IV. GEORGIUS AUGUSTINUS ZAGABRIENSIS. EPISTOLA AD NICOLAUM OSTPHI.

Salvum ac incolumem te esse cupio. Quam permolesta mihi discessio mea abs te fuerit, nostrae consuetudinis diremptio, tuae generositati lubens, si mentem verba sequerentur, exponerem. Verum etiam, ne assentatoris officio fungi censerer, impraesentiarum tacendum potius, quam ullum verbum proloquerer, existimaveram. Sed animo nequaquam quiescente, immo urgente, ut aliquid litterarum ad te perscriberem, impellor, uti paucis tecum his praesentibus colloquar. Maximo itaque desiderio immensaque cupiditate, vir magnifice, superioribus diebus tuam humanitatem visere exoptaveram tum plurimarum rerum, tum tuae benivolentiae [ac] necessitudinis gratia mihi conciliandae. Quod cum diutius mecum volverem, quo modo, qua via quave ratione id exequi possem, tandem statueram prius, tuam antequam ad humanitatem accederem, litteris tecum agere, ne penitus istuc, quovis tempore, quavis aetate id contingeret, ignotus venirem. Scripseram itaque tuam ad amplitudinem una cum domino Helia Czepes etsi verbis pauxillis litteras, quae animi et voluntatis meae essent indices quibusque tuae benivolentiae et familiaritatis erga me initia praecucurrissent; sed fortuna semper felicitati hominum invidente longe aliter, quam animo meo destinaveram, effectum est — quippe nec meae nec Heliae, uti istic accepimus, litterae tibi redditae fuerant — meque paene ignotum, qui absens tuae humanitati notus esse cupieram, reddidit. Nihilominus tamen, ut uterque nostrum istuc advenit, tanta te humanitate praeditum conspeximus, ut mox nobis visis te hilarem vultuque iocundo erga nos praebueris nosque tuum in contubernium, ac si sexcentis annis antehac convixissemus, gaudens accepisti iusque hospitii more priscorum colere videbare. Illi etenim maximum aliquid consequi se putabant, si aliquos iure hospitalitatis sibi coniunxissent: tantaeque venerationis id nomen ipsis erat, ut nil foedius, nil turpius, nil denique taetrius admitti posse crederent, quam hospitem violare seu quavis affici molestia. Cuius rei et ipse Maro clarissimus omnium vates non ignarus ipsum Iovem summum deorum gentilium, etiam hospitio praefectum memorat. Inquit etenim: ‘Iupiter, hospitibus nam te dare iura loquuntur.’ Unde et sanctum et inviolatum maximeque religionis ac observantiae nomen hospitii apud illos habebatur. Tua vero benignitas nos non ut hospites, immo ut amicos et maxima necessitudine tibi coniunctos tractavisti, humanissime accepisti totumque te nobis deditissimum ostendisti, ut nequaquam tuorum morum facilitas summaque tuae amplitudinis suavitas nostris animis imposterum excidere poterit. Quid enim loquar? quam suavem quamve dulcem te agnoverimus in compellendo? quam comem ac placidum in pertractando quamve benignum ac liberalem splendide accipiendo? Tua suavitas adeo nos tibi coniunxit, comitas adeo devinxit, benignitas adeo obligavit, ut vix alicui mortalium magis astringi deberive cupierimus. Nos exinde tua humanitate ac mansuetis moribus perspectis familiarius forte, quam convenisset, tecum egimus. Verum etsi {nonnullas} in ea, quae tua dignitate ac amplitudine minus digna essent, incidimus, freti tua benivolentia ac familiaritate fortassis fines ac terminos nostri instituti transiebamus. Si vero quavis in re prorsus inepti fuerimus, nobis persuademus, tuus etenim ingenuus animus, tua mansuetudo, tua facilitas hoc nobis pellicere videtur. [Cumque] tot dies permanserimus, unius tamen instar diei istic moram habuisse nobis creditum est. Sed quid te teneo verbis? Omnia nobis iocunda, omnia suavia, omnia, quae nos oblectabant, dies, quo a te abiimus, praecidit, ademit et [abstulit]. Eius etenim consuetudinis usu, qua cottidie fruebamur quamque in noctem, quam maxime potis fuerat, protrahere conabamur, {abstracti,} aegritudo animi non minima nobis intercessit. Nanque, uti te non fugit, nocte saepe et saepenumero in sermonibus conferendis producta vix separabamur. Ita vero in animum induco meum, nisi et somno suas partes tribuere oportuisset, ut hinc promptiores aptioresque ad studia reliquasque disciplinas capessendas ac caetera officia exequenda essemus, vesperam matutino crepusculo fando varia iunxissemus nosque dies noctis principio sermonem ingressos prius oppressisset, quam separaremur.

[Discedentes] itaque tua ab humanitate, vir amplissime, tuaque nos consuetudine privari videntes, tametsi hoc nostra studia, quibus incumbimus, meaque praecipue exigere videbantur, quam aegre tulerimus quamve magno dolore affecti fuerimus, tu, velim, ipse iudices. Corpore quidem Ferrariam versus tendebamus, animo semper Bononiae persistenti navigando digrediebamur. Voluntatibus connectebamur adeo, ut, quanquam ipso die satis procul a Bononia navigassemus, tu tamen nos et nocte consequi visus es. Quippe cum ea nocte in diversorio quodam constituti quieti —-- siquidem illa quies appellanda fuerit, — corpora nostra dedissemus noxque plurima sui parte lapsa fuisset, quin potius iam aurora aderat, tota ferme cum nocte antea vigilassemus somnumque oculi non vidissent, tandem lumina defessa sopor ad diem vehementius oppressit moxque [insomnium] huius generis prae oculis se obtulit, ut ipsa in visione ambigerem, anne Bononiae adhuc persisterem, qui tamen pridie ea excesseram. an foris Bononiam pernoctarem. Tua nanque benignitas mihi adesse visa est orans atque obsecrans deum sanctosque eius angelos, ut, si abs te digrederemur, navis, qua eramus navigaturi, aliquid pateretur incommodi. Nobis vero tuis minime precibus acquiescere volentibus tuaque orata irrita linquentes navim conscendere visi sumus. Ecce autem nobis navigantibus subito tua optata rata fuere. Equidem magna vis aquae quibusdam rimis visa est in navigium irrumpere adeoque omnes magno timore perculsi trepidaremus [moxque] ego experrectus totus sudore, quasi aqua perfunderer, dubitans, haesitans, incertus existens, ubinam locorum sim. Haec quidem visio insomnii. Verum aures adhibe parumper, quaeso, ut scias, quid et vigilantibus contigerit. Ego id insomnium nemini indicans, quippe quod non magni penderam, surgens una cum aliis navigium ingressus iter propositum conficere nitebamur. Cum vero trium [quatuorve] [horarum] spatio per paludes immensas cursum satis felicem habuissemus, ubi nil aliud, aquas dumtaxat sub oculis, cannis circumquaque omnia referta caelumque desuper conspicere licebat, ut iure dixerim, ‘caelum undique et undique pontus’, nocturnas vigilias dorsis oppositis nonnulli, alii capita humeris adhaerentium reclinantes egregie restauravimus. Cumque in extremitate cursus iam affore videbamur terramque et eam limosam quemadmodum putredine cannarum confectam non longe abesse videntes diverso genere hominum, erant etenim diversi in eadem, constituto secundum varia ingenia et naturas aliis et aliis rebus vitiare coeperunt. Equidem nonnulli religiosi observantes de cultu dei conferentes religiosorum vitam paene in [caelum] extollebant adeo, ut uterque nostrum monachum sancti Dominici nobis deditum, ineptum quidem nobis hic adesse affectaret. Quidam vero conventuales largioris conscientiae de ieiuniis primum ac demum de Bacchanalibus, quod eis potius visum est, dimicantes et eius orgia optime fuisse instituta non minimis laudibus efferebant, eum vero noctes atque dies coli asserentes. Alii praeterea contractis membris senio podagraque confecti deum, ut ipsis opem ferret, implorabant. Et ego cum Helia Zaepes in tanta diversitate rerum nostras partes nostrumque munus adimplere, si licuisset, conabamur primum nonnullis lectionibus dediti, demum facetiis, ne inter postremos censeremur ignavique ab eisdem iudicaremur, moram navigii deducebamus. Sed ecce, et infortunium nobis inter huiuscemodi negotia non longe aberat; ut enim propiores puppi nos duo consederamus loco sane amoeniori, propius iam et ipsum discrimen, nisi Helias primum animadvertisset, nobis instabat. Nam, ut dixi, omnibus circa varia occupatis nemine praecipiente magna aquae copia iam in navim introierat, ut etiam nonnullorum res detrimentum paterentur. Denique nemine praevidente Helias casu se retrovertit moxque exclamans aquas in navim vehementer irrumpere illicoque omnes, nisi providerimus, aqua obrui naufragiumque pati. Cuncti obstupuimus nautam deprecantes, ut salutem omnium tueretur ac meatus aquae occludendos curaret: nihil demum eo proficiente orare coepimus, nos in terram exponere properaret. Ut ripas attigimus, raptis sarcinulis, hoc est mantellis et bursis, gladiorum siquidem non memineramus, uti viciniores periculo fuimus, primis in terram exilire contigit: tute iam nos videntes, cum aliorum senum pedibus et aetate laborantibus opitulare sibi rogantibus misereri debuerimus, fere omisimus, nanque fratrum ac monachorum iurgia de cappis eorum et habitibus ac quibusdam lagoenis vino Bononiensi plenis audientes cachinno paene dissolvebamur. Tandem alleviata restaurataque navi amplius trium miliariorum spatio pedibus viam conficere quidam nobiscum deliberavere

sicque casum, cui vicini fuimus, nobis evadere licuit, quem tibi recensere gestiebam, uti quem tuis precibus paene exauditis subiimus. Et forsitan, nisi quidam religiosi devotissimi nobiscum affuissent, — erant enim et alii procul ab {ea} semoti, — poenas pro inobedientia etsi insomnio habita tibi luissemus. In eo vero discrimine illico insomnii memini nocturnaeque visionis recordatus sum [eamque] obiter Heliae plurimum advertenti recensebam. Mirabamur vehementer, quemadmodum ipsi superi non modo tibi vigilanti, verum etiam sopori dedito, ut nobis persuademus, — scimus etenim, quod nondum ad divina officia peragenda surrexeras, — suas aures tam faciles praebuerint, tua vota tam confestim exaudierunt. Certum vero habeas, nil me tibi in hac re finxisse, sed rem ordine actam memorasse.

Demum Padum una cum navi rimis fatiscente attigeramus triaque milia itineris perficiendi Ferrariam usque supererant, ibi una lembo conducta Ferrariam sole iam ad occasum vergente adnavimus, urbem ac deinde habitationem introgressi fame membris debilitatis satis aspere nihil prompti nos ad manducandum reperisse ferebamus, fiala tamen vitrea, quam plenam vino tuae benignitatis cocus vester repleverat, ille, ut nosti, brevis, qui, nescio, an iam magis creverit seu potius decreverit. Sed haec alias. Vas tamen vitreum zukka vulgariter nuncupatum adhuc intactum meo adhaerens lateri sat me bono animo esse iubebat nunquam, quousque gutta vel minima ex eo stillare poterit, me asserens deserturum. Sed leniter guttur ac interiora liquore, quod contineret, temperans amissas instaurare vires pollicebar, sed ecce interea et domestici nobis obviavere luceumque iustae quantitatis afferentes ac elixantes nobis epulandum apposuere, ubi totus noster sermo inter edendum tua de amplitudine habitus est, te adesse maximis longisque votis exoptantes. Sed cur amplius te teneo? Tu saepissime nostro sermoni intercurris, omni fere momento tui meminimus, te absentem ac si praesentem conspicimus, tuus enim vultus nostro inhaesit pectori, tua effigies nostro insculpta est cordi, urbanitas morum nostro insedit animo totosque nos tibi scias deditissimos, tui amantissimos, tui cupidissimos. Quod item erga nos tua ab humanitate fieri speramus.

Haec hactenus. Ne etenim fastidium tuae amplitudini parare videar, finem faciam. Gratias prius immortales tuae magnificentiae de bona acceptione singularique humanitate, quam erga nos habueris, agens nos nostrasque operas ac studia tibi, ubicunque fuerit opportunum, me tuae praeterea magnificentiae vehementer etiam atque etiam commendo tuamque humanitatem oro atque obsecro, me tuam in benivolentiam ac amorem accipere velis. At ubivis gentium, ubivis terrarum fuero, tuo honori tuueque dignitati amplificandae Georgium Augustinum nunquam defuturum tibi persuadeas, velim. Etiam atque etiam vale.

Ianus nostro in reditu nondum reversus erat. Sabbato tamen proximo, qui est dies tertius Kalendas Iulias, rediit. Quam laeti eum viderimus, vix verbis explicare possem, uti eum, quem magnopere exoptaveramus. Illico eum convenientes tuo ei nomine salutes diximus, quas gratissimas habuit eumque esse ac fore tibi coniunctissimum certo scias. Postquam commoditas temporum aderit, te visendum istuc accedere pollicitus est.

Tua me humanitas commendatum habeat, tuam praeterea magnificentiam oro, dominis Petro et Gregorio dominoque Marcello Romano nomine meo dic salutem. Marcello pro suis calamis, quibus me donaverat, age singulares gratiarum actiones dominoque Ioanni Treverensi me commenda.

Vale et salve. Ferrariae, octavo Idus Iulias.

Litteras iam dudum tuam ad amplitudinem dedissemus, si tabellarios, quibus eas fide committeremus, nos habere contigisset, verum plurimos metuentes, ne, si alicui nobis ignoto tradidissemus, tibi perferre curaret, opportunum nuntium potius expectare deliberaveramus: itaque data occasione nunc eas tibi transmisimus. Scriptis litteris supervenerunt novitates de concilio Ratisponensi. Imperator ibi non adfuit, sed sua legatio: dux Burgundiae in persona illuc accesserat. Quid actum sit ibi et quae confecerint, proximis litteris tuam humanitatem certiorem faciam et orationem, quam dominus Aeneas episcopus Senarum, ac capitula ibidem confecta tibi transmittam. Hoc tantum habeas: imperator ex tota Alemania ducenta milia armatorum conficere proposuit. Fit autem electus per totam Alemaniam, ut XXX. homines duos pedites bene armatos, alii XXX. unum equitem armatum hanc ad militiam praebeant. Fiet iter ad festum Michaelis, alia congregatio eorundem coadunato exercitu in unum mense Aprili proximo in proximioribis locis Teucrorum castra ponere statuerunt. Quod utinam favore Dei summi eiusque Virginis matris intemeratae fiat, est optandum. Sed ocius, quoad potest, exemplum orationis et rerum ibi actarum istuc transmittam.