Ad Deum Contra Thurcas Oratio Carmine Heroico, versio electronica

Hec continentur in hoc opusculo.

Tranquilli Parthenii Dalmate ad Deum Contra Thurcas Oratio Carmine Heroico.

Eiusdem Epistola ad Clarissimum ac Nobile uirum Hieronymum de Croaria in Taphain utriusque Iuris Doctorem.

Item Epigramma Viti Verleri: Dauid Rotmund buchornensis: et Theoderici Spett Prepositi Stuchardiensis.

[Page]

               Vitus Verlerus
            Sunt quibus alta placet / turritaque tecta domorum
Erigere: et Triuiae marmora celsa Deae
Pyramidum moles: vasti rhodos aurea Phoebi
Laudantur Solymi templaque sacra iugi.
Nec non belligeris Babylon pulsata quadrigis:
Et mausolei saxa superba rogi
Et Nasamonicas qui iactet cornibus aras /
Praescia quas fontis saepius vnda rigat.
Haec quamquam nimis est hominum mirata vetustas:
Quae nisi terrenas concelebrabat opes.
Et septem dixit pulchri spectacula mundi
Eximia in variis arte reposta locis.
Sunt tamen aut valido Neptuni versa tridente:
Inclyta vel carpsit nomina tempus edax.
Aut quatiens tremulo terras vis abdita motu:
Bellicus aut duro destruit aere furor.
Horrifer aut Boreas: simul et vulcania pestis
Paulatim fines iussit habere suos.
Carmina sunt ullo nunquam moritura sub aeuo:
Non ea posteritas perdere sera potest.
Carmina tam late famam sparsere per orbem /
Vt vix sint ipsis obliteranda Deis.
Carmina longeuam pariunt per tempora vitam:
Vates aetati succubuisse vetant.
Praecipuae si sint (res est haec magna profecto)
Carmina Pierii plena liquore faui.
Quale meus nuper cecinit non paupere vena.
Tranquillus: stupidos qui facit ore uiros.
Quod si forte negas odiis commote proteruis
Liuide / uel stygio pectora felle madens.
Nunc age peruigili modo voluas mente libellum:
Quem leuat heroo fama sub astra sono.
Mox dices genius dabit illis saecula chartis:
Atque est apposito pagina digna Cedro:

[Page]

               Dauid Rotmund Buchornensis.
            Non opus est lapythum / non discere. bella Gygantum
Thurca ferus populo perstat utroque magis.
Cui quaesisse satis non est tot regna tot urbes:
Imminet horrenda (Tygris vt atra) face.
Colligit ingentes Spaciosa per oppida vires /
Imperio subigat quicquid in orbe patet.
Id Deus auertat coelestia numina poscit
Parthenius / vitae nostra pericla docens.
Hoc et Pierii latices in carmine sparsi /
Et contorta manu tela trisulca uigent.
Non humana putes moturum pectora tantum
Cogere sed summum sub sua vota Iouem:

               Theodericus Spett Prepositus Stushardiensis.
            Horrida Thurcarum / minitantiaque agmina sanctis
Christicolis / magno vix memoranda metu /
Tranquillus breuiter / mira descripsit et arte:
Vt noua Meonii surgere plectra putes.
Ah quales lachrymas / fundit quae vota Tonanti.
Flecteret his precibus flumina / saxa / feras.

[Page]

Tranquillus Parthenius Andronicus Dalmata Clarissimo ac Nobili viro Hieronymo de Croaria in Tapfaim vtriusque Iuris Doctori. S. D.

Etsi vir humanissime non satis propriae calamitates mihi deploratae sunt, tamen quum videam Rempublicam Christianam immanissimorum Thurcarum rabie vehementer labefactatam / maioremque in dies subituram esse iacturam / a lachrymis temperare non potui. Ferocissimus quidem ac infensissimus hostis instat nostris ceruicibus: atque vt eodem tempore litora omnesque oras infestet / ingentes et terrestres / et nauales exercitus vndique cogit. Superioribus annis / quum adhuc esset infirmior / Venetis olim potentissimo terra marique populo / tunc etiam Gallorum / Hispanorumque / ac aliis auxiliaribus copiis potentiori munitissimas in Euboea / Grecia / Achaia / Istmo / Peloponneso / Epiro ciuitates vi ademit: Dalmatiam aut deuastauit / aut occupauit / aut tributariam reddidit. Nunc debellatis bellicosissimis nationibus / subacta Cilicia / Antiochia / Syria / Phoenicia / Mesopotamia / Iudea Palestina / immissoque in Lybiam per Canopicum Nili Ostium imperio / quibus Christianorum viribus prohibebitur / quominus populationibus et incendiis totam Europam deformet: nisi forte Principum discordiam / ac nostra scelera nobis profutura speremus. Idcirco Deum Optimum Maximum ut vires atque animos atrocissimae gentis infringat / hoc carmine deprecatus sum. Quod tibi religiosissimo / et communia semper mala miseranti / meique imprimis amantissimo dedicaui / vt sub tuo nomine nullam grauiorem censuram expaueat.

Vale.

Ex Ingolstadio Nonis Marciis. M.D.xviii

               {.F. .A.} Tranquilli Parthenii Dalmatae contra Thurcas communes Christianorum hostes ad Deum
                     optimum maximum Oratio.
            Summe Pater / rerumque sator / qui lucida olympi
Et loca pura tenes nullum metuentia finem:
Qui quatis imperio terram / coelumque profundum:
Horrida Neptuni miscentemque aequora ventis
Compescis: rursusque iubes attollere fluctus.
Sacratam accinctus candenti fulmine dextram.
Das animum / vitamque bonis / mentemque pudicam.
Ad scelera innumeris sectaris perdita semper
Suppliciis / iusta mundum sub lege gubernans.
Huc precibus conuerte meis pia numina Castis:
Immeritos que cura trahat / quam longa laboris
Ingentis series mortalia pectora verset
Diste Pater / nostrosque metus / miseramque ruinam.
Quam rabidus populoque tuo / gentique minatur
Hostis / atrox Vultu / manibusque rapacior atris.
Religio quem nulla mouet: qui fasque / piumque
Contriuit pedibus / contempserit ore nefando
Contra hominum / legesque tuas / Pulchrumque pudorem.
Nec satis est rapidis agros supponere Flammis:
[Page]
Maenia disiecit: vastatis aedibus amplae
Dirripiuntur opes: quas ingens cura / laborque
Tempore tam longo per summa pericula vitae
Legerat. O superi frustra pia vota fatigant
Vos hominum / gemitusque frequens / lachrymaeque fluentes
Pars ante ora patrum / patrios pars ante penates
Interfecta iacet: neque liuida busta paratis
Conduntur tumulis: optataque funera desunt.
Templa quibus careant maculis? aut denique quas non
Sacrilegas sensere manus? expromere verbis
Difficile est / magnosque cient suspiria luctus.
Vel meminisse piget: modo sancto quaelibet aedes
Nomine plena tuo fuerat: tibi thura. precesque
Fundebat populus multo Christianus honore.
Nunc stabulantur equi: nunc tantum Aegiptia foedo
Sistra strepunt sonitu: nunc orgia vana feruntur
Improba nunc longo turpem stridore Cerastem
Turba colit: nec Vesta suis placidissima sanctis
Virginibus prodest: quae passim crine soluto
Raptatae querulis vastissima luctibus antra
Impleuere / deum frustra clamore petentes
Auxilium / ammisso pulchro sine lege pudore.
Quid referam miseros / quos post incendia / saeui
Post rabiem gladii tristis Fortuna relictos
Ad grauiora nimis seruauit? dira flagello
[Page]
Obuolat ante oculos horrendae mortis imago!
Terrent mille neces: morte infoelicior ipsa est
Vita hominum / liceat modo vitam dicere / quando
Libertas commune bonum / preciosius auro
Atque opibus Lydis / Scithicis longeque Smaragdis
Pulchrius eripitur: varios tamen adde labores
Continuosque simul: quosdam prope Tartara nigra:
Haerentesque locos Diti / Stygiaeque paludi /
Insatiatus amor / lucri quoque dira cupido
Viscera telluris miseros detrudit in ima
Vnde Hecatem / et grata praecinctum lampade Phoebum
Conspicere / at frustra sublato lumine / tentant.
Occupat hinc macies squallentia corpora: pallor
Plurimus ore venit / morbi / et properata senectus.
Cogitur hic duris terram proscindere vinctus
Compedibus / semperque pati quoscunque labores:
Et tumidas perferre hyemes / Hyadasque madentes:
Concretisque graui requiescere frigore campis
Vestis egens: demum tolerare famemque sitimque.
Ille loco tauri collum summitere iniquis
Ponderibus currus flagris agitatus adustis:
Aspera seu duris. spumantiaque aequora remis
Vertere / uel coelo noctesque diesque sereno
Excipere / et nebulas / sonituque tonitrua magno
Densa micante polo: quando vndique pontus / et aether /
[Page]
Fulminibus iaculatus Athos / atque altus Olympus
Contremit / et superis vsta Acroceraunia flammis.
Hinc Aquilo praeceps / illinc rugientibus Auster
Turbinibus magnos voluentes Aethere fluctus
Ingeminant causasque metus / mortemque minantur.
Ipse igitur saeuo busiride saeuior hostis /
Atque Oethaeis nimium crudelior aris
Sic tua contemnit temere decreta: fidemque
Debilitat: gratumque tibi / populumque fidelem
Conterit assiduis (velut ingens turbo) procellis.
Haec fera Thurcarum soboles tot regna / tot vrbes
Imperio adiecere suo / ditissimaque arua:
Paphlagonasque vagos / buxo vndantemque Cythoron.
Faelicemque Gygis patriam: cui Maesia cultu
Laeta superiaceant: propriae quoque causa ruinae
Alta diuturno collapsaque pergama bello.
Deinde premit lyciam / primis notosque volucrum
Auspiciis Caras: Cilicum transgressus et vndas /
Inuisas tunc Cydne tuas / quum tabida regis
Corpora reddideras: Armenis Proxima post haec
Moenia Cappadocum / rigidi claramque Trapezon
In gremio Euxini: Medos / Parthosque fugaces /
Vsque ad longinqui feruentia culmina Tauri /
Caucaseumque iugum longas protendit habenas
Imperii: cui diues Arabs / cui thure {Sabaens}
[Page]
Insignis / simul et septemplicis ostia Nili
Deflexere caput: manibus tua sacra prophanis
Sunt monumenta Pater / quae polluit improbus hostis /
Et natale solum / et quas tu legeris vrbes.
Haud Asia contentus erat / Lybiamque parauit
Atque Europaeae seruit sibi frigida terrae
Taurica / et Euxini resonantia littora Ponti.
Armiferam Thracem / Lete populosaque regna
Aemoniae / Pellamque Ducum deuicit alumnam.
Quid memorem Thebas? quid claro sanguine Achaeos?
Pierios colles: et amaena cacumina Cyrrhae?
Eximiam Pelopisque domum: viridantis oliuae
Praemiaque: et doctas aetherno nomine Athenas?
Chaoniae gentemque trucem: querensque loquentes?
Dardanios / Tribalosque simul iuga ferre coaegit:
Misia dehinc capta est: vastatur et Illyris alma:
Martigenamque lupi saeuo de more Lycei
Dalmatiam populatur amens: castella Curetum
Disiicit in tumulis: nec vos vaga flumina multum
Pannoniae tutantur aquae: vel semper in armis
Bellaces exercet equos: tristisque furore
Excurrit / longis ut Maenas concita thyrsis.
Non aliter flauas ignis depascit aristas
Praecipitis Boreae sibilosis flatibus auctus:
Quam fera progenies vastos bacchatur in agros:
[Page]
Continuis nostras vires quoque conterit horis.
Accumulantur opes: gladiosque in cote cruentos
Exacuit / cunctas donec ferus occupet oras
Littus ad Hesperium: quo velox semper Iberus
In mare spummosis tumidum deuoluitur vndis.
Qua uel oliuifero redimitus vellere Bethis
Iungitur Occeano: proprio dum Marte Britannos
Vincat / et extremis Tulem quoque finibus orbis.
Hoc immane genus terra Enceladoque parente
Progenitum: cui nulla sitim haec opulentia tollit:
Postquam terrarum diro potietur amore:
Dehinc tentaturum (si fas est credere) coelum
Montibus impositis conscendere: teque supremis
Rex hominum / diuumque Pater depellere velle
Sedibus / aetherea sanctosque in parte locatos
Deiicere / et pedibus subiectas trudere in oras.
Nam violat si iura Deum / populumque / fidemque
Persequitur saeuo / uelut atrox bellua / morsu:
Nonne putes dirae si plena potentia menti
Afforet: aethereae caelestia protinus arcis
Sceptra tibi eriperet: Que nos iam maxima cura
Sollicitat: variosque metus / magnosque labores
Ingerit: instantem dum tristia fata ruina
Obiiciunt: tam grande nephas / discrimina tacta
Quem non comminuant? tua quem fidissima plebes
[Page]
Imploret ventis / pelagoque excussa furenti
Naufraga? Laedaeos fratresne? an Prothea formas
Fingentem varias? lituo Tritonaue cinctum?
Seu forsan nigri dominum Plutona barathri:
Aut geminam prolem latonae? aut Martis inanes
Belligeri sonitus / priscorum numina vana?
Quae quoniam grauiter contempsimus / vndique certis
Hostibus affligimur: nobis neque Sarmata / nec Thrax /
Non Hierus intonsus / non est Arimaspus amicus:
Quae faueat toto nulla est gens improba mundo.
Heu / quod deterius / mutuis Christiana propago
Decertant odiis inter se: plurimus armis
Interiit populus: testantur sanguine tincti
Mincius / atque Athesis: Benacus et ipse cruore
Creuerat humano: pulchrae pars denique nempe
Quaelibet Ausoniae miseris repleta virorum
Funeribus nigro sua tristia vellere cinxit
Tempora: nunc etiam nunquam fera praelia desunt
Tu Pater omnipotens / atque infinita potestas /
Vnica nostra salus: cuius sine numine sancto
Nec folia arboribus ventis agitata mouentur /
Solus opem praebere potes / obliuia si non
Te teneant hominum / quod nulli credere phas est.
Septeno quid enim coelum fecisse labore
Prodesset / certisque locis elementa tulisse
[Page]
Humanae sobolis causa: Christumque figuram
Accoepisse hominis: quae perdita crimina nobis
Auxilium prohibent? quum te feruentior ira
In scelera urgeret quondam tollenda prophana/
Nunquam passus eras / grauiter sine fine tot annos
Vt tua sic acri premetur turba flagello.
Tu quoque Erythraeis duri Pharaonis in vndis
Signa / duces / equites / longam summerseris vltus
Nequitiam / dignas tribuens pro crimine poenas.
Et viduae facinus saeua obsidione fugauit
Olim hostes virtute tua: vel nobilis Hester
Foemina seruauit populum tua iussa sequentem.
Nonne piis volucrem Phoebi nostro orbe quadrigam
Commotus precibus / multis firmaueris horis?
Sepe vel in paruo praesens discrimine plebi
Affueras / cur nostra precor non vltima damna
Te moueant: aliis faueas: videare nouerca
Nonnullis: semperne metu / vastoque prememur
Agmine curarum: saeui nullusque laboris
Finis erit: nullisque modis minuenda ruina est?
Sed quibus hostiles plagis / quibus hostibus ausus
Comprimeres / fidos quum sic excludis amicos?
Iusticiae quae forma tuae? peccata rependis
Impia muneribus: iustorum vota precesque
Negligis: haud possum tamen vnquam credere / quin te
[Page]
Haec teneat complexa Deum pulcherrima virtus /
Qui coelum et terras aequo sub pondere libres.
Hethereos quis enim temere sic iudicet ignes /
Septenas coelique rotas / errantiaque astra
Temporibus certis / miro quoque et ordine semper
Nunc petere Antipotas / nunc has emergere in oras:
Algentesque hyemes / mitis florentia veris
Germina et aestatis feruentia labra tepentis /
Pomiferi Autumni pallentes arbore frondes /
Et pluuias / sudosque dies producere / nutu
Absque tuo: vastis quis claudere posset in antris
Aeoliam rabiem: quis motos sistere fluctus?
Omnia continuis tua virtus temperat horis.
Saepe quidem nebulas disieceris ipse rogatus:
Sustuleris morbos: atque atro funera tabo
Reppuleris: Martisque sonantia fulmina bello:
Imperio caesare tuo Neptunus / et aer.
Quare igitur qui vera tenes dominator Olympi
Lumina iusticiae / totum moderaris et orbem /
Crudeles / sontesque premis: virtutibus ampla
Praemia das / posco miserae succurrere genti
Implorate velis / ne spes nos irrita fallat.
Num sileam / pastumue tuum meminisse pudebit?
Quum tua candenti sanctissima numina nimbo
Circumsaepta forent quondam melioribus annis
[Page]
Dilectam sobolem / cuius vestigia iustis
Passibus insequimur / tibi longo foedere iunctam /
Adiectaque fide firmasti tempus in omne.
Non haec interpres diuum Cillenius Ales /
Nuncia non tulerat Iunonia discolor Iris:
A facie ad faciem manibus mandata sacratis
In tabulis descripta tuis / et amore paterno
Cum ductore loquens Hebraeae gentis ad unguem
Perpetuo dederis: nostros semperque labores
Tollere pollicitus: quod vel ratione suprema
Duceris vt facias: animantia bruta videmus /
Hircanas / saeuasque Tygres / Getulosque Leones
Se quoque pro catulis ultro obiectare periclis.
Haec solum natura docet: prudentia nulla est /
Qua moueantur enim: qualem speremus habere
Te genitor / cuius comes est sapientia summa /
Et pietas immensa quidem: nisi crimina nostra
Grandia te incendat: fateor peccauimus inquam
Ignarus rerum populus: nos vana voluptas
Gypsatis manibus / blandoque teterrima vultu
Allexit: nos turpis amor / nos dira Cupido /
Ambicioque / gulaeque scelus / manifesta vorago
Traxerat a recto violenti tramite cursu.
Quod si longeui iam te non poenitet aeui /
Teque tuosque feris nisi vis committere prorsus
[Page]
Hostibus / O magni certissima gloria mundi
Sancte Pater / pedibus qui summa tonitrua calcas /
Vnica spes nostri tandem miserare piorum
Auertas rabiem / tantam depelle ruinam.
Supplicii satis est: seruato has denique paruas
Relliquias hominum: nostris quoque viribus adde
Virtutem / qua nos hostis. vesana prophani
Agmina ad interitum redigamus: siue subactus
Legibus / et sacrae supplex obtemperet aulae:
Quisque tuum laudet nomen / votisque precetur /
Quatenus excelso contingit vertice olympum
Maurus Atlas lybiae / atque extremi Garamantes:
Atque vbi Tithoni linquens Aurora Mariti
Complexus / primas illustrat lampade terras.
Vsque et Hyperboreis vicinae montibus orae
Te resonent / et templa tibi pulcherrima surgat.
Non aries vitulusque tuis mactentur in aris:
Balsama / Myrrha recens / passim quoque pinguia thura
Assiduis precibus / magno fundantur honore:
Omnipotens / solusque Deus / Genitorque voceris: