Author: Adam Parižanin floruit 1059Editor: Neven Jovanović2010-09
Sacellum S. Domnii, quod cap. X. §. XIII. descripsimus ab urbe Spalatensi passuum millia ferme tria aut quatuor disjunctum, situmque inter Salonae rudera, ubi subterranea crypta, sepulchrum olim S. Domnii, adhuc extat, hac die a Spalatensibus juxta, finitimisque populis eximia veneratione ac frequentia colitur. Frequens hominum concursus ad aediculam, et cryptam subterraneam, unde corpus S. Domnii translatum est Spalat. Huc quippe maximi ex urbibus Spalati, Tragurii, Clissae, et circumjectis agris oppidisque hominum concursus fiunt, popularibus plausibus, studiisque B. Domnii nomen et sepulchrum celebrantium. Plurima ibidem sacrificia matutinis horis fieri solent; et cryptae sanctissimi martyris reliquiis olim insignis subeundae, ac per otium contemplandae omnibus facultas datur, ostio patefacto, amotoque lapide; quo diligenter occluso, nullis aliis anni temporibus patet. Ac ne quid ad popularem ejus diei celebritatem laetitiamque desit, publici etiam ludi indici ac fieri solent veteri more atque instituto: ac satis constat, memoriaeque proditum est hanc solemnem pompam et frequentiam, ne tum quidem intermissam fuisse, cum ea loca in Turcarum erant ditione ac potestate.
Qui historiam scripsit quartae translationis auctor est, ne sua quidem aetate miracula defuisse, quibus anniversaria hujus translationis ac festa gratulatio illustrior laetiorque redderetur. Nam post quam narravit fontem illum e silice repente ac divinitus prosiluisse, ut pueri sarcophagum S. Domnii trahentes, vehementerque ab solis aestu, viaque laborantes inde aquam ad levandam sitim haurirent; illud quoque adjecit, numquam ex eo tempore cessasse latices illos profluere, quibus ab S. Domnio nomen obvenit; ea enim aqua S. Domnii dicitur; ac praeterea coelestem vim eidem fonti ad propulsandos morbos inditam esse, Aqua S. Domnii ad pellendos morbos mire eficax. ut si quis incommoda valetudine affectus anniversario translationis die inde pauxillum aquae ad potandum pari pietate ac fiducia sumeret, statim ab omni prorsus morbo convalesceret: Haec siquidem, inquit ille, hodierno die miraculose apparet producta, et a vulgo ex tunc aqua S. Domnii appellatur, quam in suae translationis die devote potantes a diversis infirmitatibus liberantur. Ex quo sequitur, ut solemnis hujus initium a primis proximisque translationi temporibus deduci oporteat, cum jam inde ab ipsa translatione, singulis annis, quo die anniversaria ejusdem memoria recurrebat, illius aquae miracula iterari solerent.
Illud lectores ad extremum admoneo, nunc quidem unum omnino festum diem B. Domnii translati nomine ac religione insignem celebrari in urbe pariter ac dioecesi Spalatensi: sed cum ante hanc translationem, ut alibi diximus, semel, iterum ac tertio S. Domnii venerandum corpus in alia ex aliis loca translatum fuerit, satis verisimile est tribus hisce antiquioribus translationibus recolendis celebrandisque totidem olim dies assignatos fuisse, suum cuique, inscriptosque in fastis ecclesiae Salonitanae; et nos diem tertiae translationis ex antiquo Caudiacensi Martyrologio per conjecturas elicere curavimus. Verum post excisam Salonam, et Pontificiam cathedram Spalatum invectam, triplex illa solemnitas per desuetudinem abrogata est: nisi forte qui quartam eamque postremam translationem in catalogum dierum festorum referri jussit, eo spectavit, ut IV. Kalend. Augusti omnium omnino translationum memoria, una et eadem die celebraretur.
Armoniae fidibus Domnio Carmina pangite melliflua, Organa tangite melodica, Ecce dies celebris rutilat, Dulcisonis jubilanda modis Qua pius ad Dominum properat Domnius [ut] bravium referat, Sanguine quod sibi quaesierat. Aethera transmeat ad polica, Agmina jam videt Angelica, Gaudia cum quibus almifica Perpetuo meritis habeat. Martyrio dedit articulos, Curriculos spuit aureolos, Omnia carnis et illicita Funditus expulit ut vacua. Pyrgia verba philosophica Ventilat, adstruit, et reputat, Disputat, injicit, atque probat Arte politus Apostolica. Abdita scripta [Theologica] Physica protulit armario Pyrgus, et in ratione procax Incipit, et trutinans memorat, Rhetoricum Ciceronis opus Primitus objicit, ut potius Hinc reserans ubi templa Deus Ad species generale genus. Inde parat [nois] argolicum Dans laqueum sibi Syllogicum, Ut triplicet Deitatis opus, Quo viget ecclesiale decus. Spiritus ancipiti gladio Domnius armiger haud timidus [Platonicos revocat] gemitus [Proterit horrificos] strepitus. In Deitate gradus varios Non [reserans] [minus haut] nimios, Nam Deitatis honor parilis Semper adest, fuit, et fuerat. Unde sophistica dicta fugat, Perfida contudit, et jaculat, Pyrgus [at] inde nihil valuit, Namque perire magis placuit. Sancte Pater, pie Pastor ovans Hierusalem [polis] aetheream, Attribue famulis Patriam Coelica gaudia quo [teneant]. Gloria multiplicata Patri, Laus sit [et] Emanuel Domino, Spiritui decus atque sacro Qui [monos] atque trinus Deus est.
Amen.
Laudes eximias, dignaque praelia Vexillum strenui militis excitat Pangere, psallere [cum petat] auream Fuso sanguine lauream. Almo lorificans pectora spiritu [Adleta] Fidei tegmine muniit Dextram lanceola fulgida [preclua] Spei viribus adjuvat. [Vadit] praevalidus terror in hostibus, Nam celsus meritis praeminet omnibus, pagina 503 Quem Christi pietas firmiter innovat, Ne miles suus excidat. [Regis summopere] munia praebuit, Hostiles acies undique terruit, Cujus praesidio pervolat integer Centenos simul ordines. Eventus varii non timet exitus, Nam cum Maurilius verbera [arcius] Cordis saevitia praeparat, [aggerat], Durat, spernit, et incitat. Nam tendit superos visere coelicos, Percurrens stadium fortiter anxium [Turbat] sacrilegum, respuit ydolum, Vir damnat pius impium. Tolli Maurilius imperat ocius [Ad] Christi famulus sic petit horrida Ac si delicias carceris obsita Prae sola Jesu gratia. Instaurans [iterum] praelia contumax Sanctum caesareo carcere liberat [Promittens] onera, ut colat idola, Sed martyr fugit, aurea. Vernans stellivomo pastor in aethere Votivas preculas sedulus accipe, Quas fundunt famuli suppliciter tui, Fac nos scandere sydera. Sublimi Domino gloria, laus, honor, Qui Sanctos pugiles laureat, elevat, Hostem dum superant roscido sanguine, Regnans trinitas unitas.
Amen.
Aurorae fulgor radiat, Jubar phoebi jam rutilat, Cum dies festa redeat, Clara reducens gaudia. Dignanter psallat hodie Plebs tota Regi gloriae, Qui Domnium in aethere Stolis ornat victoriae. Athleta venerabilis Deo multum amabilis Largire tuis famulis Bonis gaudere coelicis. Magna sit laus Patri Deo, Potestas Unigenito Summa virtus Paraclito In tempore perpetuo.
Alleluja.
Allel.
Alleluja.
Allel.
Allel.
Laudemus viros gloriosos, et parentes nostros in generatione sua, multam gloriam fecit Dominus magnificentia sua a saeculo.
Deo et c.
Amen.
Induit eum Dominus stolam gloriae. Allel.
Et coronavit eum in vasis virtutis. Allel.
Quasi stella matutina in medio nebulae, et quasi luna plena, et sicut Sol refulgens Beatus Domnius.
Alleluja.
Omnipotens sempiterne Deus ecclesiae tuae votis propitius aspira, ut B. Domnii Pontificis, et M. tui precibus adjuvemur, cujus natalitia celebramus.
Per Dominum nostrum et c.
Regem Christum, qui Beatum ad nos destinavit Domnium, venite adoremus.
Allel.
Amen.
Hilares colimus festa Patroni: Par est laetas promere voces. Domnius alta scandit ad astra. Allel.
Psalm unius Martyr.
Induit eum Dominus stolam gloriae. Allel.
Ecc. 45.Et coronavit eum in vasis virtutis. Allel.
Lect de lib. Ecclesiastici. Laudemus viros et c.
Respons. ex Com. Mart. temp. Pasch.
Celebris Praesul Domnius istas Roseo tinxit sanguine terras. Cura vigili rexerat ante. Allel.
Psalm. unius Mart.
De omni corde suo laudavit Dominum. Allel.
Ecc. 47.Et dilexit eum, qui fecit illum. Allel.
Lectiones 2. Noct. uti modo recitantur in die festo. Resp. de Com.
Quantus fuerit Domnius, infer, quem formavit puerum sanctis monitis Petrus pluribus annis. All.
Directus est divinitus in paenitentiam gentis. Allel.
Ecc. 49.Et tulit abominationem impietatis. Allel.
Lectio S. Evangelii secundum Matthaeum.
In illo tempore Cap. 10. dixit Jesus Discipulis suis: Euntes praedicate docentes, quia appropinquavit regnum coelorum, et reliqua. Homilia S. Jo: Chrysostomi. Jam quaeritur, quare Christus contraria praeceperit, nam et c.
Ad laudes Antiph. et Cap. ut in I. Vesp.
Amen.
Statuit ei Dominus testamentum aeternum. All.
Et dedit illi Sacerdotium gentis. Allel.
Quasi flos rosarum in diebus vernis, et quasi lilia in transitu aquae, et sicut thus redolens in diebus aestatis Beatus Domnius. Allel.
Capitulum, Laudemus et c.
Induit eum Dominus Stola gloriae. Allel.
Et coronavit eum in vasis virtutis.
De omni corde suo laudavit Dominum. Allel.
Et dilexit Deum, qui fecit illum. Allel.
Semen eorum, et gloria eorum non derelinquetur,Ecc. 44. corpora eorum in pace sepulta sunt, et nomen eorum vivit in generationem, et generationem.
De omni corde suo laudavit Dominum. Allel.Ecc. 47.
Et dilexit Deum, qui fecit illum. Allel.
Directus est divinitus in paenitentiam gentis. All.
Et tulit abominationem impietatis. Allel. 49.
In tentatione inventus est fidelis, ideo jurejurando Ecc. 44. dedit illi gloriam in gente sua crescere illum quasi terrae cumulum.
Directus est divinitus in paenitentiam gentis. All. Ecc. 49.
Et tulit abominationem impietatis. Allel.
Statuit ei Dominus testamentum aeternum. All.45.
Et dedit illi Sacerdotium gentis. Allel.
In 2. Vesp. Antiph. et Capit. et Versic. ut in I. Vesp.
Ad Magn. Antiph.
Quasi vas auri solidum ornatum omni lapide {pertioso}, Ecc. 50. et sicut oliva pullulans, et Cipressus in altitudine se extollens Beatus Domnius. Allel.
Laetamini in Domino diem sacrum recolentes, in quo Beatus Domnius Pontifex et Martyr inclytus ad coelos ascendit. Alleluja. Psal. Dixit Dominus et c.
O invictum virum, quem neque promissa Tyranni, neque minae moverunt, ne confiteri vellet Christum Dominum. Allel. Psalm. Confitebor et c.
Poenas constanter pertulit, et in Domino consolatus est, mortem contempsit, et vitam invenit. All.Psal. Beatus vir et c.
Gratias agamus Deo, qui nobis talem dedit Patronum; et merita nos juvant, et tuentur. Allel. Psal. Laudate pueri et c.
Laudetur Dominus, et honoretur Petrus Apostolus, qui per Domnium suum Discipulum, nos fecit Dei populum. Alleluja. Psal. Laudate Dominum omnes et c.
Amen.
Ora pro nobis Beate Domni. Allel.
Ut digni efficiamur promissionibus Christi. Al.
Al.
Omnipotens sempiterne Deus, ecclesiae tuae votis propitius aspira, ut B. Domnii Pontificis, et Martyris tui precibus adjuvemur, cujus natalitium celebramus. Per Dominum et c.
Invitatorium. Exultent in Domino Sancti. All.
Venite exultemus et c.
Amen.
Amen.
Ora pro nobis et c.
Pontificum norma, splendor, pretiosaque gemma, Serta venustatis retinens cum martyrizatis, Scandere celsorum da nobis regna polorum, Qui barathri claustris puerum precibus revocasti.
Al.
In secundis Vesperis omnia, ut in primis: (ultimus Psal.)‘Credidi et c.’
Allel.
Allel.
Deus, qui nos Sancti Domnii Martyris atque Pontificis natalis concedis diem celebrare octavum, praesta quaesumus, ut cujus recolimus festa, per ejus gradiamur exempla.
Per Dominum et c.
Gaudeamus omnes in Domino diem festum celebrantes sub honore B. Domnii Martyris, de cujus passione gaudent Angeli, et collaudant filium Dei Allel. Alleluja. Exultate justi in Domino, rectos decet collaudatio.
Gloria et c.
Omnipotens sempiterne Deus ecclesiae tuae votis propitius aspira, ut Beati Domnii Pontificis, et Martyris tui precibus adjuvemur, cujus natalitia celebramus.
Per Dominum et c.
Stabunt justi et c.
Beatus Domnius Petri Apostoli discipulus ab ipso Salonas missus, primus nobis Christum evangelizavit, et viam salutis ostendit. Hodie B. Domnius migravit ad Dominum, dupliciaque ab ipso accepit, et Pontificalis dignitatis coelestem stolam, et immarcescibilem coronam gloriosi martyrii.
All. All.
Ave Beate Domni unica spes gentis tuae. Ave Pontifex, et Apostole credulitatis nostrae. Ave speculum sanctitatis, et justitiae. Per te Christo credidimus. Per te in Christo salvemur. Ora pro populo, interveni pro Clero, ut nullus de tuis praeda fiat hostis.
Allel.
Posuisti Domine super caput ejus coronam de lapide pretioso.
Alleluja.
Designavit Dominus et c.
Credo.
Ave Beate Domni unica spes Spalati. Ave gemma fidei nostrae. Ave lumen Dalmatiae. Ora pro nobis Christum omni tempore. Allel.
Hostias tibi, quaesumus Domine, B. Domnii Pontificis et Martyris tui dicatas meritis benignus assume, et ad perpetuum nobis tribue provenire subsidium.
Per Dominum et c.
Te summe Praesul poscimus, corde, ore et vocibus, ut nos venturo Judici commendes prece supplici.
Alleluja.
B. Domnii Pontificis et Martyris tui, Domine, precibus confidentes, praesta quaesumus, ut per ea, quae sumpsimus, aeterna remedia sentiamus.
Per Dominum nostrum et c.
In die octava Missa sicut in die festo, praeter orationes, quae sequuntur.
Deus, qui nos S. Domnii Martyris atque Pontificis natalis concedis diem celebrare octavum: praesta quaesumus, ut cujus recolimus festa, per ejus gradiamur exempla. Per Dominum nostrum.
Suscipe Domine sacrificium placationis et laudis, quod nos intervenientibus S. Domnii Martyris meritis, cujus recolimus festa, et perducat ad veniam, et ad perpetuam gratiarum actionem constituat.
Per Dominum et c.
S. Domnii Martyris tui, atque Pontificis natalitia recolentes, te suppliciter deprecamur, ut ejusdem precibus, hoc idem nobis semper indulgentiae causa sit et salutis.
Per Dominum.
In festo translationis S. Domnii Ep. et Martyr. Duplex.
Omnia de Com. unius Martyr. extra tempus Paschale, exceptis iis, quae hic habentur propria.
Qui me confessus fuerit et c. Dixit et c. cum reliquis Psalmis de Dominica, et loco ultimi, Psal. Laudate Dominum omnes gentes.
Beatus Vir et c.
Amen.
Ora pro nobis B. Domni,
Ut digni efficiamur promissionibus Christi.
O quam sancta dies et c. ut in ejus festo natali.
Omnipotens sempiterne Deus, qui in hac translatione anniversaria B. Domnium Apostolicum virum innumeris virtutibus decoratum, pium Pontificem, et magnum Patronum populo tuo ordinari voluisti; concede propitius, ut apud misericordiam paternae pietatis tuae, meritis ejus et intercessionibus adjuvemur.
Per Dominum nostrum et c.
Ad Matut. Invit. Hym. Antiph. Psal. de Com. un. Mart. Lect. I. Noct. Ex lib. Sap. Laudemus Viros gloriosos et c. ut in die festo Natali. Lect. 4. Ex hist. Translationis, 5. et 6. Ex Serm. S. Augustini: Triumphalis et c. In 3. Noct. Homilia S. Gregorii in Evang. Si quis venit ad me.
Qui me confessus fuerit et c. ut in Com. un. Martyr.
Pontificum norma, et c. ut in die festo Natali.
Dies refulget et c. ut supra. Versic. Ora pro nobis et c. Antiphona ad Magnif. O quam sancta dies, ut supra et c. in 1. Vesp.
Missa ut in Com. un. Martyr. et Pontificis Statuit exceptis orationibus, quae sequuntur.
Omnipotens sempiterne Deus, qui in hac Translatione anniversaria et c. ut supra.
His, quaesumus Domine, muneribus intende placatus, et tribue supplicatione gloriosi Pontificis, et Martyris tui Domnii, nos a peccatis omnibus absolvi, et coelesti gratia ditari.
Per Dominum nostrum et c.
Refecti vitalibus alimoniis, quaesumus Domine Deus noster, ut intercedente B. Domnio Pontifice et Martyre tuo, quod ore sumpsimus, pura mente capiamus.
Per Dominum nostrum et c.
Amen.
B. Joannes natus est Fulginei anno secundi saeculi circiter vigesimo, loco honesto, et oppido Umbriae in primis nobili, unde illi a Fulgineo cognomen obvenit. Is anno quarto et sexagesimo ejusdem saeculi Joannes a Fulgineo in Diomedaeas insulas se recepit. cum ecclesia sub Marco Aurelio crudelem in modum exagitari rursus coepisset, patria profugus se recepit in hasce insulas, ab littore Apuliae haud ita late interjecto mari disjunctas, quas olim Veteres appellabant Diomedaeas, quod illuc Diomedes Rex Aetoliae post Trojam excisam appulerit, ibique, postquam aliquot annos regnasset, ut ferunt, diem suum obierit. Deinde vero cum tres numero essent, modico interfluente Euripo discretae, ex eo Trimitum, seu Trimitarum insulae nominari coeperunt; quamquam verius eas hoc vocabulo appellatas dixeris ab una earum principe, quam Tacitus Annal. lib. 4. Trimerum vocat. Tenet fama, litterisque multorum est memoriae traditum, hunc Joannem a Fulgineo fuisse illum ipsum Eremicolam, de quo in tabulis Trimitanis mentio fit sane honorifica. Huic ergo, ut illae tabulae memorant, nocte quadam vigilanti augustissima specie, ac beatissimo lumine fulgens Virgo Deipara sese palam ostendit, Templum ibidem Deiparae condit eumdemque jussit in hasce insulas trajicere, ubi solitariam vitam ageret, Deique parentis nomen ac religionem propagaret. Quo illi viso, jussuque mirifice laetus nihil morae interposuit, quin extemplo Virginis mandata exsequeretur. Ergo simulatque locum sibi divinitus ostensum pervenit, nihil prius sibi faciendum censuit, quam ut templum exstrueret, quod Deiparae in coelum assumptae titulo exornavit. Hoc templum deinde saeculo quarto jam inito Alexander quidam Episcopus veteri solemnique ritu consecravit, cum S. Sylvester Romanum Pontificatum gereret, imperium vero Constantinus Magnus administraret. Joannes autem asperrimae vitae institutum aggressus brevi apud incolas magnam virtutis et sanctimoniae laudem sibi conciliavit. Quocirca celebritatem hominum, famamque sanctitatis ut vitaret, in patriam redeundi consilium cepit; quo cum venisset, egregiam religionis causa mortem oppetiit. rediit in patriam, {et} Martyrii palmam adipiscitur. Ex Antonio Beatillo de Sanctis Umbriae Tom. I. pag. 63. et Tomo 3. pag. 239. sub die 29. Decembris. Jam vero haud est improbabile B. Joannem a Fulgineo virum eximia religione et sanctitate primum auctorem Trimitantis fuisse, ut S. Domnium praecipuo quodam studio ac veneratione prosequerentur. Joannes auctor cultus S. Domnii in Diomedaeis insulis. Etenim cum antiquissimus sit cultus, qui ab illarum insularum incolis S. Domnio hodieque adhibetur, et omnem superiorum temporum memoriam antecedat; nisi ejus initium ad B. Joannem referatur, nihil usquam reperies, unde ejusdem originem repetere possis. Quocirca conjectari licet ab ipsomet Joanne una cum Deiparae templo aediculam exstructam fuisse S. Domnio, cui etiam construxit aediculam. quem et ipse ingenti honore coleret, et ab aliis pari religione cultum esse vellet. Joannis inde auctoritas et exemplum apud posteros valuit. Credibile porro est ipsimet Joanni Salonitanos auctores fuisse colendi S. Domnii, quippe cum ad eas insulas e regione obversas littori urbique Salonitanae, sive commercii causa, sive ex itinere appellare consueverint. Praeterea a quibus de sanctitate et miraculis S. Domnii multa et praeclara accepisset, ab iisdem, ut opinari fas est, exemplum sumpsit ejusdem cultus cum Deiparae Virginis religione conjungendi. Nam Salonitani jampridem corpus S. Domnii in urbem illatum in eodem templo perhonorifice condiderunt, quod et auspiciis augustissimae Coelitum Reginae ab ipsomet S. Domnio consecratum fuerat. Huc accedit, quod per idem tempus S. Domnii sepulchrum, ut ejus Acta testantur, multorum atque illustrium miraculorum gloria florebat, quorum celebritas et fama longe lateque vulgata, in has insulas ab ipsis Salonitanis ultro citroque commeantibus deferri potuit.
Diomedaeis insulis vel ad religionis incrementum, vel ad nominis celebritatem plurimum addidit vetus ac puerillustre coenobium S. Benedicti, Coenobium S. Benedicti. [...]