luminis instar
Exangui iacuit corpore fusus humi.
Mortalis uitę sic inscrutabile fatum est:
Dum non speratur, mors inopina uenit.
Quid monstri, studium uobis commune ruinę,
Atque imo
patriam 140 uertere uelle solo.
Muneris, heu, subita nil iam succurrit in ira:
Quid
tituli, 141 quid iam stemmata uestra petunt?
Sic
142 rebus, sic tu iam
lapsę consulis urbi,
Sic demum celeri prospicis usque malo?
Deliquit quicquid dudum fortuna, resarcis
Sic hodie, tibi sic posse cauere putas?
Quid querar, aut plorem, o nostri prudentia secli?
Constat, qui culpam contrahit, ille luit.
Pasquine, aut terris si cui magis aenea uox est,
Vltima quo monitus sentiat ora meos,
Hoc nobis hodie tu fungere munere, quęso:
Nam periit uigilum clamor in ore canum.
Quod ni succurras modo tu tam rebus iniquis,
Auferet, heu, cunctas una ruina domos.
[(48)] De144 quodam uitiligatore
Non est molestum, nec grauiter, inquam, tuli,
De me fatuus hic quod loquatur tam male,
Quodque in bonos inuehitur omneis insolens.
Amens licet, subducta nec ratio sibi
Sit rite, prudens ut parum, petulans, leuis,
Nugis inanis pascitur, tamen haud dolet
Doctum minus quod censet et parui ęstimat,
Falso autumatque ut cętera et sentit male.
Sic nil aberrat, litteratum quod neget,
Per me licetque et fas, mihi ille ut detrahat,
Vt, deroget quamuis, tamen nil detrahit.
pagina 33vExusta tellus et plagę feruens situs
Visum
146 egit hos tractusque
cęlum et mitius,
Qui torridi iactas tamen bona tot soli
Et nescio quam tollis
Axumam 147 polo,
Agri beatam fertilis lęto ubere,
Nec non beatam morum et ingenii uiris,
Auri sat et, fert terra quicquid, ditibus,
Messes bis anno qui legunt noualibus,
Quę latiori meta tendit limite,
Quam plus poli uicinia subducitur,
F[lec]tente nusquam, uel parum prorsus, die.
An, quęso, cuius magna nobis iam sitis,
Exęstuanti prouenit tantum solo
Auri? Quid hoc, natura passim
anne 148 abdidit,
Curis auari quas sibi quęrunt opes,
Prętenta defendens natanti sabulo,
Direpta ne mercator ad nos huc ferat?
Cautum bene: at contentus agro patrio
Tu nunc morari debuisti uel domi,
Aut hinc regressus, nostra damnans crimina,
Nil
149 cognitu qui digna uisuros tuis
Frustra referres huc anhelos feruere,
Tam cęteris nostrum scelus plus pendere.